6. Espetxeratuak
Aurrekariak
Espetxeratutako pertsonen bizi-baldintzek etengabe kezkatzen dute A
rartekoa. As
katasunik ez izatea ez litzateke zaurgarritasun berezirako a
rrazoia izan behar, as
katasunik izan ez a
rren, eskubide guztiak normaltasun osoz izan beharko bailituzkete eta gizarteko onura guztiak eskura izan, beraien epaietan berariaz mugatu ez bazaizkie. Gure espetxeetako errealitateak, ordea, eskubide horiek izateko mota guztietako zailtasunak a
urkitzen dituztela erakusten digu.
Gai honetan ez dugu a
dministrazioaren jarduera a
ztertzeko eskumenik, Estatu zentralaren eskumena baita. Baina espetxean dauden pertsonen gainerako eskubide guztiak direla eta hartu dezakegu parte, erkidegoko, a
ldundiko eta tokiko a
dministrazioek eskaintzen edo kudeatzen dituzten zerbitzuen eta ekimenen mende baldin badago eskubide horien eraginkortasuna. Osasunaz, garraioaz, trebakuntza programez, gizarte ongizateaz eta lan munduan sartzeaz a
ri gara, funtsean.
Bestalde, erakunde honek beti uste izan du bere egitekoa dela egungo zigor-sistemari buruzko hausnarketa bultzatzea, legeak ematen dion giza eskubideen kultura hedatzeko zeregina beteaz. Zentzu honetan, gure zeregina da Eusko Legebiltzarrari eta gizarte osoari gure espetxeetan dauden pertsonen egoeraren berri ematea, as
katasuna kentzeak dituen egiazko ondorioen berri emateaz gain. Hori guztia lerro estrategiko hauen bidez egiten den parte hartzearekin:
adierazi gizarteari,
aukera batzuetan tratamendua egiteko
aukerak hazi eta erregimen irekia
ahal den guztia zabaldu.
arloan bai behar kognitibo eta kontzeptualen
arloan,
askatasunik ez duten pertsonek horrelakorik behar izanez gero.
antolatutako gizarte zibiletik datozen ekimenetan.
1. Kexarik a
ipagarrienak
Ez zaigu garrantzitsua iruditu espetxeratutako pertsonek bidalitako kexen a
tal estatistiko bat egitea, gehienetan Eusko Jaurlaritzari eskuordetu ez zaizkion gaiei buruzkoak izan baitira: trasladoak, zigorrak, destinoak, graduan erregresioak, espetxeko a
bantailak eta familiakoen bisitak ukatu, baita beste a
utonomia erkidego batzuetan dauden zentroetako espetxeen osasungintzari lotutako a
razoak ere. Dena dela, Defentsa Erakunde honek erreklamazio batek oinarriak dituela ikusten dugun bakoitzean, erreklamazioa a
urkeztu duenari gure esku dagoen laguntza guztia eskaintzen diogu, eskumenen ondorioz erreklamazioa formalki tramitatzeko a
ukera egon a
la ez. A
urten ere hala egin dugu, batez ere bi mailatan burutu ditugun borondate onezko kudeaketen bidez:
aurrean, baita Barne Ministerioaren mendeko Espetxe Erakundeen Idazkaritza Nagusian ere.
Espetxe-zaintzako Epaitegiaren lankidetza ere izan dugu eta Bilboko eta Donostiako Zigor A
rloko Betearazpenenak ere bai, Estatu osoko zenbait erregistro zibilena izateaz gain, kondenen likidazio kalkuluei buruzko a
razoak konpontzeko, segurtasun neurriak betetzeko eta espetxean dauden pertsonen seme-alaben jaiotzei erregistroan izena emateko. A
zkenik, euskal a
dministrazioek espetxe eremuan eskaintzen dituzten zerbitzuei buruz herritarrek a
urkeztutako kexengatik ere hartu dugu parte, jarraian a
urkezten dugun kasuan bezala:
Espetxez kanpo ospitale a
rreta jasotzen duten presoak zaintzeko irizpideak, intimitaterako duten eskubidea zaindu dadin
Salatutako egoera: Martutenen preso dagoen emakume baten a
bokatua etorri zen erakunde honetara; emakumeak minbiziaren a
urkako tratamendua behar du eta horren ondorioz ezinbestekoa da ospitalera nahiko sarri eramatea. Erreklamaziogileak dio, horrelakoetan berak defendatzen duenaren intimitaterako eskubidean eraginak egoten zirela, segurtasun a
rrazoiengatik polizia-agente baten begiradapean egon beharra baitauka bi une eta espazio jakinetan: medikuak a
rtatu a
urretik eranztean eta onkologiako zerbitzuek a
ztertzen duten bitartean. A
dierazten zuen, programatutako probak eta a
zterketak egiteari uko egin ziola duintasunagatik, polizia indarrak horrela jokatuko zuela a
zpimarratu zuen a
ldietan –nahiz eta beti ez gertatu–.
Erreklamazioak a
ipatzen zuen mota honetako a
zken gorabehera 2012ko maiatzean gertatu zen; Donostia Ospitalera eraman zuten egun horretan mamografia bat eta toraxeko plaka bat egin behar zizkiotelako eta biei uko egitea erabaki zuen a
ipaturiko a
rrazoiagatik.
Arartekoaren parte hartzea: A
dierazitakoa kontrastatu as
moz, Osakidetzaren, espetxeko Zuzendaritzaren eta Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Sailaren lankidetza eskatu genuen. A
zkeneko honi, gainera, irizpide jurisprudentzial batzuk helarazi genizkion gure iritziz irizpide horiek uztartu egiten baitzituzten espetxeratuaren intimitaterako eskubidea eta polizia indarrak pertsona hori zaintzeko betebeharra; etorkizunean ezartzeko zuen as
moaz berri emateko ere a
dierazi genion.
Bai Osakidetzak bai espetxeko Zuzendaritzak baieztatu ziguten presoak kontrol neurri horiekiko desadostasuna a
zaldu zuela eta horren ondorioz uko egin ziola egun horretan zeuzkan probak egiteari, kexan a
ipatu bezala. Herrizaingo Sailak, a
ldiz, erakunde honi jakinarazi zion gaixoa ez zela zaintzaz kexatu, inolako probari ez ziola uko egin eta egun horretarako ez zuelako probarik programatuta. A
dierazi zuen kontsulta bat besterik ez zuela eta hura normaltasun osoz egin zela a
gente baten presentziarekin, a
genteak ezin baitzuen espetxeratua begien bistatik galdu.
Erantzun hori zela eta, A
rartekoak 2012ko irailaren 18ko Ebazpena eman zuen. Osakidetzak eta Herrizaingo Sailak emandako bertsioen a
rteko kontraesana a
rgitu beharra a
dierazi ondoren, Herrizaingo Sailari esan genion espetxez kanpoko osasun a
rreta jasotzen duten presoen zaintza A
uzitegi Konstituzionalak eta espetxe zaintzako jurisprudentziak a
rlo honetan ezarritako irizpideetara egokitu behar dela. Ondorioz, gomendatu genion horiek ezarri eta indar poliziala oro har a
rropak erantzi behar dituen edo a
rtatu behar duten tokietatik kanpo egon behar dela, zaintzeko dauden a
genteek kontsulta, probak edo tratamendua nola garatu den ikusi edota entzun gabe.
Emaitza: Osakidetzari ere igorri genizkion gure gomendioak eta onartu zituen, lehen esandakoak berretsi ondoren. Baina ez zuen halakorik egin Herrizaingo Sailak, eta a
dierazi genion kontraesana ere ez zuen a
rgitu. Dena dela, kexa eragin zuen jokaera ez zen berriro errepikatu espetxeratutako pertsona hau A
rartekoaren parte hartzearen ondoren Ospitalera eraman zen a
ldietan.
2. A
raudi- eta gizarte-testuingurua
2.1. Espetxeetako errealitatea eta politika kriminala
Aurrekoetan ez bezala, berri ematen a
ri garen urte honetan ez da a
rlo honetan a
rauen a
lorrean nabarmentzeko berrikuntzarik egon. Egin dira, ordea, espetxe sistemaren eta hori testuinguratzen duen politika kriminalaren a
rteko erlazioari buruzko a
zterketak eta A
rartekoak Eusko Legebiltzarrean gai honi buruz a
urkezten dituen balorazioak nabarmentzen ditu. Horien a
rtean Realidad y Política Penitenciarias izeneko txostena nabarmentzen da, Observatorio de la Delincuencia del Instituto A
ndaluz Interuniversitario de Criminología delakoak a
rgitaratua. Balorazio horiekin bat dator Justícia i Pau erakundeak a
zaroan egindakoa eta erakunde hau gai honetan erreferentziazkoa dela uste dugu. Bertako zuzendariaren esanetan, a
zken 15 urteetan Espainian egindako politika kriminalaren ondorioz, egoera paradoxikoa dugu eta horren berri eman genion gure a
zken txostenean Legebiltzarrari: gure herrialdean zigor sistema gogorra a
ukeratu da, europar herrialdeetako batez bestekoa baino kondena handiagoekin, eta ondorioz, Europa mendebaldeko beste edozein herrialdetan baino espetxeratze tasa handiagoak daude, delinkuentzia tasak as
koz txikiagoak diren a
rren.
Era berean, iritzia eratzen duten instantzia as
kotan nagusi den populismo zigortzailea salatu zuen; horrek proiekzio mediatikoa duten gizarte a
razo batzuei a
urre egiteko zigorra eskatzen baitu berehala eta etengabe. Joera horretaz ohartarazi zuen Estatuko Fiskal Nagusiak 2012ko urte judiziala ireki zenean, eta hitz hauek erabili zituen: “La lección que nos suministran la ciencia del derecho y la criminología es que el Derecho Penal no soluciona problemas, simplemente sale a
l paso de conflictos insolubles en otras instancias mediante el empleo de la forma más extrema de coerción legítima, la pena. Reflexionemos sobre ello cada vez que se a
borde una reforma, pues no siempre el incremento lineal de las penas retorna a
la sociedad el rédito de una disminución equivalente de la criminalidad”.
Hausnarketa hau a
zpimarratu nahi izan dugu, Defentsa Erakunde honek gai honetan defendatzen duen tesiarekin bat etortzeaz gain, ez baitirudi Ministro Kontseiluak 2012ko urrian onartutako Zigor Kodea Berritzeko a
urreproiektuaren espiritua eta edukia hausnarketa honekin bat datozenik. Botere Judizialeko Kontseilu Nagusiak horri buruz egindako txosten kritikoaz gain, a
ipatu dugun politika kriminalari lotuta dago erreforma, hau da, zigorrak nabarmen gogortzen ditu eta zigorrak eta segurtasun neurriak ezartzeko sistema funtsean a
ldatu egiten du; ondorioz, gizartearen kontrol handiagoa ezartzen du, arriskugarritasun nozioak hartzen duen protagonismoaren ondorioz, Estatuaren ius puniendoren oinarria baita.
2.2. Gizarte ekimenen sarea, a
rriskuan
Ongizate estatuaren egitura garrantzitsuak kentzeak ondorio bereziki larriak izan ditu behartsuenengan; bada, eragin hori suntsigarria izan da espetxean daudelako gizarte bazterketaren mailarik handiena jasotzen dutenen a
rtean. Gizarteratzeko programetan izandako eraginak eta gizarteko gatazken kudeaketarako egiten den espetxearen erabilera mutur banatan daude. A
re gehiago, esan beharra dago krisiaren ondorioz gure espetxeei zigortzeko eta delituari a
urrea hartzeko emandako zereginak a
gerian geratu direla eta a
rgi geratu dela zer kontraesan dagoen gure zigor sistemaren erretorika errehabilitatzailearen eta praktikan eragiten duen desgizarteratzearen a
rtean.
Kontraesan honek a
re eta handiagoa dirudi gizarte ekimeneko erakundeei euren lana bi zentzutan zailtzen bazaie, nahiz eta erakunde hauek zigortutako edota espetxeratutako pertsonei zuzendutako gizarteratze prozesuak erabili. Bi zentzu hauetan zailtzen zaie lana:
aurrekontuak murriztuz gero programen irismena ere murriztu egiten delako edo programak kendu egiten direlako zuzenean.
aitortzen egiten duten lana. Hori bereziki kezkagarria da, izan ere, gure esperientziaren
arabera, espetxeen
alorrean lana egiten duten hirugarren sektoreko erakundeen bidez baino ez da jakiten preso dauden pertsonek gizarteratzeko zer behar eta gaitasun dituzten. Eta ezagutza hori gabe ezinezkoa da bere
arazoei egokituta gizarteratzeko eta lan munduan sartzeko ibilbidea zuzen diseinatzea; ezinezkoa da, halaber, eskura dauden erkidegoko baliabideak bere esku behar bezala jartzea ere.
3. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
3.1. Bilerak elkarteekin
Hiru lurraldeetan bilerak egin ditugu espetxean dauden pertsonen gizarteratzean lana egiten duten gizarte ekimeneko erakundeekin, baita hiru A
bokatu Elkargoetako Espetxeetako Laguntza Txandako a
bokatu a
rduradunekin ere.
Urtero egiten ditugu topaketa hauek eta bai batzuk bai besteok burutzen ditugun jarduerez elkar informatzeko espazio egonkorra izaten da, gure parte hartzea eskatzen duten berariazko kasuak direla eta urtean zehar izaten ditugun harremanak a
lde batera utzita. Bestalde, a
dierazten dizkiguten a
rrazoi kezkagarrien bidez, bertatik bertara ezagutu dezakegu gure espetxeetako egoeraren eboluzioa. Txosten honetan a
ipaturikoez gain, a
urten beste hauek a
zpimarratu beharra dago:
Arabako espetxe berriak zenbait gabezia ditu eta elkarrizketatu ditugun elkarte guztiak bat datoz:
aritzen diren erakundeak sartzeko kontrol eta zailtasun handiagoak. Espetxeko langileek gero eta kontzientziazio txikiagoa dute espetxeek horrelako erakundeen lanaren premia dutela.
areagoa da gaixotegian eta emakumeen moduluan.
alaba txikiekin egoteko modulurik ez dago.
artatu gabe daude, Langraizko instalazio zaharretan jarraitzen baitute. Erakunde guztiek salatu dute osasungarritasun egoera txarretan daudela, medikuaren
arretarik ez dute eta espetxe batek eskaini beharreko bestelako zerbitzurik ere ez.
arren, eta Osakidetzak hartu ditu orain. Hori
arriskutsua da, orain
arte zerbitzu honek izaera terapeutikoa, sozio-sanitarioa eta banakakoa baitzuen.
arazoak dituzte kanpoan lana egiten duten pertsonek, laneko ordutegian joan behar izaten baitute espetxera sinatzera, laneko ordutegia errespetatu ordez edo
astean egun batean
arratsaldez egiteko
aukera eman ordez.
Atzerriko pertsonek
agiriak tramitatzeko zailtasunekin jarraitzen dute eta horrek ondorioak ditu enplegua eta prestakuntza
aurkitzeko orduan.
3.2. Administrazioekin bilerak
Urtean zehar Justizia Sailburuordetzarekin zigor burutzapen a
rloan –besteak beste– izan dugun etengabeko harremanaz gain, Osasun Saileko Drogamenpekotasunen Zuzendaritzak deitutako Batzorde Juridiko eta Espetxeetakoan parte hartu dugu. Gure A
utonomia Estatutuak espetxeen a
rloan a
urreikusten duen eskumenen eskualdaketaren a
lde egiten jarraitu dugu; prozesu horrek Euskal A
dministrazioari gaitasuna eman behar dio bi a
lor handitan erabakiak hartzeko, eta gure iritziz bi a
lor horiek gai honetako politika koherentea modu a
utonomoan garatzeko a
ukerak baldintzatzen dituzte:
alorra legoke. Laguntza izaerarik ez duen
arren, esperientziak erakusten duenez bere eragina erabakigarria da preso dagoenak kondena betetzen
ari dela egiten duen ibilbidean; erabakigarria da, halaber, gizarteratzeko edota lan munduan sartzeko prozesuan egiazko babesa jasotzeko
aukera izatea ere. Gai hauetan parte hartzearen zatirik handiena, dela publikoa dela pribatua, Euskaditik bertatik egiten da.
arteko lankidetza
arloari dagokiona legoke, horien babesa ezinbestekoa baita prozesua
arrakastatsua izateko: Gizarte zibiletik lankidetzarako egiten diren ekimenak, espetxeetako gizarte zerbitzuak eta Eusko Jaurlaritzako zerbitzuak.
Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Herri A
dministrazio Saila a
dos zegoen bi gai horiek a
ztertu behar izateaz, baina ezin zen a
lbo batera utzi Barne Ministerioarekin gai honetan sinatutako hitzarmenetan a
kordio hau sartzea komenigarria izango zela. Dena dela, kontuan izan behar da hauek a
ipaturiko lehenengo puntuan jasotako a
lderdiak kontuak ez hartzeak ez duela inolako traba izan behar sartu diren a
lderdietan lankidetzan jarraitu a
hal izateko: as
katasuna kentzen ez duten zigorrak burutzeko (erkidegoaren mesederako lanak), betearazpena eten bada edo as
katasuna kentzen duten zigorrak ordezkatu badira judizialki ezarritako jokaera a
rauak kudeatu, gainbegiratu eta kontrolatzeko eta presoak gizarteratu eta lan munduan sartzeko. Erakunde hau errealitatearen printzipio honen a
lde a
ritu izan da historikoki, eta ondorioz, bat gatoz. Ondorioen a
talean, ordea, a
lor hauetan hobetu daitezkeen a
lorrak a
ipatuko ditugu, izan duten garapen praktikoaren a
rabera.
Barne Ministerioa
Kexen kudeaketa a
talean a
ipaturiko lankidetzaz gain, Espetxe Erakundeen idazkari nagusiarekin elkartu gara eta gai hauei buruz a
ritu gara lanean:
alternatibo gehienak egiteko
aukera eskaintzen baitute gaur egun.
atera.
Atzerriko pertsonen dokumentazioa.
Administrazio zentral eta
autonomikoko zerbitzuen
arteko sinergia, 2011ko
abuztuko
akordioen testuinguruan.
alternatiboan bete
ahal izateko baldintzak sustatu.
aldeko lanak egin.
4. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
4.1. Erakunde honek beti defendatu izan du bere A
utonomia Estatutuan dagoen espetxe a
rloko eskumenak Euskadik bere egitea oso egokia dela. Estatuak eskumen horiek eskualdatzea a
tzeratu egin du urtez urte. EAEko hiru kartzelen titulartasuna Eusko Jaurlaritzak hartuta kudeaketa baldintzak eta presoen eskubideak bermatzeko sistema hobetu egin daitezkeela uste dugu. Horretarako, erakunde honek Eusko Legebiltzarrean a
urkeztutako a
zken bi txostenetako terminoetan prozesu honek jarraitu beharreko irizpideak errepikatu beharra dagoelakoan gaude. A
zken finean, euskal gizartea egingo da bere izenean Estatuak espetxe parte hartzeaz egiten duen erabileraren erantzule, horren ondorioak ezagutuko ditu eta gizarte justiziaren parametroetatik onartezinak iruditzen bazaizkio, bere espetxe ereduaren diseinua eta kudeaketa sustatu beharko du; zigorra burutzeko sistema horrek ez du bazterkeria a
reagotu beharko eta gure espetxeetan dauden pertsona gehienak delinkuentziara eramaten dituen faktoreak ez ditu kroniko bihurtuko.
4.2. Historikoki printzipio hauek gidatu dute euskal elkarte sareak a
lor honetan egindako lana. Erakunde hauek modu egituratuan eta gizarteari hitza emanda burutzen duten lanaren ezaugarriak ekimena, a
niztasuna, koordinazioa eta kalitatea dira. Horri esker, bai espetxeek bai euskal epaitegiek gizarte baliabideen euskarri fidagarria izan dute, espetxearen ordezko a
lternatibak betetzeko eta tratatzeko, legeak a
halbideratzen dituen formulak erabilita.
Baina informatzen a
ri garen urte honetan programekin jarraitu a
hal izateko zailtasunak hazi egin zaizkie erakunde hauei. Jarraian daude laburtuta, denetan parte hartzea beharrezkoa izango dela uste baitugu, horien mende baitago gaur egun as
katasuna kentzen duten zigorren ordezkoak ezartzen jarraitzeko a
ukera egotea. Horiek desagertzea onartezina izango litzateke justiziaren parametroetatik, espedienteen eta epaiketa prozesuen pilaketa a
reagotu egingo litzateke, preso kopuruak gora egingo luke eta zigortuta eta preso dauden pertsonen egoerak okerrera egingo luke:
administrazio batzuen eta funts pribatuen laguntza ekonomikoa eta instituzionala ere izan dute. Dena dela, finantzazio publikoa oso murriztu da (ia %70) eta horren ondorioz, gizarteratzeko eta lan munduan sartzeko programetan pertsona gutxiago sartu
ahal izan da; era berean, programa horietan markatutako ibilbideekin jarraitzeko behar diren erkidegoko baliabideak eskura izateko programak itxi dira eta zigortutako eta preso dauden pertsonek ez dute euren problematika pertsonalaren
araberako programarik.
arreta guztia gizarte eta lan munduko parte hartzean jartzea. Erakunde honek esan izan duen bezala, zigortutako eta preso dauden pertsona
askorentzat lan munduan sartzea ez da egiazko helburua, ezta egokia ere,
aurrez beraien bizitzako eta osasuneko beste
alor batzuei heldu behar izaten baitiete. Zentzu honetan, programak murriztearen ondorioz, ezin da banakako eta taldeko parte hartzerik egin, banakako jarraipenaren bidez patroi kognitiboetan eta jarrerazkoetan
aldaketak egon
ahal izateko eta horrela zigortutako pertsona horiek euren gizarteratzea egin
ahal izateko.
adinako
akordio mailarik ez dago
administrazio orokorraren, euskaldunaren eta tokikoen
artean, zigortutako eta preso dauden pertsonak gizarteratzeko egoitzazko eta ez egoitzazko baliabideetan plazen finantzazioaren eskumena eta erantzukizuna nori dagokion
aipatzen denean. Osasun eta gizarte
alorreko, gizarte eta zuzenbide
alorreko eta lan eta gizarte
alorreko espazio batzuk zenbait erakunderen mende daude; erakunde horiek gizarte ekintzaz, enpleguaz, gizarte gaiez, osasunaz, justiziaz edo berdintasunaz
arduratzen dira eta beharrezkoa da urte
askotarako hitzarmenak eta konpromisoak egotea, programak eta zerbitzuak garatzeko. Horrelakorik gabe, funtzionamenduaren dinamika epe laburrera mugatzen da eta ez da gutxieneko egonkortasunik eta planifikaziorik izaten.
4.3. Zigorrak Kudeatzeko Euskal Zerbitzuak meritu handiko lana egin du erkidegoaren mesederako lanen kudeaketan. Era berean, a
zpimarratzekoa da tratu txarrak ematen dituztenak errehabilitatzeko eta bide segurtasunean berriro hezteko programak finkatu egin direla.
Dena dela, ordezkatu dituen zerbitzuak desagertzeak –Atxilotuari Laguntza eta Orientazioa emateko Zerbitzuak (ALOZ) eta Birgizarteratzekoak (BLZ)– balorazio negatiboa izan du eragile juridiko guztien a
ldetik, gure a
urreko txostenean a
dierazitako terminoetan ohartarazten baitzuten ondorioez.
Honi buruz epaileei, idazkari judizialei eta gizarte ekimeneko erakundeei iritzia eskatu diegu eta denak bat datoz zerbitzuak bateratzen zituen prestazio bat galdu dela esatean, bai a
rlo prozesalean bai hortik kanpo; ohiko zigortutako taldeentzako bergizarteratzeko irtenbideak eta itxaropenak ematen zituen eta oso errazten zuen erantzun beharreko prebentzio xede bereziei erantzuteko zigorrak eta segurtasun neurriak betetzea. Ondorioz, a
zpimarratu beharra daukagu desagertze hori berriro pentsatu beharrekoa dela, ez soilik goian a
ipaturiko txostenean a
dierazitako a
rrazoiengatik, baizik eta zigor betearazpenen garrantziari buruzko hausnarketa sakonen a
rloan ere bai:
arazoaren
ahalik eta ikuspegirik osoena izatea, berriro erortzeko
ahalik eta
aukerarik txikienak izateko zigor motarik egokiena jarri
ahal izateko. Txostenak nori eskaturik ez badago eta beste daturik ezean,
aurrekariak erabiltzen dira, funtsean,
arriskua neurtzeko, gaur egun gehiegitan gertatzen den bezala, informazioa zatikakoa eta osatu gabea izaten da: batetik,
aurrekari horiek dagokion Erregistrora iristeko bost urte igaro daitezkeelako; bestetik, Espainiako Epaitegi desberdinen
artean datu horiek partekatzeko sistema eraginkorrik ez dagoelako.
aniztasuna –eta gehienek hala dituzte– batean pilatuko balitz eta epaimahai betearazle bakarraren kontrolarekin.
alorrean zigorra burutzea ezinezkoa den kasuak planteatu daitezke, zigorra betetzeko espetxean eta espetxetik kanpoko gero eta behar handiagoak estalita ez daudelako.
askatasuna kentzen duten neurriak betetzeko erregimena
arautzeko dagoen
araudi bakarra behe mailakoa da, ez da
arautzailea ere. Honek zailtasunak sortzen ditu irizpide judizial ugari baitago ezeztatutako galarazpen baten ondoren ordezkoa emateko, baita baldintza gehigarriak ez betetzeari lotuta dauden gabeziak ere. Maila honetan planteatzen den
arazo bat
aipatu beharra dago, oso orokortuta dagoelako, genero indarkeriagatik
aldentzeko
aginduak ez betetzen diren kasuez
ari gara.
4.4. Informatzen a
ri garen urte honetan, A
rartekoak hainbat forotan egin ditu terrorismo delituei buruzko zigor eta espetxe tratamenduari buruko a
dierazpenak. Berriro ere gure eskaria egin beharra daukagu preso dauden pertsona guztiek euren jatorrizko tokietatik gertu dauden espetxeetan bete dezaten kondena, horrela helburu hirukoitza beteko baita: beraien gizarteratzea mesedetuko da, a
ntolamendu juridikoak eskatzen duen bezala; zigortuen gizarte deserrotzea saihestuko da, gizarteko loturak mesedetuaz; eta urruntzeak familiako eta a
diskideentzat dituen eragin negatiboak, gastuak eta a
rriskuak a
maituko dira, ezin baitira inondik eta inora justifikatu eta erabat saihesgarriak dira egungo egoeran. Bestalde, behin eta berriro eskatu dugu espetxeetako a
dministrazioak preso dauden gaixo larriak eta sendaezinak espetxetik irtetea a
urreikusten duten legezko a
rauak errazago ezartzeko bideak jarri beharko lituzkeela. Eta a
zpimarratu beharra daukagu, talde eta delitu terroristei buruzko xedapen bereziak kendu beharra dagoela, hirugarren maila eta baldintzapeko as
katasuna ematea galarazten badute.
4.5. Espetxez kanpoko ospitale a
rreta jasotzen duten presoen zaintza dela eta, euren intimitatea errespetatu behar dute zaintzaren kargu diren indar polizialek, oro har, preso dauden pertsonak erantziko diren edo a
rtatuko dituzten espazioetatik kanpo egon behar dute, zaintza lanak egiten a
ri diren a
genteek kontsultaren, proben edo tratamenduaren garapena ikusi edo entzun ez dezaten. Hori guztia fakultatiboek berariazko babesa eskatzen ez badute edo behar hori ezinbestekoa ez bada a
rrisku egoera berezirik ez dagoelako; horrelakoetan, a
rrazoiz a
zaldu beharko da zergatia eta Espetxe Zaintzako Epaitegi batek baloratu eta onartu beharko ditu a
rrisku hori dela eta beharrezkoak diren eta eman behar diren neurriak.
Hizpide dugun urtean barrena, Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Sailak ez zuen erakunde honekin behar bezalako lankidetzarik izan hala gomendatzen duen ebazpena dela eta.
Onartzen duela berariaz a
dierazten ez duen a
rren, nahiz eta a
dierazteko eskatu zitzaion, ebazpena sortu zuen kasuan jokabide zuzena izan zuela berretsi du. Erantzun hau Legeak ezartzen duen lankidetzarekin bat ez datorrela uste izateko bi a
rrazoi ditugu:
argibide bat bera ematen, nahiz eta
Arartekoak
adierazi zion bere bertsioa ez zetorrela bat eta kontraesanean zegoela gertakariei buruz Espetxeko Zuzendaritzak eta Osakidetzak emandako bertsioarekin. Ikertutako jardueraren oinarria eratzen dute datuak direnez, horren kontrolik eta
azterketarik ezingo da egin, bertan parte hartu duen erkidegoko
administrazioko instantzietako batek gertatutakoa ez dela egia eta beste instantziak gertatu zenaren frogak dituela esaten duten bitartean. Hori dela eta, ezinbestekoa da Eusko Jaurlaritzak kontraesan hau
argitzea.
aipatzen dituen bi
arrazoiei dagokienez, bietako inork ere ez du Zuzenbidezko oinarririk:
aurka doa, izan ere, preso dagoen baten
arriskugarritasuna zehazteko kasuz kasu egindako balorazioa behar dela esaten du, datu objektiboak eta banakakoak oinarri hartuta, eta kasu honetan ez zen horrelakorik gertatu.
aipatzen du, horrek
Auzitegi Nagusiaren kondena ekarri zuen, bere zaintzan horrelako zerbait gertatzeko
arriskua kontrolatzeko berariazko neurririk hartu ez zelako. Baina
aipaturiko
adibideak, zalantzan jarritako jokaera zuzendu ordez, Zuzenbidera ez dela egokitzen
adierazten du. Izan ere,
aipatzen den kondenaren oinarrian honakoa zegoen:
Administrazioak ez zituela kontuan izan hildakoak norbere buruari kalte egiteko zuen
arrisku larriaz zeuden datuak, datu ugari izan
arren, bere buruaz beste egiteko saiakera guztiak ongi dokumentatuta egon
arren. Hau da,
Auzitegi Nagusiak kasu hartan Sailari
aurpegiratzen ziona kasu honetan erakunde honek ohartarazitako
akats bera izan zen:
Atxilotutako pertsonari dagozkion neurriko zaintza neurriak ezartzerakoan, honen banako balorazioa ez zela behar bezalakoa izan.
Alde bakarra dago, eskura zituzten datuen eta
aurrekarien
arabera, balorazio horren ondorioz Sailak
Auzitegi Nagusiko kondena eragin zuen neurriak hartu behar izan zituela,
aldiz, defentsa erakunde honen
aurrean planteatu zen kasuan, preso zegoen pertsona honen
arrisku maila zein txikia zen ikusi izango zuten.
4.6. Buruko gaixotasuna duten pertsonen ehuneko oso handia a
ri da as
katasuna kentzen dien kondena espetxean betetzen, baina beraien patologien eta beharren a
rabera, ez lukete espetxean egon behar, baizik eta erkidegoko baliabide egokietan a
rtatuta egon behar lukete, behar a
dina babes terapeutikorekin eta gizartearen babesarekin. Erkidegoko horrelako baliabiderik ez egotea errealitate larria da, erantzun politikoak, sozialak, medikoak eta kriminologikoak behar ditu. Egoera honen ondorioz hausnartu beharra daukagu, gaixo psikiatriko as
kok, bereziki baliabiderik gutxien dutenek eta zaurgarrienek, sistema juridiko-penitentziarioaz gain beste erantzunen bat izan dezaten, erkidegoan behar a
dinako a
rreta izan ez dutelako, eskubideak gaizki defendatu zaizkielako –diagnostiko edo a
uzitegiko medikuaren balorazio desegokia, baliabide terapeutikoak edo egoitzazkoak proposatzeko ezintasuna, defentsaren eraginkortasunik eza, etab.– edo behin espetxean egonda ezin delako edo oso zaila delako osasunagatik a
teratzea, erkidegoan harrera egiteko behar bezalako baliabiderik ez dagoelako.