E-inklusioa eta Euskadin herritarrek IKTen bitartez gizartean eta eremu publikoan parte hartzea izenburuko txosten berezi honetan erabilitako ikuspuntua “ahalduntze digitalaren” (IKTak eskuratzea) eredu teorikotik a
biatzen da. Horren a
rabera, herritar guztiak ustezko lau fase jorratzen dituen continuum batean kokatzen ditu prestakuntza teknikoaren eta Euskadiko herritarrek egiten duten teknologien eskuratzearen a
rabera.
Horrela bada, eredu teoriko horretan herritar guztiak islatuta geratzen dira, informazioaren gizartetik baztertutakoak (e-barneratu gabekoak) edota IKTak gizartean eta politikan guztiz parte hartzeko tresna gisa erabiltzen dituztenak (e-partaidetza). Horretarako, 4 fase ezberdineko eskala bat ezartzen da, modu eskematikoan, ondorengo ezaugarriak dituzten herritarrak taldekatzen dituztenak:
(14. irudia)
Ahalduntze digitalaren bilakaeraren continuuma
A. 0 fasea- Infobazterketa: Ez dituzte tresna teknologikoak erabiltzen edo maila oso txikian egiten dute. Infobazterketa (edo e-bazterketa) fasean daude. A
zpiegitura teknologikoetarako sarbiderik edo horiek erabiltzeko ezagutzarik ez duten pertsonak dira, edo kanpokotzat jotzen dituzte, norberaren interesei inolako ekarpenik egiteko a
ukerarik gabekotzat.
B. 1. fasea- Hasierako e-inklusioa: Teknologien erabilera estandarrak egiten dituzte (komunikatzen dira, webaren bidez informazioa eskuratzen dute…). Kontsumitzaileen web 1.0 delakoari dagozkion erabilera-profilak dira. Teknologiak euren lanerako edo bizitzarako a
lderdi zehatz batzuetarako berariazko tresnatzat jotzen dituzte.
C. 2. fasea- E-inklusioa: Teknologia digitalaren erabilera a
urreratuagoa egiten dute, IKTak eskuratuz eta IGren eraikuntzan modu a
ktiboago batean parte hartuz. IKTak erabiltzen dituzte eta onura handia lortzen dute haien bidez, euren potentzialaren zati handi bat erabiliz, prosumitzaileak dira, hau da, informazioaren gizartean ekarpenak egiten dituzte berezko edukien bidez eraikiz eta lankidetzan, eta horretarako, ezinbestekoa da IKTen erabileran a
urrera egitea eta euren beharrekin lotzea. IKTek euren bizi-baldintzak hobetzen dituen elementu gisa duten potentzialaz jabetzen dira eta, gainera, euren gizarte-ahalduntzea bultzatzen dutela ikusten dute.
D. 3. fasea- E-partaidetza: Egin duten IKTen eskuratzeaz baliatzen dira, euren a
halduntzea erabiltzen dute, tresna teknologikoen bidez, gizartean eta politikan a
ktiboki parte hartzeko. A
zken finean, bizitza publikoan, euren udalerriari, eskualdeari… buruzko erabakiak hartzean parte hartzeko duten eskubidea erabiltzen dute, proaktiboak izanda, prozesuak hasita (behetik gora), hasitako prozesuetan parte hartuta (goitik behera), etab.
Kontuan hartu beharra dago 0 fasea ezartzeak teknologien a
probetxamenduan –esparru pribatuan zein publikoan– bilakaera dagoela ulertzeari erantzuten diola eta, beraz, halakorik ez egoteak a
ldez a
urreko fasea (0) ezartzeko beharra sortzen du, fase horiek isla ditzan.
OHARRA: A
zpimarratu beharra dago, proposatutako continuumean ez direla gaineratu teknologiaren erabileran edo sorreran a
ditu-maila dutenen inguruko a
lderdiak (aplikazio eta tresnak sortzen, ezagutza eratzen, edukiak edo softwarea ekoizten… a
ktiboki parte hartzen dute), eredu teoriko “teknologikoago” batean mailari a
urreratuenari egokituko litzaiokeena. Nahita utzi da a
lde batera, kontuan hartuta, txosten honen testuinguruan, bilakaera IKTen erabilerak (edo halakorik ez egoteak) pertsonen bizi-kalitatean duen eraginetik jorratzea erabaki dela. Hala eta guztiz ere, pertsona horiek deskribatutako 3. fasean, E-partaidetzan, gaineratuta egongo lirateke.
Fase ezberdinen a
rteko trantsizioan herritarrak batean edo bestean kokatzea edo “eten” egoera batean edo batzuetan (ondoren a
zalduko ditugu) kokatzea zehazten duten baldintzak daude. A
ldagai horietako batzuk a
ldez a
urretik a
ipatu ditugu: a
dina, hezkuntza maila, lan-egoera (bereziki diru-sarrerei dagokienez), a
niztasun funtzionala edo, baita generoa ere. Txosten honetan bertan gaineratzen den ondorengo a
zterketari dagokio zehazki zeintzuk diren eta horietako bakoitzaren inguruan euskal herritarren egoera zein den a
dieraztea. Ondorengo grafikoan horietako batzuek izan dezaketen eragina a
zaltzen da.
Aurreko irudietan ikus dezakegun moduan, faseen a
rtean nolabaiteko gainjartzea dago, segun eta zein a
ldagai hartzen diren kontuan eredu teorikoa a
plikatu bitartean. Horrela bada, fase baten barnean a
ldeak ezarri a
halko dira a
ldagai horien a
rabera (adina, hezkuntza maila...) baina baita erabileren maiztasuna, kalitatea eta motaren a
rabera ere; behar diren gaitasun digital ezberdinen (e-skills) a
rabera; erabilitako produktu edo zerbitzuen kopurua eta tipologiaren a
rabera; bilatutako helburuaren a
rabera edo, baita, IKTekiko egoeraren inguruko pertzepzioaren a
rabera ere.
(15. irudia)
Faseetan kokatzea eragiten duten a
ldagaiak
Fase batean edo bestean egoteak herritarrak “eten digitaleko” egoeran kokatzen ditu, hau da, biztanleria bereko kideen a
rteko desberdintasun egoeran.
Hori dela-eta, eten mota (edo maila) ezberdinak zehaztu behar dira25 deskribatutako bilakaerarekin bat egingo dutenak. Ondoren zerrendatzen diren etenetako bakoitzak, a
rgi denez, “maila gorenekoak” barne hartzen ditu:
1. Sarbide-etena: 0 faseko kokapenarekin loturikoa, informazioaren eta ezagutzaren gizartetik urruntze egoeran.
2. Erabilera-etena: 0 fasetik 1. faserako trantsizioarekin lotuta. Eten mota horretan, a
zpiegituren hedapen egokia izanda, euren gaitasun digitala a
reagotzen duten gaitasunak eskuratzeko a
ukerekin, IKTak erabiltzen ez dituzten edo soilik tresna estandarrekin eta egoera zehatzetan (pertsonalak zein profesionalak izan) erabiltzen dituzten pertsonak kokatzen dira.
3. Eskuratze-etena: bereziki 1. fasetik 2. fasera egindako a
urrerapausoarekin lotuta. Eten mota horretan eskura dituzten teknologiak oraindik eskuratu ez dituztenak kokatzen dira. Tresna as
ko ezagutu eta egunero erabil ditzaketen a
rren, ez dira euren potentzial guztiaz baliatzen. Erabilera instrumentala da, ez laguntzailea eta bereziki norbere kontsumora bideratutakoa.
4. Partaidetza-eten digitala: 2. fasetik 3. faserako bilakaerarekin loturikoa, hau da, gobernu irekiak eta digitalki a
haldundutako gizarteak eskuratzeko a
ukera. Eten horretan kokatzen dira, IKTak eskuratuta egunero erabiltzen badituzte ere, IKTek eskaintzen duten gizarte a
halduntzearen gaitasuna guztiz erabiltzen ez dutenak.
(16. irudia)
Ahalduntze digitalaren mailak eta etenak
Nolanahi ere, a
halduntze digitalaren bilakaera gizarte justiziarako a
liatu bat da eta hala erabili behar da, hau da, gizarteratzeko eta gizartea sustatzeko prozesu handienen laguntza gisa. A
rreta berezia eskaini behar zaie gizarte a
rrisku edo gizarte bazterkeria egoeran dauden taldeei eta horretarako a
lde batera utzi behar dira a
lderdi teknologikora bideratutako ereduak, erabilera mota jakin batean dagoen pertsona kopuruarekin loturiko datu kuantitatiboetan oinarritzen direnak (erabilitako a
plikazioen kopuruari eta a
niztasunari edo erabilera maiztasunari dagokionez) eta pertsonen bizi-baldintzak eta bizi-kalitatea hobetzera bideratutako ereduetarantz jo behar dugu, bereiziki pertsona horiek edozein motatako bazterkeria-arriskuan daudenean.
Beraz, a
urrera egin behar dugu, herritarren beharrak eta interesak a
biapuntu gisa hartzen dituzten ekintzak a
bian jartzeko oinarriak finkatu behar ditugu. Bertan, herritarrak diseinutik bertatik inplikatuta egongo dira, eguneroko bizitzaren a
lderdi ezberdinetan –enplegua, osasuna, gizarte zerbitzuak…– eragin errealeko gaitasun handia duten a
ukera berritzaileak garatzeko prozesu guztian parte hartuz. Gizarte inklusiboa eta, beraz, e-inklusiboa lortzean datza, herritar guztientzat baldintza berdinekin, herritar guztiak gaituta eta a
haldunduta egon daitezen euren erabakiak hartu a
hal izateko a
bantaila horiek erabiltzeko moduari dagokionez, euren gizartean duten partaidetzaren a
rabera (aktiboa, pasiboa edo “batzuetan bata besteetan bestea”, hau da, uneko informazioaren eta ezagutzaren gizartean duten partaidetzaren a
rabera, IKTak hari dagokion elementua izanik.
25 Txosten honetan zehar horietako bakoitzaren inguruan egindako a
zterlanaren emaitzak islatzen dira, Euskadiren egoera zehaztuta bakoitzaren karakterizazioarri eta a
halduntze digitalerako prozesuan a
urrera egiteko inhibitzaile gisa jarduten duten baldintzei dagokienez.