12. Talde terroristen biktimak
Aurrekariak
Urte as
kotan zehar, indarkeria terroristaren ekintzek Euskadin pertsona as
koren giza eskubideak eta, zehazkiago, bizitzarako, segurtasun fisikorako eta as
katasunerako eskubideak, oso larriki urratu zituzten. Milaka herritar mehatxatu eta estortsionatzen zituzten eta hilketak gertatzen ziren ekintza terroristaren ondorioz.
Arartekoak beti indarkeria terroristarekin loturiko egintza guztien a
urka erabat dagoela islatu du eta terrorismoaren biktimengandik hurbil dagoela a
dierazi du. Hori dela-eta, poztasun handia sentitu dugu 2012an, 2011n ETA talde terroristak “ekintza a
rmatuaren behin betiko etetea” izendatu zuena iragarri ondoren, inolako hilketari pairatu behar izan ez dugulako ekintza terroristaren ondorioz.
1. A
rloa kopurutan
Aurreko urteetan gertatu den bezala, oso gutxi dira terrorismoaren biktimen a
rloan izandako kexak, 2 baino ez dira a
urkeztu.
2. A
raudi- eta gizarte-testuingurua
2.1. Terrorismoaren biktimen ordain osorako eskubidea
Terrorismoaren Biktimak A
intzatetsi eta haiei Osoko Babesa emateko irailaren 22ko 29/2011 Legearen onespenak, Gorte Nagusiek a
ho batez onartutakoak, erantzuna eman zion terrorismoaren biktimen elkarteek behin eta berriz a
dierazitako a
ldarrikapenetako bati. Haren lehen a
zken xedapenak a
rauzko garapenerako a
ntolaketa ezartzen du. Erregelamendu mailako a
rau hori beharrezkoa da legearen helburuetako batzuk bete a
hal izateko eta, bereziki, terrorismoaren biktima guztien tratu zuzena bermatzeko, a
tentatuak edozein unetan eta lekutan gertatuta ere. Hori dela-eta, errege dekretu honen onespena ere terrorismoaren biktimen a
ldarrikapenerako a
rrazoi da.
2012ko a
zaroaren 7an Herrizaingoko Idazkariordearen ebazpena eman zen. Horren bidez, Terrorismoaren Biktimak A
intzatetsi eta haiei Osoko Babesa emateko irailaren 22ko 29/2011 Legea garatzeko a
raudia onesten duen Errege Dekretuaren proiektua burutzeko interesa zutenei entzunaldiko izapidea irekitzea a
dostu zen.
Errege dekretuaren proiektuak legearen hainbat xedapen garatzen ditu: ekintza terrorista baten ondoriozko heriotza edo kalteengatiko ordainak; kalte materialak ordaintzeko laguntzak; osasun a
rreta eta a
rreta psikosozialerako laguntzak; hezkuntza eta etxebizitzaren a
rloko laguntzak; baita ezohiko laguntzak emateko a
ukera ere. Gainera, terrorismoaren biktimekiko ohorezko onespenen a
raudia gaineratzen du.
Espero izan dezakegu, beharrezkoak diren izapideak bete ondoren, 29/2011 Legea garatzeko errege dekretu hori nahiko a
zkar onartuko dela haren xedapenak burutu a
hal izateko.
Bestalde, Eusko Jaurlaritzak Euskal A
utonomia Erkidegoan, 1960tik 1978ra bitartean, motibazio politikoko indarkeria-egoeran izandako giza eskubideen urraketen ondorioz sufrimendu bidegabeak jasan zituzten biktimak a
itortzekoa eta biktima horiei ordainak emateko ekainaren 12ko 107/2012 Dekretua onartu zuen. Dekretu horrek biktima horien sufrimendua konpontzeari buruzko Eusko Legebiltzarreko Osoko Bilkurak onartutako martxoaren 31ko 61/2011 Legez besteko Proposamena betetzen zuen. Dekretu horrekin biktima horien eskubideak onartu eta sortutako sufrimendu bidegabea konpondu nahi da, bizikidetza finkatzen lagunduko duena.
2.2. Terrorismoaren biktimek partaidetza eskubidea
Jakina den moduan, terrorismoaren biktimei a
itorpena eta erreparazioa egiteko ekainaren 19ko 4/2008 Legeak, 6. a
rtikuluan, Terrorismoaren Biktimen Partaidetzarako Euskal Kontseiluaren sorrera xedatzen du, Terrorismoaren Biktimen Partaidetzarako Euskal Kontseiluaren otsailaren 23ko 55/2010 Dekretuaren bidez gauzatu zena. Organo hori, herri a
dministrazioen eta gizarte zibilaren ordezkarien a
rtean paritarioki osatuta dagoena, erregulartasunez bildu da 2012an zehar eta terrorismoaren biktimengan eragina duten kontu interesgarriak eztabaidatzeko a
ukera ematen du.
Garrantzitsua iruditzen zaigu legez onartutako parte hartzeko eskubidea betetzen duen foro hori egotea.
2.3. Memoriarako eskubidea
Terrorismoaren biktimei a
itorpena eta erreparazioa egiteko 4/2008 Legearen a
ginduetako batek, 8.1. a
rtikuluan jasotakoak, botere publikoek “memoria kolektiboa finka dadin” sustatuko dutela xedatzen du.
2012ko a
zaroaren 10ean Terrorismoaren biktimak gogoratzeko hirugarren eguna ospatu zen. Egun hori a
ukeratu zen karga sinboliko handia duelako, izan ere, ekintza terrorista baten ondorioz hildakoak edo zaurituak izan ez dituen egun bakarra da.
Egun horren ospakizuna erakunde-unitaterik gabe egin zen. Memoria kolektiboak “bakean eta as
katasunean oinarritutako elkarbizitza lortzen eta biolentzia erabat eta errotik deslegitimatzen laguntzeko” beharrezkoa da erakunde publikoen, a
lderdi politikoen eta biktimen elkarteen a
rteko a
dostasunak bilatzea desakordioek eta desadostasunek helburu horiek lortzea eragotzi ez dezaten.
Bestalde, helburu horiek lortzeko garrantzitsua da ere memoriarako eskubidearen erabilera udal esparruan, herritarrekiko hurbilagoa baita.
Azpimarratzekoa da 2012ko ekainaren 7an Eusko Legebiltzarreko Osoko Bilkurak Memoria, Bizikidetza eta Giza Eskubideen Institutua sortzeko Lege Proposamena kontuan hartzearen a
lde bozkatu zuela. Hauteskundeen deialdiak ez-legezko proposamen horren izapidea a
maitzea eragotzi zuen.
Giza eskubideen urraketa larriak egon diren herrialdeetan memoriarako institutuak edo zentroak egotea tresna oso eraginkorra bihurtu da memoria oinarri izanda bizikidetza finkatzeko.
2.4. Bakean eta as
ke bizitzeko eskubidea: komunikabideen eta terrorismoa prebenitzeko hezkuntzaren bidez terrorismoa deslegitimatzeko biktimen interesa
Bakerako, as
katasunerako eta bizikidetzarako eskubidea 4/2008 Legeko 9. a
rtikuluan a
intzatesten da, eta terrorismoaren deslegitimazio etiko, sozial eta politikoaren ideiari loturik a
geri da.
4/2008 Legeak berak botere publikoei eskatzen die jar ditzatela martxan “terrorismoaren deslegitimazio etiko, sozial eta politikorako neurri a
ktiboak (…), Zuzenbide Estatu demokratikoaren zilegitasuna gizartean sustatuz eta, gure as
katasunen eta bakezko elkarbizitzaren berme gisa, elkarbizitza integratzailerako a
rauetan a
ntolatuz”.
2010. urtean Bizikidetasun Demokratikoa eta Indarkeria Deslegitimatzea Plana (2010-2011) onartu zen eta horren bidez Bakearen eta Giza Eskubideen a
ldeko Hezkuntzako Euskal Plana Birformulatu zen.
Urtarrilaren 11ko 1/2011 Dekretuak Giza Eskubideetan eta Bakean Hezteko A
holku Batzordea sortu zuen. A
holku Batzorde horren osaera as
kotarikoa da, izan ere, herri a
dministrazio eta erakundeetako ordezkariek zein gizarte zibil a
ntolatuko ordezkariek osatzen dute. Zehazki, kontseilu honen parte dira Eusko Jaurlaritzako hainbat sailetako zenbait kide; kide bat foru a
ldundi bakoitzeko eta hiru kide euskal herriak ordezkatuz; bakerako eta giza eskubideen a
ldeko hezkuntzan lan egiten duten elkarte eta erakundeetako lau ordezkari; Euskadiko Eskola Kontseiluko lau kide; UPV/EHUko ordezkari bat; EITB ordezkatzen duen kide bat; eta A
rartekoko ordezkari bat.
2012an zehar kontseilu hori hainbatetan bildu izan da, bai osoko bilkuran bai sortutako lan-batzorde ezberdinetan, eta topaketa horien emaitza gisa, kontrako botorik gabe, “Euskadiko bizikidetza demokratikoaren a
lde. Elkarrekin as
katasunean, bakean eta justizian bizitzeko proposamenak” izeneko a
giria onartu zen. A
giri honek honako puntuak ditu:
alorreko berdintasuna eta
askatasuna bizikidetza demokratikoaren oinarri direla ulertzea.
aintzat hartzea eta kalteak ordaintzea, parekatzeak eta justifikazioak
alde batera utzita.
alde zeudenak edo
aurka jarri ez zirenak demokraziaren bidera ekartzea.
aurreikusitakoaren
arabera.
alorreko hezkuntza eta bizikidetza demokratikorako hezkuntza sustatzea.
3. Kexarik a
ipagarrienak
Jadanik a
dierazi dugu terrorismoaren biktimek oso kexa gutxi jarri dituztela. 2012an, 2 kexa baizik ez ditugu jaso.
Horietako batean prozedura kontu bat a
zaltzen zen eta, a
ztertu ondoren, gerora sortutako ez onartzea zegoela kontsideratu zen, erreklamatzailea terrorismoaren biktima ez zelako.
Bestalde, “jazarpen indarkeria” izenekoa pairatu duen pertsona batek -horren ondorioz Euskal Herria utzi eta a
utonomia erkidego honetatik kanpo bizi behar izan zuen- Eusko Jaurlaritzako Terrorismoaren Biktimei Laguntzeko Zuzendaritzaren a
urkako kexa bat a
urkeztu zuen, eskatu zituen laguntzak ukatu zizkiolako. Urteko Txosten hau itxi zen unean ebazteke zegoen.
4. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
4.1. Elkarte eta fundazioekiko harremanak
Terrorismoaren biktimen elkarte eta fundazioek funtsezko zeregina izan dute biktimen eskubideen defentsan eta euren beharrak eta a
ldarrikapenak ezagutu daitezen lagundu dute.
COVITE elkartearekin bilerak izan ditugu eta bertan terrorismoaren biktimen egoeran eraginda duten hainbat kontu jorratu dira. Horrez gain, harremanetan egon gara zenbait fundaziorekin, hala nola Fernando Buesa Fundazioarekin, eta hainbat elkartek eta fundaziok a
ntolatutako ekitaldi batzuetan izan gara.
4.2. Bilerak herri-administrazioekin
Ararteko erakundeak, 2012an zehar, hainbat bilera izan ditu Herrizaingo Saileko Terrorismoaren Biktimei Laguntzeko Zuzendaritzarekin zein Justizia Saileko Giza Eskubideen Zuzendaritzarekin eta bertan terrorismoaren biktimen zein euskal gizarte guztiaren eskubideak bermatzera zuzendutako hainbat jarduera a
ztertu ditu, bizikidetza demokratikoa finkatzera zuzendutako neurrien esparruan. Zentzu horretan, Bizikidetzarako eta Memoriarako Komisionatuarekin ere bilerak izan dira.
Gainera, dagoeneko a
ipatu den moduan, A
rarteko erakundeko ordezkari batek Giza Eskubideetan eta Bakean Hezteko A
holku Batzordearen bileretan parte hartu du.
5. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
5.1. Bereziki a
ipagarria da, zorionez, 2012an zehar, ETAk “indarkeriaren behin betiko etetea” a
itortu ondoren, bizitza, segurtasun fisikoa, as
katasuna edo norberaren segurtasunerako eskubidea urratu ez izana ekintza terroristen bidez.
Egoera horrek ETAren mehatxua eta estortsioa pairatu izan duten milaka pertsonen bizi baldintzak hobetu ditu.
5.2. Arauen esparruan positiboki baloratu da 107/2012 Dekretua onartu izana, horri esker sufrimendu bidegabe baten biktimen eskubideak onartu eta konpontzeko eta bizikidetza finkatzeko a
ukera egongo baita.
Bestalde, terrorismoaren biktimak a
intzat hartzeko eta haiei babes osoa emateko 29/2011 Legearen a
rauzko garapena behin betiko gauzatu behar da, horri esker haren xedapenak bideratu a
halko baitira.