Eskubide kontuetan, hizkuntza ekonomiagatik "adingabeez" hitz egiten denean, egiatan 18 urtez a
zpiko pertsona guztiez a
ri gara.
Adingabe horietako bakoitza delako nazio eta nazioarteko legediak bere a
dingabetasun hutsagatik ematen dizkion eskubideen subjektua. Ez dira "adingabeak", era a
bstraktuan, eskubideen subjektu, haur eta nerabe bakoitza baizik.
Beste a
rlo batzuetan, hala nola Psikologian edo Pedagogian, haurtzaroaren esanahia murriztuagoa da, zero urtetik 18 urtera doan a
din tarte horretako a
din jakin batzuetara mugatua. Txosten honetan, haren ikuspegi eta ezaugarriak direla-eta normala denez, a
ztergaia a
din txikikoen multzoa bere zentzurik zabalenean izango da beti: a
dingabe guztiak, 18 urte a
rte.
Hortaz, EAEko egungo biztanleriari a
plikatuta, 330.000 pertsona inguru dira (330.594 EINk a
rgitaratutako errolda a
rteko a
zken kalkuluen a
rabera). Hori, gutxi gorabehera, gure erkidegoko herritar guztien %15,5 da.
Arartekoa bezalako erakunde bati dagokion eskubideak bermatzeko ikuspegitik, a
dingabe guztiak, a
dingabeak izate hutsagatik, "zaurgarritzat" jotzen dira. Denak: 330.594 horiek, testu hau idazterakoan dauden behin-behineko a
zken kalkuluen a
rabera.
Baina egia da, halaber, a
dingabe guztien a
rtean, batzuk, hainbat inguruabar edo a
rrazoi direla medio, a
rrisku edo zaurgarritasun bereziki egoeretan bizi direna: euren familiaren laguntza edo a
rreta egokirik ez edukitzeagatik eta a
rrisku edo babesgabetasun larriko egoeretan egoteagatik; tratu txarrak edo jazarpena pairatzeagatik; osasun mentaleko a
razo larriak izateagatik; gehiengoarena ez bezalako joera sexuala (homosexuala edo bisexuala) izateagatik edo nortasun transgenero edo transexuala sentitzeagatik; euren osasuna edo beste pertsona batzuena a
rriskuan jartzen duten zenbait jokabide izateagatik; euren hezkuntzarako eskubidea osorik erabiltzea zailtzen duten hezkuntza premia berezi edo berariazko batzuk izateagatik...
Txosten honek, berariaz, halako egoerei helduko die; egoera horiek, biztanleria a
dingabearen zati handi bati –handiagoa edo txikiagoa kasuen a
rabera– zuzenean eragiten diote eta a
rriskuan jartzen dute haien eskubideak erabili a
hal izatea.
Gure ustez hemen a
ztertutako gai edo egoera guztiek daukate ezaugarri komun hori: denak dira a
rrisku edo zaurgarritasun bereziko egoerak. Baina jakin badakigu, gure erkidegoan beste a
rrisku egoera batzuk ere badaudena eta haiek ere a
zterketa sakona merezi luketela; hala ere, haiek ez dira txosten honetan landuko edo izatekotan, gainetik baino ez: a
dibidez, terrorismoaren biktima a
dingabeen egoera, edo genero indarkeriaren biktima direnak, edo ihesak jotako gaixoak, edo sexu a
busuen biktimak, edo txirotasunean bizi direnak, edo a
ita edo a
ma kartzelan dutenak, etab. Zalantza barik, halako egoeren zerrenda oso luzea izan liteke.
Hemen egoera batzuk bai eta beste batzuk ez hautatzeko a
rrazoia da, batez ere, A
rarteko erakundetik a
zken urteetan haiei buruz ikertu dugula a
rdura bereziz eta, ondorioz, gai haietan daukagu informazio handiagoa eta seguruago senti gaitezke. A
rrisku egoera horiek, batez ere, honakoak ukitzen dituzte:
– Babes erakundeen harrera edo tutoretzapean dauden haurrak eta nerabeak.
– Euren familiarik gabe hona migratu diren beste herrietako a
dingabeak.
– Delituak egin eta neurri judizialen pean dauden nerabe a
rau-hausleak.
– Nekazaritza lanak egiteko leku batetik bestera dabiltzan sasoiko langileen familietako seme-alabak.
– Joera homosexuala (lesbianak edo gayak) edo bisexuala edo genero nortasun transexual edo transgeneroa duten haur eta nerabeak.
– Gaixotasun mental larriak dituzten haurrak eta nerabeak.
– Euren ezgaitasunetik, jatorritik edo gizarte ingurune a
hul batekoak izateagatik hezkuntza premia bereziak edo berariazkoak dituzten ikasleak.
– Tratu txarren edo indarkeriaren subjektu a
ktibo edo pasibo diren a
dingabeak.
– Droga kontsumo a
razotsuak dituzten nerabeak...
Txostenak –3. a
talean, hura zabalena eta gorputz nagusia izanda– egoera horietako bakoitzari bereizita helduko dio, a
razoak a
zpimarratuz, joerei igarriz, balizko hobekuntzak proposatuz... Beste a
rrisku egoera batzuei ere helduko die, baina ez hain sakonki: teknologia berrien erabilera batzuk, edo a
dingabeei eragiten dieten familia barruko gatazka edo indarkeria egoerak...
Gaiari sektorez sektore edo egoeraz egoera heltzeko modu honek, ordea, a
haztu behar ez diren muga edo a
rrisku batzuk ere badauzka.
Haietako bat da, hain zuzen ere, loturarik gabeko egoeren a
urrean, haien a
rtean loturarik ez duten a
dingabe taldeen a
urrean gaudela pentsaraz dezakeela. Ez da horrela, ordea. Kasu as
kotan, harrera-zentro batean a
urkitu, edo eskolatik kanpo edo eskolan porrot eginez ikusten dugun haur edo nerabe bera, barneratze zentro batean a
urkituko dugu bihar, edo, berriz ere, denbora igarota, a
rrisku bereziko beste egoera batean a
urki dezakegu. Horrek a
gerian uzten du gure gizartean oraindik bazterketa ibilbideak daudela, haietako as
ko a
dingabearen hazkuntza eta premientzako euskarri eta laguntza elementu oinarrizkoa izan behar lukeen familiarik ez egoteari, haren gaitasun ezari edo besterik gabe haren porrotari lotuak.
Ikuspuntu horretatik, berriz a
zpimarratu behar dugu oso garrantzitsua dela hezkuntza ibilbideetan edo esku-hartzeetan koherentzia eta jarraikortasuna lortzea, zein ere diren haietan parte hartzen duten zerbitzuak, profesionalak edo erakundeak (gizarte zerbitzuak, hezkuntza zerbitzuak, osasun zerbitzuak, justizia zerbitzuak, polizia zerbitzuak...).
Bai 4. kapituluak (diagnostiko eta balorazio orokorrekoa) bai gomendioen kapituluak (haietako as
kotan bai, behintzat) ikuspegi itxi hori "apurtu" edo gainditu nahi du eta a
rrisku egoera berezietan dauden a
dingabeak bere osotasunean hartu.
Izan ere, erraz uler daitekeenez, ez da gauza bera haur edo nerabe batek a
rrisku egoera bakarra pairatzea, eta haren pertsonarengan bere bizitzan bata bestearen a
tzetik datozen edo pilatzen diren a
rrisku mordoa metatzea, maizegi gertatzen denez.
1.2. EAEko haur biztanleriaren datu orokorrak
Aipatu denez, eskubideen subjektua a
dingabe bakoitza, haur edo nerabe bakoitza da. Eta eskubide bat urratu egingo da hark a
dingabe bakar bati zein milaka a
dingaberi eragin. Ikuspegi horretatik, datu kuantitatiboen balioa erlatiboa da; baina ez dira baztergarriak ere. Ez ditu baliabide berdinak eskatzen 80 a
dingaberi eragiten dien sektore zaurgarri bati edo zaurgarritasun egoera berezi bati erantzuteak, edo 800i eragiten dionari erantzuteak.
Txosten honen dimentsioa kualitatiboagoa da kuantitatiboa baino, baina, hemengo kapituluetan ikusiko denez, datu kuantitatiboetara ere jo du, haiek eduki eta errealitatea baloratzeko gutxi gorabehera fidagarritzat jo direnean, behintzat, eta a
lderdi edo bilakaera batzuk a
zpimarratzeko ere bai.
Bertan erabilitako datu ia guztiak 1995. urtetik (urte horretan egin genuen a
dingabeei buruzko gure lehen txosten berezia, babes sistemari buruzkoa) 2010. urtea a
rte.
Hori dela eta, komenigarria deritzogu hemen datu orokor batzuk emateari, txosten osorako gure erreferentzia esparrua izango baitira: sektore bakoitzeko datu bereziak testuinguruan jartzeko; eragin tasak kalkulatu a
hal izateko; urteen edo lurraldeen a
rteko a
lderaketak errazago egin a
hal izateko ehunekoak edo datu erlatiboak (ez a
bsolutuak) lortzeko...
Datu orokor horiek honako lau tauletan eta grafiko bietan laburbildu ditugu.
Hola, lehenbizi, hartutako a
ldian (1995-2010) biztanleriak (bai a
dindunak bai a
dingabeak) izandako bilakaerari buruzko datuak ikusiko ditugu:
Iturria: Estatistika Institutu Nazionala. 1995-2001: Errolda a
rteko biztanleriaren estimazioak.
2002-2010: Egungo biztanleriaren estimazioak 2001eko errolda oinarri hartuta.
Urtarrilaren 1erako datuak. Norberak egina.
Ikusten denez, gure erkidego osoan biztanleria a
dingabeak duen pisua nabarmen murriztu da a
ldi horretan: biztanleria osoaren %18,4 izatetik (ia a
dingabe bat bost pertsonako) %15,5 izatera igaro da, hiru puntu gutxiago. Biztanleria a
dingabearen murrizketa (384.000tik 300.000 pasatxo izatera) batez ere lehenengo urteetan gertatu zen, eta 2004az geroztik hazkundea ikusten da, txikia bada ere. Horrek, jakina, ondorioak izan ditu, esaterako, eskolatze premietan.
Honako taulan eta grafikoan ikusten denez, joerak nahiko a
ntzekoak dira lurralde guztietan, a
lde txikiak ere sumatzen badira ere.
Iturria: Estatistika Institutu Nazionala. 1991 eta 2001. urteak: Biztanleria eta etxebizitzen errolda.
Martxoaren 1eko eta a
zaroaren bateko datuak, hurrenez hurren. 1995. urtea:
Errolda a
rteko biztanleriaren estimazioak 1991eko errolda oinarri hartuta.
2010. urtea: Egungo biztanleriaren estimazioak 2001eko errolda oinarri hartuta.
Urtarrilaren 1erako datuak. Norberak egina.
1 2010ari dagozkion datuak EINren webgunetik hartu dira urte horretako a
buztuan eta ondorengo a
razketak izan ditzakete.
2 Ez dago Lurralde Historikoen a
raberako biztanleriaren banaketari buruzko urteroko informazio xeherik 2002ko urtarrilaren 1 a
rte, Biztanleria erroldak izan ezik (1991, 2001). 1995. urterako, EAE osoko 18 urtez a
zpiko biztanleriaren datu errealetatik a
biatuta, biztanleria hori Lurralde Historiko bakoitzean zelan banatzen den kalkulatzeko, 1995. urteko Lurralde Historikoen a
raberako 0 eta 19 urte bitarteko biztanleriaren banaketa ehunekoak erabili dira (Araba %14,058, Bizkaia %53,84 eta Gipuzkoa %32,101). Horrek a
zaltzen du guztizkoan dagoen bariazio txikia.
Datu orokor eguneratuagoei dagokienez, hemen a
zken urte biei (2009 eta 2010) dagozkienak jasoko ditugu.
Iturria: Estatistika Institutu Nazionala. Egungo biztanleriaren estimazioa
2001eko errolda oinarri hartuta.
2009ko urtarrilaren 1erako datuak. Norberak egina.
Iturria: Estatistika Institutu Nazionala. Egungo biztanleriaren estimazioa 2001eko errolda oinarri hartuta. 2010eko urtarrilaren 1erako datuak. Norberak egina.
Bukatzeko, taula oso banakatua jasoko dugu (adin tarte, sexu eta lurralde bakoitzaren a
raberako datuekin), haur biztanleriaren zati bateko (esaterako, a
dingabe a
rau-hausleak, 14 eta 17 urte bitartekoak) esku-hartze edo eragin tasak kalkulatzeko oso erabilgarria izan daitekeelako.
Iturria: Estatistika Institutu Nazionala. Egungo biztanleriaren estimazioak 2001eko errolda oinarri hartuta. 2009ko urtarrilaren 1erako datuak. Norberak egina.
Edonola ere, a
ipatu dugunez, txosten honetan gure interesa ez da oso kuantitatiboa.