3.6. Ikasle ijitoak
Sektorearen ezaugarriak
Aldi baterako edo sasoikako populazioa ez dugu hemen a
ztertuko, A
rartekoak haiei buruzko txosten berezia egin baitzuen, Sasoikako langileen egoera A
rabako mahats eta patata bilketan izenekoa, eta txosten honetako hurrengo a
zpikapituluan berariaz a
ztertuko dugulako. Beraz, populazio hori a
lde batera utziz, gure hezkuntza sisteman eskolatzen diren ikasle ijitoen kopurua kalkulatzea zaila da. Estimazio bat baino gehiago dago.
Horrela, zenbait urtez 2.700 inguru zirela uste izan da, baina a
dingabeko ijitoen edo nahitaez eskolatu beharreko a
dina duten ijitoen inguruko a
zken estimazioek kopuru hori sobera gainditzen dute (horra hor, a
dibidez, Ijitoen Idazkaritza Nagusia Fundazioak egindako estimazioa Ijitoak eta enplegua. A
zterlan konparatua a
zterlanean, 2005ekoa, edo 2009ko Osasunean berdintasunerantz izeneko a
zterlanean erabilitakoa, EAEn 15 urtetik beherako ijito kopurua 4.258 dela baieztatzen duena). Nolanahi ere esan behar dugu datu horietan ez dela a
intzat hartzen nahiko berria den fenomeno bat: gure a
rtean Ekialdeko Europako gero eta etorkin gehiago daude (adibidez Errumaniatik etorriak), eta haietako as
ko ijito etniakoak dira.
Ikasle ijitoetako as
ko ezaugarri jakin batzuetako ikastetxeetan daude: bereziki Bizkaiko 15 ikastetxetan, Gipuzkoako 4 ikastetxetan eta A
rabako 3 ikastetxetan daude.
EAEko hezkuntza-premia bereziei emandako erantzunari buruz 2001ean egin genuen txosten berezian, a
nalisi eta gogoeta bide gisa, hain zuzen ere, eskolako emaitzen a
rteko ezberdintasunak (hau da, eskolako a
rrakasta-porrot tasak, kurtsoa errepikatzea, pilatutako a
tzerapena...) erkatu genituen, batez ere sozialki behartsuak diren pertsonak eskolatzen dituzten ikastetxeen eta gure erkidegoko ikastetxe guztien a
rtean. Ezberdintasun handiak a
tzeman genituen, a
urreko a
talean a
zaldu dugunez.
Gerora, A
rartekoak txosten horretan egin zituen gomendioei eginiko jarraipenean, Hezkuntza Sailak, bere erantzunetan, hezkuntza beharrizan bereziak zituzten ikasleen a
rtean zenbait sektore berezitu zituen; haien a
rtean ijitoak zeuden. Sektore honen egoera hobetzeko a
urreikusitako edo bultzatutako jarduketak edo jardun ildoak a
zaldu zituen.
Beraz, txostenaren a
tal horretan (besteen osagarri dena), eskolatzeko a
dinean dauden ijito jatorriko populazioaren hezkuntza beharrizan berezien erantzuna a
ztertuko dugu.
Horretarako, kontuan izango ditugu, Hezkuntza Sailari egiten dizkiogun urteko jarraipenak eta informazio eskaerak ez ezik, ijitoen zenbait elkarterekin izandako harremana eta gure erkidegoan a
zken urteetan sortu diren ebaluazio edo plangintza tresnak, baita orain dela gutxi egindako a
zterlan batzuk ere (argitaratuak eta a
rgitaratu gabeak). A
dibidez:
– Ijito Herriaren Erabateko Sustapenerako eta Partaidetza Sozialerako Lehen Euskal Plana.
– Plan horri buruzko ebaluazio txostena (2008koa).
– 2008-2011 denboraldirako II. Plana, oraindik indarrean dagoena.
– EAEn ikasle ijitoen eskolatzea hobetzeko programa bat egiteko oinarrizko dokumentua (IX. bertsioan, 2008koa).
– 2005-2006an egin zen "Ijito Herriaren egoera Euskal A
utonomia Erkidegoan. Diagnostiko-txostena" izeneko ikerlana, 370 orrialdeko bertsioan, 2006ko a
zarokoa, oraindik ere a
rgitaratu gabea.
– Ikasle ijitoen hezkuntzako normalizazioaren ebaluazioa lehen hezkuntzan, Ijitoen Idazkaritza Nagusia Fundazioak 2002an a
rgitaratua.
– Dirua irabazteko as
morik gabeko erakundeei laguntzak emateko Hezkuntza Sailak eman dituen a
zken a
gindu eta ebazpenak, eskolaren eremuan ikasle ijitoei zuzendutako hezkuntza jardueretarako…
Nolanahi ere, a
dierazi behar dugu jarraipen bereziki zaila dela hau.
Aurrekariak
Gai honi buruz informazio zehatza eskatu genuenean, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailaren lehenengo erantzunak hainbat ekimen a
ipatzen zituen; a
bsentismoaren a
urkako protokoloa, Bizkaian gizarte zerbitzuekin lankidetzan ezarritakoa; Iniciativa Gitana eta Kale dor Kayiko elkarteak bezalako erakundeekiko lankidetza-hitzarmenak; edo ikasle ijitoak eskolatzeko plan berria prestatzeko lan batzorde bat sortzea.
Informazio osagarria lortzeko egin genuen eskaeran, ekimen horiei eta ikasle horien banaketaz eskura zeuden datuei buruzko zehaztapen bat besterik ez genuen eskatu (lurralde, sare eta bestelakoen a
rabera). Horren guztiaren berri (2001-2002 ikasturteko datuak eta informazioa) eman genuen urte hartako txostenean (2003ko txosten a
rrunta).
Bestalde, 2005eko txostenean eskura genituen a
zken datuak jaso genituen, 2003-2004 ikasturtekoak:
Ikasturte horretan ikasle ijitoak zituzten ikastetxeei dagokienez, orduan emandako datuek 199 ikastetxe a
ipatzen zituzten, baina ikasle horien proportzioak oso desberdinak ziren ikastetxe batzuen eta besteen a
rtean.
Datuek garbi erakusten zuten ikasle ijitoen eskolatzea:
– Funtsean ikastetxe publikoetan egiten zela (guztizko ikasleen %89).
– Erabat murrizten zela Bigarren Hezkuntzan.
– Bereziki zentro gutxi batzuetan kontzentratzen zela: 15 Bizkaian, 4 Gipuzkoan eta 3 A
raban.
Geroko erantzunetan, Sailak nabarmendu du kezkagarriena ez dela ikasle horien kokapena, beren eskola-arrakastaren indize baxuak baizik. Bestalde, eskola-arrakasta lortzeko dituzten zailtasunak detektatzen eta zailtasun horiek gainditzeko bideak ezartzen saiatu direla a
dierazi du.
Ildo horretan, a
dibidez, 2006. urteko erantzunetan ikasle ijitoen eskolatzea hobetzeko hartutako zenbait neurri a
ipatu zituen; ikasle ijitoen eskolatzea hobetzeko plana prestatzeko oinarrizko a
giri bat egitea, edo irakasleak ijitoen eta hiru lurraldeetako hezkuntzaren gainean trebatzeko ikastaroak, irakasleekiko lan saioak ijitoen kulturaren gaineko material interaktiboak dituen CDa a
urkeztuta, etab.
Aurrekari horiek kontuan hartuta, Sailari egin dizkiogun a
zken bi informazio eskaeretan, ikasleen banaketari buruzko datuak osatze a
ldera, honakoak galdetu dizkiogu, zehazki:
– Ea datu gaurkoturik badagoen ikasle horien eskolako emaitzen inguruan: Lehen Hezkuntza gainditu dutenen tasak; errepikatze tasak; eskola-graduatua lortu dutenen tasak; 16 urte bete baino lehen edo DBH a
maitu baino lehen ikasketak uzten dituztenen tasak…
– Zer programa edo laguntza bideratzen a
ri diren biztanle talde honen berariazko premiei emandako erantzuna hobetzeko eta zer eragin izaten a
ri den eskola-emaitzen hobekuntzan.
Eskolako emaitzak ezagutzea eta laguntza programa edo jarduketen benetako eragina jakitea funtsezkoa iruditzen zaigu lortutako a
urrerapenak eta hartu beharreko erronkak baloratu a
hal izateko.
Jarraipen bide hau, ordea, erabat ezinezkoa izan da, Sailak informazio egokia eskaintzeko edo jasotzeko jarri dituen trabengatik. Horrela, gure jarraipen espedienteei emandako erantzunek inoiz ez dute eskolako emaitzei buruzko daturik ematen, eta egiten a
ri diren programei, proiektuei, ekimenei eta a
barrekoei buruzko informazio kualitatiboak izan ohi dira. A
dibidez, hauei buruz:
– A
bsentismoa prebenitzeko programak.
– Batzordeak, hainbat zerbitzutako pertsonek osatutakoak, gutxienez a
zken hiru ikasturteetan funtzionatu du eta ikasle ijitoen eskolatzea hobetzeko planaren lehen proposamena egin zuen.
– Egiteko hau eta Ijito Herriaren Erabateko Sustapenerako eta Partaidetza Sozialerako EAEko Planean kokatutako beste batzuk garatzeko EAEn jarduketa horietaz a
rduratuko den pertsona bat edukitzea, edo kolaboratzaile talde bat Bizkaian eta A
raban as
kotariko eginkizunekin (ikastetxeetan esku hartzea, trebakuntza proposamenak, materialak prestatzea, etab.).
– Ikaskuntza Erkidegoak edo Eskolako Laguntza eta Indartze Proiektuak bezalako proiektuak sustatzea.
– Ijitoen erakunde edota elkarteen proiektuak diruz laguntzea, beste ikastetxe batzuekin lankidetzan jardun dezaten. Jarduteko lerro horri buruz, 2007an, sailak a
urreratu zuen jarduteko eremua a
purka-apurka handitu nahi zuen, urte hartako 840 ikasleetatik Euskal A
utonomia Erkidegoko ikasle ijito guztiengana iristeko, 2.700 ikasle inguru zirelakoan. Nolanahi ere, erakundeentzako laguntzen a
zken bi deialdien datuek erakusten dute programa hauetarako bideratutako diru-zenbatekoak nabarmen murriztu direla (2010eko ekitaldirako 484.321,60 euro izan ziren, eta 2009ko ekitaldirako 729.400 euro), baita diruz lagundutako erakunde edo programen kopuruan: 2010eko ebazpenaren a
rabera, hiru erakundek bakarrik jaso zuten laguntza: Gao Lacho Drom A
raban; Kale dor Kayiko Bizkaian eta Gipuzkoan; Iniciativa Gitana Bizkaian.
Ikasle hauek eskolatzeari buruzko datu kuantitatiborik ez dagoenez gero (ikastetxeetan nola dauden banatuta edo daukaten eskola-arrakastaren tasak), hori justifikatzeko esaten da ezinezkoa dela datu horiek edukitzea, ikasle ijitoa izatea ez baita inongo datu-basetan a
gertzen den ezaugarria. Ildo horretan, erantzunen batean a
dierazi da "aurkako jarduketek ukitutako pertsonen funtsezko eskubideak urratuko lituzkete". Bitxia bada ere, a
urreko ikasturteetan datu horiek bageneuzkan, eta idazki berean Sailak datuak edo estimazioak ematen ditu komenigarria deritzonean (adibidez, a
zaltzeko zenbat ikasle ijitorengana iristen den diruz lagundutako erakundeen a
rreta: 500 ikasle haur eta lehen hezkuntzako mailetan, 15 ikastetxetan; bigarren hezkuntzako 340 ikasle inguru, 42 ikastetxetan eskolatuak).
Batzuetan jasotzen dena elkarteen balorazioa da. A
dibidez, balorazio positiboak egiten dira: eskolatzea (geroz eta erregularragoa eta luzeagoa), bigarren hezkuntzan sartzea (motela baina etengabe)... Baina hobetu beharra ere a
itortzen da: "Martxan jarritako neurriak gorabehera, badakigu emaitzak ez direla oraindik oso onak eta lanean jarraitu beharra daukagula ikasle ijitoek eskola-arrakasta lortzeko, euskara komunitate horretan ere bultzatzeko, eta familiek eta irakasleek kultur a
rteko ekintzako egitasmoetan esku hartzeko. Lan hori guztia uneon lantzen dihardugun Ikasle Ijitoen Eskolatzea Hobetzeko Planaren bidez a
urrera eraman nahi dugu…".
Hobetzeko beharrizan hori, a
dibidez, honela islatzen da Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerkuntza sailburuaren 2009ko a
zaroaren 11ko a
ginduaren sarreran, dirua irabazteko as
morik gabeko erakundeei ikasle ijitoei zuzendutako hezkuntza jarduerak egiteko deialdia luzatzen diena:
"Hezkuntza sistemak estrategia eta baliabide nahikoak izan behar ditu ikasle ijitoek eskolako a
rrakasta lortzeko ijito ez direnen a
ukera berak izan ditzaten. (…)
Umeak a
din jakin batzuetan eskolatze hutsak ez du haien a
rteko berdintasuna bermatzen hezkuntzan.
Azken urteetan haien eskolatzean a
urrerapen handiak egin dira, baina haien eskola-arrakasta ez dago gure erkidegoko ikasle gehienen maila berean.
Eskolako "arrakastako" a
ukerak gizarte bazterketa edo oztopo batzuek zailtzen dituzte, Ijito Herriaren Erabateko Sustapenerako eta Partaidetza Sozialerako Euskal Planak a
itortzen duenez...".
Gai hauetako batzuei buruz, sailaren erantzunak a
lde batera utzita, hobetutako errealitate batzuen zein beste errealitate kezkagarri batzuen berri ere izan dugu. Izan ere, datu orokor eguneraturik ez daukagun a
rren, errealitate honen hurbilpen partzialak badauzkagu, baita EAEri buruzko a
zterlan edo txostenak ere (edo izaera orokorragoak dutenak, baina beren laginetan gure erkidegoko ikastetxeak edo familia ijitoak sartzen dituztenak). Izan ere, A
rartekoak berak a
bsentismoari, eskola-arrakastari eta eskola porrotari zein curriculumeko materialetan ijito herria a
intzat hartzeari buruzko datu berriak eskuratu ditu, eta errealitate kezkagarriak erakusten dituzte. A
dibide gisa, honako hauek a
ipa ditzakegu:
– A
rabako sasoikako biztanleriaren eskolatzearen errealitatea, A
rartekoak a
ztertua eta txosten honetako hurrengo a
talean islatua.
– Ijitoen hezkuntzako normalkuntzari buruzko zenbait a
zterlanetan, Ijitoen Idazkaritza Nagusia Fundazioak jakitera eman dituenak, a
razo nagusiak a
ztertzen dira: eskolatzea, eskolako errutinak, ikasteko ohiturak, lortutako maila a
kademikoa, gizarte elkarreragina hezkuntzaren testuinguruan eta ikastetxean bizi den kultur a
rtekotasuna.
– Kale dor Kayiko elkarteak jaso dituen datuak, urtez urte eskolatzea eta emaitza onak dakartzatenak eta saritzen dituztenak, jardunbide egokiaren a
dibide gisa baloratu behar direnak ekitaldi publikoetan.
– Elkarte honek berak sustatutako lan berria, "Curriculumeko materialetan ijito herria a
intzat hartzeari" buruzkoa.
– "Ijito Herriaren egoera Euskal A
utonomia Erkidegoan" izeneko diagnostiko-txostena, 3. kapituluan, hezkuntzari buruzkoan...
Datu guztien a
rabera, biztanle talde hori da, hain zuzen, eskola inklusioa eta eskola-arrakasta lortzeko zailtasun handienak dituenetako bat eta, beraz, berariazko a
rreta eskaini behar zaio.
Orain dela gutxi, A
rartekoak berak a
parteko txosten bat a
rgitaratu zuen, a
dingabekoei balioak transmititzeari buruzkoa, errealitate gordin hau berriro ere a
gerian uzten duena: eskolatutako ijitoek oraindik ere gaitzespen maila handia pairatzen dute beraien ikaskideen a
ldetik: hain zuzen ere, txostenaren datuen a
rabera, gaitzespen mailarik a
ltuena bizi duen ikasle sektorea da.
Hezkuntza beharrizan berezi eta berariazkoei buruzko a
urreko a
taletan, A
rartekoak nabarmendutako 10 a
razo funtsezkoak a
ipatu dira dagoeneko. Beraz, ez dugu haiei buruz luze jardungo, nahiz eta as
ko (edo denak) errealitate honetan a
plikatu a
hal diren.
Hemen nahiago dugu gai horri buruz "EAEn ikasle ijitoen eskolatzea hobetzeko programa bat egiteko oinarrizko dokumentuan" jaso zen informazioa berreskuratzea eta a
probetxatzea. Horretarako, dokumentuaren IX. bertsioa erabiliko eta laburtuko da, bereziki 2. a
tala ("Eskolatzearen egungo egoera") eta 3. a
tala ("Gainditu beharreko oztopoak"). Oraindik nahiko berria da dokumentu hau (2008), ez oso ezaguna, eta sektorearen beraren ekarpenekin egina.
"– ESKOLATZEAREN EGUNGO EGOERA
Ikasle ijitoen gaur egungo egoera deskribatzerakoan, a
zken urteetan egindako zenbait a
urrerapen ikusiko ditugu, baina oraindik zailtasun as
korekin.
Aurrerapenen artean, ondokoak nabarmendu a
hal ditugu:
• Ia erabateko eskolatzea lortu da nahitaezko eskolatzearen tarte handi batean. Haur eta lehen hezkuntzako eskolatze indizeak nahiko handiak dira, eta poliki-poliki bigarren hezkuntzan ematen a
ri dira.
• Ikasle batzuek bigarren hezkuntza graduatuarekin a
maitzen dute eta batzuek derrigorrezko hezkuntzaren ondoko ikasketak egiten dituzte. Oraindik ez dira portzentaje a
ltua, baina urtez urte gehiago dira eta gainerakoentzat eredugarri dira.
• Familia ijitoek gero eta interes handiagoa dute beren seme-alaben hezkuntzan. Eskolaren eta familien a
rteko hurbilketa gertatzen a
ri da, eta familiek gero eta inplikazio handiagoa dute hezkuntza prozesuan. Prozesu honetan, familia ijitoak eta haien elkarteak eragile ezinbestekoa dira ikasle ijitoen eskolatzea hobetzeko orduan.
• Zenbait ikastetxetan, irakasleak, prestakuntzan eta ikasle ijitoen eskolatzeari, inklusioari eta a
barrei buruzko gogoetan oinarrituta, ikasle hauek eskola-arrakasta izan behar dutela planteatzen a
ri dira, eta familiekiko harremana elkarrekin jardun beharra kontuan izanik lantzea planteatzen a
ri dira. Batzuetan ikastetxe osoak egiten du gogoeta eta, beste batzuetan, gehienetan, irakasle batzuek bakarrik.
Hauek dira zailtasunik larrienak:
• Hezkuntza etapa guztiak a
rrakastaz gainditzen dituzten ikasleak gutxi dira. Goiko mailetan ikasle ijito gutxi daude (DBHko 2. zikloan, batxilergoan, prestakuntza zikloetan...).
• Eskolatzea gero eta erregularragoa eta luzeagoa den a
rren, hezkuntza sisteman eta gizartean oro har benetako integrazioa zailtzen dituzten ikastetxeetan gertatzen da: euskalduntzea bermatzen ez duten ereduak, emaitza a
kademiko txarrak dituzten ikastetxeak, bigarren hezkuntzan espazio segregatuak...
• Ikastetxeetan ijitoen eta ijito ez direnen a
rtean dauden harreman positiboak ez dira kalean ere gertatzen. Ikasgelan, patioan, jantokian eta a
barretan sortzen diren harreman pertsonalak ez dira umeen eta nerabeen bizitzan ere ematen ikastetxetik kanpo. Eskolan edo institutuan elkarrekin egoten dira, baina kanpoan ez dute ia harremanik izaten elkarrekin.
• Ikasle ijitoak bigarren hezkuntzako zentroetan sartzean, a
lde bietatik beldurra eta gaitzespena piztu dira, bigarren hezkuntza lehen hezkuntzako zentrotik kanpo dagoenean. Era berean, orain a
rte, institutuetako irakasleek eta ijito ez diren ikasleek a
urreiritziak eta konfiantza eza dauzkate ikastetxe hauetan sartzen a
ri diren nerabe ijitoen a
urrean.
• Bigarren hezkuntzan oraindik ere as
istentzia irregularra eta eskolako a
bsentismoa handiak dira.
• Ijito helduen maila a
kademikoa oso txikia da. Horregatik, eta laneratzeko benetako a
ukerak ematen dituzten trebakuntza prozesuen eskaintza gutxi daudelako, helduen hezkuntzako zentroetan parte hartze txikia izaten dute eta prestakuntza a
kademikoak ematen dituen a
ukerak ez dituzte baloratzen. Horrenbestez, seme-alabak eskolatzeko prozesuan laguntza familiarra emateko zailtasunak daude.
– GAINDITU BEHARREKO OZTOPOAK
Oro har, ikasle ijitoen a
urrerapena galarazten duten dinamikak ez ezagutzeagatik eta haiei buruz gogoeta ez egiteagatik, deskribatu ditugun zailtasunak faktore indibidual edo familiarrei egotzi ohi zaizkie, a
dibidez, motibazio edo interes eza edo bestelako defizitak. A
razoak haienak eta haien familiarenak direla ematen da a
ditzera, teorian gainerako pertsonen a
ukera berberak dituztelakoan. Baina egoera hau ijitoek ingurunearekin, gainerako pertsonekin, erakundeekin etab (eta a
lderantziz) duten harremanaren emaitza da. Harreman horiek oztopoak sortu dituzte zenbait eremutan eta, zehazki, hezkuntzan. Oztopo hauek eskolako a
rrakasta zailtzen dute. Pertsona hauek a
urki ditzaketen oztopoak ezagutu behar ditugu, egoera eraldatzea eta gainditzea a
halbideratzen duten klabeak planteatzeko. Besteak beste oztopo hauek a
ipatu behar ditugu:
1. Ikaskuntzarako eta elkarbizitzarako oztopoak.
2. Kultur ezberdintasunekin zerikusia duten oztopoak.
3. Familiaren eta eskolaren a
rteko harremanarekin zerikusia duten oztopoak.
4. Baliabideekin zerikusia duten oztopoak.
1. Ikaskuntzarako eta elkarbizitzarako oztopoak
• Ikasle ijitoek ikasteko dituzten a
ukerei edo interesari buruz eskola sistemak gaur a
rte izan dituen espektatiba txikiak.
• Ikasle ijitoei buruz izan den ikuspegia, defizita a
zpimarratuz, eta ez gaitasunak.
• Curriculuma gehiegi egokitu zaio testuinguruari (soziala, familiarra, etab) ikasle ijitoentzat hezkuntzako planteamenduak egiterakoan. Horregatik, minimoen curriculuma garatu da, gaur egungo egoera gainditzen laguntzen duen maximoen curriculuma prestatu beharrean.
• Ikasgela barruan dauden harreman guztiek nolabaiteko ikaskuntza sortzen dutela kontuan ez izatea.
• As
istentzia irregularra edo epe luzeko a
bsentismoa gertatuz gero harrera ez planeatzea.
• Familiek eskolarekiko duten espektatiba txikia, emaitza ezagatik, a
rrakasta ereduengatik, gaur egungo gizartean beharrezkoak diren ikaskuntzen informazioagatik etab.
• Familiek etxean ez daukate baliabide a
kademikorik, a
dibidez, entziklopediak edo liburuak.
• Lehen hezkuntzatik bigarren hezkuntzara igarotzean eta bigarren hezkuntzan zehar ez da jarraipenik egiten.
2. Kultur ezberdintasunekin zerikusia duten oztopoak
• Batzuek besteen balioak, ohiturak, eta dinamikak ez ulertzea.
• Pertsona jakin batzuen portaera negatiboak ijito guztiei leporatzea.
• Ikasle ijitoen presentzia irakaskuntzaren kalitatea murriztearekin eta gatazkak a
reagotzearekin erlazionatzea.
• Ikastetxean ijitoen historia, hizkuntza eta kultura ez egotea.
• Eskolan ijito heldurik ez egotea.
3. Familiaren eta eskolaren a
rteko harremanarekin zerikusia duten oztopoak
• Ikastetxeak familiekin duen harremana idatziz izatea.
• Familiek seme-alaben hezkuntza prozesuan zer esan gutxi dutela uste izatea.
• Ijitoen familiek eskolako testuingurua ez ezagutzea, eta haiei informazioa helarazteko kanal ezberdinak eta egokiak ez egotea.
• Ikastetxeetako prestakuntza eta parte hartze instantzietan ijito heldurik ez egotea, egotekotan, eta eskolen eta familia ijitoen a
rtean ia harremanik ez egotea.
4. Baliabideekin zerikusia duten oztopoak
• Eskolatik kanpo, familia ijitoen eguneroko ingurunean, ikaskuntza a
kademikoak eta instrumentalak egiteko a
ukera eza.
• Familia ijitoek diru gutxi dute euren seme-alaben ikasketak ordaintzeko.
• Ikastetxeek edo familiek ez dakite ikasle ijitoen eskolatzea hobetzeko programa eta jarduketak a
bian jartzeko helburuarekin erakundeek egiten dituzten a
haleginen berri.
• Dauden baliabideak ez dira optimizatzen eta koordinatzen".
Hobetzeko proposamenak
Hemen ere gure txostenean hezkuntza beharrizan bereziei egin genituen 21 gomendioak, txosten honetako a
urreko a
taletan gogora ekarri ditugunak, berriro a
ipa genitzake.
Baina nahiago dugu a
urreko epigrafean erabilitako dokumentua a
probetxatzen jarraitzea. Izan ere, dokumentu horretako 5. kapituluan funtsezko zazpi helburu jarri dira, gure erkidegoan ikasle ijitoen eskolatzea hobetzeko.
Dokumentuak, 7 helburu horietako bakoitzari buruzko justifikazio a
rrazoitua eskaintzen du eta egin beharreko ekintza sorta (batzuetan oso luzea) proposatzen du. Gure txostenaren ezaugarriak kontuan izanik, hemen 7 helburuen izenak bakarrik jasoko ditugu:
"1. Ikaskuntza eta irakaskuntza prozesuak hobetzea eta a
berastea.
2. Curriculuma kultur a
rtekotasun klabean a
berastea, ijitoen historia, kultura eta kultur erreferenteak sartuz, gure gizartearen parte diren a
ldetik.
3. Ijitoen familiekiko lankidetza eta haien partaidetza hobetzea hezkuntza komunitatearen barruan.
4. Ikastetxeetan ekintza positiboko proiektu inklusiboak egitea, ikasle ijitoen eskolako a
rrakasta eta kultur a
rteko bizikidetza hobetzeko.
5. Ezberdintasunak gainditzeko neurri osagarriak jartzea.
6. Emaitza a
kademiko txarrak dituzten ikastetxeetan eraldaketa prozesuak hastea, eskola-arrakasta lortzea mesedetzen dutenak.
7. Zerikusia duten eragile guztien prestakuntza sustatzea (irakasleak, a
holkulariak, a
dministrazioa, senideak, elkarteak etab)".
Oinarrizko dokumentuan jasotzen diren proposamen guztiak hobekuntza planak bilatzen dituen oinarrizko hiru helburuen zerbitzutan daude:
1) Eskola-arrakastan a
urrera egitea, euskalduntzea a
reagotzea eta ikasle ijitoek eskolan urte gehiago ematea.
2) Gaur egungo gizartean beharrezkoak diren trebeziak garatzea.
3) Kultur a
rteko bizikidetza ikastetxeetan.
Jarraipenak
Lehenago esan dugunez, gai honi buruzko jarraipena ez da erraza izan, batez ere erakunde honentzat funtsezkoa den kontu batean: biztanle sektore honen eskolako a
rrakasta edo porrota, edo bestela esateko, gure hezkuntza sistema zein puntura a
rte den kapaz haien beharrizan bereziei erantzun egokia emateko: eskolaren a
rrakasta edo porrota biztanleri sektore honi dagokionez.
Hemen, a
zken bi urteetan eginiko jarraipenaren laburpen txiki bat egingo dugu. Bi urte hauetan, Hezkuntza Sailari bospasei konturi buruzko informazioa eskatu diogu:
a) Ikasle ijitoen kokapenari buruz eskura dauden datuak, lurraldeka eta sareka.
b) Datu gaurkotuak ikasle horien eskolako emaitzen inguruan: Lehen Hezkuntza gainditu dutenen tasak; errepikatze tasak; eskola-graduatua lortu dutenen tasak; 16 urte bete baino lehen edo DBH a
maitu baino lehen ikasketak uzten dituztenen tasa.
c) Biztanle sektore honen berariazko beharrei emandako erantzuna eta eskolako emaitzen hobekuntzan duten eragina hobetzeko programak edo laguntzak.
d) Ijito Herriaren Erabateko Sustapenerako eta Partaidetza Sozialerako I. Euskal Planean sailak a
gindu zituen baina egin ez diren jarduketei buruzko informazioa.
e) Ikasle ijitoen eskolatzea hobetzeko programaren egoera.
f) Ijito Herriaren Erabateko Sustapenerako eta Partaidetza Sozialerako II. Euskal Planean a
urreikusitako jarduketak martxan jartzeko a
urreikuspenak, haiek betetzeko urratsak eman diren, bideratuko diren baliabideak eta betetzeko epeei buruzko a
urreikuspenak.
– Sail horren erantzunetik (2009ko urtarrilean jasoa) ondoko elementu hauek nabarmendu behar ditugu:
a) Dauzkagun datuei buruz, esan behar dugu 2.700 ikasle inguruko estimazioa mantentzen dela, haietako %89a sare publikoan eskolatua.
b) Eskolako emaitzei dagokienez, ez daukate daturik baina espero dute ikasle ijitoak eskolatzea hobetzeko programa martxan jartzean edukiko dituztela.
c) Biztanle sektore honen beharrizan espezifikoen erantzuna hobetzeko egiten diren programa edo babesei dagokienez, sailaren erantzunean, hezkuntzako a
rreta ikasle guztien a
rtean (eta batez ere gizarte sektore behartsuenen a
rtean) hobetzea bilatzen duten zenbait programak a
ipatzeaz gain, zenbait jarduketa espezifiko a
ipatzen dira, ondoko eremu hauetan:
– irakasleen prestakuntza (Garatu programaren barruan);
– ikasle ijitoen eskolatzea hobetzeko ekipoa (pertsona gehiago edo gutxiagorekin eta dedikazio gehiago edo gutxiagorekin, lurralde bakoitzaren a
rabera);
– ikasle ijitoentzako hezkuntza jarduerak egiten dituzten erakundeentzako laguntzak (2008an 700.000 euro);
– ikasketa lizentzia;
– material espezifikoak egitea (CD bat a
rgitaratzea; web gunea);
– ikasle ijitoen eskolatzea EAEn hobetzeko programa baten zirriborroa egitea.
d) Egin ez diren I. planeko jarduketei dagokienez, sailaren erantzunean a
zaltzen da oso zaila dela jarduketa batzuen burutze maila baloratzea (ez baitaukate ebaluaziorako a
dierazlerik). Gainera, a
zaldu dute egin ez diren jarduketetako batzuk egiten hasi direla, eta onartu du beste batzuk egin gabe geratu direla. Egin ez direnak eta, kasuren batean, ez egiteko a
rrazoiak, a
ipatu ditu.
e) A
zkenik, eskolatzea hobetzeko programa egiteko faseari dagokionez, izandako a
tzerapena a
itortzen da, zein fasetan dagoen a
ipatzen da (saileko zenbait helbidetara eta zenbait erakundetara bidalitako zirriborroa) eta 2009. urteko lehen hilabeteetako jardunaldi teknikoen a
urreikuspena a
ipatzen da.
– Egin genion a
zken informazio eskaerari 2010eko otsailaren 22an erantzun zion Hezkuntza Sail berriak. Bertan zenbait gai a
ipatu zituen:
• Ijitoen elkarteekin egindako batzarrak.
• II. planaren berrikuspena, batez ere hezkuntzari dagokionez.
• Ijitoen eskolako emaitzei buruzko "datuak" eskuratzeko zailtasunak eta a
ukerak...
Eskolatutako biztanleriaren sektore honetan eragina duten programa edo proiektuei dagokienez, ondoko hauek a
ztertu dira:
• PROA lagungoa (%40ko gehikuntzarekin zerikusia duten zentroetan).
• PROA errefortzua (12 zentro; haietako 7 ikasle ijitoekin).
• Erakundeei laguntzak emateko a
gindua, haien diru-zenbatekoa eta jarraipena.
• Hizkuntz errefortzuko irakasleak edo kultur a
rtekotasuneko a
rduradunak direnak.
• Ikasle ijitoen eskolatzean laguntzen duten pertsonak (Araban 1 eta Bizkaian 2).
• Ikaskuntza komunitateen babesa (haietako 5 ikasle ijitoekin).
• Irakasleen prestakuntzako mintegi eta ikastaro espezifikoak. Etab.
Ikasle ijitoak eskolatzea hobetzeko planari dagokionez eta Ijito Herriaren Erabateko Sustapenerako eta Partaidetza Sozialerako II. Euskal Planean a
ipatutako jarduketei dagokienez, onetsi diren edo ez gorabehera eta haien garapen maila gorabehera, egiten a
ri diren jarduketa batzuk a
ipatu dira. Zehazki: zentroei laguntzea, ekintza positibo eta inklusiboko proiektuak hasteko edo finkatzeko; eskolako eremuan ikasle ijitoei eta haien familiei zuzendutako hezkuntza proiektuen garapenerako, erakundeentzako laguntzen deialdiak egitea; familiekin sentsibilizazio ekintzak egitea, ume ijitoak a
halik eta goizen eredu elebidunetan eskolatzea sustatzeko; ikasle ijitoen a
rrakasta zailtzen dituzten oztopoei buruz gogoeta egiteko eta hobekuntza proposamenak diseinatzeko lan-saioak; eskola-porrota duten ikasle ijito as
ko dituzten ikastetxeak detektatzea; eskola-porrota duten ikasle ijito as
ko dituzten ikastetxeak eraldatzeko prozesuak diseinatzea; ikastetxeetatik senideen prestakuntza bultzatzea; irakasleen prestakuntza eta sentsibilizazio ekintzak egitea; hezkuntza eremu formalean ijitoen kultura ikusgarri egiten duten materialak hedatzea...
Funtsezko datuak – a
dierazleak
Lehenago ere esan dugu datuak eduki behar genituzkeela (adibidez, eskolatzeari buruzkoak edo eskolako emaitzei buruzkoak), jakin a
hal izateko gure hezkuntza sistema zein punturaino den benetan inklusiboa edo zein neurritan eskaintzen dien erantzun egokia ikasle ijitoei. Baita bide a
rruntetatik eskuratzeko zailtasunei buruz ere.
Eduki, ez daukagu eskolatze mailari buruzko datu fidagarririk ere, a
dibidez ikasleen sexuaren eta a
dinaren a
rabera edo haien ikastetxeen ezaugarrien a
rabera (sarea, etapak, eredua, etab.) sailkatuak.
Zentzu horretan, oraindik ere uste dugu beharrezkoa dela a
urrerapenak edo a
tzerakadak ezagutzea eta baloratzea a
halbideratzen duten datu edo estimazio fidagarriak edukitzea. A
dibidez, eskolako a
rrakastaren eta porrotaren datuak edo estimazioak; ez dira zertan ikasle bakoitzaren mailan kalkulatu behar, baina zentro bakoitzean bildu a
halko lirateke. Datu horiek, zalantzarik gabe, eboluzioaren a
dierazle egokiak izango lirateke, baita a
bian dauden programen eraginkortasuna ebaluatzeko edo baloratzeko ere.
Ez gara beharrizan hori planteatzen dugun bakarrak. Europak Kontseiluak ere planteatu du, eta Nazio Batuen Umeen Eskubideen Batzordeak berak behin baino gehiagotan a
ipatu du. A
dibidez, batzordeak Espainiari 2002. urtean eginiko a
dierazpenetan Espainiari 1994. urtean egindako gomendio berak errepikatu zituen, umeen egoerari buruzko datuen bilketa hobetu beharrari buruz, Espainiak ondokoa egin zezan:
"Konbentzioak barruan hartzen dituen eremu guztietan 18 urtetik beherako biztanle guztiei buruzko datuak biltzeko eta sistematikoki banakatutako datuak a
nalizatzeko mekanismoa hobetzea, talde zaurgarrienei (hau da, ume ijitoei, familia migratzaileetako seme-alabei, heldurik gabe dauden ume migratzaileei eta ekonomikoki eta sozialki behartsuak diren familietako seme-alabei) a
rreta berezia emanez;
Datu eta a
dierazle horiek modu eraginkorrean erabiltzea, Konbentzioa a
plikatzeko eta gainbegiratzeko politikak eta programak formulatzeko eta ebaluatzeko".
Batzuetan, zeharka, baditugu hezkuntza etapa bat a
maitu duten edo a
rrakastaz gainditu duten ume ijitoen gaineko datu batzuk. Elkarte batzuek (hala nola Gao Lacho Drom A
raban edo Kale dor Kayiko bereziki Bizkaian) datu hauek eduki ohi dituzte. Baina, nolanahi ere, elkarteek esku hartzen duten ikastetxeei buruzkoak bakarrik izaten dira datu horiek.
Ikus ditzagun, a
dibidez, geuk jasotako datuak, Kale dor Kayiko elkarteak a
ntolatu zuen a
itortza eta sari banaketako ekitaldian, 2010eko ekainaren 22an, Deustuko Unibertsitateko A
uditorioan:
– Derrigorrezkoak ez diren mailetan (batxilergoa eta lanbide heziketa) bost sari banatu ziren: lau mutili eta neska bati.
– DBHn, 12 a
itortza egin ziren (etapa a
maitzeagatik, 5 mutili eta 7 neskari) eta 10 sari banatu ziren (eskolako graduatua eskuratzeagatik, 3 mutili eta 7 neskari), 20 bat zentrotakoak (16 publiko eta 4 pribatu).
– Lehen hezkuntzan, 19 a
itortza egin ziren (14 neska eta 5 mutil) eta 14 sari banatu (9-10 neska; 5-4 mutil).
Datu horiek eskolatzeko a
dinean dauden ijito guztien a
dierazgarri dira? Biztanleria osoaren zein portzentaje islatzen dute? Ezin dugu jakin, ez modu fidagarrian behintzat. Zenbait joera ulertzeko erabil ditzakegu dena den, a
dibidez:
– Eskolatuta dagoen eta a
rrakasta duen biztanleriaren murrizpena a
dinak gora egin a
hala (murrizpen hau bereziki esanguratsua da derrigorrezkoak ez diren mailetan).
– Iraupen eta a
rrakasta maila, nesketan as
kozaz handiagoa dena mutiletan baino.
Argi dago datu horietako batzuek a
urrerapenak erakusten dituztela beste garai batzuen a
ldean, baina ezin dugu baloratu hobekuntza zenbaterainokoa izan den, ezta ere –eta hori garrantzitsuagoa da– zer dagoen oraindik hobetzeko.
Argi-itzalak erakundeen erantzunean
Azken urteetan, erakundeak beren erantzunaren zati handi bat Ijito Herriaren Erabateko Sustapenerako eta Partaidetza Sozialerako I. Euskal Planaren bidez eta gero II. Planaren bidez a
rtikulatzen saiatu dira (II. plana Eusko Jaurlaritzaren Kontseiluaren 2009ko otsailaren 24ko bilkuran onartu zen eta oraindik ere indarrean dago).
Plan baten eta bestearen a
rtean, logikoa denez, ebaluazioa egiteko esfortzua egin zen, lortu ziren helburuak jakiteko edo garatu ez ziren jarduketa lerroen berri jakiteko. Horrela, hezkuntza a
rloari dagokionez, Kontseiluaren osoko bilkuran a
urkeztu zen ebaluazio txostenaren zirriborroak (2008ko ekainaren 19an) ondoko hauek a
ipatu zituen egin gabeko ekintza gisa:
"– Ikasle ijitoen eskolatzea hobetzeko plana egitea.
– Curriculuma berrikustea, ijitoei buruzko erreferentzia esplizituak kultur a
rteko klabean sartuz.
– Ijito as
ko dauzkaten ikastetxeetan ijito hezkuntzaren presentzia indartzeko ekintzak.
– Ikastetxeetan ekintza positiboko proiektuak egitea, ikasle ijitoen a
rrakasta eta kultur a
rteko bizikidetza hobetzeko, berritzeguneen eta hezkuntzako ikuskaritzaren jarraipenarekin eta babesarekin.
– Ikasketak babesteko bekak kudeatzea errazteko neurri osagarriak orokortzea.
– Ikastetxeetatik senideen prestakuntza bultzatzea, eskola orduetan eta eskola orduetatik kanpo.
– Ikastetxeak eraldatzeko bideak sustatzea, esku hartzeko proiektu globalen bidez, ikaskuntza komunitateen bidez, teknologia berrien bidezko ikaskuntzen bidez eta bestelakoen bidez.
– Seme-alabak eredu elebidunetan dauzkaten pertsonen prestakuntza bultzatzea, oinarrizko euskara ikas dezaten".
Dokumentu horretan bertan, a
nalisi gisa, a
dierazi zen helburuak lortzeko programatu ziren 18 jarduketetatik 9 garatu zirela (batez ere ekintza positiboko neurrietakoak, senideen prestakuntzakoak eta ikasle ijito as
ko dauzkaten ikastetxeen eraldaketakoak) eta beste 9etan ez zela ekintzarik egin.
Lorpenen a
rtean ondoko ezaugarri hauek nabarmendu behar ditugu:
"– Prestakuntza ekintzak eta irakasleak sentsibilizatzeko ekintzak egiten jarraitzen da. Nobedade garrantzitsu bat: ijitoen kultura ikusgarri egiten duten eta erreferente ijitoak islatzen dituzten materialak egiteko a
zterlanen lizentzia martxan jarri da.
– Erakundeentzako laguntza deialdi garrantzitsu bat martxan jarri da, eskolaren eremuan hezkuntza proiektuak garatzeko, ikasle ijitoei zuzenduak.
– Ikastetxeei baliabideak eman zaizkie deialdi orokor baten bidez, hizkuntza sendotzeko irakasleak sartzeko, eskola lagungoko programak ezartzeko etab.
– ‘Ghetto’ izaerako ikastetxeak eraldatzeko prozesuak hasi dira; halere, oraindik emaitzak ez dakizkigu".
Erdietsi ez diren lorpenetan edo a
lderdi negatiboetan hauek daude:
"– Ikasle ijitoen eskolatzea hobetzeko plana, a
urreikusitako jarduketetatik garrantzitsuenetako bat, ez da martxan jarri.
– Ez da ekimen esanguratsurik egin ijito helduek prestakuntza prozesuetan parte hartzea sustatzeko eta babesteko helburuarekin.
– Ez da jarduketarik egin ikastetxeak eraldatzeko bideak sustatzeko, esku hartzeko proiektu globalen bidez, ikaskuntza komunitateen bidez, teknologia berrien bidezko ikaskuntzen bidez eta bestelakoen bidez".
Adingabekoen ikuspegia. Familia ijitoen ikuspegia
Urte hauetan zehar, A
rartekoaren erakundeak ijitoen herriko elkarteekin kontaktu as
ko izan ditu, bai A
rartekoaren ekimenez, bai haien kexak kudeatzeko. Haien a
razoak eta balorazioak zuzenean ezagutzeko modua dugu hau; interesgarria da betiere.
Gainera, beste informazio iturri bat daukagu, oso ezaguna ez dena: "Ijito herriaren egoera EAEn" izeneko diagnostiko-txostena, Ikusbide elkarteak egina, Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Gizarte Gaietako Sailak 2005ean a
djudikatutako kontratuaren bidez.
Txosten horretan, oraindik ere a
rgitaratu ez dena, EAEn bizi diren 571 familiatako 2.353 ijitoren iritziak jaso ziren. Familia horietako gehien-gehienetan a
dingabekoak bizi ziren. Gainera, kapitulu oso bat (hirugarrena) hezkuntzari buruzkoa da.
Hona hemen datu eta informazio batzuk laburbilduta, geure txostenaren helburuarentzat baliagarri izan daitezkeelakoan.
Datuek ondokoa erakusten dute, besteak beste:
– A
dingabekoen presentzia eta, horrenbestez, eskolatzearen beharrizanak as
kozaz ere handiagoak dira ijitoen familietan biztanleria orokorrean baino (ijitoen %34,7 15 urtetik beherakoak dira; biztanleria orokorrean, %11,9).
– Ijitoen bi herenek ez dute ikasketarik, ezta lehen hezkuntzakoak ere (biztanleria orokorrean, %5). Ezberdintasunak a
intzat hartzen dugun edozein maila edo etapatan deigarriak dira: a
dibidez, ijitoen %0,29ak ditu unibertsitateko ikasketak, eta biztanleria orokorrean, %20,59ak. Horrek erakusten digu a
zken hamarkadatan hezkuntzan sartzeko ezberdintasun handiak izan direla, poliki-poliki zuzentzen a
ri badira ere.
– Ez da egia familia ijitoek ez dutela hezkuntza baloratzen. A
dibidez, laginaren %84,1ak uste du garrantzitsua dela ume ijitoak egunero eskolara joatea.
– %65,1ak konfiantza du maisu-maistrengan, baina %39,8ak uste du a
razoak daudenean bakarrik deitzen dietela.
– Beraien ustez, a
urreko urteetatik hona hobetu edo okertu diren gauzak a
ipatzeko eskatzen zaienean, hezkuntzan ikusten dituzte hobekuntza gehien (%85,6ak uste du gazte ijitoen hezkuntza mailak hobera egin duela), beste gauza batzuetan baino (osasuna, etxebizitza, lana lortzea...).
%85 horren ustez, zergatik hobetu da gazte ijitoen hezkuntza maila? A
rrazoi ugari daude, pisu ezberdinarekin:
• Eskolara sarriago doaz (%65).
• Komunitate ijitoan hezkuntza maila handiagoa dago (%20).
• Ikastea beharrezkoa dela uste dute (%7).
• Ikastetxe gehiago daude eta hezkuntza jasotzea errazagoa da (%4).
• Integrazio eta berdintasun handiagoak daude (%4).
– Eskolan ijito herriaren historia eta kultura sartzearen a
ldeko iritzia dute gehienek (%88,4) baita beraien jatorrizko hizkuntza irakastearen a
ldekoa ere (%80,2)…
Eskolatzeko prozesuan izaten diren egoera problematikoei dagokienez, lauki hau oso esanguratsua da:
Iturria: Ijito herriaren egoera EAEn, Ikusbide, 2006. Txosten a
rgitaratu gabea.
Diagnostiko-txostenak beraien iritziak jasotzen ditu, eskolatzean dauden gatazkak gainditzeko beharrezkotzat jotzen dutenari buruz. Haien eskaerak hauei buruzkoak dira:
– Etxeko lanak egiteko laguntza (%80,7).
– Zentroetan ijitoen kultura ezagutzera ematea (%78,6).
– Maisu ijitoak edo eskolan lan egiten duten ijitoak egotea (%76,4).
– A
tsedenaldietan jarduera gehiago egitea (%56,4).
Eta beharrizanik larrienen a
rtean ondokoak nabarmendu behar ditugu:
– Materialak eskolak jarri beharko lituzke (%82,72).
– Eskolako babeseko bekak eskuratzea (%76,2).
– Kurtsoak gainditzeko eskolako errefortzua (%49).
Laburpen edo ondorio gisa
Kasu honetan, ondorio gisa, Europako Legebiltzarrak onetsitako a
giri baten hitzak hartu nahi ditugu. Testua legebiltzarrean ordezkatuta dauden herrialde guztiei zuzenduta dago baina gure erkidegoan a
plikatu a
hal da. Europako Legebiltzarraren 2008ko urtarrilaren 31ko ebazpenaz a
ri gara, ijitoei buruzko europar estrategia bat finkatzeari buruzkoa.
Ebazpenaren testuak gai as
ko hartzen ditu barruan, noski. Hemen 14. a
tala bakarrik a
ipatuko dugu, hezkuntzari buruzkoa delako beren-beregi.
"Batzordeari eskatzen dio hezkuntzaren eremuan bazterketari a
urre egiteko legeria sendotzeko a
ukerak a
zter ditzala, bazterketa desagerraraztean indarra eginez, eta ebazpen hau onesten denetik urtebeteko epean emaitzen berri eman dezala Legebiltzarrean. Errepikatzen da kalitatezko hezkuntza eskuratzerakoan berdintasuna lehentasuna izan beharko litzatekeela, ijitoentzako europar estrategia baten barruan. Batzordeari eskatzen dio estatu kideek ume ijitoak hezkuntza sistema normalizatuan txikitatik sartzeko egiten dituzten ekintzak finantzatzeko eta babesteko a
haleginak a
reagotu ditzala. Batzordeari eskatzen dio bigarren hezkuntzan eta goi mailako hezkuntzan (lanbide heziketa, helduen prestakuntza, ikaskuntza iraunkorra eta unibertsitateko heziketa barne) ijitoen a
ldeko ekintza positiboak bultzatzen dituzten programak babestu ditzala. Batzordeari eskatzen dio bereizketa gainditzeko eredu positiboak eta a
rrakasta-ereduak bultzatzen dituzten programen a
lde egin dezala (…)".
Aurreko a
talean bereizketa a
rriskuei buruz edo sozialki behartsua den biztanleriari erantzuna hobetzeko neurriak hartu beharrari buruz (3.5) planteatu dugun guztia hemen errepika genezake, ijitoetako as
koren egoerari a
plikatuz.
Era berean, uste dugu haien egoerari hitzez hitz a
plikatu a
hal zaizkiela txosten honetako 5. kapituluan hezkuntza sistemari buruz egin genituen gomendio bereziak. Zehazki, beharrizan hauek planteatzen dituztenak:
– Egoera baztertzaileak galaraztea, horretarako neurririk egokienak hartuz.
– Politika konpentsatzaileak eta diskriminazio positiboko neurriak gehiago indartzea zailtasun gehien dituzten ikastetxeetan.
– Beharrizan bereziko egoeren detekzioa hobetzea eta esku hartze goiztiarra mesedetzea.
– Familiekin eta elkarteekin lankidetza mesedetzea.
– Gaur egun dauden planak, programak eta sektore hau hobetzeko baliabideak ebaluatzea.
– Lortzen a
ri diren eskolako emaitzen jarraipena egitea.
– Dibertsitatea mesedetzea, ez bakarrik ikasleena, baita ikastetxeetako lantalde profesionaletan ere.