2. Emakumeen berdintasuna eta osotasuna
Aurrekariak
Arartekoak, pertsonen eskubideak defendatzeko lanen barruan, emakumeen eta gizonen berdintasunaren printzipio konstituzionala (EK 14. a
rtikulua) betetzen dela ziurtatu eta defendatzeko funtzioa dauka. Horretarako,euskal a
gintari publiko guztiei eskatzen die beharrezko neurriak har ditzatela, berdintasunaren eta sexuagatiko bereizkeriarik ezaren printzipio hori ez dadin postulatu formal hutsa izanik, baizik eta erreala eta eraginkorra bihur dadin, horretarako helburu hori zailtzen duten oztopoak era a
ktiboan baztertuz (EK 9.2 a
rtikulua).
Hori guztia dela eta, berdintasunaren eta sexuagatiko bereizkeriarik ezaren eskubidean egiten den edozein urraketari dagokionez euskal herri-administrazioen jarduerak edo jarduera-faltak kontrolatzea da, funtsean, A
rartekoak berdintasunaren a
rloan duen funtzioa, bai ikuspegi formaletik, bai ikuspegi materialetik. Eremu horretan, geroz eta garrantzitsuagoa bilakatzen a
ri da a
dministrazio desberdinei berdintasun materiala lortzeko ekintza positiboak martxan jartzeko eskatzea, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Eusko Legebiltzarraren 4/2005 Legeak eta emakumeen eta gizonen benetako berdintasunerako 3/2007 Lege Organikoak ezarritako parametroen a
rabera, lehen a
ipatutako a
urreikuspen konstituzionalak garatuz.
Genero-indarkeria ere erakunde honen a
rdura nagusietako bat da, eta, ondorioz, a
rlo honetan egiten dugun lanaren zati handi bat horretan oinarritzen da. Hala, gure funtzioen a
rtean ezinbesteko lehentasuna daukate genero-indarkeria ezabatzeko borrokak eta a
haleginak, jakin badakigulako emakumeen a
urkako indarkeriaren a
rrazoia emakume eta gizonen a
rteko egitura-desberdintasunean a
urkitzen dela.
Arlo honetako jardueran proiektatzen dira, era berean, emakumeen herritartasun oso eta a
ktiboaren eta protagonismo sozialaren a
lde egiten duten ekimen desberdinen sustapen eta bultzada, oraindik emakumeak gizonen a
ldean gutxiesten dituzten inertzia kultural eta sozialen a
urrean.
1.1. Emakumeen bereizkeria jaien eta kulturaren a
rloan
Aurten ere, erakunde honek emakumeek jaietan eta kulturan jasaten duten desberdintasunean esku hartu behar izan du. Bi izan dira, zehazki, kontu honekin lotutako erreklamazioak jaso dituzten gaiak:
alardeen
arazoa konpondu gabe dago eta 2012an, berriz ere, Hondarribiko Udalari gomendioa idatzi diogu,
administrazioko traba irregularren bitartez emakumeen partaidetza eta sarrera oztopatu ez dezan, Jaizkibel Konpainia tarteko,
aipatu herriko
alardean. Konpainia horrek emakumeek
alardean parte hartzeko
aukera sustatzen du eta haren ordezkariek egindako kexan ez ziren
ados
agertu Hondarribiko Udalak jarraitutako jarduerekin, konpainiak egindako eskaera erregistroan sartzeari dagokionez. 2012ko irailaren 8ko
alardean eta jai horren
aurreko egunetako entseguetan udalerriko kaleetan zehar desfilatzeari buruzkoa zen eskaera.
Aldi berean,
Alarde Fundazioaren eskaerak izandako sarrera irregularra salatzen zuten. Emakumerik gabeko
alardea sustatu eta
antolatzen duen erakunde horrek, izan ere, desfilea Jaizkibelek eskatutako une eta lekuetan
antolatzeko eskatzen zuen. Jaizkibelek
aipatu eskaeren sarrera-erregistroan irregulartasun bat egon zitekeela salatu zuen, eta, ondorioz, erakunde honek gaiari buruzko informazioa eskatu zion Hondarribiko Udalari. Hala,
aurretiazko ohar batzuk jakinarazi zizkion eta Jaizkibelek salatutako gertaerak
argitzeko eskatu zion. Hondarribiko Udalak erakunde honi bidalitako informazioan gertaera horiek berretsi egin ziren, eta, egoera ikusita, Arartekoaren 2012ko uztailaren 24ko ebazpena ezartzea erabaki genuen. Horren bidez, Hondarribiko Udalari gomendatzen zaio Jaizkibel Konpainiak 2012ko Hondarribiko
Alardearen
antolamenduari dagokionez egindako eskaerari esleitutako sarrera-erregistroaren zenbakia zuzendu dezan erregistroan sartu zeneko errealitatera egokituz eta datorren irailaren 8ko jai-ekintzen eta ekintza horien
aurretiko entseguen
antolamenduan Jaizkibel Konpainiak egindako eskaera beste batzuekiko nagusituz.
Administrazioen eta
Administrazio Prozedura Erkidearen
Araubide Juridikoari buruzko Legeko (APL) 38.
artikuluan eta
azaroaren 28ko 2568/1986 Errege Dekretuko 151.
artikuluan eta hurrengoetan ezarritako prozedura. Ondorioz, gure ustez, jarduera hori guztiz indargabetu behar da,
APLren 62.1 e)
artikuluan ezarritakoaren
arabera. Gainera, une eta leku berean kokatzen diren bi eskaera daudela kontuan hartuta (emakumeen partaidetza parekiderik gabeko
alardea ospatzen zutenena eta Jaizkibel Konpainiarena), nabarmena zen erregistroko sarrera-ordenak horien
arteko lehentasuna ezar zezakeela eskaera ebazteko orduan. Bestalde, bistakoa zen gai honetan, berriz ere, garrantzitsuak zirela Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako otsailaren 18ko 4/2005 Legean jasotako xedapenak, Hondarribiko Udalaren betebeharra baita ekintza positiboko neurriak
aktibatzea, gizonen eta emakumeen berdintasuna bizitza sozial eta kulturalaren eremu guztietan (jaiak barne) sustatzeko.
arteko
arazoak ezagutzeko, oinarrizko eskubideak
arriskuan egon
arren, kasu honetan bezala. Hala ere, herri-administrazioek zuzeneko edo zeharkako babesa edo estaldura ematen badiete berdintasunaren era sexuagatiko bereizkeriarik ezaren printzipioa urratzen duten jarduera partikularrei,
Arartekoak jarrera publiko horiek bideratze
aldera esku har dezake. Hala, euskal herri-administrazioei gogorarazi behar die edozein estaldura edo babes eskaintzeari uko egin behar diotela berariaz (adibidez, diru-laguntzak edo bestelako laguntzak ematean edo oinarrizko eskubideak kaltetzen dituzten ekintza jakin batzuk baimentzean).
1.2. Ekintza positiboak eta berdintasunaren printzipioa enplegu publikorako sarbidean
2012. urtean zehar hainbat kontsultatan galdetu digute ea nola jokatu behar duten herri-administrazioek, emakumeen ordezkaritza baxua dagoen eremuetan emakumeek lanpostua eskuratzeko a
ukera erraztuko duten ekintza positiboak a
plikatzeko orduan. Enplegu publiko jakin batzuetako sarbidean berdintasuna sustatzeko gogo berezia duten baina ekintza positiboak berdintasunaren printzipioa urratu gabe a
ktibatzeko modua ezagutzen ez duten udal batzuek bidali zizkiguten kontsulta horiek. Gaia ebazteko orduan, A
uzitegi Konstituzionalaren eta Europar Batasuneko Justizia A
uzitegiaren doktrinak ezarritako parametroak jarraitu ditugu. Horien a
rabera, oro har merezimendu-berdintasunaren printzipioa bete behar da ekintza positiborako neurriak a
plikatzeko a
urretiazko baldintza gisa. Hala ere, euskal a
gintari publiko batzuek egindako eskari hauetan a
rgi ikusi duzu gaiari buruzko orientazioa behar dela eta gure sistema publikoak beharrizan hori behar bezala estali behar duela. Horrenbestez, Emakunderi eskari horren berri emateko as
moa daukagu.
1.3. Erlijio-arrazoien ondorioz osasuneko profesionalak beren sexuaren a
rabera hautatzea
Iaz bezala, erlijio-arrazoien ondorioz osasuneko profesional bat sexuaren a
rabera hautatzeari buruzko gai bat planteatu zaigu. Emakume musulman baten gizona izan da kasu honetan ere gure erakundera jo duena. Izan ere, gizonak uko egin dio bere emazteak, haurdunaldian zehar, gizonezko mediku ginekologoaren a
rreta jasotzeari eta emakume baten a
rreta eskatu du.
Kexa horrek pizten duen a
razo konplexua a
ztertu da, baina erakunde honek ezin izan du ondorioztatu gaixoaren as
katasun erlijiosorako eskubidearen edukia oinarri nahikoa denik medikuntza eta osasunaren a
rloko profesionalei dagokien berdintasunaren eskubidea salbuesteko, Osakidetzak oso-osorik errespetatu behar duen eskubidea baita. Halaber, egiaztatu a
hal izan dugunez sexu-arrazoien a
rabera hautatutako osasun-langileen kontu hau, sinesmen erlijiosoetan oinarritutakoa, gure inguru europarreko beste herrialde batzuetako osasun-sistema publikoetan ere planteatu da eta, horietan ere, osasun-langileen berdintasunerako eskubidea babestea izan da erantzuna. Ondorioz, erreklamazioa a
urkeztu dutenei eta euskal osasun-zerbitzuari jakinarazi diegu ezin dela zerbitzu medikoak emango dituen pertsona sexuaren a
rabera hautatzeko eskatu. Izan ere, hala eginez gero, sistema publikoak sexu-arrazoien ondoriozko bereizkeria babestuko luke. Hala eta guztiz, Osakidetzari planteatu diogu emakume horri bere haurdunaldian eta erditzean a
rreta ginekologikoa eskaintzeko formulak a
zter ditzala, sexu-arrazoien a
rabera hautatutako profesionalak a
lbo batera utzita (esate baterako, gaixoa lurralde bereko beste zentro batera lekualdatzea, bertako tokoginekologia zerbitzua emakume baten esku badago).
1.4. Genero-indarkeriaren biktima diren emakumeek etxebizitza babestua eskuratzeko a
ukerak
Genero-indarkeriaren biktima diren emakumeen a
rretari buruz egindako kexen a
rtean urtero a
gertzen da genero-indarkeriaren biktima diren emakumeek etxebizitza eskuratzeko duten a
ukeran ekintza positiboko neurriek duten eraginkortasun urria. A
razoa zera da, talde horrek etxebizitza babestuen a
lorrean ekintza positiboko neurriak eskuratzeko bete behar dituen baldintza eta prozedurak. Genero-indarkeriaren biktima diren emakumeentzat etxebizitzaren a
rloko ekintza positiboko neurriei buruzko Etxebizitza eta Gizarte Gaietako sailburuaren 2006ko urriaren 4ko A
ginduak a
rautzen ditu, oraindik ere, genero-indarkeriaren biktima diren emakumeek babes publikoko etxebizitzak eskuratzeko dituzten modu desberdinak. Berez, ohiko bidea kupo bereziaren bidea da. Horren a
rabera, hainbat baldintza betetzen dituzten emakume biktimak kupo batean sartzen dira eta, beraz, zozketetan esleipendun izateko a
ukera gehiago dituzte. Kupo horrek ez du ziurtatzen, hortaz, etxebizitza esleituko denik, eta, ondorioz, emakume hauek etxebizitza bat benetan eskuratzeko duten a
ukera sine die a
tzeratu daiteke. Hori dela eta, esandako a
ginduan 39/2008 Dekretuan a
raututako a
parteko sarbidera jotzen duen a
urreikuspena eraginkorragoa da, beharrizan bereziko salbuespen-kasuetan etxebizitza zuzenean esleitzeko a
ukera xedatzen baitu, a
dar horretako sailburuaren eskutik.
Erakunde honetako etxebizitza-arloak ofiziozko jarduera bat garatu du 2012. urtean, a
ipatutako babes ofizialeko etxebizitzak esleitzeko salbuespenezko prozeduraren a
plikazioari dagokionez. A
ukera hori, oro har, babes publikoko etxebizitzen a
raubide juridikoari eta etxebizitzaren eta lurzoruaren inguruko finantza-neurriei buruzko 39/2008 Dekretuko 12. a
rtikuluko 2 eta 3. paragrafoetan a
rautzen da.
Jarduera horren helburua zera zen, babes ofizialeko etxebizitzak esleitzeko prozedura horiek objektibo bihurtzeko eta berdintasun-parametroetan gauzatzeko jarraitu diren irizpideak ezagutzea eta gardentasuna ematea, bereziki baztertuta dauden talde jakin batzuentzako ezartzen duten salbuespena kontuan hartuta (horien a
rtean sartzen dira genero-indarkeriaren biktimak). Jarduera horren emaitzak zehatzago a
zaltzen dira txosten honetako etxebizitzaren a
rloari buruzko a
talean.
Hala ere, a
zpimarratzekoa da jarduera horri esker zera jakin a
hal izan dugula, etxebizitzaren esleipen zuzeneko salbuespen-prozedura horrek gehien lagundu duen taldea genero-indarkeriaren biktima diren emakumeena izan dela, hain zuzen ere. 2010ean (emandako datuen a
zken urtea), zehazki, zuzeneko esleipen hauen ia % 60 batzen du eta guztira 11 etxebizitza esleitu zaizkie genero-indarkeriaren biktima diren emakumeei. Datu horrek, gure ustez, a
rgi uzten du genero-indarkeriaren biktima izan diren emakumeentzako etxebizitza babestuak eskuratzeko mekanismoak a
urreikusi behar direla, 2006ko urriaren 4ko A
ginduan ezarritako sarbide-parametroen gainetik. A
gindu horrek, esan bezala, gai hau a
rautzen du, baina haren ohiko sarbide-moduak ez dira nahikoak indarkeriaren biktima diren emakumeek bizi duten etxebizitza-beharrizanari benetako erantzun eraginkorra emateko. Horrenbestez, talde honen egoera berezia 39/2008 Dekretuko 12. a
rtikuluko salbuespenaren a
rauketa baino gehiago jorratu beharko litzateke, orokorrean edo ohiko gisa.
2. A
raudia
2012. urtean zehar, genero-berdintasunaren eremuko erreformarik esanguratsuena Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legean gauzatutakoa izan da, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Legea a
ldatzen duen otsailaren 16ko 3/2012 Legeak eta Emakunde-Emakumearen Euskal Erakundea sortzeari buruzko Legeak ezarritakoa, hain zuzen ere. Erreforma horren ondorioz, Berdintasunaren Defentsa Erakundea ezabatu da, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legeko IV. titulua indargabetu egin baita. 3/2012 Lege berriko a
rrazoien a
zalpenaren a
rabera, “Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako otsailaren 18ko 4/2005 Legeak Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Defentsa Erakundeari ematen dizkion eginkizunak a
urretiaz Emakunde-Emakumearen Euskal Erakundeak bete izan ditu, eta eginkizun horiek, a
ldi berean, erakunde a
utonomoak izendatuta dauzkan egitekoekin bat datoz. Ondorioz, eskumen-gatazkak sortzea eta egitekoak gainjartzea saihesteko eta a
dministrazio-egiturak a
rrazionalizatzeko, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako otsailaren 18ko 4/2005 Legea eta Emakunde-Emakumearen Euskal Erakundea sortzeko otsailaren 5eko 2/1988 Legea a
ldatzeko a
rau hau onartzen da, xede izanik a
ipatutako defentsa-erakundea kentzea eta beraren gaiak eta eginkizunak Emakunden txertatzea. Helburu horrekin, lege-aldaketa honen xedea Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako otsailaren 18ko 4/2005 Legearen III. tituluko VIII. kapitulua sortzea eta lege horren beraren IV. titulua kentzea da, eta, halaber, Emakunde-Emakumearen Euskal Erakundea sortzeko otsailaren 5eko 2/1988 Legearen zenbait a
rtikulu a
ldatzea.”
2011. urteari buruzko gure txostenean, erakunde honek ezabapen horri buruz zuen iritzia a
dierazi genuen, Eusko Legebiltzarrean a
zaldu zen bezala, Eusko Legebiltzarreko Gizarte Politika, Lan eta Berdintasun Batzordeak eskatuta. A
rartekoak, 2002/73 CE eta 2004/113/CE Zuzentarauak (8 eta 12. a
rtikuluak, hurrenez hurren) ikusita, organo independente bat egotearen garrantzia defendatu zuen. Organo horrek sexu-berdintasunaren printzipioa betetzen dela zaindu beharko luke eta herritarrak defendatu beharko lituzke eremu pribatuan egiten diren egoera edo praktika bereizleen a
urrean, nahiz eta horrek ez duen a
urretik ezartzen zein izan behar den haren egitura organikoa. 2012. urtean zehar Emakunde izan da lehen Berdintasunaren Defentsa Erakundeak egiten zituen funtzioak bete dituena. Erakunde honek A
rartekoarekin izandako koordinazioa, bi erakundeen a
rtean kexa edo salaketak jaso eta bidaltzeari dagokionez, a
rina izan da eta ez du a
razorik eman.
3. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
2012. urterako egindako jarduera-planaren esparruan, a
rlo honetan gauzatutako jarduera nagusiak a
ipatuko ditugu jarraian. A
zalpenean zehar, A
rartekoarentzat emakumeen eta gizonen berdintasunaren a
rloan a
rreta-iturri tematiko nagusiak zeintzuk izan diren a
zpimarratuko dugu:
3.1. Arloan sustatutako ofiziozko jarduerak
a. Lurraldeko eta hirigintzako plangintza-tresnek duten genero-eraginaren ebaluazioa
Hiria Kolektiboak egindako kexa batek Eusko Jaurlaritzak sustatutako a
ukera eta prozedura zalantzan jartzen zituen, Euskal A
utonomia Erkidegoko Lurralde A
ntolamenduko Gidalerroak a
ldatzeari zegokionez. Kexa hori tramitatzean, bada, gure esku-hartzearen eremua hedatzea erabaki genuen eta informazio eskatu genien, bai Eusko Jaurlaritzari, bai hiru foru-aldundiei, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legean a
urreikusitako genero-eraginaren ebaluazioen egungo egoera ezagutzeko, EAEko lurzoruari eta Hirigintzari buruzko 2/2006 Legean eta Euskal Herriko Lurralde A
ntolakuntzari buruzko 4/1990 Legean, hurrenez hurren, a
urreikusitako plangintza-tresna desberdinak (lurraldekoak eta hirigintzakoak) zirela eta. Genero-eragina ebaluatzean, proiektatutako jarduerak berdintasunaren helburu orokorrean eragin positibo edo negatiboak izan ditzakeen a
ztertzen da, eragin horiek bilatuak izan ez a
rren, edo berariaz a
dierazita edo a
urreikusita egon ez a
rren. Erakunde honen iritziz, legezko betebehar horretan sartu behar dira lurraldeko eta hirigintzako plangintza-tresnak ere, emakumeen eta gizonen berdintasuna lortze a
ldera. Hori dela eta, ezinbestekoa iruditzen zaigu genero-ikuspegi hori kontuan hartuko duen a
zterketa egitea, plangintza-jardueren ondorioak (batzuetan ezkutukoak) a
rgitu a
hal izateko.
Kontsultatutako herri-administrazio desberdinen erantzunak jaso ditugu, eta, orokorrean, genero-eraginaren ebaluazio horiek egitearen a
lde a
gertu dira. Hala eta guztiz, oraindik ez dugu ikusi genero-eragina ebaluatzeko prozedura jarraitu duen plangintza-tresnarik. Helburu hori lortze a
ldera, ezinbestekoa da generoaren eraginaren a
urretiazko ebaluazioa egiteko Gidalerroak1 erabiltzea –une honetan genero-eragina ebaluatzeko legezko betebeharra betetzen duen prozedura ezartzeko jarraibide eta oharrak a
rautzen dituzte Eusko Jaurlaritzak a
gindutako neurrietarako–, edo hala badagokio, prozedura zehatz berriak a
ntolatu beharko dira, lurraldeko eta hirigintzako plangintza-tresnetan (baita beste a
dministrazio, a
ldundi edo udalerri batzuetatik datozenetan) genero-eraginaren ebaluazioari buruzko legezko a
urreikuspenak a
plika daitezen. Erakunde honek gaiak zein bide jarraitzen duen zaintzen jarraituko du.
b. Emakumeen eta gizonen berdintasuna jaietan
Euskadiko jaietan emakumeen eta gizonen berdintasunari buruzko gomendio orokorraren (Arartekoaren a
benduaren 21eko 3/2010 gomendio orokorra) jarraipena egitean, 2012. urtean zehar gai hau lantzen jarraitu dugu eta hainbat bilera izan ditugu bai Emakundeko a
rduradunekin, bai Gipuzkoako Foru A
ldundiko Berdintasuneko Zuzendaritzarekin, gai honekin lotutako kexa gehien bertan ematen direla kontuan hartuta. Zuzendaritza horrek a
dierazi duenez, foru-erakundearen esku dauden bitarteko guztiak a
ztertzeko as
mo sendoa dauka, gai honen eragina izan duten udal gipuzkoarren politiketan emakumeen eta gizonen berdintasuna (jai guztietan) bermatuko duten a
ldaketak sar daitezen. Horretarako, estrategia orokor bat diseinatzen a
ri dira, emakumeen a
urkako a
dierazpen bereizleak gainditzen lagunduko duen kontzientzia sozial eta instituzionala lortze a
ldera. A
dierazpen horiek, izan ere, oraindik era a
geri dira lurraldeko jaialdi edo ekintza kultural batzuetan.
c. Genero indarkeriagatik hil ziren bi emakumeren kasuan egindako jarduerak
Beraien bikote ohiek burututako bi eraso bortitzen ondorioz, bi emakume hil ziren Euskadin, genero indarkeriaren biktima, 2010ean eta 2011n, hurrenez hurren. Horregatik, A
rarteko erakundeak ofiziozko bi jarduera hasi zituen, bi kasuetan heriotzaren a
urretik jazo ziren gertakariak a
rgitzeko as
moz, halakoetan burutzen diren jarduera publikoetan hobekuntza-eremurik ba ote dagoen ikusi eta etorkizunean halako emaitzak prebenitzea indartzeko.
Ofiziozko espediente horietan, Herrizaingo Sailak eman digun informazioak nolabait a
rgitzen du nola hobetu daitezkeen esku-hartze publikoak eta genero indarkeriaren biktima diren emakumeei emandako laguntza, a
ztertu diren kasu horietan izandako zoritxarreko ondorioa prebenitze a
ldera. Erakunde honek kasu horien gaineko ondorio orokor batzuk helarazi dizkio 2012an Herrizaingo Sailari, Etxeko tratu txar eta sexu erasoen biktima diren emakumeei eskaintzen zaien laguntza hobetzeko Erakunde a
rteko II. A
kordioaren Jarraipen Batzordean parte hartzeak eskaintzen digun erakunde esparruan. Foro horrek, bertan ordezkaturiko erakunde publiko guztiak a
urrean direla, a
ukera eman digu gure iritziak zuzenean Herrizaingo Saileko ordezkariekin kontrastatzeko, Genero Indarkeriaren Biktimak A
rtatzeko Zuzendaritzaren bitartez.
Era berean, a
ztertutako gertakariak eta ofiziozko bi espediente horietan egindako gogoetak a
intzat hartuta, A
rartekoak bere ondorioak ebazpen batean biltzea erabaki du. Ebazpen hori txosten hau itxi ondoren a
rgitaratuko da.
3.2. Elkarteekin egindako bilerak
Ikuspegi desberdinetatik emakumeen eta gizonen berdintasunaren eremuan lan egiten duten elkarteekin egindako bilera hauek a
zpimarratu behar ditugu.
3.2.1. Emakumeek a
lardeetan parte hartzearen a
ldeko elkarteak
Hainbat bilera izan ditugu, Jaizkibel Konpainia, Joana Mugarrietakoa eta A
lardezaleak taldeen eskaerari erantzunez, Irun eta Hondarribia herriek emakumeek a
lardeetan izan beharko luketen partaidetzari buruz bizi duten gatazka jorratzeko. Bilera horietan landu diren gaien a
rtean honakoak egon dira: a
lderdi zehatzen a
rtean, batetik, esku-hartze instituzional desberdinak (bi udalerrietako udalak eta Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Saila), eta, bestetik, emakume eta gizonek 2012ko a
lardeetan parte hartzeko duten berdintasun-eskubidearen gaineko eragina; bestalde, bi a
lardeetan emakumeen partaidetza oso eta parekidea lortzeko beharrezko babes eta a
pustu instituzional eta soziala batzeko gai estrategikoak.
Talde hauekin egin ditugun bileretan, lanean jarraitzeko eta gure esku dauden bitarteko guztiak erabiltzeko konpromisoa hartu dugu, emakumeek Irun eta Hondarribiko jaietan integrazio parekidea izan dezaten, a
urreko urteetan egin dugun bezala.
3.2.2. Genero-indarkeriaren kontrako borrokan lan egiten duten elkarteak
Aurten Haize Berria elkartearekin harremanetan egon gara. Genero-indarkeria jasaten duten emakumeen elkarte hau 2012. urtean eratu zen eta Euskal A
utonomia Erkidegoan jarduten du. Emakume horien eskari eta kritikak, orokorrean, laguntza-zerbitzuen sistemaren koordinazio eskasari buruzkoak dira, kasu as
kotan ez baitute bertara jotzen duen biktimek espero duten erantzuna ematen. Justizia-sistemak emakume hauen prozesuetan sortu dituen zailtasunak ere a
zpimarratu dituzte. Izan ere, beren ezkontza-bizitzari a
maiera ematea eta beren erasotzailearen a
urkako salaketa jartzea erabakitzen dutenean a
urkitzen dituzten a
razoak ez konpontzeaz gain, kasu batzuetan egoera a
re okerragoa bihurtzen dute, erasotzaileak kontra-salaketak jarri edo seme-labak erabiltzen dituenean, bere zigorgabetasuna lortze a
ldera, prozesu judizialen esparruan biktimari presioa egiteko. Ildo horretatik, seme-alabak dituzten emakumeen kasuak a
ipatu dituzte bereziki. Izan ere, emakume horiek pasatu behar dituzten prozesu desberdinen bilakaera konplikatu egiten da, eta, orokorrean, ez dakigu zein den haur horien egoera, beren a
mek jasandako indarkeriaren bigarren biktimak diren a
ldetik. Emakume-sareen sorrera bultzatzeko beharrizana planteatu digute. Hala, sare horiek elkartasuneko eta a
utolaguntzarako gizarte-loturak sortu ditzakete emakume biktima horien a
rtean, beraiek baitira prozesu horietan beharrezko laguntza eta giza babesa ondoen eman dezaketenak.
Elkarte honen a
dierazpenak bat datoz, orokorrean, erakunde honek biktimen laguntza sozial, juridiko eta ekonomikorako egungo sistemari buruz daukan iritziarekin, baita justizia-sistemaren funtzionamenduan a
ntzemandako a
razoekin, a
tal honen a
zken zatian laburbildu dugun bezala.
3.3. Administrazio eta erakundeekin egindako bilerak
Arlo honi eragiten dioten gaietan jarduten duten herri-administrazioekin egindako bileretatik honakoak nabarmendu nahi ditugu:
3.3.1. Arartekoaren partaidetza Etxeko tratu txarrak eta
sexu-indarkeria jasaten dituzten emakumeei harrera hobea egiteko Erakundeen a
rteko II. A
kordioaren Jarraipen Batzordean
2011. urteaz geroztik, A
rartekoak Etxeko tratu txarrak eta sexu-indarkeria jasaten dituzten emakumeei harrera hobea egiteko Erakundeen a
rteko II. A
kordioaren Jarraipen Batzordean parte hartzen du (batzordean bertan eta erakundeen a
rteko talde teknikoan), gure ikuspegi instituzionala islatzeko, genero-indarkeriaren biktima diren emakumeei zuzendutako jarduera publikoetan sortutako a
razo edo hutsune posibleak nabarmendu eta egoera hobetzeko proposamenak egite a
ldera.
2012. urtean, A
rartekoak batzorde horren eta haren barruan sortutako erakundeen a
rteko talde teknikoaren bilera guztietan parte hartu du. Lan-bilera desberdinetan zehar, genero-indarkeriaren biktima diren emakumeen a
rretari buruzko a
lderdi desberdinen ikuspegia a
dierazi dugu eta ikuspuntuok jorratu ditugu. Bereziki a
zpimarratu nahi dugu erakundeen a
rteko talde teknikoak egindako lan-agiria, “Hobe daitezkeen a
lderdiak eta lan-proposamenak Erakundeen a
rteko II. A
kordioari dagokionez” izenekoa. Bertan, genero-indarkeriaren biktima diren emakumeei laguntza eta a
rreta emateko eskumena duten euskal sare instituzional guztian a
ntzemandako hutsune nagusiak eta eremu hobegarriak laburbildu dira, eta, horrez gain, sistemaren a
hulezia horiek hobetzeko proposatzen zehatzak egin dira. 2012. urtean onartu zuen a
giria Erakundeen a
rteko Batzordeak eta a
ipatu a
giritik ondorioztatutako lehentasunak zeintzuk ziren a
dierazteko eskatu zion talde teknikoari. A
gindu horren ondorioz, erakundeen a
rteko talde teknikoa proposamen nagusien laburpena burutzen a
ri da, txosten hau a
maitzean, a
ipatutako a
zterketa-agirian oinarrituta. Hala, premia gehien duten lehentasunak ezarri nahi ditu, genero-indarkeriaren biktima diren emakumeei a
rreta eta laguntza emateko sistema hobetzeko as
moz. Lehentasunok euskal a
dministrazioek berehala bete beharreko jarraibideak ezartzen dituzte eta Euskadin landu beharko dira.
3.3.2. Emakunderekin eta Gipuzkoako Foru A
ldundiko Berdintasuneko Zuzendaritzarekin egindako bilerak
Lehen ere a
zaldu dugun bezala, erakunde honek Euskadiko jaietan emakumeen eta gizonen berdintasunari buruz egindako gomendio orokorraren jarraipenaren esparruan, urtean zehar hainbat bilera izan ditugu Emakunderekin eta Gipuzkoako Foru A
ldundiko Berdintasuneko Zuzendaritzarekin. Gai hau zehatzago ezagutzeko, lehen a
rlo honetako ofiziozko jarduerei buruzko a
talean a
dierazitakoa errepikatzen dugu.
4. Herritarren eskubideek emakumeen eta gizonen berdintasunaren eremuan duten egoeraren balorazioa
Aurreko urteetan bezala, emakumeen berdintasun eta osotasunaren a
rretarako a
rloak ez ditu herritarren kexa ugari jaso. Hori horrela, ondorioztatu dezakegunez herritarrak nahiko konforme daude herri-administrazioen esku-hartzea duten gai desberdinetan egiten den ohiko kudeaketarekin eta orokorrean sexuagatiko bereizkeriarik ezaren printzipioa betetzen dela pentsa genezake. Horrenbestez, a
dministrazioaren jarduerek berdintasun formalaren printzipioari dagokionez zuzentasun orokorra erakutsi dutela pentsa daiteke. Hala ere, kontuan hartu beharra dugu egun herri-administrazioek duten erronkarik handiena emakumeen berdintasun material, eraginkor eta benetakoa lortzea dela, eta, horretarako, helburu hori betetzeko berariazko neurriak jarri behar dira martxan, hots, kasu as
kotan ekintza positiboko eta herritarren sentsibilizazio eta kontzientziaziorako neurriak. Horren harira, ezinbestekoa iruditzen zaigu honako a
lderdi hauek a
zpimarratzea:
4.1. Berdintasuna eta jai- eta kultura-arloko tradizioak
Azken urteotan erakunde honetan kexa ugari jaso dira gai horiei buruz eta, zoritxarrez, a
rgi uzten dute emakumeekiko bereizkeria edo desberdintasunak oraindik ere presente daudela eremu eta espazio jakin batzuetan, eta gizarteak nolabait babestu egiten dituela, erakunde publikoek, jarrera horiek pribatuak direla a
rgudiatuz, ez baitute beharrezko irmotasunez jokatzen egoera horiei a
maiera emateko, gure sistema demokratikoan onartezinak izan a
rren. Erakunde honek etengabe jarraituko du lanean, euskal a
gintari publikoek, bakoitzak bere eskumenen neurrian, kasu hauetan guztietan egoera a
rgitzeko betebeharra bete dezaten eta era a
ktiboan parte har dezaten, jarrera horiek zuzenean edo zeharka babesten dituzten jarrera guztiak ukatuz eta ekintza positiboko neurrien bidez eremuotan emakumeen berdintasunerako eskubidea defendatzen duten ekimenak sustatuz, bereziki herritarren sentsibilizazioa eta kontzientziazioa, halako jarrerak gure kulturatik, gure jaietatik eta gure tradizioetatik behin betiko a
teratzeko.
4.2. Krisi ekonomikoa eta txirotasunaren feminizazioa
Etorkinei eta gizartean baztertuak dauden pertsonei buruzko a
taletan zehatzago jaso da krisi ekonomikoaren ondoriozko herritar-maila batzuen etengabeko txirotzeak kolektibo hauetan dauka eragina. Hala bada, erakunde honetan gizarte-gaiei buruz jasotako kexak nabarmen igo dira.
Generoaren ikuspuntutik, egoera horrek emakumeengan duen eragin berezia a
zpimarratu behar dugu. Izan ere, horien kargura daude a
dineko pertsona, mendekotasunak dituzten pertsona eta haur gehienak. Emakumeak, bereziki guraso bakarreko familien titularrak, talde bereziki a
hula bihurtu dira krisi-egoera honetan, eta, hala, as
palditik gure inguruan ere a
ntzeman genuen txirotasunaren feminizazioa bortitzagoa bihurtzen a
ri da. Erakunde honen iritziz, ezinbestekoa da euskal a
gintari publikoek txirotasunaren feminizazio-prozesu hori a
itortzea eta horren a
rabera jardutea, emakumeak a
halduntzeko (ekonomian, kulturan eta gizartean) neurria berriak a
ktibatuz, gizarte-agente estrategikoak bihur daitezen txirotasun-egoerei eta gizarte-bazterkeriari a
urre egiteko orduan.
Bestalde, gai honetan bereziki a
zpimarratu da ekintza positiboak ezartzeko beharrizana. Hala gertatzen da a
hulezia-egoera berezian dauden emakumeen kasuan. Izan ere, bereizkeria bikoitza jasaten dute, emakume etorkinen edo ezgaitasunen bat dutenen kasuan bezala, eta egoera partikular hori kontuan hartuta, ekintza positibo bereziki sendoak jarri behar dira martxan, berdintasun materialeko kuota handiagoak lortu eta gizarte-bazterkeriari a
urre egite a
ldera.
4.3. Genero-indarkeria
Lana erakundeen a
rteko talde teknikoaren esparruan
Etxeko tratu txarrak eta sexu-indarkeria jasaten dituzten emakumeei harrera hobea egiteko Erakundeen a
rteko II. A
kordioaren Erakundeen a
rteko Batzordea, erakundeen a
rteko talde teknikoaren bidez (Arartekoak bertan ere parte hartzen du), proposamen nagusien laburpena burutzen a
ri da, txosten honen a
maieran, a
zken bi urteetan zehar egindako a
zterketa-agiri luzean oinarrituta, genero-indarkeriaren a
lorrean eskumenak dituzten euskal erakunde guztien partaidetzarekin. Laburpen-agiri horrek lehentasunik premiazkoenak ezarri nahi ditu Euskadin genero-indarkeriaren biktima diren emakumeei laguntza eta a
rreta ematen dien sistema hobetzeko.
Antzemandako hutsuneen a
rtean sartzen dira, besteak beste, baliabide jakin batzuk ez direla nahikoak; a
dministrazio batzuen a
rtean koordinaziorik ez dagoela eta lurralde-koordinaziorako organoak jarri behar direla martxan; indarkeriaren biktima diren emakumeei a
rreta ematen dieten pertsonek eta sistema judizialeko a
gente desberdinek (abokatutza, epailetza, fiskaltza, eta a
bar) berariazko prestakuntza eta genero-ikuspegia falta dutela; a
rreta horren eremu batzuetan genero-ikuspegirik ez dagoela edo prestazioen a
rauak oso zorrotzak direla, ez dagoelako banakako erantzunik a
raudiaren a
urreikuspenetan sartzeko zailak diren baina a
rreta publiko nahikoa merezi duten kasuetarako. Era berean, a
gerian gelditu da Erakundeen a
rteko Batzordearen lan-esparruan, a
dingabeak –indarkeria honen bigarren biktima diren a
ldetik– babestu eta prebenitzeko neurri espezifikoak jarri behar direla martxan.
Edonola ere, gure a
rreta-sistemak gai izan behar du emakume hauei lagunduko dieten prestazio eta baliabideak orientatzeko, indarkeria matxistaren edozein zantzu a
halik era a
rinen a
ntzeman eta kasu horiei behar bezalako a
rreta emate a
ldera, berau jasaten duten emakumeak a
haldunduz, erasoen a
urka defendatzeko bitarteko eraginkor (eta iraunkor) gisa.
Arartekoaren iritziz nahitaezkoa da dagozkien erakundeek lehentasunezko jardueren proposamen hau bere horretan onartu eta eraginkortasunez gauzatzea, horiek guztiek parte hartu baitute a
zterketan eta proposamen hauek a
dostu dituzte, beren ordezkarien bidez, Erakundeen a
rteko Batzordean. Ondorioz, behar-beharrezkoa da 2013. urtean zehar, luzamendurik gabe, sistemaren hutsuneak dauzkaten eremu zehatzetan hobekuntzarik premiazkoenak garatzeko a
ipatutako erreforma eta neurriak irmotasunez bultzatzea. Horren harira, etorkizuna desafio-garaia izango da euskal erakundeentzat, erakundeen a
rteko talde tekniko horrek egindako a
zterketa-lan sakon eta zehatzean oinarritutako a
pustu sendoa egin a
halko baitute Euskadin genero-indarkeriaren gizarte-gaitzaren a
urkako borroka hobetzeko.
Etxebizitza
Duela zenbait urtetatik erakunde honek behin baino gehiagotan a
dierazi du Etxebizitza eta Gizarte Gaietako sailburuaren 2006ko urriaren 4ko A
gindua (genero-indarkeriaren biktima diren emakumeentzat etxebizitzaren a
rloko ekintza positiboko neurriei buruzkoa) a
ldatu behar dela. Izan ere, hainbat a
razo planteatzen ditu, bai bere a
plikazio-eremuari dagokionez, bai etxebizitza eskuratzeko baldintzei dagokienez, baita etxebizitzak esleitzeko baldintzei eta a
raudi horrek etxebizitza eskuratzeko ezarritako bideei dagokienez ere. Lehen a
dierazi dugun bezala, a
gindu honetan a
urreikusitako ohiko bideen benetako eraginkortasuna oso urria da genero-indarkeriaren biktima diren emakumeen a
rtean dagoen etxebizitza-eskari handiari erantzuteko. Horregatik planteatu dugu, batetik, a
gindu honetako irizpideak berrikusteko eta, bestetik, Eusko Jaurlaritzarekin batera, beste erakunde batzuk ere (batez ere udalak eta, kasu jakin batzuetan, foru a
ldundiak) genero-indarkeriaren biktima diren emakumeei etxebizitzaren prestazioa emateko erantzukizunean inplikatzeko.
1 2007ko otsailaren 13ko Eusko Jaurlaritzako Kontseiluaren erabakiz onartuak. Jaurlaritzaren Idazkaritzako eta Legebiltzarrarekiko Harremanetarako zuzendariaren otsailaren 14ko 5/2007 Ebazpenak 2007ko martxoaren 13ko EHAAn a
rgitaratu zituen.