8. Sarbide-eten digitala
Sarbide-eten digitala IKTetarako sarbidearen a
rabera sortutako desberdintasunei buruz hitz egiteko sortutako terminoa da.
Erabilera-etenarekin batera, gehien a
ztertu eta dokumentatutako eten digitalaren ertzetako bat da. Gobernu eta erakundeek hainbat urte daramatzate a
halegin handiak egiten a
zterlan ereduak eta a
dierazle estatistikoak garatzeko herritarrek IKTetarako duten sarbide-mailari buruzko datu fidagarriak eskuratze a
ldera, horrela bada, beste lurraldeekiko a
zterketa konparatiboa egin daiteke eta urteetan zehar izandako bilakaera-azterketa burutu.
Une honetan ia gaindituta dagoen etena dela uste da, izan ere, IKT a
zpiegituren hedapena eta herritarren ekipamendu teknologikoa nabarmenki handitu da a
zken urteetan.
Onarpen hori egitea (sarbide-etena gainditzea) erraza da, izan ere, une honetan interesa bereziki tresna berrietan dago, IKTen erabilera berrietan. Sarbide-eten digitala kontuan ez hartzea edo gainditutzat jotzea, berriz, a
kats oso larria izan daiteke.
Herrialde garatuetako ia gobernu guztiek e-administrazioari, gobernu irekiari eta e-partaidetzari buruz eta IKTek euren ekonomia eta gizarteak garatzeko dituzten a
halmen handiari buruz hitz egiten duten une honetan, ezin ditugu a
lde batera utzi a
dibide gisa gure a
rreta deitzeko balio behar duten hainbat datu:
Europako familien % 30ak (16 eta 74 urte bitarteko gutxienez pertsona batekin) ez du Interneterako konexiorik44.
Euskadiren kasuan kopuru hori % 34ra igotzen da (Interneterako konexiorik ez duten euskal familiak, 16 eta 74 urte bitarteko kide batekin gutxienez)45.
Ehunekoa % 73,4ra igotzen da Euskadin gutxienez 65 eta 74 urte bitarteko pertsona bat duten familietan.
Kapitulu honen helburu nagusia bi galdera esanguratsuri erantzuna ematea da “nortzuk dira sarbide-eten digitala bereziki pairatzen dutenak?” eta “zer oztopo edo eragozpen dituzte IKTetara heltzeko?”.
Horretarako, egoeraren a
zterketa laburra egingo dugu, irudi finko gisa, Euskadiko IKT a
zpiegitura eta ekipamendu eskuragarritasunaren inguruan.
44 Iturria: Digital A
genda Scoreboard http://ec.europa.eu/information_society/digital-agenda/scoreboard/graphs/index_en.htm. 2011ko a
benduan egindako kontsulta, UE27 batez besterako.
45 Iturria: Eustat, Informazioaren Gizarteari buruzko Inkesta. Familiak (IGI-F).
IKTetarako sarbidean demokratizazioa bermatzeko oinarrizko zutabeetako bat a
zpiegitura teknologikoen hedapena da.
(6. taula)
Telefonia finkoa
Iturria: CMT, Informe Provincias, 2011ko a
bendua.
Hiru lurralde historikoek estatuko batez bestekoa baino telefonia finkoko barneratze tasa a
ltuagoa dute. CMTren datuen a
rabera, Euskadik telefonia finkoko 1.063.078 linea ditu zerbitzuan, hau da, Espainian zerbitzuan dauden linea guztien % 5,26.
Telefonia mugikorraren barneratzeari dagokionez, Bizkaia eta Gipuzkoako lurralde historikoek estatuko batez bestekoarekin guztiz bat egiten dute 100 biztanle bakoitzeko ordaindu ondoko telefonia mugikorreko linea kopuruari dagokionez.
(7. taula)
Telefonia mugikorra
Iturria: CMT, Informe Provincias, 2011ko a
bendua.
Arabak, 100 biztanle bakoitzeko 68,3 lineako barneratze tasarekin, Euskadiko eta estatuko batez bestekoaren gainetik kokatzen da. 1.460.451 linea mugikorrekin, Euskadik Espainian erregistratutako ordaindu ondoko linea mugikor guztien % 4,64 biltzen ditu.
Euskadin dauden telefono publikoen eskuragarritasuna 1.695 telefono publikora heltzen da, hau da, 1.000 biztanle bakoitzeko telefono publiko 1eko barneratze-tasa, gutxi gorabehera. Hiru lurralde historikoek erregistratutako tasa, kasu honetan, estatuko batez bestekoa baino baxuagoa da.
(8. taula)
Telefono publikoak
Iturria: CMT, Informe Provincias, 2011ko a
bendua.
Euskadi ere estatuaren batez bestekoa baino gorago dago abiadura handiko Interneterako konektibitateari dagokionez. Banda zabaleko 526.424 linearekin (Espainiako banda zabaleko linea guztien % 5,03) hiru lurralde historikoetan barneratze-tasa (banda zabaleko lineak 100 biztanle bakoitzeko) oso a
ntzekoak lortzen ditu eta Espainiako batez bestekoa baino handiagoak.
(9. taula)
Banda zabala Euskadin
Iturria: CMT, Informe Provincias, 2011ko a
bendua.
(10. taula)
Deien banaguneak
Iturria: CMT, Informe Provincias, 2011ko a
bendua.
Euskadin Internet mugikorreko estaldura eskaintzeko telekomunikabideen a
zpiegituren eskuragarritasuna 2G telefonia mugikorreko (ahots eta datu igorpen mantsoa) 2.187 banagunetan eta 3G teknologiako (datuak eta a
hotsa a
biadura handian igortzeko hirugarren belaunaldiko teknologia) 1.567 banagunetan zehazten da. Kopuru horiek esan nahi dute Euskadik Espainiako 2G teknologiako banaguneen % 4,11 biltzen duela eta 3G teknologiako banaguneen % 4,59.
Aztertutako datuetan a
ntzeman daitekeen moduan, Euskadiko oinarrizko teknologien barneratze-tasak estatuko batez bestekoak baino a
ltuagoak dira. Errealitate horrekin batera Interneterako konexio-azpiegitura garrantzitsua dago (finkoa zein mugikorra), a
priori, lurraldean sarerako sarbidearen eskuragarritasuna bermatzen duena.
Datu horien a
urrean, saihestezina dirudien galdera sortzen da: benetan demokratizatuta a
l dago Interneterako sarbidea? Sarbide-etena sortzen a
l da, a
zpiegituren ikuspuntutik, landa esparruan?
Erantzunak a
urkitzeko galdera horren erantzunera hurbiltzen gaituen a
dierazle batera jotzen dugu. Datua kasu honetan EINek eskaintzen digu46, izan ere, etxeetako IKT ekipamenduan esparruan ikerketa-ildoetako bat “herritarrek Internetik ez izateko a
rrazoiak” dira.
Estatistikak dio Interneterako konexiorik ez duten euskal etxeetako % 0,3k bakarrik zonaldean estaldurarik ez izatearekin lotzen dutela. Datu hori bereziki nabarmena da, izan ere, estatuko batez bestekoa % 3koa da. Horrek esan nahi du, EINen etxeetako IKTei buruzko inkestak a
zaltzen duen moduan, Euskadik ez duela telekomunikabideen oinarrizko a
zpiegituretarako, hala nola, Interneterako, sarbidearen eskuragarritasun a
razorik egoitza zonaldearen a
rabera.
46 Iturria: EIN, Etxeetako IKT ekipamendua eta erabilerari buruzko inkesta, 2011.
8.2. IKT ekipamendua.
Euskadiko uneko egoeraren erradiografia laburra
Euskadin dagoen IKTetarako sarbidea ikuspegi barneratzaile batetik a
ztertzeko a
haleginean, Euskadiko telekomunikabideen a
zpiegiturei buruzko a
urreko a
zterketa euskal familiek duten IKT ekipamenduari buruzko erradiografia labur batekin osatzen da. Horretarako, Euskal Estatistika Erakundeak (Eustat) eskainitako Informazioaren Gizarteari buruzko Inkestaren IGI-Familiakdatu estatistikoetan oinarritzen gara.
Inkestek a
zaltzen digutenez, une honetan, euskal familien % 72k (16 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez) ordenagailua dauka etxean eta % 65,8k Interneterako konexioa.
Lurralde historikoen a
rabera, Gipuzkoa Euskal A
utonomia Erkidegoaren batez bestekotik gorak okatzen da, bai ordenagailuaren bai Interneten eskuragarritasunari dagokionez. Bizkaiak Euskadiko batez bestekoarekin bat egiten du eta A
raba beste bi lurralde historikoenak baino zertxobait beherago dauden balioak ditu.
(17. irudia)
Ordenagailua, Internet eta telefono mugikorra Euskadiko familietan
(16 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez) 2011n, lurraldeka (%)
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
Internetera konektatzeko hautatutako teknologia motari dagokionez, Euskadiko familien % 41ak (16 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez) A
DSLa a
ukeratzen du, % 20ak berriz kable bidezko konexioa kontratatzen du (zuntz optikoa).
Telefono mugikorra Euskadiko familietan presentzia gehien duen teknologietako bat da. Horrela bada, familien % 92,6k telefono mugikorra dauka. Kasu honetan, Bizkaia beste bi lurralde historikoen a
urretik kokatzen da, Euskadiko batez bestekoa baino portzentaje-puntu bat gorago.
IKT ekipamenduen sorta irekitzen, telebista (% 99,6), irratia (% 89) eta telefono finkoa (% 89,6) telefono mugikorraz gain Euskadiko familietan 2011n zehar presentzia gehien duten beste ekipamendu batzuk dira.
Era berean, datuek berresten dute ordenagailu eramangarriek (% 47,3) gutxika, presentzia gehiago dutela Euskadiko familietan mahai gaineko ordenagailuek edo PCek baino (% 46,6).
(18. irudia)
IKT ekipamendua Euskadiko familietan
(16 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez) 2011n (%)
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
8.2.1. IKT ekipamenduen bilakaera familietan. Digitalki helduz doan gizartea
Euskadiko familien IKT ekipamenduen a
zterketan nahitaez egin beharreko ikuspuntua a
zken urte hauetan a
dierazle nagusiek izan duten bilakaeraren a
zterketa da.
Datu horiei esker egiazta dezakegu urtez urte ordenagailua, Internet edo telefono mugikorra bezalako gailu eta oinarrizko teknologien ekipamendua handituz joan dela.
Ondoren a
zaltzen den grafikoak nahiko a
rgi islatzen du nola joan den bilakaera hori. Duela denbora gehiago gure bizitzetan dauden teknologiek, hala nola, ordenagailuak eta telefono mugikorrak, hazkunde jarraitua baina neurrizkoa izan dute.
Horrela bada, 2006an Euskadin familien % 59,4k (16 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez) etxean ordenagailua zuen; kopuru hori % 72raino igo da 2011n. Horrek esan nahi du 12,6 portzentaje-puntuko igoera a
zken 5 urtetan.
Telefono mugikorraren kasuan, 2006an gailu hori familien % 90,9tan zegoen (16 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez). A
zken urteetan bere presentzia 5,3 portzentaje-puntu handitu da, telefono mugikorra duten familien ehunekoa % 92,6raino igoz.
(19. irudia)
Familien IKT ekipamenduen bilakaera
(16 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez)
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
Baina, zalantzarik gabe, gure etxeetan presentzia nabarmenki irabazi duen teknologia Internet da. 2006. urtean Euskadiko familien % 45,6k (16 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez) Interneterako konexioa zuten euren etxeetan, 2008. urtean, berriz, zifra horrek 10 portzentaje-puntuko hazkundea pairatu zuen (% 55,9). 2011n familien % 65,8k Interneterako konexioa dauka bere etxebizitzetan. Horrek esan nahi du 20,2 portzentaje-puntuko igoera a
zken 5 urtetan.
Halako zerbait gertatzen da Internetera konektatzeko erabilitako teknologia motarekin. 2006an familien % 19,7k A
DSLa eta % 14k zuntz optikoa a
ukeratzen zuen bitartean, 2011n ehuneko horiek nabarmenki handitu dira. Horrela bada, teknologia horien bidez konektatzen diren familien (16 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez) ehunekoak % 41 eta % 20 dira, hurrenez hurren.
Gure ikuspuntuak, Euskadiko eten digitalen a
zterketarantz bideratuta, datu horrek eskaintzen duen irakurketa bikoitza egitera behartzen gaitu. 16 eta 74 urte bitarteko kideren bat, gutxienez, duten Euskadiko familien heren batek (% 34,2) ez du Interneterako sarbiderik.
Zer ezkutatzen da “falta” horien a
tzean? Nortzuk dira maiz datu estatistiko batean hartzen ditugun eta infobaztertu izenarekin edo bazterkeria digitaleko egoeran dauden pertsona gisa ezagutzen ditugun horiek?
Zentzu horretan, Europako A
genda Digitalak (informazioaren gizartearen garapen-alorrean Europako estrategia esparruaren erreferentzia gorena) zera dio:
“Kasu as
kotan, egoera hori erabiltzailearen gaitasun faltaren ondorio da, hala nola, a
lfabetatze digital edo mediatiko faltaren ondorio, ez soilik enplegagarritasunerako, baita komunikabide digitalen erabilera konfiantzaz eta bereizketaz ikasteko, sortzeko, parte hartzeko eta bideratzeko. Irisgarritasunak eta erabilgarritasunak a
razoak sortzen dituzte ezgaitasunen bat duten europarrentzat. Eten digitala libratzea lagungarria izan daiteke gizarte egoera a
huleko taldeetako kideek gizarte digitalean berdintasunez parte hartu dezaten (haientzako interes zuzeneko zerbitzuak barne, a
dibidez, ikasketa esparruetan, herri a
dministrazioan edo lineako osasunean) eta zaurkortasun egoeratik a
tera daitezen enplegagarritasuna handituz. Gaitasun digitala, beraz, ezagutzan oinarritutako gizarte bateko kideentzako oinarrizkoak diren funtsezko zortzi gaitasunetako bat da”.
Hitz horietatik a
rgi eta garbi ondoriozta dezakegu IKTen erabileraren garrantzia, bereziki zaurkorrenak diren talde, gizarte-talde eta gutxiengo etnikoei a
rreta berezia jarrita. Rigako Ministro-adierazpenaren espiritua berreskuratuz, bertan, IKTen a
ldeko a
pustu irmoa egiten baitzen justizia sozialaren a
ldeko lanerako tresna gisa.
Bestalde, IKTen erabilerara gaineratzen den masa kritikoa handituz doan heinean eta haien erabilerara loturiko zerbitzu eta a
ukera berriak sortzen diren heinean, IKTak euren egunerokotasunean gaineratzen duten pertsonen eta horietarako sarbiderik ere ez dutenen a
rteko gapa handitzen da.
(20. irudia)
Familien IKT ekipamenduen bilakaera
Iturria: Delivering Digital Inclusion. A
ction Plan, UK Government.
8.3. Nortzuk dira IKTetarako sarbiderik ez duten pertsonak?
“Ez da moralki onargarria ezta ekonomikoki jasangarria ere milioika pertsona a
tzean uztea, IKTak edo horien a
bantailak erabiltzeko gaitasunik gabe”.
Viviane Reding,
EU Commissioner for Information Society a
nd Media
(2007ko a
zaroa)47
Eustaten Informazioaren Gizarteari buruzko Inkestak-Familia (IGI-F) delakoen datuek eta EINen IKT ekipamendu eta erabilerari buruzkoek IKTetarako (ekipamendua) sarbideari buruzko a
zterketa xehatua eskaintzen digute hainbat faktoreren a
rabera:
(21. irudia)
Eustaten IKTrako sarbidearen a
zterketa xehaturako faktoreak
8.3.1. Adina eta sarbide-etena
Adinaren a
raberako ekipamenduaren a
zterketak, ondorengo grafikoan a
zaltzen den moduan, hiru ondorio nagusi eskaintzen dizkigu:
adin tarteen eta 45 urtetik gorakoei dagozkienen
artean,
azken horietan ehunekoek nabarmenki egiten baitute behera.
(22. irudia)
Etxean ordenagailua duten Euskal A
utonomia Erkidegoko 15 urte edo gehiagoko herritarrak, a
dina eta lurralde historikoaren a
rabera (%), 2011
alt="" />
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
adin horietako euskal herritarren % 97k etxean gutxienez ordenagailu bat duela
adierazi du eta % 93,8k Interneterako konexioa ere badauka.
adin horietako herritarren % 42,9k ez du ordenagailurik eta % 48k ez du Interneterako konexiorik haren etxean. Ia herritar-talde horren erdiak.
Zifrek oso a
rgiak dirudite. Adinaren eta IKT ekipamenduaren a
rteko harreman a
rgia dago. Nagusiak, beharbada, IKT ekipamenduko ehunekorik txikienak dituztenaren hipotesiarekin, 65 eta 74 urte bitarteko pertsona bati gutxienez duten familien inguruko informazioa a
ztertu genuen estatistiketan.
Emaitzak, kasu honetan, guztiz irmoak eta a
rgiak dira.
Mugikorra nagusien a
rtean sarbide-etena gainditzeko gai den teknologia gisa a
zaltzen da. Horrela bada, pertsona nagusi batekin gutxienez bizi diren familien % 84,5ak gailu hori dutela a
itortu dute.
Berriz, 65 eta 74 urte bitarteko pertsona batekin gutxienez bizi diren familien % 70,7k ez du ordenagailurik eta % 73,4k ez du Interneterako konexiorik.
(23. irudia)
Etxean Internet duten Euskal A
utonomia Erkidegoko 15 urte edo gehiagoko herritarrak, a
dina eta lurralde historikoaren a
rabera (%), 2011
alt="" />
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
(24. irudia)
65 eta 74 urte bitarteko pertsona batekin gutxienez bizi diren familien IKT ekipamendua teknologia motaren a
rabera (%), 2011
alt="" />
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
8.3.2. Habitata eta sarbide-etena
Azterketan a
re gehiago sakonduz eta habitataren tamaina eta a
dinaren a
ldagaiak gurutzatuta, datuek a
zaltzen dute bizilekuaren tamainak eragin handia duela familien IKT ekipamenduan 65 eta 74 urte bitarteko pertsona bat gutxienez duten familietan.
10.000 biztanle baino gutxiagoko habitatetan bizi diren eta pertsona nagusiak dituzten familien IKT ekipamendua hiri handietan eta 100.000 biztanle edo gehiagoko habitatetan bizi diren beste familiena baino zertxobait txikiagoa da, ondorengo grafikoan islatzen den moduan.
Antzeman daitekeen moduan, 5,7 portzentaje puntuko a
ldea dago ordenagailuaren eskuragarritasunari dagokionez pertsona nagusiak dituzten familietan 100.000 biztanle edo gehiago dituzten habitaten a
lde.
Aldea a
re nabarmenagoa da etxean Interneterako konexio-eskuragarritasunari dagokionez. 65 eta 74 urte bitarteko pertsona bat gutxienez duten familien % 22,5ak Internet duen bitartean, 100.000 biztanle edo gehiagoko inguruetan bizi diren eta pertsona nagusiak dituzten beste familia horiek % 31ko ehunekoa jasotzen dute. 8,5 puntuko a
ldea a
zken kasu horren a
lde.
Hala ere, behar bada, kasurik deigarriena telefono mugikorraren ekipamenduarena da. 10.000 biztanle baino gutxiagoko habitatetan bizi diren 65 eta 74 urte bitarteko pertsona bat gutxienez duten familien % 15,1ak telefono mugikorra duen bitartean, 100.000 biztanle edo gehiagoko hirietan bizi diren familien kasuan ehuneko hori % 46,4ra a
rte igotzen da.
(25. irudia)
65 eta 74 urte bitarteko pertsona batekin gutxienez bizi diren familien IKT ekipamendua habitataren tamainaren eta teknologia motaren a
rabera (%), 2011
alt="" />
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
Azterketaren a
din-tartearen marjinak handitzerakoan eta kasu honetan 16 eta 74 urte bitarteko pertsona bat gutxienez duten familietan a
rreta jarrita, habitataren tamainaren a
rabera IKT ekipamenduan a
ldeak ere badaudela a
ntzeman dezakegu.
(26. irudia)
16 eta 74 urte bitarteko pertsona batekin gutxienez bizi diren familien IKT ekipamendua habitataren tamainaren eta teknologia motaren a
rabera (%), 2011
alt="" />
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
Alderik nabarmenenak Internet eta telefono mugikorraren eskuragarritasunean a
ntzematen dira. Horrela bada, 16 eta 74 urte bitarteko pertsona batekin gutxienez eta 100.000 biztanle edo gehiagoko habitatetan bizi diren familien % 67k Internet daukate euren etxeetan, eta 100.000 biztanle baino gutxiagoko habitatetan bizi diren familien kasuan, berriz, ehuneko hori % 64ra murrizten da (3 portzentaje puntuko a
ldea). Telefono mugikorrari dagokionez, berriro ere ia 2 portzentaje puntuko a
ldea a
ntzematen da 100.000 biztanle edo gehiagoko hiri handietan bizi diren familien a
lde.
8.3.3. Generoa eta sarbide-etena
Aztertu beharreko beste a
ldagaietako bat IKTetarako sarbide ezberdintasunak genero ikuspuntutik jorratzean datza. Eustaten datuek baieztatzen dutenez, une honetan oraindik ere sarbide ezberdintasunak daude gizonen eta emakumeen a
rtean.
Horrela bada, ondorengo grafikoan a
ntzeman daitekeen moduan, gizonen % 74,5ak etxean ordenagailu bat gutxienez duten bitartean, kopuru hori % 68,1era murrizten da emakumeen kasuan. Ia 6,5 portzentaje puntuk gap nabarmena a
dierazten dute eta, lurralde historikoen a
raberako a
zterketa egiterakoan, a
re handiagoa da Bizkaiaren kasuan. Hemen, gizonen eta emakumeen ordenagailuaren eskuragarritasunaren a
ldea 7,8 portzentaje puntukoa da.
(27. irudia)
Etxean ordenagailua duten Euskal A
utonomia Erkidegoan 15 urte edo gehiagoko herritarrak, generoa eta lurralde historikoaren a
rabera (%), 2011
alt="" />
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
Osterantzean, A
raba buruan dago Euskadiko lurralde historikoen rankingean ordenagailua bezalako oinarrizko teknologiarako sarbidearen etenik txikiena bertan baitago (% 70,3 gizonen a
rtean eta % 68,4 emakumeen a
rtean).
Alde horiek berriro ere a
zpimarratzekoak dira Interneterako sarbideari dagokionez.
Emakumeen % 62,6k etxean Interneterako konexioa duten bitartean, Interneterako konexioaren eskuragarritasuna duten gizonen ehunekoa % 69koa da, 6,4 portzentaje puntuko a
ldea.
Gipuzkoaren kasuan, etxean Interneterako konexioa duten gizonen eta emakumeen ehunekoaren a
rteko a
ldea 6,6, portzentaje puntukoa da, Euskadiko batez bestekoarekiko parekotasunetik oso gertu.
Ordenagailuaren ekipamenduaren kasuan gertatzen zen moduan, Bizkaia gizonen eta emakumeen a
rteko sarbide-etenik handiena duen lurralde historikoa da berriro ere Interneterako konexioaren eskuragarritasunari dagokionez (7,8 portzentaje puntuko a
ldea). Era berean, A
raba berriro ere buruan kokatzen da lurralde historikoen rankingean gizonen eta emakumeen a
rteko sarbide-etena murrizteari dagokionez. Horrela bada, 1,3 puntuko a
ldea besterik ez dago emakumeek eta gizonek erregistratutako portzentajeen a
rtean.
(28. irudia)
Etxean Internet duten Euskal A
utonomia Erkidegoan 15 urte edo gehiagoko herritarrak, generoa eta lurralde historikoaren a
rabera (%), 2011
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
8.3.4. Familia mota eta sarbide-etena
Eustaten inkestek a
dierazten dute familia motarekin loturiko sarbide-etena egon daitekeela. Daturik a
rgienak ekipamendu a
dierazle oinarrizkoenak (ordenagailua eta Internet) a
ztertzerakoan a
ntzematen ditugu.
(29. irudia)
Ordenagailu ekipamendua 16 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez duten familietan (%), 2011
alt="" />
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
Badirudi harreman a
rgia dagoela familiaren tamainaren eta IKT ekipamenduaren eskuragarritasunaren edo eskuragarritasun ezaren a
rtean. Horrela bada, ordenagailua duten familien % 71,4 (16 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez) seme-alabak dituzten familiak diren bitartean, ehuneko hori % 15,4ra murrizten da bikotekideek osatutako familien kasuan eta % 13,1era bakarrik dauden pertsonek osatutako familien kasuan.
Atzeko zerbait gertatzen da Interneterako konexioaren ekipamenduari dagokionez. Etxebizitzetan Interneterako konexioa duten familien % 73 (16 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez) seme-alabak dituzten familiak dira. % 14,8 bikotekidea duten pertsonei dagokie eta % 12,2 bakarrik dauden pertsonei.
(30. irudia)
Interneterako konexiorako eskuragarritasuna 16 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez duten familietan (%), 2011
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
Azterketa horrek berriro ere pertsona nagusiengan bidaltzen gaitu, bakarrik bizi diren pertsonen portzentaje a
ltua osatzen baitute. Imsersoren datuen a
rabera (“Zugandik hurbil” proiektu pilotua) Espainiako pertsona nagusien (65 urtetik gorakoak) % 20 bakarrik bizi da, beste edozein a
din tartetan baino proportzio handiagoa, eta % 31,6ra heltzen da 85 eta 89 urte bitarteko pertsona nagusien kasuan. Iturri horren beraren a
rabera, bakartasuna emakumeen a
rtean oso zabalduta dagoen errealitatea da herritar helduei dagokienez, izan ere, bakarrik bizi diren pertsona nagusien % 77 inguru emakumeak dira.
Horrela bada, bakarrik bizi diren pertsonek osatutako familien portzentaje horien a
tzean, orain a
rte eten digitalaren sortzaile gisa a
ztertu ditugun hainbat faktoreren –familia mota, a
dina eta generoa– a
rteko korrelazioa gerta zitekeen.
8.3.5. Ikasketa maila, jarduerarekiko lotura eta sarbide-etena
IKTetarako sarbide eta erabilera ezberdintasunak sortzen dituzten ohiko faktoreetako bi dira. Zifrek a
zaltzen dute euren etxebizitzetan ordenagailua eta interneterako konexioa duten pertsonen profila bigarren mailako edo goi-mailako ikasketak a
maituak dituzten eta une honetan ikasten edo lanean a
ri diren pertsonek osatzen dutela. Osterantzean, ikasketa maila baxuagoak dituzten edo langabezian dauden pertsonek euren etxebizitzetan IKT ekipamenduko portzentaje as
koz ere baxuagoak erregistratzen dituzte.
Ondorengo grafikoetan ikasketa mailaren eta jarduerarekiko loturaren a
rabera dagoen gapa a
zaltzen da. 55 portzentaje puntu a
rteko a
ldea dago ordenagailuaren ekipamenduan Euskal A
utonomia Erkidegoko 15 urtetik gorako herritarren a
rtean ikasketa mailaren a
rabera eta 50 puntukoa ikasten dutenen eta langabezian daudenen a
rtean.
(31. irudia)
Etxebizitzan ordenagailua duten Euskadiko 15 urtetik gorako herritarrak ikasketa mailaren a
rabera (%), 2011
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
(32. irudia)
Etxebizitzan ordenagailua duten Euskadiko 15 urtetik gorako herritarrak jarduerarekiko loturaren a
rabera (%), 2011
alt="" />
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
Etxeetako Interneterako konexioaren eskuragarritasunaren kasuan ikasketa mailaren eta jarduerarekiko loturaren a
rabera, berriro ere ordenagailuaren eskuragarritasunaren kasuan a
ntzemandako joera errepikatzen da. Oinarrizko prestakuntza maila duten edota langabezian dauden pertsonak ekipamendu portzentaje baxuenak erregistratzen dituzten profilak dira faktore horien a
zterketaren a
rabera.
(33. irudia)
Etxebizitzan Interneterako konexioaren eskuragarritasuna duten Euskadiko 15 urtetik gorako herritarrak ikasketa mailaren a
rabera (%), 2011
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
(34. irudia)
Etxebizitzan Interneterako konexiorako eskuragarritasuna Euskadiko 15 urtetik gorako herritarren a
rtean jarduerarekiko loturaren a
rabera (%), 2011
alt="" />
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
8.3.6. Hileroko diru-sarrerak eta sarbide-etena
Ezberdintasun sozial eta digitalen a
rteko harremanak lotura ugari ditu, besteak beste, horiek eragiten dituzten faktoreen bateratasuna. Horietako bat, zalantzarik gabe, etxe batean sar daitekeen diru-sarrera mailaren a
raberako erosahalmena da.
EINen etxebizitzei eta IKTei buruzko inkestatik48 lortutako datuen a
rabera, hilero 2.700 euro baino gehiagoko diru-sarrerak dituzten etxebizitzen % 97k (16 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez) ordenagailua dute euren etxeetan. Zifra horrek hilero 1.100 euro baino gutxiagoko diru-sarrerak dituzten familiek erregistratutako % 42.5arekin a
rgi eta garbi kontrastatzen du.
Egoera errepikatzen da Interneterako konexioaren eskuragarritasunari dagokionez. Horrela bada, hilero 1.801 eta 2.700 euro bitarteko diru-sarrerak dituzten etxebizitzen % 88,6k Interneterako konexioa duten bitartean, ehuneko hori % 37,7ra murrizten da 1.100 eurotik beherako hileroko diru-sarrerak dituzten etxebizitzen kasuan.
(35. irudia)
Ordenagailuren bat duten Euskadiko etxebizitzak (16 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez) etxebizitzako hileroko diru-sarrera garbien a
rabera (%), 2011
alt="" />
Guk eginda EINen datuei jarraiki.
(36. irudia)
Interneterako konexioa duten Euskadiko etxebizitzak (16 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez) etxebizitzako hileroko diru-sarrera garbien a
rabera (%), 2011
alt="" />
Guk eginda EINen datuei jarraiki.
Zifrek a
zaltzen dute oinarrizko IKT tresnetarako sarbide ezberdintasun handiak dituzten beste pertsona talde bat dagoela: hileroko diru-sarrera garbi baxuagoak dituztenak. Gap hori murrizten da beste IKT tresnen kasuan, hala nola, telefono mugikorraren kasuan, eskuragarritasun a
lderik nabarmenenak 10 portzentaje puntutik behera baitaude. Sarbidearen unibertsaltasunak, kapitulu honen beste a
talen batean a
zaldu dugun moduan, Euskadiko herritarren a
rtean sarbide-etena saihestea lortu du. Bere etengabeko eraldaketa sakelako ordenagailu txikietan, doako haririk gabeko sareetara konektatzeko a
ukera eta a
isiarekiko lotura ordenagailuaren edo mugikorrean Interneterako konexio finkoaren eskuragarritasunaren mendekotasun txikiago baten a
tzean ezkutatzen dira.
8.3.7. Aniztasun funtzionala eta etorkinak
Talde horien etxeetan edo zentroetan oinarrizko ekipamenduaren eskuragarritasun portzentajeen inguruko informazio zehatza edukitzeko a
ukera eskaintzen diguten datu kuantitatiborik ez dugun a
rren, a
niztasun funtzionaleko pertsonak eta etorkinak elkarrizketen zein lan-mahaien bidez txosten hau burutzean kontsultatutako a
ditu-taldeak une honetan eten digitalak –besteak beste, sarbide-eten digitala– pairatzen dituzten talde gisa identifikatu ditu.
Aipatutako hiru taldeek eten hori pairatzen dute a
rrazoi ezberdinak direla-eta, kapitulu honen hurrengo a
talean a
ztertuko dugun moduan eta, a
ldi berean, lehentasuna duten taldeak dira IKTetarako sarbidea errazterako orduan, horiek a
ukerak eskain baitakizkieke euren bizi kalitatea eta gizarte sustapena hobetze a
ldera.
Talde horiek, nazio, Europa eta nazioarte mailako IKT ekipamenduari buruzko inkesta handietan eta informazioaren gizartearen garapen esparruko a
giri estrategiko nagusietan as
kotan a
zaltzen ez direnak, maiz euren IKTetarako sarbidea elkarte-ehunaren bidez eta gobernuz kanpoko erakundeen bidez bideratzen dute, egunero herritar horien a
lboan lan egiten baitute.
47 Iturria: Commission calls for a
n a
ll-inclusive digital society: http://europa.eu/rapid/press-release_IP-07-1804_en.htm.
48 Oharra: gaur egun IKT eta a
niztasun funtzionalarekin zein IKT eta etorkinekin loturiko datuak daude, baina erabilera-etenari buruzkoak dira, ez sarbide-etenari buruzkoak.
8.4. IKTetarako sarbide oztopoak eta inhibitzaileak
8.4.1. Etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko a
rrazoiak
Sarbide-eten digitalaren existentzia ulertzeko, IKT tresnen eskuragarritasun ehunekoak a
ztertzeaz gain, eten hori sortzen duten oztopo edo inhibitzaileak ere a
ztertu behar dira.
Aztertu ohi diren a
dierazleetariko bat etxean Interneterako konexiorik ez edukitzeko a
rrazoien a
zalpena da. Kasu honetan, Eustaten informazioaren gizarteari buruzko inkestak errealitate hori a
ztertzen du 5 a
ldagai oinarri hartuta:
Euskadiko familien (15 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez) a
dierazpenetatik lortutako datuek a
ldagai horiek ordena honetan ezartzen dituzte:
(37. irudia)
Etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko a
rrazoiak
arabera, familia guztien (16 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez) % 27,9k ez du Interneterako konexiorik ez dutelako nahi edo ez dutelako behar.
arabera, ez du konexiorik erabiltzeko beharrezkoak diren ezagutzarik ez duelako.
azken
arrazoia, 16 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez duten familien % 2,9ko erregistroarekin besterik ez, prezioarena da (garestiegia).
Horrek esan nahi du, oraindik ere herritar ugarik a
dierazten dutela Internet bezalako oinarrizko IKT tresna ez erabiltzeko oinarrizko a
rrazoiak “ez dut nahi, ez dut behar” eta “ez dut ezagutzarik” direla. Bi a
rrazoi horiek a
liatutako beste a
ldagai batzuetara lotuta egon daitezke, hala nola, IKTen “ahuleziaren” pertzepzioa (edo zerbait a
purtzeko beldurra) edo ohiko telebista ez den pantailako beste gailuekiko “konfiantza” falta. Horri gure eskuetan a
maitzen duten gailu guztiek geroz eta gehiago duten “multifuntzionaltasunaren” ezaugarria gaineratu behar zaio. A
ldagai horrek bereziki IKT gaitasun eta ezagutza gutxiago dituzten hainbat talderi eragiten die, izan ere, funtzio bakarreko gailuekin erosoago sentitzen ohi dira.
Ezagutza faltako a
ldagai horri dagokionez, IKTek sarbide-oztopo hori a
reagotzen duen osagai bat dute. Hain zuzen ere, uneko gailuekin elkarri eragiteko, as
kotan ohartu gabe bada ere, menderatu behar ditugun gaitasun sorta zabala da. Pertsona bat teklatua, sagua edo ukipen-pantaila bat erabiltzeko gai izan a
rren, hainbat bideren a
rteko konexioak ezartzeko gai izan behar da (ahotsa, soinua, testua…), zeinu oso bereziak interpretatu behar ditu eta maiz euren irudia eta botoien kokapena eguneratzen eta a
ldatzen dituzten tresnak erabili behar ditu. Gaur egun hainbat teknologia erabiltzeko a
ukera eskaintzen digun ezagutza metatua denborarekin eguneratu eta a
berastu beharko da. Behar horrek, motibazioarekin oso a
liatuta dagoenak, ez du erantzun bera topatzen IKTak erabili nahi dituzten pertsona guztiengan, errefus edo a
xolagabetasuneko jarrerak eraginez.
8.4.2. Interneterako sarbiderik ez edukitzeko a
rrazoien ebolutiboa
Beti izan da horrela? Begirada a
tzera botatzean eta a
zken urteetan etxebizitzan Interneterako konexiorik ez edukitzeko a
rrazoien inguruko galdera berak erregistratutako datuak a
lderatzean, zera ikusten dugu:
arrazoien rankingean “ez dut behar, ez dut nahi” eta “ez dut ezagutzarik” ere
azaltzen ziren. Garai hartan zifrak % 45 eta 11,4koak ziren, hurrenez hurren.
aldagaia familiek
azken 5 urteetan
aitortutako
azken
arrazoia izan da. Hala ere, datu hori gutxika txikituz joan da. 2006an 16 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez zuten familien % 7,6k
arrazoi hori
adierazten zuten etxean Internetik ez izateko
arrazoi gisa; gaur egun, berriz, datu hori % 2,9an kokatzen da.
arrazoi posible guztiak
aldatu dira etxeetan Internet zuten familien ehunekoak gora egin heinean. Etxean teknologia hori edukitzeko behar edo nahi ezarekin loturiko
aldagaiak bilakaera oso nabarmena izan du. 2006an 16 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez zuten Euskadiko familien % 45ak
arrazoi hori
aukeratzen zuen etxean Internetik ez edukitzeko
arrazoia
azaltzerakoan; 2011, berriz,
aldagai hori % 27,9raino murriztu da,
arestian
aipatzen genuen moduan, Euskadin Interneterako sarbidearen
arrazoi inhibitzaile nagusi gisa mantenduz.
(38. irudia)
Euskadin 16 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez duten familiak etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko a
rrazoien a
rabera (%). 2006-2011 ebolutiboa
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
8.4.3. Etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko a
rrazoiak eta pertsona nagusiak
65 eta 74 urte bitarteko pertsona bat gutxienez duten familien kasuan, Interneterako sarbiderik ez edukitzeko a
rrazoi nagusiak berak dira berriro ere:
Etxeetan Interneterako sarbiderik ez edukitzeko hirugarren a
rrazoi nagusia Internet eduki a
hal izateko beharrezkoa den ekipamendu falta da (65 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez duten familien % 8,1). Ehuneko horrek ia 5 portzentaje-puntutan gainditzen du 16 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez duten familiek erregistratutakoa.
Pertsona nagusien taldearen a
rtean IKTekiko motibazio falta, Vodafone Fundazioaren Los mayores a
nte las TIC a
zterlanean a
zaltzen den moduan, garrantzi gehien duen a
ldagaietako bat da: “motibazio-sustapenik ez dagoenez, ez da beharra igartzen, ezta erabilera deseatzen ere. Motibaziorik ez duten pertsona nagusiek zera diote: ‘Teknologiak ez daude niregan’”.
(39. irudia)
16 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez duten Euskadiko familien eta 65 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez duten familien a
rteko konparatiba etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko a
rrazoi nagusiei dagokienez (%), 2011
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
Errefus-jokabide horren a
tzean IKTekiko distantzia eta ezagutza falta handia a
ntzematen da, baita horiek eskain diezazkieketen a
ukeren ingurukoa ere. Beraz, esan genezake, jokabide-aldagai baten a
tzean (errefusa, motibazio falta, a
xolagabekeria) taldeak berak a
itortzen duen ustezko ikasketa-etena ezkutatzen da, horixe baita etxeetan Interneterako konexiorik ez edukitzeko bigarren a
rrazoi nagusia.
8.4.4. Etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko a
rrazoien ebolutiboa eta pertsona nagusiak
Azken urteetan a
dierazle horien bilakaeraren ikuspegitik, erakunde eta organizazio (publikoak eta pribatuak) ezberdinetatik IKTak pertsona nagusiei hurbiltzeko a
bian jarritako jardueren ondorioak a
ntzematen hasi direla ikus dezakegu. 2006an “ez dut nahi, ez dut behar” eta “ez dut ezagutzarik” a
rrazoiak Interneterako sarbideari begira (etxeetan konexioa edukitzea) pertsona nagusiek a
dierazitako oztopo nabarmenenak ziren, % 82,8 eta % 33,1eko ehunekoekin, hurrenez hurren. Kopuru horiek gaur egungo % 69,8 eta % 26,1etik (hurrenez hurren) urrun daude eta irakurketa bikoitza dute:
artean sarbide-oztopoak murrizten
aurrera egitea lortu da. Interneteko behar falta sarbide-oztopo nagusia da oraindik ere, hala ere,
azken urte hauetan zehar gehien leundu dena izan da. Bestalde, sarbide-oztopo den Interneterako behar falta ere murriztu da, behar falta baino erritmo
askoz ere motelagoan bada ere.
arabera interpreta genezakeenez, pertsona nagusien bizitzak hobetzeko (osasuna, komunikazioa,
aisialdia, etab.) IKTen hainbat erabilera eta
aplikazio barneratzea lortu bada ere, oraindik ere ikasgai bat gainditzeke dago ezagutza faltari dagokionez, inhibitzaile garrantzitsua baita eta,
aldeko bilakaerarekin jarraitzen badu ere,
ahalegin gehiago (eta berria) behar ditu.
16 eta 74 urte bitarteko pertsona bat gutxienez duten familien kasuan gertatzen den moduan, zerbitzuak garestiegiak direnaren usteak ere bilakaera izan du a
zken 5 urteetan. Horrela bada, 2006an 65 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez zuten familien % 7,9k zioen etxean ez zuela Internetik garestiegia zelako eta ehuneko hori gaur egun erregistratutako % 1,4raino murriztu da.
8.4.5. IKTetarako sarbiderako oztopo eta inhibitzaileen pertzepzioa IKTak erabiltzen dituzten pertsonen ikuspuntutik
Txosten berezi honen esparruan A
rartekoak egindako IKTak eskuratzeari eta e-partaidetzari buruzko inkesta burutzean, IKTetarako sarbidean oztopo edo inhibitzaile gisa jarduten duten faktoreak a
ztertu a
hal izan ditugu, IKTetara sartzen eta horiek erabiltzen dituzten pertsonen ikuspuntutik.
Horretarako, galdetegian honako galdera gaineratu zen: “Zure ustez, zeintzuk dira zenbait pertsona eta gizarte kolektibori informazioaren eta komunikazioaren teknologiak erabiltzea galarazten dieten oztopoak? (Berezko erantzuna)”.
Informazio horri esker IKTetara sartzen ez diren pertsonek a
ntzemandako oztopoen (aldez a
urretik a
ztertuak, Eustaten IGI-F inkestako datuen bidez) eta IKTetara sartu eta horiek erabiltzen dituzten pertsonen ustetan hainbat talde, gizarte talde edota gutxiengo etnikori IKTetarako sarbidea eragozten dieten oztopoen a
rteko kontrastea egin dezakegu.
Daturik nabarmenena oztopo ekonomikoan edo IKTetara sartzeko baliabide ekonomiko faltan a
urkitzen dugu. Eustaten datuen a
zterketak baieztatzen digu IKTak erabiltzen ez dituzten pertsonek teknologien gehiegizko prezioarekin loturiko kontuak sarbide-oztopoen rankinean a
zken faktore gisa ezartzen dituztela. Osterantzean, IKTetarako sarbidea duten eta horien ohiko erabiltzaileak diren inkestatutako pertsonen % 52,6k uste du prezioa inhibitzaile edo sarbide-oztopo gisako a
rrazoi nagusia dela.
Oztopoen rankingean duten ordenaren a
raberako ondorengo faktoreak “informazio falta/erabiltzen ez jakitea” (% 16,8) eta “haien onuren eta erabilgarritasunaren gaineko mesfidantza edo ezagutza falta” (% 15) dira. Inkestatutako herritarren % 11,4k “adina” a
ipatzen du faktore inhibitzaile gisa eta % 9k “interes falta”.
Azpimarratzekoa da inkestatutako pertsonen % 5,6k a
dierazi izana gaur egun ez dagoela hainbat talde, gizarte talde edota gutxiengo etnikori IKTetarako sarbidea eragozten dieten oztoporik. Faktore horrek beste batzuek baino ehuneko a
ltuagoa dauka, hala nola, “estaldura falta” (% 2,9), “ezgaitasunen bat edukitzea” (% 2,3) edo “denbora falta” (% 1,7) baino portzentaje a
ltuagoa.
(40. irudia)
Euren ustez hainbat talde eta gizarte talderi IKTetara sartzea eragozten dieten oztopoak (%), 2012
alt="" />
Guk egina Euskadin IKTak eskuratzeari eta e-partaidetzari buruzko inkestaren a
rabera, (Arartekoa, 2012).
8.4.6. IKTetarako beste sarbide oztopo eta inhibitzaile
Eustaten IGI-F inkestaren datuetatik lortutako IKTetarako sarbiderako oztopo edo inhibitzaile gisa jarduten duten a
ldagaiez gain, lan-mahai eta elkarrizketetan izandako a
dituen parte-hartzeak beste sarbide-oztopo edo inhibitzaileak egon daitezkeela erakusten digu, eta kontuan hartu behar dira e-inklusioa sustatzeko gomendioak proposatze a
ldera.
Ondorengo taulak ustezko oztopo eta inhibitzaile sorta erakusten digu, bakoitzaren deskribamenarekin eta eragin gehien pairatzen duten taldeekiko gurutzaketarekin:
(11. taula)
IKTetarako beste sarbide oztopo eta inhibitzaile