10. Lesbiana, gay, bisexual, transgenero eta transexualak
Aurrekariak
Arartekoak a
rlo honetan egiten duen lanak Konstituzioaren 14. a
rtikuluan du oinarria; izan ere, pertsona guztiak berdinak direla dioen printzipioa ezarri du eta bereizkeria debekatu du. Halaber, LGTB pertsonen eskubide berdintasuna a
ldarrikatzeko duten nazioarteko beste tresna batzuetan ere oinarritzen da. Ezin da inolako bereizkeriarik egin sexu-orientazioa edo genero-identitatea a
intzat hartuta, eta euskal botere publikoak behartuta daude pertsona guztien berdintasuna benetakoa eta eraginkorra izatea eragozten duten oztopoak kentzera. A
rlo horretan, gure lanaren xedea hauxe da: lesbiana, gay, bisexual eta transexualek herritarren eskubide guztiak osotasunean gauzatzeko duten a
ukera babestea, berdintasunaren ikuspuntutik eta sexu-orientazioagatik eta genero-identitateagatik inolako bazterkeriarik pairatu gabe. Zentzu horretan, euskal herri-administrazioen a
rtean beharrezkoak diren neurrien eta jardueren garapena sustatu nahi dugu, eskubide horiek berdintasun baldintzetan gauzatu daitezen. A
uzi horri lotutako gure jarduketa guztien xedea hiru helburu hauen bitartez laburbiltzen da:
abian jarriz.
aniztasun
afektibo-sexualari eta genero-aniztasunari lotutako eskubideen errespetuan oinarritutako kultura zabaltzea.
aurka borrokatzea (edozein formatan
agertzen bada ere), Euskadin LGTB pertsonen egoeraren gaineko ezagutza eta sentsibilizazioa zabalduz.
Gai horrekin zerikusia daukaten kexak izapidetzeaz gain, hainbat jarduera egin ditugu euskal a
dministrazioek talde horren eskubideak erabat integratzeari dagokionez hobeto funtziona dezaten bultzatu eta sustatzeko.
1. A
raudi-testuingurua
Talde horri eragiten dion esparru juridikoa a
ldatu egin da a
zken urteetan, pertsona horien eskubide zibilak erabat parekatzeko as
moz, bai sexu bereko pertsonak ezkontzeko a
ukerari dagokionez, bai transexualen edo transgeneroen genero-identitatea sentitzen duten sexura legez egokitzeko a
halmenari dagokionez. Hala, lehen-lehenik, izatezko bikoteak a
rautzen dituen maiatzaren 7ko 2/2003 Legea egin zen Euskal A
utonomia Erkidegoan; ondoren, ezkontzeko eskubidearen a
rloan Kode Zibila a
ldarazteko uztailaren 1eko 13/2005 Legearen bitartez Kode Zibila a
ldatu zen eta, a
zkenik, martxoaren 15eko 3/2007 Legea, pertsonen sexuari buruzko erregistro-aipamenaren zuzenketa a
rautzen duena, etorri zen; beraz, a
rau-multzo hori da LGTBen taldearentzako eskubideen eredu berria ezartzeko lege-oinarria. Dena dela, nahiz eta jadanik a
rrazoizko denbora-tarte bat igaro den, a
ipaturiko erreformek oraindik hutsuneak eta gabeziak dituzte a
plikazio a
ldetik. Orain dela gutxi, Konstituzio A
uzitegiaren Osoko Bilkuraren 2012ko a
zaroaren 6ko 198/2012 Epaiak behin betiko ziurtatu du uztailaren 1eko 13/2005 Legea. Horren bidez, Kode Zibila a
ldatu zen ezkontzeko eskubidearen eremuan; izan ere, sexu bereko pertsonen a
rteko ezkontzaren legezko a
raudia konstituzionaltzat jo zen. Horrela, Espainiako zuzenbidean konstituzioan ezarritako sexu bereko pertsonen a
rteko ezkontzen erabateko legezkotasuna finkatu zen eta a
ipatutako legearen a
urka egin zenetik mahai gainean jarraitzen zuen eztabaida erabaki zen.
Halaber, 2012. urtean Eusko Jaurlaritzak lege berri bat a
tera du transexualen a
rretarako legezko testuingurua a
rautzeko xedearekin. Genero-identitateari lotutako a
rrazoiengatik ez baztertzeko eta transexualen eskubideak a
itortzeko ekainaren 28ko 14/2012 Legea da. Bertan, euskal erakunde publikoek talde horri eman diezaioketen a
rretari buruzko a
lderdi garrantzitsuenak jorratu dira. Legezko testuinguru berri horren erabateko a
plikazioak zenbait zalantza eta erronka mahai gainean jarri ditu a
raudiaren etorkizuneko garapenari dagokionez.
2. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
2012. urterako egin dugun jarduketa-planaren esparruan, a
rlo horretan nagusiki zer jarduketa egin ditugun a
zalduko dugu. Hain zuzen, a
gerian jarriko dugu zeintzuk izan diren A
rarteko erakundearentzat a
rretagune nagusiak LGTB pertsonen eskubideen defentsaren a
rloan:
2.1. Arlo horretan sustatutako ofiziozko jarduketak
Guraso bakarreko familiei eta sexu bereko bikote eta ezkontideei a
dministrazio oztopo formalak kentzeari eta bi emakumez osatutako bikote batek laguntza bidezko ugalketa-tekniken bitartez seme-alaba bat duenean a
ma ez-biologikoaren legezko a
matasunaren zehaztapenari buruzko Arartekoaren a
benduaren 23ko 4/2010 Gomendio Orokorraren jarraipenari dagokionez, bere garaian, Eusko Jaurlaritzako Immigrazio eta A
niztasunaren Kudeaketa Zuzendaritzari laguntza eskatu genion a
ipatutako gomendio orokorrean jasotako bi iradokizun nagusiak betetze a
ldera. 2012. urtean hori gauzatzeko beharra a
zpimarratu dugu. Orain a
rte, jakin dugu zuzendaritza horrek (txosten hau a
maitu zenean eta LGTB kolektiboarekin zerikusia daukaten gaiei dagokienez, Familia eta Komunitate Politiken Zuzendaritzaren barruan zegoen) orain a
rte a
lor horretan eman diren a
urrerapausuen inguruko datuak biltzen jarraitzen duela. Zuzendaritzaren eskutik lortu dugun informazioa ikusita, ondorioztatu dezakegu, Euskadin, emaitza oraindik desberdina dela. Hala, a
dministrazio oztopo formalak deuseztatzeari dagokionez, gaur a
rte ezin izan dugu egiaztatu jaurlaritzako sail guztietan zeharka jorratu ote den eskabide, inprimaki eta bestelako a
girien egoera berrikustera zuzendutako ekimenik, ikusi a
hal izan dugunez, oraindik ere oztopo formalak baitaude guraso bakarreko familientzat eta bikote zein ezkondutako bikote homosexualentzat. Estatu mailako eskumeneko eskabideei dagokienez, Espainiako Herriaren Defendatzaileak –aldez a
urretik horren inguruan bidali genion errekerimendu bati erantzunez– Berdintasunaren Estatuko Idazkaritzak emandako informazioa helarazi digu. Bertan, a
dierazi da legezko errealitate horrekin bat ez datozen a
dministrazio a
giri edo inprimakien kasuan, banaka eskatu beharko dela egokitu ditzaten.
Bi emakumeren a
rteko ezkontzaren barruan lagundutako ugalketa bidez jaiotako haurren seme-alabatasuna legez zehazteko a
razoari dagokionez, Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak, 2011. urtean une horretan Immigrazioko eta A
niztasuna Kudeatzeko Zuzendaritza zenaren bidez, jakinarazpen bat bidali die lagundutako ugalketa-teknikak a
plikatzen dituzten Euskal A
utonomia Erkidegoko osasun-zentro publiko eta pribatu guztiei; horren bidez, jakinarazi zien a
ma lesbianek lege-egoera a
nbiguoa dutela eta laguntza eskatu zien, eragindako guztiei (teknika horien bidez seme-alabak izan nahi dituzten emakumez osatutako bikoteei) a
dieraz ziezaieten beharrezkoa dela Erregistro Zibilaren a
rdura duen epaileari haur jaioberria semetzat edo a
labatzat hartu nahi dutela a
dieraztea. Gai hori Eusko Jaurlaritzako Justizia Sailaren web orrialdean jaso da, hortaz, gai horri lotutako informazioa bitarteko horretan a
rgitaratu da. Dena den, gaur egungo Eusko Jaurlaritzako Familia eta Komunitate Politikaren Zuzendaritzak jakinarazi digu oraindik klinika eta osasun zentro jakin batzuetan ez dietela informazio nahikoa ematen a
razo hori daukaten emakumez osatutako bikoteei. Horren harira, Espainiako Herriaren Defendatzaileak jakinarazpen bat bidali digu, bi emakumeren a
rteko ezkontzaren barruan lagundutako ugalketa bidez jaiotako haur baten a
ma ez-biologikoa legez zehazteari lotutakoa. Bertan, a
zaltzen da Justiziako Estatuko Idazkaritzak ulertzen duela legeak ezarri duela a
maren ezkontideak eman behar duen baimena seme-alaba jaio baino lehen eman behar duela. Baina, horrez gain, a
dierazi digute, Erregistroen eta Notariotzaren Zuzendaritza Orokorrak besteak beste 2008ko a
pirilaren 17ko, maiatzaren 22ko eta a
zaroaren 24ko ebazpenetan a
zaldutakoa a
intzat hartuta, baliozkotzat eta nahikotzat jotzen dela a
ma ez-biologikoak umea jaio ondoren, umea inskribatzean, a
dierazitako a
dostasuna ere.
Justiziako Estatuko Idazkaritzak emandako a
rgibide hori oso garrantzitsua da, hortaz, gure ustez, laguntza bidezko ugalketa-tekniken gaineko maiatzaren 26ko 14/2006 Legearen interpretazio posible hori Euskadiko erregistro zibilen a
rdura daukaten organo judizialen a
rtean helarazi eta zabaldu beharra dago (gure gomendio orokorrean jasotako ikuspegiarekin bat dator).
2009. urtean egindako “Transgeneroen eta transexualen egoera Euskadin” izeneko txosten bereziaren jarraipenari dagokionez, Eusko Legebiltzarrak ekainaren 28ko 14/2012 Legea onartu zuen, transexualak genero-identitateagatik ez baztertzeari eta haien eskubideak a
itortzeari buruzkoa eta erakunde honek a
ipatutako txostenean a
zaldu zituen helburuan zati handi bat jasotzen duena. Horrela, parametro berriak ezarri dira transexualentzako a
rretaren a
rloan euskal herri-administrazioen jarduerak ebaluatzearen inguruan. Izan ere, xedapen horiek erabili daitezke kolektibo horren eskubideak baliatzerakoan. A
zken urteetan, A
rarteko erakundeak transexualen eta transgeneroen egoera hobetzeko tresna zehatzak biltzen dituen legeria komenigarria dela a
ldarrikatu izan du eta hala a
dierazi genuen 2009ko txosten berezian. Izan ere, pertsona horiek behar bezalako a
rreta eta laguntza jaso behar dute euskal erakunde publikoen eskutik. Txosten hau itxi zen unean, A
rarteko erakundeak Eusko Jaurlaritzako zuzendaritza eskumendunarekin harremanetan jarraitzen zuen, a
ipatutako legean ezarritakoa modurik onenean inplementatzeko as
moz, erakundearen ikuspuntua jakinarazteko a
ukera edukitzeko helburuarekin, batez ere, zailtasun teknikorik handienak eragiten dituzten legezko a
lderdien garapenari eta a
plikazio eraginkorrari dagokienez.
2.2. Bilerak elkarteekin
a. Bilera Gehituren Hezkuntza Batzordearekin, a
niztasun a
fektibo-sexualari eta genero-identitateari lotutako eskubideak hezkuntzaren eremuan gaiaren ingurukoa
Aurten ere, elkarte horrekin bilera bat egin dugu eta jakinarazi digu kezkatuta dagoela bere ustez eskola-ingurunean sexu-joerari edo genero-identitateari dagokionez bestelako portaera duten haurrak as
kotan babesik gabe geratzen direlako. Elkarte horretako a
rduradunek lanean dihardute gai horren inguruko hainbat planteamendu a
biapuntutzat hartuta eta, gai horri lotuta, Europa mailako proiektuetan lankidetzen a
ritzeko prest daude A
rarteko erakundea bezalaxe (beherago horren gaineko erreferentzia zehatzagoa egingo dugu). Ondorioztatu da, gai horren inguruan, irakasleei eta ikastetxetako zuzendaritzei prestakuntza eskaintzea eta kontzientziatzea ezinbestekoa dela. Horretarako, Gehitu elkarteko ordezkariek halabeharrezkotzat jo dute Hezkuntza Sailak helburu hori lortzera zuzenduta dagoen ildo politikoa bere gain hartzea. Gai horri dagokionez, gure esku-hartzea mahaigaineratu genuen, zehazki, Rainbow Has Europako proiektu berriaren bidez (aurrerago a
zalduko den moduan, A
rarteko erakundeak koordinatuko du 2013-2014 biurtekoan zehar). Proiektu horrek hainbat hezkuntza erakunde, familia eta irakasle tartean sartzeko tresnak barne hartzen ditu, a
niztasun a
fektibo-sexualari eta genero-aniztasunari lotutako eskubideekiko a
deitsua eta onuragarria den eskola lortzeko xedearekin.
b. Ararteko erakundeko a
rduradunen eta Eusko Jaurlaritzako Berdindu zerbitzuan lan egiten duten LGTB pertsonen eskubideen defentsarako elkarteen a
rteko bilera
Bilera horretan eta A
rarteko erakundearen laguntza behar izan zuen kasu zehatz bat a
biapuntutzat hartuta, a
dingabeei, familiei, irakasleei eta ikastetxeei laguntza emateko modua jorratzeko a
ukera izan dugu, ikastetxeetan a
dingabeek identitate-aniztasunarekin eta genero-rolekin zerikusia duten egoerei edo jokamoldeei a
urre egin behar dietenean. Erakunde honek 2013. urtean zehar gai hori jorratzen jarraitzeko as
moa dauka.
c. Ararteko erakundeko a
rduradunen eta A
ldarteren a
rteko bilera
Bilera horretan, A
rartekoaren proiektuak eta horri lotutako hainbat kontu jorratu ziren. Era berean, erakundeak elkartearen eskaintza bat jaso zuen –LGTB pertsonen errealitateari buruzko ezagutzak a
intzat hartuta– LGTBen eskubideen inpaktua ebaluatzeko, ikuspegi hori gizarteko hainbat eremutan gaineratzeko eta etorkizunean A
rarteko erakundeak horren gaineko ikerketa bat egin dezala, txostenak edota beste tresna batzuk erabiliz.
2.3. Bilerak a
dministrazio eta erakundeekin
2012. urtean zehar zenbait bilera egin ditugu Eusko Jaurlaritzako Immigrazio eta Kudeaketa Zuzendaritzako langileekin. 2012. urtea a
maitzerakoan eta gobernu a
ldaketarekin bat etorriz, funtzio horiek Eusko Jaurlaritzako Familia eta Komunitate Zuzendaritzan sartu ziren. Urte guztian zehar, bilera horietan Eusko Jaurlaritzaren zein A
rarteko erakundearen interesekoak diren gaiak jorratu dira:
aipatu ditugun eta guraso bakarreko familiei eta sexu bereko bikote eta ezkontideei
administrazio oztopo formalak kentzeari eta bi emakumez osatutako bikote batek laguntza bidezko ugalketa-tekniken bitartez seme-alaba bat duenean
ama ez-biologikoaren legezko
amatasunaren zehaztapenari buruzko Arartekoaren
abenduaren 23ko 4/2010 Gomendio Orokorraren jarraipenaren gaineko jarduerei lotutako kontuak.
aitortzeari buruzko ekainaren 28ko 14/2012 Lege berriaren gaineko kontuak, hala eraketa prozesuan zehar, nola horren ostean, etorkizuneko inplementazioari dagokionez.
Autonomia Erkidegoko LGTBen elkarteekin elkarlanean egindako
agiriari buruzko
alderdiak, “Aniztasun
afektibo-sexualaren kudeaketa. 2011-2013ko lan-plana” izenekoa. Bertan, xeheki
azaltzen dira denboraldi horretarako ezarritako helburuak eta estrategiak.
arloan, LGTB pertsonen eskubideak hizpide dituzten Europako proiektuen garapenean Eusko Jaurlaritzaren lankidetzaren inguruko kontuak,
Ararteko erakundeak ere horietan parte hartzen baitu
aurrerago
azalduko dugun moduan.
adingabeek identitate-aniztasunarekin eta genero-rolekin zerikusia duten egoerei edo jokamoldeei
aurre egin behar dietenean,
adingabeei beraiei, familiei eta irakasleei laguntza emateko moduaren eta protokolo bat ezartzeko
aukeraren inguruan hausnartzeko beharrari buruzko kontuak, baita jazarpen egoeren
aurrean jarduteko indarrean dagoen protokolo orokorrean jazarpen homofoboaren ondoriozko (edo orientazio
afektibo-sexualean dagoen
aniztasuna dela-eta) zehaztasunak gaineratzeko beharraren inguruan ere. Modu berean, kontu horiek guztiak Berritzegune Zentralaren
arduradunekin batera jorratu dira, baita Eusko Jaurlaritzako Berdindu zerbitzua kudeatzen duten elkarteekin ere.
2.4. LGTBen eskubideak sustatzeko beste jarduketa batzuk
a. LGTB a
dingabeen eskubideen a
ldeko Europa mailako proiektuetan parte hartzea
Erakunde honek lortutako informazioaren a
rgitan, bai eta A
rartekoaren “Adingabeei balioak transmititzea” txosten bereziaren emaitzak ikusita ere, A
rarteko erakundea jabetu zen premiazkoa zela irmoki lan egitea hezkuntzaren esparruan bestelako sexu-joera edo genero-identitatea duten haurrei, nerabeei eta gazteei erabat garatzen laguntzeko, bai eta, oro har, haurtzarotik LGTBen eskubideen erabateko errespetuan eta gizarte-integrazioan oinarritutako herritarren kultura bat eratzeko ere.
Testuinguru horretan, 2011. urtean, Europako zazpi herrialdetako beste bederatzi erakunderekin batera, Europako Batzordeak (Justizia, Elkartasun eta Segurtasunerako Zuzendaritza Orokorraren Oinarrizko Eskubideen eta Herritartasunaren a
ldeko Zuzendaritza) sustaturiko Rainbow proiektuan parte hartzen hasi ginen (proiektua inspiratu duen kontzeptuaren ingelesezko siglak jasotzen ditu: Rights A
gainst IntoleraNce: Building a
n Open-minded World/ Intolerantziaren a
urkako eskubideak: a
urreiritzirik gabeko mundu bat eraikiz). Horren xedea haurren, nerabeen, gazteen eta irakasleen a
rtean homofobiaren eta transfobiaren a
urka borrokatzeko testuak eta ikus-entzunezko materialak sortzea eta zabaltzea da, baita Europan homosexualen eta transexualen eskubideak erabat errespetatu eta a
itortuko dituen kultura bat sustatzea ere.
Aipatutako proiektua gauzatzeko epea (bi urtekoa) 2012. urtean a
maitu da. Urte horretan, 2011n Euskadiko ikasleen eta irakasleen a
rtean gai horren inguruan dauden estereotipoen gainean egindako ikerketa a
biapuntutzat hartuta, 15-19 urte bitarteko euskal gazteen parte-hartzea sustatu dugu homofobiaren eta transfobiaren a
urkako film laburren nazioarteko lehiaketa batean (irabazlea Bizkaiko gazte bat izan da) eta eskoletan estereotipo horien a
urka borrokatzeko eta as
katasun giroa eta a
niztasun a
fektibo-sexualarekiko errespetua sustatzeko tresna didaktiko bilakatuko diren hezkuntzako materialen eraketa a
maitu dugu. Europako beste herrialde batzuekin lankidetzan a
rituz proiektu horretan izandako esperientzia oso a
berasgarria izan da eta erakunde hau ziur dago 2013. urtetik a
urrera material hori hainbat ikastetxetara eta a
niztasun a
fektibo-sexualari eta genero-aniztasunari lotutako eskubideen erabateko integrazioaren a
ldeko hezkuntza sustatzeko a
halmena duten beste erakunde batzuetara helduko dela.
Modu berean, 2012. urtean, A
rarteko erakundeak Europa mailako beste proiektu batean konprometitzeko erabakia hartu du. Gaia bera da: hezkuntzaren a
rloan a
niztasun a
fektibo-sexualari lotutako eskubideak eta xedea a
urrekoari jarraitutasuna ematea da. RAINBOW HAS izeneko proiektuari buruz a
ri gara (proiektuaren Europako erreferentzia ofiziala: JUST/2012/FRAC/AG/2652). Europako Batzordearen Justizia Zuzendaritza Nagusiak sustatu duen “Funtsezko eskubideak eta herritarrak” izeneko komunitatearen ekintza-programaren testuinguruan, proiektu hori, A
rarteko erakundeak koordinatuko duena, Europar Batasunak a
ukeratu du finantzazioari dagokionez (5. orrialdea). Rainbow Has izena ondorengo ingeleseko siglek osatzen duten a
kronimoa da: Rights through A
lliances: Innovating a
nd Networking BOth Within Homes a
nd Schools (Eskubideak elkartasunaren bidez: Berrikuntzak egin eta sareak osatu etxean zein ikastetxean).
Proiektu hori A
rarteko erakundeak koordinatuko du eta Europako 8 herrialdetako 13 erakundek parte hartuko dute (Alemania, Belgika, Bulgaria, Espainia –Katalunia eta Euskadi– Holanda, Italia, Polonia eta Erresuma Batua). 2013-2014 biurtekoan zehar garatuko da eta a
lderdi hau a
zpimarratu nahi du: sexu-aniztasunari dagokionez (sexu-orientazioari eta genero-identitateari lotutako a
niztasuna), haurren eta nerabeen eskubideen egoeraren a
zterketa eta hobekuntza hezkuntza eremuan, zentzu zabalean, hau da, hezkuntza erakundeak, irakasleak zein mota guztietako familien elkarteak barne hartuz. Xedea haurtzarotik a
niztasun sexualarekiko hezkuntza irekia jasotzea da, sexu-orientazioaren edo genero-identitatearen ondoriozko bazterkeria edo jazarpena (edozein formatan, hau da, jarrera homofobo edo transfoboak) saihesteko eta horren a
urka egiteko gai dena.
Proiektu hori a
bian jartzeko, A
rarteko erakundeak herrialde parte hartzaileetako erakunde parte hartzaileak (unibertsitateak, ikerketa soziologiko eta pedagogikoak burutzen dituzten taldeak, udalak, haur hezkuntza sustatzeko elkarteak, LGTB pertsonen eskubideen a
ldeko elkarteak eta guraso bakarreko familien elkarteak) koordinatuko ditu batera lan egin dezaten bi urtetan zehar, ondorengo lan ildoak jarraituz honako xede hauek lortze a
ldera:
aurkako zerbitzuen edo LGTB pertsona eta
adingabeentzako zuzeneko babeserako zerbitzuen
alorrean Europako praktikarik onenak
aztertzea.
antolatzea
agente publiko zein pribatuekin: hezkuntza erakundeak eta familia elkarteak, irakasleak eta LGTBen elkarteak edo hezkuntza esparruan eragin zuzena duten beste motatako elkarteak.
antolatzea irakasleekin eta familia elkarteekin edo ikasleen gurasoekin.
aldera, hezkuntza esparruan erantzukizuna duten
agenteen (politikan edo hezkuntzan lanean diharduten pertsonak, komunikabideak, etab.) kontzientziazioa
azpimarratzen duen
agenda edo ibilbide-orri baten bidez.
agente guztien
artean ondorengo
aplikazioan ustezko eragina izan dezaten.
Proiektu hori a
maitzen denean eta a
ipatutako lan ildoekin bat eginez, laburbilduz, hauek izango dira lortu nahi diren emaitza nagusiak:
artean gaiaren inguruan gailentzen diren eztabaiden gaineko ikerketaren emaitzak jasotzen dituzten hainbat herrialdetako txostenak, baita praktikarik onenak jasotzen dituztenak ere. Halaber,
alor zehatz horretan dauden baliabideen Europako mapa gaineratzea espero dugu.
adingabeak barne hartzen dituzten familien elkarteen eta parte hartu duten, parte hartzen
ari diren edo hezkuntza eremuan LGTB pertsonen eskubideen gaia jorratu nahi duten gainontzeko elkarteen esperientziei lotutako datuak biltzen dituen txostena.
adingabeak barne hartzen dituzten familien elkarteak eta familien beste elkarte batzuk batzen dituen Europako sare bat sortzea. Elkarte horiek etorkizunean gai horri lotutako eragin handiko estrategiei buruzko
agendari
atxikitzeko prest egon behar dira (proiektua behin
amaituta).
Laburbilduz, 2013. urtean Euskadin egingo den talde osoaren lehenengo bileraren bitartez a
bian jarriko den proiektu horren garapenaren oinarria gizarte a
liantza sendoak ezartzean datza eta xedea herritarren eskubideen a
lorrean a
urrerapausuak ematea da: elkarteen, erakundeen eta hezkuntzaren inguru formalaren a
rteko a
liantzak, gehiengoaren interesak ordezkatzen dituzten elkarteen (ikasleen familien edo gurasoen elkarteak) eta gutxiengoen eskubideak defendatzen dituzten elkarteen (guraso bakarreko familien elkarteak eta LGTB pertsonen eskubideen babeserako elkarteak) a
rteko a
liantzak. Erakunde honentzat erronka bat izateaz gain, Europa mailan a
liantzen prozesu baten buru izateko a
ukera ezin hobea da. Horri esker, beste herrialde batzuen parean a
urrera egingo dugu eta gure elkarteen eta erakundeen sareak konektatuko ditugu haurren, nerabeen eta gazteen a
niztasun a
fektibo-sexualerako eskubideen defentsaren a
lde.
b. Hainbat forotan, jardunalditan eta zabaltzeko beste jarduera batzuetan parte hartzea
2012. urtean zehar, LGTBen eskubideekin zerikusia duten jarduerak edo jardunaldiak a
ntolatu dituzten hainbat forotan parte hartu dute bai a
rartekoak, bai a
rlo horretako a
rduradunek. A
rartekoaren jardueren gaineko informazio zehatzagoa txosten honetako V. kapituluan a
urkitu daiteke, erakunde honetako titularraren jardunen ingurukoa baita.
Ekainaren 28an, LGTBen harrotasunaren nazioarteko egunaren ospakizuna dela-eta, erakunde honek erakunde-adierazpen bat egin zuen. Horren bitartez, gogora ekarri genuen sexu-orientazioan eta genero-identitatean dagoen a
niztasunak oraindik ere bazterkeria, estigmatizazioa eta gizarte bazterkeria eragiten dituela. A
dierazpen horretan a
zaldu genuen hezkuntzaren eremuan eskubide horiek babesteko lehentasunezko helburua ezartzea beharrezkoa dela, ikastetxea leku seguru bat dela bermatzen duten estrategiak ziurtatuz eta a
dingabeak sexu-orientazioaren eta genero-identitatearen erabateko garapen as
kean babesa eskainiz.
3. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa LGTBen eremuan
Oro har, egiaztatu a
hal izan dugu eremu horretan jaso ditugun herritarren kexak urriak eta ez oso esanguratsuak izan direla. Hori ez dator bat Euskadiko LGTBen elkarteen sare indartsuak helarazi dizkigun a
ldarrikapen a
rgiekin eta eremu horretan burutu dugun sustapen lanaren bitartez a
ntzeman a
hal izan ditugun gabeziekin. A
urreko urteetan a
ntzeman a
hal izan genuen moduan, herritarrek a
rlo honetan euskal herri-administrazioei ezer ez egoztea honela interpreta liteke: gure sisteman berdintasun formala ziurtatuta dagoela, behintzat jarduketa publikoei dagokienez; baina horrek, noski, ez du esan nahi homofobia eta heteroarauzkotasuna erauzi direnik, oraindik ere gure gizartean baitaude, nahiz eta modu sotil eta ezkutuagoan a
gertu. Edonola ere, hori kontuan hartuta, pentsa dezakegu LGTB pertsonen eskubideen eremuaren a
urrerapena herri-administrazioek sustatu behar dutela, gure a
dingabeen hezkuntzan bereziki a
zpimarratuz, hau da, haurtzarotik a
niztasun a
fektibo-sexualerako eta genero-aniztasunerako eskubideen erabateko gauzatzea errespetatzera zuzendutako ekintzak sustatuz.
1. Transexualen a
rloan a
ntzemandako a
razo nagusiak eta hobetzeko eremuak jarduerei eta politika publikoei dagokienez
a) Arazo nagusiak: Alde batetik, a
zpimarratu behar ditugu transexualen salaketen bidez a
gerian jarritakoak, euren erabateko gizarteratzea errazteari buruzkoak. Transexualek jasotzen duten a
rreta hobetzeko eskatzen jarraitzen dute oraindik ere, sexua a
ldatzeko osasun- eta lege-prozesuen ondorioz talde horri sortzen zaizkion a
razoak salatzen dituztenean. Orain dela gutxi, 2012. urtean, Eusko Legebiltzarrak transexualentzako a
rreta integralari buruzko lege zehatz bat sustatu zuen eta horrek, beharbada, salaketa horiei erantzuna eman a
hal die, betiere, edukia dagokion erregelamenduzko garapenaren eta, beharrezkoa den a
lorretan, dagokion zuzkidura ekonomikoaren bitartez gauzatzen bada. Hala eta guztiz ere, pertsona horien beharrak integratzen dituen a
rreta lortze a
ldera, a
lor horretan erreferentziazkoa den osasun unitate baten instituzionalizazioa eta osasun-gida baten legezko xedapena a
intzat hartu beharreko urratsak dira.
b) Hobetu beharreko eremuak: Legezko xedapen horiek euskal osasun sistema osora zeharka eraman behar dira, batez ere, lehen mailako a
rreta, pediatria, endokrinologia eta buruko osasun zerbitzuetara. Modu horretan, osasun zerbitzu horietan erreferentziazko unitatearen ezagutza espezializatua eta planteamendu mediko eta psikologikoak integratuko dira eta euskal legerian a
urreikusitako transexualen gaineko osasun gida osatuko da. Halaber, tartean dauden osasun a
rloko langileek gai horren inguruko prestakuntza zehatza jaso beharko dute.
Gure iritziz, transexualen a
urkako bazterkeria desagerrarazteko legez ezarritako tresnak modu zehatzean nola a
rtikulatu eta kolektibo horrentzako a
rreta publiko integrala lortzeko (euren gizarteratzea eta eskubide-berdintasuna bultzatzen duena) oinarriak modu eraginkorrean nola finkatu hizpide duen hausnarketak mahai gainean jarraitzen du. Zentzu horretan, Euskadin transexualen izaera aitortzeko a
dministrazio dokumentazioari buruzko legezko xedapenen gauzatzea jorratu beharko da –diseinuari eta gauzatzeari dagokionez, zailtasun bereziak a
gerian jarri badira ere, izan ere, eskumenen a
rloan dauden mugak kontuan hartu behar dira–. Horrez gain, euskal a
dministrazioari dagozkion erregistroaren a
ldaketak burutzeko eta transexualei legez a
itortutako identitate berriari erabat egokitzen diren a
giriak emateko eginbeharra ezarri dioten legezko xedapenen gauzatzea ere jorratu beharko da.
2. Gay eta lesbianen a
rloan a
ntzemandako a
razo nagusiak eta hobetzeko eremuak jarduerei eta politika publikoei dagokienez
a) Arazo nagusiak: Erakunde honek a
urreko urteetan mahai gainean jarritako zenbait kontu jorratzeke daude, hala nola, a
dineko gay eta lesbianei euren eskubideen gaineko informazioa emateko beharra (bikotekidea hiltzen den unean babesgabetasuna saihesteko); a
dministrazio guztietan guraso bakarreko familiek edo sexu bereko bikote edo ezkondutako bikoteek gainditu behar dituzten oztopo formalak edo a
dministratiboak deuseztatzeko beharra zabaltzea edo a
ma lesbianen egoera behin betiko a
rgitzeko beharra, seme-alaben eta a
ma ez biologikoaren a
rteko seme-alabatasuna a
itortzeari dagokionez. Hori guztia, erregistro zibiletako praktikak bateratuz lortuko da, seme-alabatasun ez biologikoaren a
itorpenari dagokionez, emakumez osatutako bikoteen kaltetan izan gabe eta bikote heterosexualei a
bantailarik eman gabe.
b) Hobetu beharreko eremuak: Zentzu horretan, euskal a
dministrazioek a
halegin bat egin behar dute a
dministrazioen koordinazioa hobetze a
ldera, hala euren a
rtekoa, nola Estatuko A
dministrazioarekiko koordinazioa. Horrela, eragindako herritarrek ez dute modu bidegabean pairatu beharko legeriak berak barne hartzen ez dituen ondorio zitalak, legeak, kasu horietan berdintasuna a
ldarrikatu baitu.
3. LGTB a
dingabeen a
rloan a
ntzemandako a
razo nagusiak eta hobetzeko eremuak jarduerei eta politika publikoei dagokienez
a) Antzemandako a
razoak: LGTB haurren eta nerabeen a
lorrean, gabezi nabarmena a
ntzeman dugu hezkuntza sisteman, a
niztasun a
fektibo-sexualerako eta genero-aniztasunerako eskubideen erabateko errespetua integratzeari, bistaratzeari eta sustatzeari dagokionez. Hori guztia honetan a
ntzeman daiteke: ez dago irakasleak prestatzeko eta sentsibilizatzeko plan edo programarik, ikasgelan ez dira kontu horiek modu sistematikoan eta a
ntolatuan jorratzen, ez dago sexu-orientazioari eta genero-identitateari buruzko material zehatzik eta egun erabiltzen diren material didaktikoetan ez dira bizikidetza eredu berriak islatzen. Halaber, egiaztatu dugu ez dagoela jazarpen homofoboa berariaz jorratzen duen mekanismorik –gero eta ikerketa gehiagok a
rgi utzi duten a
rren ikastetxeetan jazarpen mota hori as
kotan gertatzen dela eta ondorio larriak dituela–. Hala eta guztiz ere, ematen du zehaztasun hori ez dela a
intzat hartu eskolako jazarpenari erantzuteko protokoloan. Zentzu horretan, irakasleek a
ntzeman dute hezkuntza sistemak ez diela inolako laguntzarik eskaintzen gai horiek behar bezala jorratu a
hal izateko. Hala a
dierazi da Euskadin egindako landa-lanean, Rainbow Europako testuinguruan, gorago a
ipatu duguna hain zuzen ere.
b) Hobetu beharreko eremuak: A
rarteko erakundearen iritziz, haurrekin eta gazteekin ikastetxearen eremuan eta elkarteen eremuan lan egitea funtsezkoa da, sexu-orientazioan eta genero-identitatean dagoen a
niztasuna erabat onartzearen a
ldeko hezkuntza eratuz gazte-gazteak direnetik. Zentzu horretan, haurtzarotik errealitate hori kontuan hartzen duen hezkuntzaren garapena irmotasunez jorratzea ezinbestekoa da:
ahal izateko. Izan ere, oraindik gaur egun sexu-orientazio edo genero-identitate desberdinak zailtasunak eragiten ditu
adingabeen gizarteratzean.
askatasunean oinarritutako balioak irakastea,
aniztasun
afektibo-sexualaren
aurkako
aurreiritziak eta eginkizunak eta genero-identitateak zalantzan jartzen dituzten ideiak behin betiko gainditu
ahal izateko.
adingabeen eta nerabeen garapen pertsonal zoriontsua bermatuko duena eta
aniztasuna barne hartzen duena.