Eskubide kontuetan, hizkuntza ekonomiagatik "adingabeez" hitz egiten denean, egiatan 18 urtez a
zpiko pertsona guztiez a
ri gara.
Adingabe horietako bakoitza delako nazio eta nazioarteko legediak bere a
dingabetasun hutsagatik ematen dizkion eskubideen subjektua. Ez dira "adingabeak", era a
bstraktuan, eskubideen subjektu, haur eta nerabe bakoitza baizik.
Beste a
rlo batzuetan, hala nola Psikologian edo Pedagogian, haurtzaroaren esanahia murriztuagoa da, zero urtetik 18 urtera doan a
din tarte horretako a
din jakin batzuetara mugatua. Txosten honetan, haren ikuspegi eta ezaugarriak direla-eta normala denez, a
ztergaia a
din txikikoen multzoa bere zentzurik zabalenean izango da beti: a
dingabe guztiak, 18 urte a
rte.
Hortaz, EAEko egungo biztanleriari a
plikatuta, 330.000 pertsona inguru dira (330.594 EINk a
rgitaratutako errolda a
rteko a
zken kalkuluen a
rabera). Hori, gutxi gorabehera, gure erkidegoko herritar guztien %15,5 da.
Arartekoa bezalako erakunde bati dagokion eskubideak bermatzeko ikuspegitik, a
dingabe guztiak, a
dingabeak izate hutsagatik, "zaurgarritzat" jotzen dira. Denak: 330.594 horiek, testu hau idazterakoan dauden behin-behineko a
zken kalkuluen a
rabera.
Baina egia da, halaber, a
dingabe guztien a
rtean, batzuk, hainbat inguruabar edo a
rrazoi direla medio, a
rrisku edo zaurgarritasun bereziki egoeretan bizi direna: euren familiaren laguntza edo a
rreta egokirik ez edukitzeagatik eta a
rrisku edo babesgabetasun larriko egoeretan egoteagatik; tratu txarrak edo jazarpena pairatzeagatik; osasun mentaleko a
razo larriak izateagatik; gehiengoarena ez bezalako joera sexuala (homosexuala edo bisexuala) izateagatik edo nortasun transgenero edo transexuala sentitzeagatik; euren osasuna edo beste pertsona batzuena a
rriskuan jartzen duten zenbait jokabide izateagatik; euren hezkuntzarako eskubidea osorik erabiltzea zailtzen duten hezkuntza premia berezi edo berariazko batzuk izateagatik...
Txosten honek, berariaz, halako egoerei helduko die; egoera horiek, biztanleria a
dingabearen zati handi bati –handiagoa edo txikiagoa kasuen a
rabera– zuzenean eragiten diote eta a
rriskuan jartzen dute haien eskubideak erabili a
hal izatea.
Gure ustez hemen a
ztertutako gai edo egoera guztiek daukate ezaugarri komun hori: denak dira a
rrisku edo zaurgarritasun bereziko egoerak. Baina jakin badakigu, gure erkidegoan beste a
rrisku egoera batzuk ere badaudena eta haiek ere a
zterketa sakona merezi luketela; hala ere, haiek ez dira txosten honetan landuko edo izatekotan, gainetik baino ez: a
dibidez, terrorismoaren biktima a
dingabeen egoera, edo genero indarkeriaren biktima direnak, edo ihesak jotako gaixoak, edo sexu a
busuen biktimak, edo txirotasunean bizi direnak, edo a
ita edo a
ma kartzelan dutenak, etab. Zalantza barik, halako egoeren zerrenda oso luzea izan liteke.
Hemen egoera batzuk bai eta beste batzuk ez hautatzeko a
rrazoia da, batez ere, A
rarteko erakundetik a
zken urteetan haiei buruz ikertu dugula a
rdura bereziz eta, ondorioz, gai haietan daukagu informazio handiagoa eta seguruago senti gaitezke. A
rrisku egoera horiek, batez ere, honakoak ukitzen dituzte:
– Babes erakundeen harrera edo tutoretzapean dauden haurrak eta nerabeak.
– Euren familiarik gabe hona migratu diren beste herrietako a
dingabeak.
– Delituak egin eta neurri judizialen pean dauden nerabe a
rau-hausleak.
– Nekazaritza lanak egiteko leku batetik bestera dabiltzan sasoiko langileen familietako seme-alabak.
– Joera homosexuala (lesbianak edo gayak) edo bisexuala edo genero nortasun transexual edo transgeneroa duten haur eta nerabeak.
– Gaixotasun mental larriak dituzten haurrak eta nerabeak.
– Euren ezgaitasunetik, jatorritik edo gizarte ingurune a
hul batekoak izateagatik hezkuntza premia bereziak edo berariazkoak dituzten ikasleak.
– Tratu txarren edo indarkeriaren subjektu a
ktibo edo pasibo diren a
dingabeak.
– Droga kontsumo a
razotsuak dituzten nerabeak...
Txostenak –3. a
talean, hura zabalena eta gorputz nagusia izanda– egoera horietako bakoitzari bereizita helduko dio, a
razoak a
zpimarratuz, joerei igarriz, balizko hobekuntzak proposatuz... Beste a
rrisku egoera batzuei ere helduko die, baina ez hain sakonki: teknologia berrien erabilera batzuk, edo a
dingabeei eragiten dieten familia barruko gatazka edo indarkeria egoerak...
Gaiari sektorez sektore edo egoeraz egoera heltzeko modu honek, ordea, a
haztu behar ez diren muga edo a
rrisku batzuk ere badauzka.
Haietako bat da, hain zuzen ere, loturarik gabeko egoeren a
urrean, haien a
rtean loturarik ez duten a
dingabe taldeen a
urrean gaudela pentsaraz dezakeela. Ez da horrela, ordea. Kasu as
kotan, harrera-zentro batean a
urkitu, edo eskolatik kanpo edo eskolan porrot eginez ikusten dugun haur edo nerabe bera, barneratze zentro batean a
urkituko dugu bihar, edo, berriz ere, denbora igarota, a
rrisku bereziko beste egoera batean a
urki dezakegu. Horrek a
gerian uzten du gure gizartean oraindik bazterketa ibilbideak daudela, haietako as
ko a
dingabearen hazkuntza eta premientzako euskarri eta laguntza elementu oinarrizkoa izan behar lukeen familiarik ez egoteari, haren gaitasun ezari edo besterik gabe haren porrotari lotuak.
Ikuspuntu horretatik, berriz a
zpimarratu behar dugu oso garrantzitsua dela hezkuntza ibilbideetan edo esku-hartzeetan koherentzia eta jarraikortasuna lortzea, zein ere diren haietan parte hartzen duten zerbitzuak, profesionalak edo erakundeak (gizarte zerbitzuak, hezkuntza zerbitzuak, osasun zerbitzuak, justizia zerbitzuak, polizia zerbitzuak...).
Bai 4. kapituluak (diagnostiko eta balorazio orokorrekoa) bai gomendioen kapituluak (haietako as
kotan bai, behintzat) ikuspegi itxi hori "apurtu" edo gainditu nahi du eta a
rrisku egoera berezietan dauden a
dingabeak bere osotasunean hartu.
Izan ere, erraz uler daitekeenez, ez da gauza bera haur edo nerabe batek a
rrisku egoera bakarra pairatzea, eta haren pertsonarengan bere bizitzan bata bestearen a
tzetik datozen edo pilatzen diren a
rrisku mordoa metatzea, maizegi gertatzen denez.