Sarrera - txostenaren ikuspegi orokorra
1. Laburpen txostena
Txosten honek beste txosten eta jarraipen as
koren jarraipena izan nahi du. Ia-ia, egun a
rte haurrei buruz, edo haiei buruzko berariazko a
talekin a
rgitaratutako A
rartekoaren txosten berezi guztien eta urtero haiei guztiei egindako jarraipenen laburpen bat.
Horrek a
zaltzen ditu hemen helduko zaien gaiak, egoerak eta a
razoak –gai horiek hirugarren kapitulua, txostenaren gorputza, egituratuko dute–, baita heltzeko modua ere. Guretzat funtsezkoak diren informazio batzuk a
zpimarratuko ditugu eta lehenago a
rgitaratu diren beste batzuk, errepikatu gabe, saihestu edo haiei lotuko gatzaizkie. Zentzu horretan, idatzizko edizioak batzuetan bilaketa eskatzen duten erreferentzietara bidaliko badu ere, CDko edizioak as
kotan errazten du hori dagozkien loturak jarriz.
Horrela, a
urkibidean bertan ikus daitekeenez, luzeago heldutako gaiak lehenagoko txosten monografikoen edo A
rartekoaren jarraipen bereziaren xedea izan dira:
1) Arriskuan edo babesik gabe dauden a
dingabeen babesa:
Babesgabetasun egoera dauden haur eta nerabeentzako a
rreta txosten berezian landu zen. Bertan 42 gomendio egin ziren, eta 1999tik 2009 a
rte urteroko jarraipenak egin zitzaizkion, zerbitzu jakin batzuk (abegi egoitzak edo etxeak; topaguneak; tokiko esparruko jarduketa programak...) a
zpimarratuz.
2) Laguntasunik gabeko a
tzerritar a
dingabeak:
Laguntasunik gabeko a
tzerritar a
dingabeen egoera EAEn txosten berezian landu zen. Bertan 36 gomendio egin ziren, eta a
rgitaratu a
urretik (1998tik) zein ondoren urteroko jarraipenak egin zitzaizkion, a
begi egoitzen egoera, tutoretza eta dokumentazio prozesuak, emantzipazio programak... a
zpimarratuz.
Adingabe a
rau-hausleekiko esku-hartzea txosten berezian landu zen. Bertan 46 gomendio egin ziren, eta 1999tik urteroko jarraipenak egin zitzaizkion, neurri judizialei eta barneratze zentroetan betetzeari a
rreta berezia emanez.
4) Ezgaitasunen bati lotutako hezkuntza premia bereziak:
Hezkuntza premia berezientzako erantzuna EAEn txosten berezian landu zen. Bertan 21 gomendio egin ziren, eta 2000tik urteroko jarraipenak egin zitzaizkion, oztopo a
rkitektonikoei eta irisgarritasunari bereziki helduz. Gaia A
rartekoaren beste txosten berezi batean ere landu zen (Euskal Herriko A
utonomia Erkidegoko erabilera publikoko eraikinetako irisgarritasuna, 2003).
5) Gizarte a
hultasunean dagoen biztanleriaren hezkuntza premiak:
Arestian a
ipatutako hezkuntza premia bereziei buruzko txosten berezian landu zen. Bertan sektore horri buruzko berariazko gomendioak egin eta 2002tik urteroko jarraipenak egin zitzaizkion.
6) Biztanleria ijitoaren hezkuntza premia bereziak:
Jarraipena egin zaio 2003tik, hezkuntza premia bereziei buruzko txostenaren jarraipena zabaltzeko.
7) Sasoiko langile diren familietako a
dingabeak:
Arabako sasoiko langileen egoera txosten berezian landu zen. Bertan 3 gomendio egin ziren, eta txostena a
rgitaratu a
urretik (1995etik) zein ondoren (2003tik) urteroko jarraipenak egin zitzaizkion.
8) Etorkinen hezkuntza premia bereziak:
Jarraipena egin zaio 2003tik, hezkuntza premia bereziei buruzko txostenaren jarraipena zabaltzeko.
9) Haur eta gazteen osasun mentala:
Gaixotasun mentalaren a
rreta komunitarioa txostenean landu zen. Bertan, egin ziren 18 gomendio orokorren a
rtean, a
dingabeei buruzko berariazko bat egin zen, baita urteroko jarraipenak ere, batez ere eguneko hezkuntza zentro terapeutikoei dagokienez. Halaber, gaiari as
kotan heldu zaio a
hultasun handiko egoeretan (babesgabetasuna, a
rau-hausleak, laguntasunik gabeko a
tzerritar a
dingabeak...) dauden biztanleria sektore jakin batzuen a
zterketa edo jarraipena egiterakoan.
10) Droga kontsumo a
razotsuak dituzten nerabeak:
Euskal erakundeen eginkizuna nerabezaroko droga kontsumoei dagokienez txosten a
rgitaratu berrian landu da eta bertan 23 gomendio egin ditugu.
11) Eskola jazarpenaren biktima a
dingabeak:
Elkarbizitza eta gatazkak hezkuntza zentroetan txostenean landu zen. Bertan 28 gomendio egin ziren, 2007ik jarraipen sistematikoa egin zaio eta herritar partaidetzako zenbait forotan landu da.
12) Joera homosexuala (lesbianak edo gayak) edo bisexuala edo genero nortasun transexual edo transgeneroa duten a
dingabeak:
2008an nerabe eta gazte lesbiana, gay, transexual eta bisexualen egoerari buruz burutu zen herritarren hausnarketa eta partaidetza foroan landu zen. Halaber, Adingabeei balioak transmititzea txostenean landu zen gaia.
13) Ahultasun bereziko beste egoera edo sektore batzuk:
Bertan, hain sakonki ez bada ere, ofiziozko bestelako jarduketak edo kexak eragin dituzten egoerei helduko diegu, egun a
rte berariazko txosten berezietan jaso ez badira ere. Zehazki:
– A
dingabeei eragiten dieten txirotasun egoerak.
– Zenbait indarkeria moduren biktima a
dingabeak.
– A
dingabeen irudiaren trataera hedabideetan.
– Informazio eta komunikazioaren teknologia berrien erabilera.
Horrela, laburki, A
rartekoaren haurrei buruzko txosten berezietan a
ztertutako gai ia guztiei helduko zaie hemen berriz. A
lde batera utzi da Adingabeei balioak transmititzea txostena, tratamendu berezia behar bailuke.
– Batzuetan, a
hultasun handiko egoera bat sakonki ikertu dugunean, A
rartekoaren lanaren funtsa ia ezezagunak ziren informazioak eta datuak bildu eta ikusaraztea izan da (adibidez, sasoiko langileei buruzko txostena edo laguntasunik gabeko a
tzerritar a
dingabeei buruzkoa, ordura a
rte errealitate horiek erdi ezkutuan baitzeuden).
Kasu honetan, a
ldiz, egoera, nolabait, kontrakoa da: eskura daitekeen informazioa hainbeste da, ezen txostenaren a
rrisku nagusia, hain zuzen ere, datu oihanean galtzea baita, gure ikuspegitik behintzat funtsezkotzat jotzen ditugun zuhaitz-arazoei erreparatu edo a
zpimarratu gabe.
Hori dela-eta, kasu honetan a
restiko txosten monografikoei dagozkien zabalera, sakontasuna eta zehaztasuna a
lde batera uztea hobetsi dugu, a
rgitasun eta xehetasun handiagoa eta, a
gian, hedatzeko balio handiagoa ere lortze a
ldera.
– A
ntzeko zerbait esan daiteke erabilitako iturriei buruz.
Funtsean, erakundeak berak dauzkan iturrietara mugatu gara: A
rartekoaren beraren a
zterlanak eta txostenak, ofiziozko espedienteak, informazio eta jarraipen eskaerak, kexa espedienteak, zentro eta baliabideetarako bisitak, bilerak zerbitzuen a
rduradunekin, elkarrizketak eta eztabaida taldeak a
dingabeekin, bilerak elkarte eta gizarte eragileekin, lan tailerrak beste defentsa erakunde batzuekin...
Jakina, beste txosten, a
zterlan edo datu iturri batzuk ere hartu ditugu a
intzat, batez ere a
dministrazio a
rduradunek a
rgitaratutako lanak (planak, memoriak, ebaluazioak...) edo ikerketa esparrua EAE edo bertako lurraldeetakoren bat izan dutenak, baina gehiago izan dira geure datuekin a
lderatzeko edo osatzeko elementuak lehen mailako iturriak baino.
Horregatik, informazio iturriei buruzko 6. kapituluan benetan erabilitako, a
ipatutako edo interes berezitzat jotako iturri idatziak baino ez ditugu sartu.
3. Egitura oso zehatza
Egitura, a
lde batetik, kapitulu eta a
zpi-kapituluen a
urkibidean islatu da eta, bestetik, 3. kapituluko "gai" edo biztanleria sektore bakoitzean a
intzat hartutako a
tal edo multzoetan. Hortaz:
1) Ikus daitekeenez, txosteneko kapituluen a
urkibidean, sarrera honen ondoren honakoak eskaintzen dira:
– A
dingabeen ezaugarriei buruzko lehenengo kapitulua eta, haren barruan, txosten honetan "arrisku egoera berezietan dauden a
dingabeak" deitu duguna edo a
hultasun bereziko egoerak.
– Bigarren kapituluan –beren-beregi laburra–, oinarrian baino ez bada ere, a
dingabeentzako a
rreta burutzen den esparru juridikoa eta eskumenekoa a
urkeztu dugu.
– Hirugarren kapitulua –askogatik zabalena–, esan dugunez, txostenaren gorputza da, eta bertan bere esparrua eman zaio a
restian a
ipatutako 13 egoera edo sektore bakoitzari.
– Laugarren kapituluan, diagnostiko edo balorazio orokorragoa egin nahi izan da, errepikatzen eta a
ztertutako sektore guzti edo as
korentzako a
rreta baldintzatzen duten a
razo "komun" batzuk a
zpimarratuz.
– 5. kapituluan A
rartekoaren gomendioak bildu dira. A
urrerago egingo ditugu iruzkin batzuk hari buruz.
– A
zken kapitulua (6. kap.: Informazio iturriak) txosteneko zati substantiboaren osagarritzat hartu behar da.
2) Eta 3. kapituluan landutako 13 a
tal de gai horietako bakoitzaren barne egiturari dagokionez, hark, a
ldaketa txiki batzuekin, honako oinarrizko eskemari jarraitzen dio ia kasu guztietan:
– Sektorearen ezaugarriak. (Lehenengo hurbilketa landutako gai edo sektorera)
– A
urrekariak. (Lehenagoko urratsak edo jarduketak)
– Oinarrizko a
razoak. (Arartekoaren ikuspegitik)
– Hobetzeko proposamenak. (Lehendik egindako gomendioak)
– Funtsezko datuak - a
dierazleak.
– Erakundeen erantzunaren a
rgi-ilunak.
– Kexen ikuspegia. (Joerak, a
dibide esanguratsuren bat)
– Bilakaera. Elementurik a
ipagarrienak (laburpen edo ondorio gisa).
– Gomendio berriak.
Ez dira epigrafe guztiak kasu guztietan erabili. Batzuetan, batzuk batu edo baten bat a
lde batera utzi da, baina oinarrizko eskemari eutsi zaio eta informazioa egituratzeko balio du. A
zpi-kapitulu bitan (Arau-hausleak eta, batez ere, Laguntasunik gabeko a
tzerritar a
dingabeak), haien ezaugarri bereziak direla eta, lege esparrua laburtzeko berariazko a
tala egin da.
4. Gomendio kopuru mugatua
Hasieran a
ipatu denez, lehenagoko txostenetan egindako gomendio kopuru izugarri handitik a
biatu ginen: 42 babesari buruzko txostenean; 36 laguntasunik gabeko a
tzerritar a
dingabeei buruzkoan; 46 nerabe a
rau-hausleei buruzkoan; etab. Guztira, 200 gomendio a
dingabeei eta hemen a
ztertutako sektore edo a
razoei buruz, eta hori, dagozkien txosten berezietan egindakoak besterik hartu gabe; ez beste gomendio orokorrak.
Gomendio horietako batzuk, jakina denez, denboran bete egin dira, eta ez da beharrezkoa haiei eustea. Beste as
ko, ordea, oraindik ez dira a
plikatu edo –ohikoagoa dena– zati batean baino ez dira a
plikatu eta, beraz, euren balioa, osorik edo zati batean, eduki dezakete oraindik.
Edonola ere, lehenago egindako gomendioak dira eta, beraz, gizarte eragileek eta a
rduradun publikoek badazaguzkite, hemen errepikatu gabe ere. Gure a
buruz, gure gomendio baten edo batzuen bidez hobetu nahi zen egoera, hobetu barik okertu denean, edo orain orduan baino beharrezkoagoa denean baino ez dugu hemen errepikatu edo berriz a
zpimarratu.
Gainerakoan, saiatu gara txosten honetan egindako gomendioak "berriak" izaten, egoera berrienei, ez gehiegiri, egokituz, erabakigarriagotzat jotzen ditugun a
razoei heltzeko, eta haietako as
ko edo batzuk zeharkakoak dira (hots, a
ztertutako egoera edo sektore guztietan edo as
kotan dira a
plikagarriak).
Azken hori, nolabait, ordenatzeko erabilitako eskeman bertan islatu da. Horrela, lehenengo zortzi gomendioak "Gomendio orokorrak, a
ztertutako sektore guztietarako edo as
kotarako baliagarriak" izenburupean a
urkeztu ditugu.
– Haurren eskubideei buruzko gizarte kontzientzia indartzea eta zabaltzea.
– Parte hartzeko, entzuna izateko eskubidea erabiltzea.
– Familiei euren kide a
dingabeei dagokienez dituzten eginkizunak ondo burutzen laguntzea.
– A
dingabeentzako a
rretan erakundeen erantzukizunak eta hirugarren sektorearen zeregina hobeto a
rgitzea.
– Erakundeen lidergoa behar diren baliabideak sortu eta defendatzeko.
– Lortutako emaitzen ebaluazio sistematiko eta publikoa.
– Zerbitzuen eta profesionalen a
rteko koordinazioa hobetzea a
dingabeekin izandako esku-hartzeetan koherentzia handiagoa bermatzeko bide eraginkor gisa.
– Konpentsatzeko politikak eta bereizkeriaren edo estigmatizazioaren a
urkako neurriak uztartzea.
Hortik a
urrera, gomendioak berariazkoagoak dira eta, zenbait kasutan, a
restiko gomendioak eremu edo sistema jakin batean gauzatzean eta a
plikatzean dautza. Hola, honakoak egin ditugu:
– Babes sistemei buruzko hamabi gomendio, gure erkidegoan a
rrisku edo babesgabetasun egoeretan dauden a
dingabeei ematen zaien a
rreta hobetzeko, izan bertokoak zein a
tzerritarrak (laguntasunik gabeko a
tzerritar a
dingabeak).
– Gazte-justizia sistemari buruzko zazpi gomendio (21. gomendiotik 27.era).
– Hezkuntza sistemari buruzko hamazazpi gomendio, hezkuntza premia berezi eta berariazkoentzako erantzunari (28. gomendiotik 35.era), eskolako elkarbizitza hobetzeari (36. gomendiotik 41era) eta joera homosexuala edo nortasun transexuala duten a
dingabeen eskubideak babestu eta bermatzeari (42tik 44ra) buruzkoak.
– Osasun sistemak a
dingabeentzako a
rreta hobetzeko bost gomendio (45. gomendiotik 49.era).
– Gure hobetzeko proposamenak bukatzeko, a
hultasun egoera guztien eta haien bilakaeraren jarraipenerako premiari buruzko a
zken gomendio bat egin da.