9. Etorkinak
Aurrekariak
Urteko txostenaren a
tal honetan A
rartekoak a
tzerritar etorkinen harira egindako jarduerak a
ztertuko ditugu; zehazki, euskal herri-administrazioetako politiken hartzaile diren a
ldetik dagozkien eskubideei buruzkoak.
Kontuan hartu beharra dago a
tzerritarren sarrera, egoitza eta lanari buruzko immigrazio-politikak Estatuko A
dministrazio Orokorraren eskumena direla. Hori horrela, A
rartekoak ezin ditu jarduera-eremu horri eragiten dioten kexak ezagutu, herritarren defendatzailearen bulegora bideratzen baitira.
Gure a
utonomia-erkidegoan bizi diren etorkinak igo egin dira 2012. urtean, baina, Euskadi, oraindik ere, a
tzerritar portzentaje txikiena duen a
utonomia-erkidegoetako bat da. A
dibide gisa, Euskadin a
tzerritarrak % 6,9 dira, Nafarroan % 11, Madrilen % 15etik gora eta estatu osoan % 12,1.
2012. urtean EAEn dagoen biztanleria a
tzerritarra (behin-behineko datuak) 151.162 pertsonakoa da eta kopuru horren barruan gizonak (77.795) emakumeak (73.367) baino gehixeago dira, Immigrazioaren Behatokiak emandako datuen a
rabera.
Estatu-mailan, 5,7 milioi a
tzerritar daude, espainiar nazionalitatea eskuratu duten pertsonak kontuan hartu gabe. A
utonomia-erkidego batzuetan etorkinen kopurua jaitsi egin dela eta emigrazioa igo egin dela nabaritu da. Krisiak eta murrizketek eragin zuzena dute enpleguan eta gizarte-prestazioetan, biak gizarteratzeko oinarriak izanik. Hori dela eta, kasu batzuetan enplegu-aukera hobeak beste nonbait bilatzea erabakitzen dute.
Etorkinen a
rteko langabezia handiagoa da espainiarren a
rtean baino eta jasaten a
ri diren zailtasunak kasu as
kotan larriagoak dira, ez daukatelako behar bezala zainduko dituen sarerik familian eta erkidegoan.
2012. urtean, lehenengoz, Euskal A
utonomia Erkidegoan dagoen nazionalitaterik garrantzitsuena marokoarra da. Hala ere, kontuan hartu beharra dago Latinoamerikatik datozen pertsonek a
zkarrago eskuratzen dutela espainiar nazionalitatea.
Ikuspegik egin duen a
zken barometroaren a
rabera, krisi sozioekonomikoaren testuinguruak ezartzen dituen mugak gorabehera, barometroak ez du a
ldaketa handirik eragin euskal herritarrek a
tzerriko immigrazioarekiko duten jarreran. Jarrera uzkur nabarmenak dauden a
rren, ez dago a
tzerriko immigrazioaren a
urkako posizio, iritzi, jarrera eta a
barrik daukan muturreko talderik.
Eta hori ezinbestekoa da bizikidetzarako, batez ere kontuan hartzen badugu a
ginte publikoek informazioaren tratamenduan hartzen duten jarreraren garrantzia eta erantzukizuna. Horren harira, era positiboan baloratu behar da, salbuespenak salbuespen, Euskadin “immigrazioaren erronkak” duen trataera, baita Euskadin immigrazioaren a
ldeko itun soziala edo zurrumurruen kontrako a
genteen prestakuntza sustatzeko ekimenak ere, geroago a
zalduko dugun bezala.
1. A
rloa kopurutan
Jasotzen ditugun kexak a
rlo desberdinei buruzkoak dira. Izan ere, etorkinak herri-administrazio desberdinekin erlazionatzen dira, gainerako herritarrak bezala.
Arlo honetan 32 kexa jaso ditugu, honela banatuta:
– Atzerritarrak erroldatzea.....14
– Herritarren eskubideak.....7
– Etorkinak diskriminatzea.....5
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazioaren prozedura.....4
– Berdintasuna eta ekintza positiboak.....2
Esan bezala, beste a
rlo batzuetan tramitatzen ditugun kexa as
kok ere eragiten diete etorkinei. A
urten igo egin dira diruzko gizarte-prestazioen ukapen, indargabetze eta iraungitzeari buruzko kexak eta horrek eragin nabarmena du a
tzerritarrengan, gizartean baztertuak dauden edo hala egoteko a
rriskua duten pertsonak baitira. Beste a
rlo batzuetan tramitatutako kexen a
rtean honakoak nabarmentzen dira: Herrizaingo a
rloan tramitatutakoak, Ertzaintzak eta Udaltzaingoak a
tzerritarrei ematen dien tratuari buruz, eta Osasun a
rlokoak, osasun-arretarako sarbideari buruz. Era berean, gurtze-leku islamiko baten irekierari buruzko kexa a
ipatuko dugu. A
zkenik, burujabetzeko prozesuan dauden gazte eta a
dingabe etorkinei eragiten dieten kexa eta jarduerak Haur eta Nerabeen Bulegoaren txostenean kontsulta daitezke.
Txosteneko a
tal horietara joko dugu, jardueren edukia zehatzago ezagutu a
hal izateko.
2. Kexarik a
ipagarrienak
2.1. Atzerritarren estatutu juridikoari buruzko kexak
2.1.1. Identifikaziorik eza
Pertsona batek erakunde honetara jo zuen, 5 urte zeuzkanetik Espainian bizi a
rren ez zeukalako inolako identifikaziorik. A
dinez nagusia izan a
rren, ez dauka bera identifikatzen duen a
giririk, bere gurasoak, Errumaniakoak biak, bere jaiotza inskribatu gabe hil baitziren bera a
dingabea zenean. Inskripzio-zedula bat eskatzeko a
dierazi genion eta eman egin zaio.
2.1.2. Egoitzagatiko nazionalitate espainiarren eskaera ebazteko edo berau ukatu ondoren egindako errekurtsoa bideratzeko a
tzerapena
Espediente horiek herriaren defendatzailearengana bideratzen dira. Berrikuntza gisa, herriaren defendatzailearen bulegoak zera jakinarazi digu, Justizia Ministerioak kudeaketa-agindu bat sinatu duela Espainiako Jabetza Erregistratzaileen eta Merkataritzako Erregistratzaileen Elkargoarekin, eskaerak tramitatzean Erregistro eta Notariotzaren Zuzendaritza Nagusiarekin lankidetzan a
ritzeko as
moz. Elkargoak babes tekniko eta materiala emango du, prozedurak a
halik eta gehien a
rintzeko. Helburua eskaerak a
halik eta a
rinen ebaztea da.
2.1.3. Ezkontza Erregistro Zibil Nagusian inskribatzeko a
tzerapena
Espediente horiek ere herriaren defendatzailearengana bideratzen dira. Erakunde horrek jakinarazi digunez, behin eta berriz egin ditu txostenak zerbitzu publiko honen funtzionamendu txarrari buruz eta Erregistro Zibilaren uztailaren 21eko 20/2011 Lege Organikoaren a
urreikuspenak lehenbailehen betetzeko beharrizanari buruz. Lege horrek guztiz a
ldatzen du egungo erregistro-sistema, baina zati handiena ez da indarrean egongo 2014. urteko uztailaren 22ra a
rte.
2.2. Euskal herri-administrazioen jarduerari buruzko kexak
2.2.1. Udal-erroldan inskribatzeko a
lta-eskaeraren ondore-datak
Pertsona batek Vitoria-Gasteizko Udaleko biztanleen erroldan a
lta emateko eskaera egin zuen, pasaportea galtzeari buruzko salaketa eta Marokok Bilbon duen Kontsulatuaren pasaportearen ziurtagiria erantsita, pasaporte berria egin bitartean. Hasieran Udalak ez zuen eskaeraren data kontuan hartu. Horren harira, Udalei udal-errolda eguneratzeari buruzko jarraibide teknikoak ematen dizkien Estatistikako Institutu Nazionalaren buruaren eta Lurralde Lankidetzako zuzendari nagusiaren uztailaren 4ko ebazpena a
rgitaratzeko xedatzen duen idazkariordetzaren 1997ko uztailaren 21eko ebazpenean ezarritako a
urreikuspenari buruzko oharrak jakinarazi zizkion erakunde honek Vitoria-Gasteizko Udalari. A
urreikuspen horren a
rabera, errolda-orriko a
katsak zuzendu edo osatzeko beharrizanak ez du eragozten inskribatzeko a
ukera (2 eta 3. a
rtikuluak). Interesdunak dagokion kontsul-ziurtagiriaren bidez egiaztatu zituen bere oinarrizko datu pertsonalak eta pasaportearen kopia tramitazio-fasean zuela (aurrekoa galdu zuelako) baieztatu zuen. Gure ustez, interesdunak emandako datuak nahikoak ziren bere nortasuna egiazkoa zela frogatzeko, pasaportearen kopia eskuratzean osatu beharko ziren a
rren. Udalak onartu egin zuen bidalitako oharra.
2.2.2. Zorrozaurreko pabilioi a
bandonatu batzuetan bizi ziren a
tzerritarrak bertatik a
teraraztea
Aurten a
maiera eman diogu Bilboko Udaltzaingoak 2011ko ekainaren 15ean Bilboko Zorrozaurre a
uzoan izandako jardueraren ondoriozko kexan izandako gure esku-hartzeari.
Gure balorazioan zera a
dierazi dugu, pertsonek industria-pabilioiak okupatzen badituzte gaua bertan pasatzeko, etxerik, lanik edo bizirauteko baliabide nahikorik ez daukatelako da, eta, beraz, funtsean gizarte-arazo bat. Hala ere, ez dugu inon ikusi poliziaren esku-hartzearen a
urretik gizarte-jarduerarik egin ote den. Gure ustez a
razo hau ikuspegi sozialetik jorratu behar da, pertsonen ezaugarri pertsonalak eta a
hultasun-egoera kontuan hartuta eta gizarteratzeko ibilbidea pertsona horien esku jarrita. Segurtasunaren ikuspegi hertsiaren ondorioz, gizarteak delitu-profilekin identifikatzen ditu a
tzerritarrak eta hori ez da bat ere positiboa bereizkeriaren a
urka borrokatzeko eta gizarte-kohesioa sustatzeko.
Jarduera horiek behar bezala justifikatuta egon behar dira, itxura fisikoan, kolorean edo a
rraza edo etnia bateko partaide izatean soilik oinarritutako polizia-jarduerak saihestu a
hal izateko. Beraz, 2011ko ekainean Zorrozaurren egindakoa (edo beste batzuetan egin direnak) bezalako jarduerak ezin dira justifikatu polizia nazionalak a
tzerritarren gaineko eskumena duela eta a
tzerritarren kokaleku bat dela soilik a
rgudiatuta. Bidegabekeria a
dministratibo (edo penal) baten susmagarri izatea ez da nahikoa pertsona-talde handi bat kontrolatu eta identifikatzeko polizia-gailu bat martxan jartzeko, beren itxura fisikoan, kolorean edo a
rraza edo etnia bateko kide izatean oinarrituta. Halaber, ez genuen uste Zorrozaurreko polizia-jarduera hori gure a
utonomia-erkidegoan bizi diren a
tzerritarren bizikidetza eta integrazioaren a
lorrean onartutako tresnetara eta politika publikoetara egokitzen zenik eta pertsonak nola a
terarazi behar den a
zaldu genuen, eskubide humanitarioan oinarrituta. A
zkenik, a
tzerritarrek bizilekuaren bortxaezintasunerako eskubidea dutela a
dierazi genuen, pertsona guztiei pertsona izateagatik dagokien funtsezko eskubidea baita, beren egoera a
dministratiboa edozein izanda ere. Hori horrela, jarduera hori egiteko epailearen baimena behar zen. Ondorioz, Udaltzaingoaren etorkizuneko esku-hartzeetan parametrook kontuan hartu behar direla jakinarazi genion udalari. Udalak erantzun zigunez, poliziaren etorkizuneko esku-hartzeetan gizarte-zerbitzuei dei egingo zaie, talde horiei behar bezalako a
rreta emateko as
moz, gizartean a
hul eta baztertuta daudela kontuan hartuta. Ondoren, 2012. urtean zehar bi kexa berri jaso ditugu, tramitazio-fasean daudenak, a
ntzeko polizia-jarduerei buruz: Basurton, Funespañaren jabetzako tanatorioaren obretako eraikinean gaua pasatzen zuten pertsonak a
terarazteko polizia-jarduera eta Zorrozaurreko pabilioietan a
zaroan 9an pertsona batzuk a
terarazteko egindako jarduera. Jarduera horietan a
urreko parametroak bete ote diren a
ztertuko dugu.
2.2.3. Gurtze-leku islamikoa irekitzeko eskaera ukatzea
Bilboko Basurtu a
uzoan gurtze-leku islamiko bat irekitzeari dagokionez, hainbat kezka eta idazki jaso ditugu a
uzokideen eskutik. Bestetik, Bilboko Udalak berau irekitzeko tramitazio a
dministratiboa zaildu duela ere salatu digute. Izan ere, 2010eko a
benduan eskatu zen kultura-zentroa (meskita) instalatzeko nahitaezko jarduera-lizentzia eta ez zen inolako erantzunik jaso.
Azkenean, 2011ko urriaren 31ko ebazpenaren bidez eman zen lizentzia, 177 pertsonako edukierarako eta zenbait neurri zuzentzaile ezartzeko baldintzapean. Bestalde, udalak zera jakinarazi zigun, osoko bilkurak 2011ko urriaren 28an egindako bileran Hiri A
ntolamendurako Plan Orokorra a
ldatzea erabaki zuela, gurtze erlijiosoen zentroek bete beharreko hirigintza-aginduak (dimentsioak, edukierak, kokapena…) sartzeko as
moz. Erabaki hori 2011ko a
zaroaren 10eko BAOn a
rgitaratu zen. Ondorioz, Bilboko Udalak jarduerok hirigintza-plangintzaren a
ldaketa baten bidez a
rautzea erabaki du, eta, beraz, urtebeteko epean eten da hirigintza-lizentzia berriak emateko a
ukera.
Arartekoak Bilboko a
niztasun erlijiosoaren kudeaketari buruzko hainbat hausnarketa egin zituen ebazpen honetan: Arartekoaren ebazpena, 2012ko urtarrilaren 9koa. Horren bidez, Basurtu a
uzoan gurtze-leku musulman berria irekitzean sortu ziren a
razoak direla-eta, A
rartekoaren jardunari a
maiera emango zaio.
2.2.4. Beste jarduera batzuk
Aurten ere pertsona a
utoktonoek honakoak salatu dituzte: etorkinek zerbitzu eta prestazio publikoak gehiegi erabiltzen dituztela, pertsona horiek lehentasunezko tratua dutela herri-administrazioetan, islamaren ordezkaritza handiagoak gizartean izango duen ondorioaren beldur direla, edo a
tzerritarren kasuan delitu gehiago egiten direla eta a
gintari publikoek ez dutela a
razo hori behar bezala jazartzen.
Kasu horietan guztietan, A
rartekoak idatzi horiei erantzun die, erakunde honetara jotzen duten pertsonek jakin egin behar dutelako helarazten dizkiguten eta “egiatzat” jotzen dituzten datu horiek ez direla immigrazioaren fenomenoaren azterketa zehatzaren ondorio, baizik eta gizartean fundamenturik gabe hedatu diren a
urreiritzien ondorio. Hartara, giza eskubideak eta gizarte demokratikoaren baloreak (adibidez, a
niztasun eta dibertsitaterako eskubidea) errespetatu eta gizarte-politikak defendatzen dituen ikuspegia islatu nahi da eta beren jarreren a
tzean dauden iritzien a
urkako ondorioak a
teri dituzten a
zterketa eta ikerketak jakinarazi nahi dira.
Alderdi politiko baten propagandak etorkinak bereizten zituela-eta ere jaso ditugu kexak. A
rartekoak bere iritziaren berri eman zien kexa hori bidali zuten pertsonei eta a
lderdi politikoa jakinaren gainean jarri zuen.
3. A
raudia eta politika publikoak
Aurten, Osasun Sistema Nazionalaren iraunkortasuna bermatzeko eta bere prestazioen kalitatea eta segurtasuna hobetzeko premiazko neurriei buruzko apirilaren 20ko 16/2012 Legegintzako Errege Dekretua a
zpimarratu behar dugu berrikuntza gisa. A
raudi honek Estatuko osasun-laguntzarako eskubidearen legedia a
ldatu du, zehazki as
eguratuaren izaera a
rautzen duelako eta A
tzerritarrek Espainian dituzten eskubide eta as
katasunei eta beren gizarteratzeari buruzko urtarrilaren 11ko 4/2000 Lege Organikoko 12. a
rtikulua a
ldatzen duelako.
Araudi horren a
rabera, erregistratuta ez dauden a
tzerritarrek (hau da, Europar Batasuneko estatu-kideetako, Europako Espazio Ekonomikoko edo Suitzakoak diren eta Espainian bizi diren pertsonak) edo bizitzeko baimenik ez daukatenek, premiazko egoeretan eta haurdunaldian, erditzean eta erditu ostean soilik jasoko dute osasun-arreta. Hamazortzi urtetik beherako a
tzerritarrek, bestalde, espainiarren baldintza berdinetan jasoko du osasun-arreta.
Aldaketa horiek a
rgi eta garbi mugatzen dituzte eskubideak, osasun-arretaren doakotasuna murrizten dutenez gero. Osasuna babesteko eskubide konstituzionala giza eskubidea da eta bizitzeko eta osotasun fisikorako eskubidearekin lotuta dago, Giza Eskubideen Nazioarteko Itun ugaritan jasotzen den bezala. Pertsona guztiei bermatu behar zaie eskubide hau; a
rrazoi ekonomikoen ondorioz biztanleriaren zati bati eskubide bat murrizteak ez dauka justifikaziorik zuzenbideko estatu sozial eta demokratikoan.
Eusko Jaurlaritzak Euskal A
utonomia Erkidegoaren eremuan Osasun Sistema Nazionalaren osasun-prestazioak emateko a
raubideari buruzko ekainaren 26ko 114/2012 Dekretua onartu zuen.
Bertan ezarritakoaren a
rabera, as
eguratuak direnen osasun-prestazio berberak jasoko dituzte Euskal A
utonomia Erkidegoan 16/2012 Legegintzako Errege Dekretua indarrean sartu baino lehenago emandako Banakako Osasun Txartela duten pertsonek eta honako baldintza hauek betetzen dituztenek:
Autonomia Erkidegoko edozein udalerritan erroldatuta egotea, bertan ohiko egoitza duelarik gutxienez urtebete jarraian, osasun-arreta
aitortzeko eskaera
aurkeztu baino lehen.
araudiaren
arabera.
aukerarik ez izatea.
Espainiako Gobernuak eskumenei buruzko gatazka positiboa planteatu zuen a
raudi honen gainean eta A
uzitegi Konstituzionalaren bilkurak gaia ebatzi zuen 2012ko a
benduaren 13ko epaian (4540/2012 zenbakia).
Auzitegi Konstituzionalak a
urreko dekretuaren galarazpena indargabetu zuen osasun-arretarako eskubidearen titularrak definitzeari zegokienez, ondasun konstituzional bereziki sentikorren babesarekin lotutako interesak direla kontuan hartuta. Hala, berau a
plikatzearen ondoriozko kalteak ez daukate larritasun eta sendotasun nahikoa legezkotasunaren presuntzioaren gainetik geratzeko.
Europar Batasuneko estatu-kideetako eta Europako Espazio Ekonomikoari buruzko A
kordioaren parte diren beste estatu batzuetako herritarrak Espainian sartu, as
katasunez mugitu eta bizitzeari buruzko otsailaren 16ko 240/2007 Errege Dekretuko 7. a
rtikuluak ere a
ldaketa nabarmena eragin du a
tzerritarrei (kasu honetan Europar Batasunekoei) eta beren senideei eragiten dien a
raudian. Pertsona batek egoitzarako eskubidea lortzeko, betiere lanean edo ikasten ez badago (zenbait baldintza bete beharko dituelarik), baliabide nahikoak izan beharko ditu berarentzat eta bere senideentzat, Espainian bizi den bitartean gizarte-laguntzarako karga bihur ez dadin eta, horrez gain, Espainian a
rrisku guztiak estaltzen dizkion gaixotasun-asegurua eduki beharko du. Baliabide ekonomiko nahikoak baloratzeko erabiltzen den irizpidea ez da finkoa, baina ez du gizarte-laguntzetarako eskubidea eman behar.
Bestalde, Atzerritarren Barneratze Zentroetan (ABZ) sartzeko neurriari buruz behin eta berriz jaso ditugun kexak nabarmendu behar ditugu. Neurri hori a
tzerritarrak kanporatzeko zigorra betearazten dela bermatzeko a
urreikusi da. Euskal A
utonomia Erkidegoan ez dago A
BZrik, baina hori ez da eragozpen gure a
utonomia-erkidegoan bizi diren a
tzerritarrak estatuko A
BZren batean sartzeko. 2012. urtean zehar hainbat salaketa egon dira ez dagoelako a
raudirik 2008ko zuzentarau europarraren (egoera irregularrean dauden hirugarren herrialdeetako nazionalak itzultzeari buruzkoan) bermeak jasotzen dituenik, bai eta horietan ezinbestekoak diren zerbitzu eta a
zpiegiturak falta direlako, edo ez dagoelako a
raudirik A
BZetan as
katasunik ez duten pertsonen eskubideak bermatzeko eta horietan lan egiten duten pertsonen prestakuntza eta hautaketa a
rautzeko. Herriaren defendatzaileak behin eta berriz a
dierazi du kontrol-mekanismoak ezarri behar direla, neurri hori jasan duten pertsonen eskubideak bermatzeko. Horretarako, kontrol-funtzioak esleitu zitzaizkien jarraibide-epaileei, oraindik prozeduraren a
raudiari buruzko gabeziak dauden a
rren. Une honetan A
tzerritarren Barneratze Zentroen Barne A
raubideari eta Funtzionamenduari buruzko A
raudia onartuko duen Errege Dekretuaren a
urreproiektua egiten a
ri dira, eta, beraz, laster a
raudi hori edukitzea espero dugu.
Aurten, a
tzerritarren eskubide eta as
katasunei buruzko Legearen A
raudi berria (557/2011 Errege Dekretua) a
plikatzean Enplegu eta Gizarte Gaien Sailaren Immigrazioko eta A
niztasuna Sustatzeko Zuzendaritzak hartutako zeregina finkatu da, sustraitzeari buruzko txostenak, integrazio-ahaleginari buruzko txostenak eta etxebizitza egokitzeari buruzko txostenak egiteari dagokionez. Era berean, Immigrazio, Herritartasun eta Kultura a
rteko Bizikidetasunaren III. Planak (2011-2013) indarrean jarraitzen du eta udalerri desberdinetan Euskadiko Immigrazioaren a
ldeko Itun Sozialari buruzko hausnarketa eta eztabaidekin jarraitu da.
Berrikuntzen a
rtean nabarmentzen dira zurrumurruen kontrako gida eta webgune baten sorrera eta a
genteen prestakuntza. A
gente horiek, prestakuntza jaso ondoren, a
tzerritarrenganako bereizkeria elikatzen duten a
urreiritzi eta estereotipoetan oinarritutako zurrumurruei a
urre egiten saiatzen dira.
Eusko Jaurlaritzako Genero-indarkeriaren Biktimei Laguntzeko Zuzendaritzak hainbat jarduera gauzatu ditu, sexu-esplotaziorako pertsonen salerosketari buruzko koordinazio-protokoloak egiteko eta gai horren gaineko sentsibilizazioa pizteko orduan. A
zken urte hauetan drama honek a
gintari publikoen a
rreta gehiago eskuratu du, baina oraindik ere a
razo handiak daude biktimak a
ntzeman eta identifikatzeko, eta, beraz, beharrezko neurriak hartu behar dira. Herriaren defendatzaileak honako txostena egin du: “La trata de seres humanos en España” (Pertsonen salerosketa Espainian).
4. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
Aurten Gasteizko Udalarekin batu gara, a
dina zehazten duen Fiskaltzaren dekretuaren ondorioz A
rabako Foru A
ldundiaren egoitza-zentroetatik irten behar izan duten gazte a
tzerritarren a
rretari buruz mintzatzeko. Jarduera horrek oihartzun handia izan zuen komunikabideetan, gizarte-erakundeen inplikazioaren eta gazteen egoerari buruz hartutako erabakien ondorioz. Informazio gehiago eskuratzeko Haur eta Nerabeen Bulegoaren txostena dugu.
Finantza-erakunde batean kontu korronte bat irekitzearen ukapenari eta banku-eragiketak egiteari buruzko ofiziozko jarduerak hasi ditugu.
Herriaren defendatzaileari jakinarazi diogu kezkatuta gaudela banku-erakundeek zailtasunak jartzen dizkiotelako hainbat talderi, bankuan kontu bat irekitzeko edo berau ireki ondoren eragiteko egiteko. Banku-erakundeen sukurtsal batzuek a
tzerritarren egoera a
dministratibo erregularrari buruzko baldintzak (egoitza-txartela a
urkeztea, esate baterako) eskatzen a
ri dira, baita egoera ekonomikoari buruzko baldintzak ere, txirotasun-egoeran dauden pertsonei eraginez. Pertsona batek ezin badu bankuko kontu baten titular izan, a
hultasun handian geratzen da eta laneratzeko eta gizarteratzeko orduan zailtasun handiak izango ditu.
Erakunde honi ezinbestekoa iruditzen zaio merkataritza-praktika hori saihestu a
hal izatea. Horrenbestez, gure kezkaren berri eman dio herriaren defendatzaileari, Espainiako Bankuan zenbait jarduerak garatzeko a
ukera balora dadin, Bankuko Zerbitzuen Bezeroa Defendatzeko ordezkaria den a
ldetik, eta bankuko kontu bat eskuratzeko eskubidea bermatzen duen a
rau-proposamenen bat gauzatu a
hal dadin, egun indarrean dagoen a
raudia kontuan hartuz, edo oinarrizko banku-zerbitzuak eskuratzeari buruzko hurrengo zuzentaraua onartzearen ondoriozko etorkizuneko betebeharrei jarraiki.
Duela urte batzuk, pertsona sahararren nazionalitatea eskuratzeari buruzko ofiziozko jarduera hasi genuen eta herriaren defendatzailearen bulegora jo genuen, berau zelako erakunde eskuduna. Bada, a
urten ere, jarduera horrekin jarraitu dugu. Justizia Ministerioak jakinarazi digunez, jatorri sahararra duten pertsonen nazionalitate espainiarra eskuratu edo a
itortzeari buruzko doktrina (Erregistro eta Notariotzako Zuzendaritza Nagusiarena) jasotzen duen txostena bidali zaie. Herriaren defendatzaileak, halaber, zera gomendatu du, interesdunek izan ditzaketen zalantzak a
rgituko dituen jarraibideren bat ezartzea, beren eskaera tramitatzeko biderik egokiena a
zaldu eta egun dagoen segurtasun falta nabarmena saihestu a
hal izateko. A
uzitegi Gorenak ezarritako doktrinaren a
rabera, interesdunak Saharan jaio izana eta urtebetez legezko egoitza eduki duela egiaztatzen badu, egoitzagatiko nazionalitate espainiarra eskuratu a
halko du. Horrenbestez, horren berri eman behar zaio. Era berean, nazionalitatea beste prozedura batzuen bidez eskuratu nahi denean eska daitezkeen baldintzak ere zehaztu a
halko lirateke. Halaber, hainbat jarduera has litezke, Erregistro Zibilaren a
rduradun desberdinen eskutik hainbat a
giri baliozkotzat jotzeko irizpide a
dostuak lortze a
ldera.
Azkenik, ofiziozko jarduera bat hasi dugu, etorkinen kasuan bizikidetza-unitate independentea osatzeko ezkontidearekin bizi behar delako, ezkontidea edo ezkontzakoaren a
ntzeko beste harreman iraunkorren baten bidez lotuta dagoen pertsona estatuko lurraldean ez denean bizi (Diru-sarrerak bermatzeko errentari buruzko maiatzaren 25eko 147/2010 Dekretua).
Gure ustez, familia berriz batzeko baldintzak betetzen ez diren kasuetan, bakarrik dagoen pertsonak Diru-sarrerak Bermatzeko Errentaren prestazioa jasotzeko baldintzak bete beharko lituzke. Pertsona a
utoktonoak as
katasun osoz lekualdatu daitezke, baina etorkinek baimena behar dute Estatuan sartu edo bizitzeko eta beren ezkontide edo seme-alabak batzeko.
5. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
Krisi ekonomikoak eta enpleguaren suntsipenak a
re era larriagoan eragiten die a
hultasun-egoeran dauden pertsonei. Halaxe gertatzen da a
tzerritarren kasuan, enplegu-tasa a
ltuagoa dute eta.
Krisiaren ondorioz, gainera, baliabideak urriak direnean a
utoktonoei soilik (eta ez a
tzerritarrei) zuzendutako prestazio eta zerbitzu publikoak lehenetsi behar direla uste du geroz eta jende gehiagok, hau da, gizarte-eskubideen balio unibertsala zalantzan jartzen da. Erakunde honen iritziz, gizarte-eskubideek ezin dute bereizkeriarik egin jatorri nazionalaren a
rabera, hori eskubideen izaeraren a
urka baitoa eta beren helburu nagusietako bat urratuko bailuke, pertsona guztien gizarteratzea sustatzea eta bizimodu duina bermatzea, hain zuzen ere. Gure erkidegoan, zerbitzu eta prestazio publikoak eskuratzeko orduan ez da egoera a
dministratiboaren eta jatorri nazionalaren a
raberako bereizkeriarik egiten eta oso positiboa iruditzen zaigu. Gure gizartearen a
urrerapena a
zaldu eta a
halbidetzeko, berau osatzen dugun pertsona guztiak hartu behar ditugu kontuan. Inor ez dago soberan, guztiok daukagu garatu beharreko funtzio garrantzitsu bat eta gizartea osatzen dugun pertsona eta talde guztiek a
ukera berdinak izan beharko genituzke gaitasun horretaz baliatzeko. Zurrumurruen a
urkako sarea edo immigrazioaren a
ldeko itun soziala Euskadin bezalako ekimenak oso positiboak dira, helburu hori daukate eta.
Espainiako Gobernuak osasun-arreta eskuratzeko eskubidea mugatu die (salbuespenak salbuespen) egoitza-baimenik ez daukaten edo baliabide ekonomikorik ez daukaten eta erregistratuta ez dauden etorkinei. Erabaki hori konstituziokontrakotasunaren errekurtsoaren zain dago, baina dagoeneko oihartzun izugarria izan du, eskubide baten unibertsaltasuna hausten duelako, a
tzerritarren egoera a
dministratiboaren a
rabera. Euskal A
utonomia Erkidegoan talde honi osasun-arreta osorako eskubidea mantentzea erabaki da, baliabide ekonomikorik ez daukatenen kasuan. Nahiz eta a
raudiaren a
ldaketak Banakako Osasun Txartela eskuratzeko tramitean eragin izan duen, a
tzerritarren egoera a
dministratiboaren a
raberako bereizkeriarik ez egitea oso positiboa iruditzen zaigu, a
tzerritarren bizitzeko eta osotasuneko eskubideari nahiz euren duintasunari eragiten baitie. A
tzerritarrei a
itortu zitzaien eskubide bat a
urrekontu-arazoen ondorioz murriztea ezin da zuzenbideko estatu sozial baten barruan sartu. Herritarren zati bati osasun-arreta mugatuz gero, osasun publikoari ere eragingo litzaioke, eta, ondorioz, eskubide humanitariotik eta osasuna kudeatzeko irizpideetatik erreparatuta a
tzera pausu handia da.
Gurtze-leku islamiko bat irekitzeari buruzko eztabaidak ere a
rdura handia piztu digu. Gizarte demokratikoaren parte da jatorri nazional desberdinetako pertsonen a
rteko bizikidetza a
nitza, baita kultura, erlijio eta iritzi a
nitzetako pertsonen a
rtekoa ere, gizarte-kohesioa eta interes orokorraren onura lortu eta mantentzeko eta banakoen eskubideak errespetatzeko helburu komuna lortze a
ldera. Gutxiengo kulturalek eta banakako pertsonek erlijio-askatasunerako eta gurtze-lekuak irekitzeko eskubidea dute. Halako toki bat irekitzeko mugak ordena publikoko a
rrazoietan oinarritu behar dira, baina ezingo da inola ere bereizkeriarik egin. Erlijio-askatasunerako eskubidea Espainiako Konstituzioan a
geri diren eta garrantzia konstituzionala duten beste eskubide, as
katasun eta printzipio batzuekin batu behar da. Ildo horretakoak dira 14. a
rtikuluan eta 9.2 a
rtikuluan jasotako berdintasunaren printzipioa eta 9.3 a
rtikuluan jasotako bidegabekerien debekuaren printzipioa eta etxebizitza izateko eskubideari eta ingurumen egokia izateko eskubideari (45 eta 47. a
rtikuluak) buruzko printzipio zuzentzaileak. Gai hau Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko ekainaren 30eko 2/2006 Legean jasotako a
urreikuspenekin lotuta egon behar da. Lege horrek a
gintzen duenez, hirigintzako planek, hiri-ebaluazioaren eta lurraren okupazioaren estrategiarekin bat etorriz, sistema orokorren eta tokiko sistemen txandaketa-sare bat eduki behar dute. Haien a
rtean ekipamendu kolektiboak, hala nola erlijio-zentro pribatuak, beren-beregi a
ipatzen dira. Gainera, hirigintzako tresnei esker gurtze-leku berriak irekitzearen ondoriozko gizarte-arazoen sorrerari a
urre har dakioke. Tresna horren a
dibide dira udal-plangintzako a
holku-batzordea eta planak egiteko herritarren partaidetza.
Oraindik ere a
lde nabarmena ikusten dugu integrazioa, a
niztasunaren kudeaketa eta kohesioa sustatzeko a
dostu edo martxan jartzen diren tresnen eta hainbat jardueraren a
rtean, besteak beste etxerik gabeko pertsonen babesleku diren eraikinetan a
tzerritarrak a
terarazten direnean.
Oro har, salbuespenak salbuespen, arduradun publikoek diskurtso egokia dute immigrazioaren gainean. Baina funtsezkoa da a
rduradun politikoen jarduera eta a
itorpenek zehatz-mehatz betetzea zuzenbideko estatu demokratiko eta sozialaren oinarrizko printzipioek ezartzen dituzten parametroak. Honakoei buruz a
ri gara: legezkotasunaren printzipioa (Konstituzioko 9.1 eta 103.1 a
rtikuluak), oinarrizko eskubideen inperioa (Konstituzioko 10. a
rtikulua eta I. titulua), gutxiengoen babesa (Eskubide Zibil eta Politikoen Nazioarteko Ituneko 27. a
rtikulua), berdintasunerako eta bereizkeriarik ezerako eskubideak (Konstituzioko 9.2 eta 14. a
rtikuluak, Giza Eskubideen Europako Hitzarmeneko 14. a
rtikulua eta Eskubide Zibil eta Politikoen Nazioarteko Ituneko 2.1 eta 26. a
rtikuluak), eta balore demokratikoen sustapena eta defentsa. Horrenbestez, agintari publiko guztien a
rdura da balore horiek defendatzea eta praktika xenofoboak edo islamofokoak eragin ditzaketen jarrerak saihestea.
Herri-administrazioek gizarte-erakunde eta programen laguntza-ildoak ezabatu dituzte eta horrek eragin zuzena dauka etorkinen integrazioan. Erakunde horien lana ezinbestekoa da, malgutasuna eta hurbiltasuna ematen baitute, hau da, ordezkatzeko zaila den balio erantsia. Gizartean egindako murrizketek pertsonarik a
hulenei eragiten diete eta bazterkeria-egoerak indartzen dituzte. Hori, noski, oso negatiboa da edozein gizarterako. Horren harira, gizarte-prestazioak eskuratzeko baldintzak gogortu egin dira eta neurri handigoan eragiten die a
tzerritarrei, a
urretiazko errolda-aldi bat eskatzen denean, a
dibidez.
Egoera a
dministratibo irregularrean dauden a
tzerritarrei dagozkien eskubideei buruzko nahasmendu eta ezagutza-falta oraindik ere nabaria da. Bizitzeko baimen a
dministratiboa ez edukitzeak ez du esan nahi eskubiderik ez dagoenik. Pertsona guztiek, beren jatorria edozein izanda ere, oinarrizko eskubideak dituzte. Halaber, erroldan izena emateko eta gizarte-eskubide jakin batzuk eskuratzeko eskubidea dute. A
raudia oso a
rgia da: a
dministrazioaren baimena eduki ezean ezin da lanik egin. Baina benetako tutoretza, bizilekuaren bortxaezintasuna edo as
katasunerako eskubidea bezalako eskubideen titular izaten jarraitzen dute. Duintasunerako eskubidea ere badaukate eta, ondorioz, prestazio eta zerbitzu publikoak mugatzeko hartzen diren erabakietako as
ko zalantzan jar daitezke.
Horren harira, berriz ere errepikatu nahi dugu gizarte-prestazio eta –zerbitzuen a
lorrean irizpidea honakoa izan behar dela: a
hultasun-egoera eta gizarte-zailtasuna baloratzea, jatorria eta egoera a
dministratiboa a
lbo batera utzita. Gure a
rtean bizi diren pertsonak dira, ez baita a
tzerritarren sarrera eta egoitzarako a
raudia a
plikatu. Hiru urtez hemen bizi ondoren, bizitzeko eta lan egiteko baimen a
dministratiboa eskuratuko dute. Denbora horretan eskubideak mugatzen bazaizkie, ordea, baztertuak egongo dira.