8. Ijitoak eta beste gutxiengo kultural batzuk
Aurrekariak
Urteko txostenaren a
tal honetan A
rartekoak ijitoen inguruan bideratutako jardueren berri eman nahi dugu.
Krisi ekonomikoaren egoera talde a
hulenei eragiten a
ri da. Talde horietako bat ijitoak dira. Talde horrek pairatu duen bereizkeriak haien gizarteratzea eta laneratzea bultzatuko duten, haurren hezkuntza-hobekuntzaren a
lde diharduten eta behar bezalako egoeretan etxebizitza bat eskuratzeko a
ukera ematen duten politika publikoak behar ditu. Gutxiengo kulturaltzat jotzeak, gainera, haien kultura eta gizarte- eta politika-izaerako partaidetza sustatzea dakar. Hortaz, haien gizarteratzearen a
ldeko borondate irmoa behar da.
Sektore publikoaren laguntzarik ezak, ordea, gizarteratzeko prozesua zailtzen du pairatzen duten bereizkeriagatik eta nozitzen dituzten desberdintasunengatik. Ijitoek zailtasun handiak dituzte etxebizitza bat eskuratzeko, lan bat bilatzeko edo kalitatezko hezkuntza bat jasotzeko.
Europar Batasunak eta Europako Kontseiluak a
zken urteotan txostenak egin eta estrategiak proposatu ditu egoera hori zuzentzeko. Horretarako, hurbilen dauden herri-administrazioen, udalen, a
ldundien eta Eusko Jaurlaritzaren lankidetza behar da. Diagnosiak egiten eta neurriak proposatzen a
urrera egin bada ere, eragile publikoen borondate irmoa hartzeke dago a
ipatu bideak a
bian jartzeko eta, nahitaez, horiek gauzatzeko beharrezko finantzaketa bideratzeko.
Jorratzeke dagoen beste a
lderdi bat da gizartearen gehiengoak dituen estigmei eta a
urreiritziei a
urre egiten dieten a
rduradun publikoen eta gainontzeko eragile publiko eta sozialen a
ldetik jarrera irmoa mantentzea. Ijitoen inguruko a
dierazpen orotan kontuan hartu beharko litzateke pairatu duten jazarpena eta egindako kalteak. Estigmen jarraitzeak talde honen a
urrerapena eta gizarteratzea zailtzen du, gutxiengo kultural diren a
ldetik, oraindik ere a
rbuioak, bereizkeria eta haien premien erantzunik eza pairatzen baitituzte.
1. Kexarik a
ipagarriena
Aurten jaso ditugun kexek erroldan izena emateko zailtasunekin eta izaera ekonomikoko gizarte prestazioen etetearekin dute zerikusia. Halaber, etxebizitza bat eskuratzeko zailtasunari buruzkoak ere jaso ditugu. A
zpimarragarrienak komentatuko ditugu:
1.1. Erroldan izen-ematea ukatzea
Abanto-Zierbenako Udalak ez zion utzi ijito familia bati udal erroldan izena ematen. Familia hori Santa Juliana a
uzoan bizi zen haren seme-alabekin. Joan den urteko txostenean jarduera horren eta bideratu genuen ebazpenaren berri eman genuen. (2011ko a
benduaren 15eko A
rartekoaren ebazpena. Horren bidez, A
banto-Zierbenako Udalari gomendatzen zaio erroldan inskriba dezan Santa Juliana a
uzoan bizi den familia bat.
Urte honetan udalak erroldan izena eman die, hortaz, gure esku-hartzea a
maitu dugu.
1.2. Eduki ekonomikoa duten gizarte prestazioen etetea
Aurten diru-sarrerak bermatzeko errentaren prestazioa eteteko prozedurak familia ijito batzuei eragin die Bilboko Udaltzaingoaren txosten baten ondorioz. Udaltzaingoak, erasoak eta pertsona batzuen a
txiloketak hizpide zituen gertaera baten ostean, ikerketa bat a
biarazi zuen diru-sarrerak bermatzeko errentaren prestazioa jasotzeko a
raudian xedatutako baldintzen betetzearen inguruan. Lanbidek, txosten hori jaso ostean, familia batzuei prestazio ekonomikoak eten zizkion. Jasotako informazioa a
ztertzean egiaztatu a
hal izan dugunez, eragindako batzuk betebeharrak urratu zituzten, kasu batzuetan a
raudi berria a
plikatzearen ondotik, baina diru-sarrerak bermatzeko errentaren titular izateko baldintzak betetzen jarraitzen zuten. Hala, Lanbideri espediente hauetan etete-egoera mantentzearen inguruan erakunde honek duen kezka helarazi diogu. Eteteko prozeduraren hasiera zigor-ondorioak izan ditzakeen gertakari batekin lotuta zegoen, baina ez du eraginik diru-sarrerak bermatzeari buruzko a
raudian. Ez da ohikoa prestazio ekonomikoen espedienteen berrikuspenak udal bateko segurtasuneko zinegotziaren txosten batekin hastea. Gainera, Lanbidek diru-sarrerak bermatzeko errentaren prestazioaren ordainketa eten zuen a
ldez a
urreko entzunaldirik eman gabe. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren prestazioaren etete-egoera mantentzea eskubidearen titular izateko baldintzen urraketan oinarrituta egon beharko litzateke, 147/2010 Dekretuaren 9. a
rtikuluan xedatutako baldintzen urraketan hain zuzen. A
urreko dekretuaren 46. artikuluak hauxe ezartzen du: ”Diru-sarrerak bermatzeko errenta etetea eragin zuten a
rrazoiak desagertutakoan, foru-aldundiak, ofizioz edo a
lderdi batek eskatuta, egiaztatu egingo du une horretan prestazioa ordaintzeko baldintzak gertatzen ote diren eta, hala badagokio, prestazioaren zenbatekoa ezarri. Horretarako, dekretu honetako 53., 54. eta 55. a
rtikuluetan a
urreikusitako prozedura-arauak a
plikatuko dira”. Era berean, 147/2010 Dekretuaren 9.3. a
rtikuluak baldintzen a
rtean ezartzen du baliabide nahikoak ez edukitzea.
Familia hauek ez dute baliabide nahikorik legezko xedapen horren babesean, beraz, prestazioaren titularrak izateko baldintzak beteko lituzkete. Lanbidek emandako informazioak ez ditu biltzen dituzten baliabide ekonomikoei buruzko datuak, a
legia, ez dago jasota baliabide ekonomiko nahikoak dituztenik. Hainbat ibilgailuren jabetza izatea ondarearen balioa zehaztean kontuan hartu beharra dago, 147/2010 Dekretuaren 23. a
rtikulua eta hurrengoak, baina ez, ordea, ondare nahikoa dutela ulertzeko presuntzio moduan, horien balioa a
intzat hartuta.
Gure iritziz, betebeharren urraketek ondorioak izan behar dituztela a
lde batera utzita, bai zigortzeko prozeduran, bai etetearen iraupenean (147/2010 Dekretuaren 45. artikuluan xedatzen den moduan), familia horiek diru-sarrerak bermatzeko errentaren titular izateko baldintzak betetzen ez badituzte bakarrik ukatu dakieke prestazioaren berrabiarazpena.
Azkenik, a
dierazi genuen ebazpenak zehatzagoak izan behar izan zirela eta diru-sarrerak bermatzeko errentaren prestazioaren titularrak izateko baldintzak zergatik betetzen ez diren a
rrazoiak behar bezala ezarri behar izan zirela. Garrantzitsua da ijito herriko familiak direla gogoraraztea. Herri horrek historikoki bereizkeria eta gutxiespena pairatu du, oraindik ere oso nabaria dena haien kideen zein haien gizartearen a
rtean. Era berean, oso garrantzitsua da haien kideetako as
ko gizarte bazterkeria egoeran daudela. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren prestazioaren titular izateko baldintzak betetzen ez dituztela ebatzi izana, beraz, oso justifikatuta egon behar da, nahasteak ez sortzearren. Gure ustez, kasu hauetan emandako ebazpenetan ez da a
geri legezko justifikazio a
rgirik prestaziorako eskubidea ez berrabiarazteko a
rrazoia a
zaltzeko. Oraindik ez dugu Lanbideren erantzuna jaso, a
urreko balorazioa helarazi bagenion ere.
1.3. Bidegabe jasotako zenbatekoak erreklamatzea
Bizkaiko Foru A
ldundiak 36.244,24 euro itzultzeko eskatzen zuen kexa bat izapidetu dugu. 5 kideko familia batek 3 urte baino gehiagotan diru-sarrerak bermatzeko errenta gisa jasotako zenbatekoa zen. Foru a
ldundiak, Bilboko Udaleko kontrol eta ikuskapenerako bulegoaren txosten baten ostean egiaztatu zuen familiak a
zoka txikian lan egiten zuela eta, hortaz, ulertu zuen famili horrek zituen diru-sarreren berri emateko duen betebeharra ez zuela konplitu. Erakunde honek haren balorazioa Bizkaiko Foru A
ldundiari helarazi zion eta bertan a
dierazi genion, familia horrek hileroko diru-sarreren zenbatekoa jakinarazteko betebeharra konplitu ez badu ere, egoera horretatik ezin dela ondorioztatu diru-sarrera nahikoak izan dituenik eta diru-sarrerak bermatzeko errentaren jasotzaile izateko baldintzak betetzen ez dituenik.
Gure ustez, 36.244,24 € eskatzea jarduera ekonomiko bat burutzen dela jakin izan ondoren diru-sarrerak bermatzeko errentari egokituko litzaiokeen kopurua gainditzen duten etekinak jasotzen dituela bermatu izan gabe egozten zaizkion gertakariekiko desorekatua da. 18/2008 Legeak eta 147/2010 Dekretuak ez dute ezartzen betebeharren urraketak behar ez bezala jasotako kopuruak itzultzeko beharra dakarrenik, beraz, urraketa horrek diru-sarrerak bermatzeko errenta gisa jasotako kopuruak itzultzeko beharra dakarrela ulertzean a
ipatutako a
raudiak xedatu duena baino harago joan da. Beraz, familia horrek salmenta ibiltariarekin lortutako diru-sarrerak egiaztatu beharko lirateke eta, egin ondoren, diru-sarrerak bermatzeko errentaren prestaziorako eskubidea izaten jarraitzen duen a
ztertu, prestazioaren edozein modalitatetan, osorik edo dagozkion deskontuekin.
1.4. Taldeari eragiten dioten eta beste a
rlo batzuetan –zehazki, hirigintza a
rloan– izapidetutako kexak; jarduerak narriadura pairatzen duten a
uzoetan
Abanto-Zierbenako Santa Juliana a
uzoa: Arartekoaren ebazpena, 2010eko irailaren 20koa, a
uzokide talde batek a
urkeztutako erreklamazioari buruzkoa. Bertan, A
banto-Zierbenako Santa Juliana a
uzoak gizarte eta hirigintzaren a
ldetik duen egoera eskasa a
gerian jarri zuten.
2011ko txostenean, egin genuen jarraipena eta A
banto-Zierbenako Udalaren erantzuna a
ipatu genituen. 2012ko uztailean, Etxebizitza Sailak txosten bat bidali digu. Bertan A
banto-Zierbenako Hiri A
ntolamendurako Plan Orokorraren behin betiko onarpena jaso da. HAPO horrek plan partzial baten bitartez a
urrera eraman behar den Santa Juliana a
uzorako sektorea a
urreikusten du.
Horrez gain, Santa Juliana sektorearen a
urretiko a
zterlana idazteko zenbait jarduera burutu dira udalarekin eta Bizkaiko Foru A
ldundiarekin koordinazioan eta lurraren eta lurzatien egoerari buruzko informazioa bildu da. Une horretan eremu horren a
ntolamendu xehatuaren proposamena egon badago. Sortu den eragozpenetako batek HAPOren zehaztapenak a
ldatzea eragin dezake. Horregatik, a
dierazi da lau urteko epea behar dela urbanizazio eta eraikuntza obrekin hasteko beharrezkoak diren a
giri guztiak lantzeko. Halaber, txostenak dio udalak bizigarritasunaren baldintzak eta zerbitzuak mantentzea xede duen esku hartzeko plan bat berehala egin behar duela, eta erabateko biziberritzearen hirigintza jardueren a
urrekoa. Herritarren partaidetzari dagokionez, sailak egokitzat jo du Plangintzaren Kontseilu A
holkulariaren bidez a
uzotarren iritzia bermatzeko proposamena. Edozelan ere, eraitsi beharreko etxebizitzetan legez bizi diren pertsona guztiei berriro bizilekua emateko eskubidea bermatzeko interes publikoarekin bat dator. Ondorioz, gailendu behar dugu gizarte- eta hirigintza-izaerako biziberritze prozesua aurrera egiten a
ri dela, horretarako behar diren a
ntolamendu planak a
dosteak eta egiteak dakarren denbora luzea izan a
rren.
1.5. Etxebizitza-premia
Etxebizitzak hustearen ondorik ostatu ibiltarietan –adibidez, furgonetak– bizi diren EAEko ijito familien etxebizitza-premia hizpide duten kexak jaso ditugu a
urten. A
dingabeak haien kargura dituzten familiak dira eta, ondorioz, zaurkortasun handiko egoeran daude. Babes ofizialeko etxebizitzen a
lokairuari buruzko a
raudi berriak familia horiei behar bezalako etxebizitza eskuratzen lagunduko dielakoan gaude, oinarrizko eskubide bat baita.
2. A
raudi- eta gizarte-testuingurua
Ijito herriaren erabateko sustapenerako eta gizarte partaidetzarako kontseiluak, Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailari a
txikitakoak, erabaki zuen Ijito herriaren erabateko sustapenerako eta gizarte partaidetzarako II. planaren iraunaldia luzatzea, bi urteko a
ldi osagarria. Horrek jarduerak berrikusi eta eguneratzea dakar, kontuan hartuta ez bakarrik planak orain a
rte izandako garapena, baita 2020ra a
rte ijitoak gizarteratzeko estrategia nazionalen Europako esparruaren ziozko zuzentarauak eta proposamenak eta Espainian ijitoak gizarteratzeko estrategia nazionala (2012-2020) ere. Erabakia hartzeko a
intzat hartu ziren a
rrazoien a
rtean zegoen 2009. urtean onartutako neurri as
ko ez zirela betearazi.
Urte honetan Eusko Jaurlaritzak Ikasle ijitoen eskolatzea hobetzeko plana onartu du. Ikasle ijitoen eskolatzea hobetu nahi du eskola inklusiboaren esparruaren barruan. Horren bidez eskolatzearen sarbidearen gaineko ekitatea, jarraipena eta ikasle ijitoen a
rrakasta bermatu nahi da, baita genero desberdintasunak gainditu, irakaste-ikaste prozesuen hobekuntza eta kultura a
rteko klabeetan curriculumaren a
berastea bultzatu ere. Horrez gain, helburuetako bat da harremanak eta ijito kultura a
gerian jar daitezen, familiek parte har dezaten eta ijito erakundeek hezkuntzaren a
rloko esperientziarekin eta ikasle ijitoen hezkuntzako eragile guztiekin lankidetzan a
ritu daitezen.
Astigarragako Udalak barne a
raudi bat egin du herriko txabolen as
entamenduari buruzkoa (autobiaren a
zpian, Urumea ibaiaren ondoan).
Bertan 5 urtez egon daiteke, betiere, bizikidetasunari lotutako a
rau jakin batzuk betetzen badira. Udalak erroldan izena emango die txabola horietan bizi eta erroldan izen-ematea eskatzen duten eta a
raudia betetzeko konpromisoa hartuko dutela sinatzen duten eta egoitza egonkorraren a
dierazle gisa hiru hilerako egongo diren pertsonei. A
raudian gain hartzen diren konpromisoak eta ez-betetzearen ondorioak a
ipatzen dira.
Aurten araudi berria a
rgitaratu da, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailarena, etxebizitza eskatzaileen erregistroa eta babes ofizialeko etxebizitzak nahiz a
raubide a
utonomikoko zuzkidura-bizitokiak esleitzeko prozedurak erregulatzen dituena (2012ko urriaren 15eko A
gindua).
Araudi horrek, besteak beste, babes ofizialeko etxebizitzak hautatu eta esleitzeko prozeduren erregulazioa a
ldatzen du. Etxebizitzak zozketarik gabe emango dira errentamendu erregimenean, lehentasunezko irizpideei jarraiki barematutako zerrendarekin bat etorriz. Horrek bidea ematen die etxebizitza bat eskuratzeko zailtasunak dituzten eta bazterkeria egoeran dauden familia batzuei a
ukera gehiago izan ditzaten a
ipatu etxebizitza errentamendu erregimenean izan dezaten, hain zuzen, baremazio hori a
plikatuz.
Aurten a
raudia a
ldatu da eta a
ldaketa horrek Errumaniako ijitoei eragin die. Europar Batasuneko estatu kideetako zein Europako Esparru Ekonomikoari buruzko hitzarmena sinatu duten gainerako estatuetako herritarrak Espainian sartu, joan-etorri as
kean ibili eta bizitzeari buruzko otsailaren 16ko 240/2007 Errege Dekretuaren 7. artikuluaren a
ldaketa da, hain zuzen, apirilaren 20ko 16/2012 Legegintzako Errege Dekretuaren bidez egindakoa, eta hori garatzen duen a
radia: 240/2007 Errege Dekretuko 7. artikulua a
plikatzeko a
rauak ematen dituen uztailaren 9ko PRE/1490/012 A
gindua. A
raudi horrekin bat etorriz, Espainian bizitzeko as
moa duten errumaniarrek egiaztatu behar dute ez dituztela baliabide ekonomikoak.
Horrez gain, a
tal honetan 2020ra a
rte ijitoak gizarteratzeko estrategia nazionalen Europako esparrua a
ipatu dugu, Ministroen Kontseiluko a
kordioaren bidezkoa, 2020ra a
rte ijitoak gizarteratzeko estrategia nazionalen Europako esparrua a
plikatuz.
Estrategiak gizarteratzerako funtsezko lau a
lorrak jorratzen ditu: hezkuntza, enplegua, etxebizitza eta osasuna. Horietako bakoitzean 2020rako lortu behar diren xede kuantitatiboak ezartzen ditu, biztanleria-ehunekoetan zehazten direnak, baita 2015erako erdiko helburu batzuk ere. Lau a
lor horiez gain, estrategiak jardun-ildo osagarriak xedatzen ditu gizarte ekintzaren, partaidetzaren, talde hori ezagutzeko hobekuntzaren, emakumearen berdintasunaren, bereizkeriarik ezaren, kulturaren sustapenaren eta beste herrialde batzuetako ijitoei laguntzeko a
rreta bereziaren inguruan.
Europar Batasunak Europako Legebiltzarrarentzako, Kontseiluarentzako, Europako ekonomia eta gizarte Lantaldearentzako eta Eskualdeetako Lantaldearentzako Batzordearen jakinarazpena egin du: Ijitoen gizarteratzerako estrategia nazionalak: EB Bruselaren esparrua handitzeko lehenengo urratsa, 21.5.2012, COM(2012) 226 a
zkena.
Jakinarazpen horrek ijitoen gizarteratzeko estrategia nazionalak a
ztertzen ditu, estatuek a
urkeztutakoak, batzordeak 2011ko a
pirilaren 5ean ijitoen gizarteratzeko estrategia nazionalen Europako esparrua bideratu ostean.
Estatu kideek hainbat sektoreetan –horien a
rtean hezkuntza, enplegua, osasuna eta etxebizitza– neurriak konbinatuko dituen ikuspegi osoa eta iraunkorra garatu eta a
plikatu behar dute. EBko esparruak lehenengo a
ldiz mahaigaineratu du ijitoen integrazioa Europar Batasunaren mailan eta a
rgi eta a
rgi Europa 2020 Estrategiarekin lotu du.
Bertan, a
ipatzen da ijitoen gizarteratzerako estrategia nazionalak hartzea lehenengo urrats bat baino ez dela. Hurrengo fasean, a
haleginak betearazpenean elkartu beharko dira ijitoen integraziorako egokitutako neurri zehatzak, egutegi a
rgia eta behar bezalako finantzaketa biltzen dituzten jarduketa-planen bitartez.
Batzordearen ebaluazioak estatu kideek hezkuntzaren, enpleguaren, osasun a
rretaren eta etxebizitzaren oinarrizko lau eremuetan baliatutako ikuspegiak jorratzen ditu, baita egitura-baldintzak (lankidetza gizarte zibilarekin eta eskualdeko eta tokiko a
gintaritzekin, jarraipenerako jarduerak, bereizkeriaren a
urkako borroka eta harremangune nazionala sortzea) eta finantzaketa ere. Oinarrizko a
lorrei dagokienez, xedeak honako hauek dira: haur ijitoek, gutxienez, lehen mailako ikasketak a
mai ditzaten eta kalitatezko hezkuntza jaso dezaten a
ukera dutela bermatzea, ijitoen eta gainontzeko herritarren a
rteko enplegu-tasaren desberdintasuna murriztea, ijitoen eta gainontzeko biztanleen osasun egoeraren a
rteko a
ldeak gutxitzea, ijitoek etxebizitza eta zerbitzu publikoak eskuratzeko proportzioaren eta baldintza horietan gainontzeko herritarrenaren a
rteko desberdintasuna ezabatzea.
Estrategia nazionalen ebaluazioak a
gerian jarri du estatu kide gehienek ez dituztela a
urrekontu baliabide nahikoak bideratu xede honetara –adibidez, Espainia– eta EBko finantzaketa babesten dutela proiektatzen dutela diotela baina hori ez da nahikoa. A
urreikuspena da, hain zuzen, neurri horiek, estatuen finantzaketa ere behar dutenak, Egitura Funtsen eta Landa Garapenerako Europako Nekazaritza Funtsaren 2014-2020 programazioaren a
ldirako negoziazioek jorratu behar dituztela.
Halaber, a
ipatuko ditugu Espainian a
rraza edo etniagatiko bereizkeria egoerari buruzko Tratu Berdintasuna eta A
rraza edo Etniagatiko Bereizkeriarik eza Sustatzeko Kontseiluak egin dituen hiru txosten, (1) biktima izan daitezkeen horien ikuspegiari buruzko a
zterlana, (2) a
rraza edo etniagatiko bereizkeriaren biktima diren horiei laguntza emateko zentro sarearen emaitzen 2011ko urteko memoria, emandako a
rreta eta komunikazio eta sentsibilizazio jarduerak barne hartzen dituena eta (3) Espainian a
rraza edo etniagatiko bereizkeria egoerari eta tratu berdintasunaren printzipioaren a
plikazioari buruzko urteko txostena, legegintzaren esparruko a
urrerapenak, jurisprudentzia, a
zterlanak, jardunbide onak eta kontseiluaren jarduerak biltzen dituena.
Azkenik, ijitoen giza eskubideei buruzko Europako Kontseiluaren txostena a
dieraziko dugu ”Human rights of Roma a
nd Travellers in Europe”. Txosten horren xedeen a
rtean dago ijitoek Europako Kontseiluko 47 estatu kideetan pairatzen duten desberdintasun-egoera a
gerian jar dadila eta marjinalizazioaren egoerarekin a
maituko duten politika publikoak a
bian jartzen lagun dadila.
3. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
Ijitoen eskubideak defenda daitezen eta haien kultura onar dadin lan egiten duten gizarte erakundeekin bilera bat izan dugu a
urten.
Helarazi zizkiguten kezken a
rtean Lanbidera egindako kudeaketa-aldaketa a
ipatu zuten, hain zuzen, izaera ekonomikoko gizarte prestazioei dagokienez (diru-sarrerak bermatzeko errenta eta etxebizitzarako prestazio osagarria). A
zaldu zizkiguten zailtasun as
ko bazterkeria egoeran dauden edo hala geratzeko a
rriskuan dauden pertsonen a
talari buruzko txosteneko zatian a
ipatu ditugunen a
ntzekoak dira eta horri lotzen gatzaizkio. Ijitoei eragiten dizkieten espezifikoek zerikusia dute jasotzen duten a
rretarekin, a
rreta ematen den lekuetako konfidentzialtasunik ezarekin –jorratzen diren gaiak oso sentikorrak badira ere–, tratuarekin eta gizarte erakundeek emandako laguntzarako zailtasunekin, baita langileek gizarte lanaren inguruan eta profil jakin batzuen gainean duten prestakuntza eskasarekin ere. Horrez gain, esan ziguten kezkatuta zeudela prestazioak eten dizkietelako eta horrek pertsonen bizitzan dakartzan ondorioengatik, ezin baitituzte a
lokairua edo oinarrizko beste premia batzuk ordaindu. Laneratzeari dagokionez, eskuratutako beste gaitasun batzuen inguruko ezagutza –adibidez, mekanika– edukitzeko garrantzia mahaigaineratu zen, oinarri a
kademikoa ez izan a
rren.
Halaber, a
dierazi zuten prestazioen kudeaketa a
ldatu eta horiek Lanbidera helarazteak eragina izan duela eta, ondorioz, udal batzuetan dagoeneko ez dela esku hartzen, ez dela a
ri burutzen “beste gizarte lan bat”. Gizarte behar larrietarako laguntzak ere ez dira a
ri ematen eta horren kudeaketa bai mantentzen dutela.
Beste esparru batzuetan salatzen duten moduan, eredu berria ez da a
ri a
intzat hartzen ijitoen berezitasunak –adibidez, ia ekarpenik ez duen ekonomia informalean jarduera ekonomikoak gauzatzen dituztela; hala ere, horrela merkatuan a
ktibo daude eta esku har dezakete eta familiaren gastuetan lagundu–.
Erakundeek a
dierazi zuten beste a
dibide bat dela ez dela kontuan hartzen ijitoen iritzia ikastetxe a
nizdunetako kupoen a
plikazioan. Kupo horiek haur ijitoak behartzen dituzte haien etxebizitzetatik urrun dauden beste ikastetxe batzuetara joan daitezen. Ikastetxe horiek hitzartuak izan daitezke eta horrek ijito familiei gastu handiagoa dakarkie hainbat kuotagatik eta zentroan, batzuetan, ez dute harrera ona jasotzen.
Gomendio orokorren jarraipenari dagokionez, 2011. urtean A
rartekoak gomendio orokor bat egin zuen: Arartekoaren 3/2011 gomendio orokorra, urriaren 5ekoa. Jatorriz Europar Batasunekoak diren eta Euskal A
utonomia Erkidegoan bizi diren ijitoen egonlekuetan esku hartzeko jardute-protokoloak garatzeko beharra. Bertan, ijitoek EAEn dituzten as
entamenduen egoera eta haien premiarik oinarrizkoenei erantzuna emateko gabezia a
ztertzen dira.
Asentamendu horiek gure erkidegoan a
ri dira jazotzen eta uste dugu herri-administrazioen behar bezalako a
rreta behar dutela. Urte honetan As
tigarragako Udalaren jarduera gailenduko dugu, testuinguru sozial eta politikoari buruz hitz egiterakoan hizpide izan duguna. A
rartekoak modu positiboan baloratzen du udalaren erabakia, a
legia, haren udalerrian ijito jatorridun errumaniarren as
entamendua errespetatzea. Horretarako, errespetatu behar diren jokabidearen inguruko konpromiso eta a
rau batzuk ezartzen dituen a
raudia onartu du udalak. Pertsona horiek zaurkortasun egoeran daude eta herri-administrazioen neurriak behar dituzte. Gizarteratzeko prozesu bat a
urrera eramateko, beharrezkoa da egonkortasuna egotea eta gizarte zerbitzuen, ikastetxeen eta gainontzeko gizarte zerbitzuen laguntza edukitzea. Bai Europar Batasunak bai estatu kideetako a
dministrazioek ijitoen bizi-kalitatea, hezkuntza eta prestakuntza hobetzeko a
ukera emango duten estrategiak bideratu behar dituzte. Udal hori Europar Batasuneko ijitoen estrategiaren esparruan gain hartutako konpromisoak betetzen a
ri da. Erakunde honek oso positibotzat jo ditu As
tigarragako Udalak eta Gipuzkoako Foru A
ldundiak talde horri erantzuna emateko bideratutako urratsak, beste udalerri batzuetan a
urrera eraman diren jardueren a
urrean –adibidez, finkatu ziren ijitoei haien bizilekuak utzaraztea–. Jardunbide on horrek tokiko ekimena behar du eta, halaxe izan da, eta dagokion a
ldundiaren eta Eusko Jaurlaritzaren babesa behar du emaitzak lortzeko. Halaber, garrantzitsua da a
uzotarren informazioa eta partaidetza izatea eta, As
tigarragan, hala izan zen. As
entamenduaren jarraipenerako batzorde bat sortu da eta bertan hainbat eragile publikok eta sozialek parte hartzen dute (udala, a
ldundia, gizarte zerbitzuak, ikastola, osasun zentroa, Udaltzaingoa, Caritas, Romi Bidean Elkartea, etab.) eta hori oso positiboa da neurri honetako proiektu batek beti dakartzan a
razoak konpontzeko. Ijitoen premiei erantzuna emango dieten eta haiek gizarteratzeko eta a
zken hamarkadetan jasan dituzten erbesteetatik urrun haien seme-alabentzako historia berri bat eraikitzeko a
ukera emango dieten a
ntzeko ekimenak ondorengo hilabeteetan egongo direlakoan gaude.
4. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
4.1. Gutxiengo kultural honek mendeetan zehar jazarpena eta arbuioa jasan ditu, a
zken hamarkadetan bakarrik jarri dira a
bian haien premiei erantzuna emango dizkieten politika publikoak baina a
rgi dago ez direla nahikoak izan. Pairatzen duten estigmatizazioa oraindik haien gizarte, ekonomia eta kultura a
rloko sustapena eragozten duen traba bat da. Zailtasun eta traba horiek gainditu dituzten eta ikasteko a
ukera eta lan duina edukitzeko a
ukera izan duten ijitoak badauden a
urren, oraindik ijito as
ko bizi dira biziraupen zaileko baldintzetan, a
legia, behar bezalako etxebizitzarik, urik, a
rgirik gabe, beste gabezia batzuen a
rtean. A
nalfabetismo indizeak eta bizi-itxaropen txikiagoa biztanleria hori desberdintzen jarraitzen duten faktoreak dira, arteen a
rloan egindako ekarpenagatik eta familia-elkartasunaren balioak mantentzeagatik gailentzen bada ere.
Legezko a
urreikuspenen, zenbait jarduketa planetan onartutako konpromisoen eta errealitatearen a
rtean alde oso handia a
ntzematen dugu. Egia da, oro har, gure estatuan zerbitzu eta prestazio publikoak modu berean eskuratzen dituztela baina neurri horiek ez dira nahikoak, ezta egokiak ere, laneratu eta gizarteratu daitezen. Izan ere, ez dituzte kontuan hartzen marjinazioari eta gizarte bazterkeriari a
urre egiten urteak eta urteak daramatzan herri horren berezitasuna eta premiak. Horregatik, planek barne hartzen dituzten berariazko neurriak (adibidez EAEn onartu diren bi planak) oinarrizkoak dira haien sustapen eta gizarte partaidetzarako. A
urrerapausoak eman dira beharrezko neurriak bideratu eta diseinatzen baina ez, ordea, horien betearazpenaz a
rdurako diren herri-administrazioetako sailek hartu beharreko erabakietan. Ijito herriaren sustapenerako eta partaidetza sozialerako II. Euskal Planean xedatutako neurrien betearazpena lehentasun bat izan beharko litzateke eta tartean hartzen dituen a
rduradun publikoentzako exijentzia bat.
4.2. Finantza krisia, lanaren suntsiketa eta a
zken hori ez sortzea, batez ere, desberdintasun eta desabantaila sozial gehien dituzten pertsonei a
ri da eragiten eta horren a
dibide dira ijitoak. Langabezia tasa handia pairatzen a
ri den lan merkatuak eta eskulana a
ukeratzeko lehentasunak ijitoak marjinatzen jarraituko du. Diru-sarrerak bermatzeko euskal sistemaren testuinguru honetan funtsezkoa da ijitoen gizarte bazterkeriaren a
urka borroka egiteko.
4.3. Lanbideren kudeaketa hobetu behar da eta ijitoen premiak eta berezitasunak a
intzat hartu behar ditu. Pertsona horiei emandako a
rretak kontuan hartu behar ditu sufritzen dituzten desberdintasunak. Gizarteratzeko hitzarmenek barne hartzen dituzten konpromisoek zein familiari zuzentzen zaien erreparatu behar dute. Horrez gain, lan a
ktibazioa duten profilera egokitu behar da. Beharrezkoa da Lanbideren kudeaketa ijitoen berezitasunetara egokitzea eraginkorra izan dadin eta a
lde batean utz ez dezan izaera ekonomikoko gizarte prestazioen titularrak izateko baldintzak betetzen dituen talde bat, baita lan munduan a
ktibo egon daitezen ere.
4.4. XXI. mendean ijitoek etxebizitza bat eskatzen dute duintasunez bizitzeko. Egun etxebizitza bat eskuratzea geroz eta zailagoa suertatzen zaie gizarte-arloko zailtasunak dituzten familia ijitoei. Programa publikoak ezinbestekoak dira familia horiek baldintza osasungaitzetan bizi ez daitezen. Programok haien premiak eta a
uzotarren a
urreiritziak kontuan hartuko dituzten gizarte esku-hartzeak eta hezkuntza-laguntza behar dituzte.
4.5. Beste premia garrantzitsu bat erroldan izen-ematea eta bizilekuaren egonkortasuna udalerrian mantendu a
hal izatea da. Ijitoen historian behin eta berriro errepikatu diren egoerak, besteak beste, erbesteak, erroldan izena ematea ukatzea, bizilekuak utzaraztea, etab. izan dira. Tokiko ekimenak –adibidez, As
tigarragako Udalekoak– oso garrantzitsuak dira udalerrian dagoen as
entamendu bati tratamendu humanitarioa ematen baitiote. Herritar horiei a
ukera bat ematean datza eta bi a
lderdien a
ldetik eskubideak eta betebeharrak ezartzean, a
uzotarren a
rteko bizikidetzarako bidea emango duena. A
itzitik, a
rretarik eta konpromisorik ezak a
razoak dakartza eta erantzun bakarra bizilekuak utzaraztea. Zaurkortasun egoeran dauden pertsonak direnean, beharrezkoa da politika humanitarioak a
plikatzea eta, horietan, pertsona, haren bizitza eta zaurkortasuna hartu behar da a
intzat a
uzotarren a
rbuioak eta a
urreiritziak eragin ditzaketen jarduera jakinak baino harago.
4.6. Erabakigarria da a
rduradun publikoek ijitoen eskubideekiko errespetuaren eta bereizkeriaren a
urkako borrokaren inguruan jarrera irmoa izatea eta diskurtso publikoak gogora ekar dezala herri honek pairatu duen eta oraindik ere pairatzen duen jazarpena eta a
rbuioa eta haien sustapenerako eta gutxiengo kultural gisa onar dadin konpromisoak txertatzea.