E) Osasun-sistemaren gaineko gomendioak
45. Adingabeen oniritzi informatua bermatzea
Adingabeek euren gaixotasunen berri izateko eskubidea dute, euren heldutasunari eta ulermen-mailari dagokien neurrian. Gainera, euren oniritzia beharrezkoa da, hamasei urte betetzen dituztenetik a
urrera, ezinbestekoak diren ebakuntza klinikoak egiteko, ezgaitasunik ez duten edo ezgaituta ez dauden kasuetan (azaroaren 14ko 41/2002 Legea, informazio eta dokumentazio klinikoari buruzko eskubide eta betebeharren eta gaixoaren a
utonomiaren oinarrizko a
raudia). A
raudiak ere xedatzen du a
dingabearen iritzia jakin beharra dagoela hamabi urte betetzen dituenetik a
urrera.
Informatua izateko eta dagozkion erabakietan parte hartzeko eskubidea –osasun a
razo bati erantzuteko osasun-tratamendu ezberdin a
rtean hautatzeko a
ukera, botiken erabilera egokia, tratamendu eta terapia ezberdinen a
rtean a
ukeratzeko eskubidea eta informazioa– baliabide egokiekin bermatu beharra dago. Horretarako, beharrezkoa da a
dingabeei egiten zaizkien a
udientziak espedientean eranstea eta kontrastatuak izan a
hal izatea.
46. Umeen a
rreta eta prebentzio eta detekzio goiztiarrak lehenestea
Txosten honetan, behin baino gehiagotan a
zpimarratu da prebentzio eta detekzio goiztiarraren garrantzia, bereziki umeei eragiten dieten urrakortasun bereziko egoeretan.
Alde horretatik, umeen populazioari eskainitako a
rretak lehentasun handiena izan beharko luke osasun sistemaren barruan; lehentasun hori a
gerikoa egingo litzateke, a
dibidez, profesionalen espezializazioan edo euren eskura jarritako baliabideetan.
Urrakortasun bereziko edo a
rrisku egoeretako prebentzio edo detekzio goiztiarrari dagokionez, garrantzitsua da a
zpimarratzea pediatrek duten zeregin zentrala eta, kasu batzuetan, a
nbulatorio edo ospitaleko unitateek edo larrialdietako zerbitzuek izan dezaketena.
Detekzio eta ekintzarako protokoloen existentzia a
dingabeen tratu txarren egoera posibleen a
urrean a
ztergai dugunaren a
dibide on bat izan daiteke. Osasun-zerbitzuek lortutako informazioa da, beharrezko kontuarekin, beste sistema batzuen esku hartzeko egokirako interes handikoa izan daitekeena (zerbitzu sozialentzat, hezkuntza zerbitzuentzat, polizia zerbitzuentzat…).
47. Osasun-adierazleen erabilera jarraipen-elementu gisa
Nazioarte mailan, osasun-adierazle jakin batzuk erabiltzeko praktika hedatzen joan da, a
dingabeen osasunerako eskubidearen a
plikazioaren maila "neurtzeko" tresna gisa eta erabiltzen da konparatzeko, a
dibidez, urte eta herrialde ezberdinen a
rteko egoera. A
dibidez, lehen urteko bizi-itxaropenarekin, obesitatearekin, drogen gehiegikeriarekin, haurdunaldi goiztiarrekin eta a
barrekin erlazionatutako a
dierazleak.
Datu horiek eskuratzen dituena edo eskura dituena, gure kasuan, osasun-sistema da. Gomendio honetan eskatzen dena da a
dierazle jakin batzuen erabilera sistematiko eta publikoa, umeen populazioaren osasun-egoeraren gaineko jarraipena egiteko modu egoki gisa.
48. Osasun-sistemaren koordinazioa beste sistema batzuekin eta osasun-gizartearen gunearen garapena
Txosten honetan zehar, urrakortasunaren egoera jakinetan oinarritutako 3. a
talean, zein a
razo komunak nabarmentzen dituen 4. a
talean, gomendioen a
tal honetan bezala, umeen populazioarekin lan egiten duten sistema ezberdinen a
rteko koordinazioa hobetzeko beharra a
zpimarratu dugu behin eta berriz.
Azken urte hauetan jasotako balorazioei jarraiki, sistema baten koordinazioa lortzea zaila bada, halaxe gertatzen da osasun-sistemarekin, ziurrenik a
rrazoi as
ko tartean daudela.
Izan ere, A
rartekoaren erakundeak osasun-gizartearen esparrua garatzeko beharraren gaineko ezohiko txosten bat a
urkeztu zuen. Behar hura txosten hartan a
zaltzen zen maila orokorrean; hemen a
zpimarratu nahi dugu haren garrantzia, zehazki, umeei eragiten dien neurrian.
Hemen a
ztertutako sistema edo zerbitzu guztiak (babes-sistema, gazte-justiziaren sistema, hezkuntza-sistema…) bat datoz a
dieraztean osasun-sistemak eskaintzen dien lankidetza erabat as
ki-eza eta beharrezkoa dela.
49. Ume eta gazteen a
dimen-osasun a
rreta hobetzea
Osasun esku hartzeen ez-nahikotasunaren balorazioa, a
urreko paragrafoan a
dierazia, a
dingabeen a
dimen-osasunaren a
rretari dagokionez bereziki nabarmena egiten da.
Hemen, a
dibidez, umeen psikiatriako profesional nahikoren espezializazioaren falta sumatzen da, a
dingabeekin eta euren familiekin esku hartzeko plan integralen existentzia, esku hartzeen jarraitutasunik edo denbora nahikorik eza, bitartekaritzaren terapia a
lternatiboen erabilera, a
razo larriak dituzten nerabeen barnetegi eta babes-zentroetako a
dimen-osasun zerbitzuen inplikazio handiagoa…