14. Lana eta Gizarte Segurantza
1. Arloa kopurutan
Aurten arlo honetan 22 kexa jaso dira guztira. Kexa horiek azpieremutan sailkatu ahal dira:
– Administrazioaren funtzionamendua eta administrazio prozedura.....16
– Enplegua sustatzeko neurriak.....3
– Laneko administrazioa.....2
– Beste alderdi ba
tzuk.....1
Ondoko taulan 2012ko ekitaldian kudeatutako kexen estatistikak ageri dira, ekitaldia itxi denean (abendua) eduki diren datuen arabera.
2. Kexarik aipagarrienak
2.1 Administrazioaren funtzionamendua eta prozedura administratiboa
Jaso ditugun kexa asko zerbitzuen funtzionamenduari lotuta daude, enplegu-eskarien kudeaketa sistemaren edo enplegu eta lanbide prestakuntza sustatu eta ba
besteko jardueraren alorrean.
Prestakuntzari dagokionez, ikastaroen edukiaren eta hautapen irizpideen arteko egokitzapenari lotutako alderdiez gain, aurreko deialdietan ikastaroak antolatzeaz arduratzen ziren erakundeei dagoeneko emandako zenbatekoen ordainketetan jazotako atzerapenaren ziozko arazoa mahaigaineratu da, ba
ita ikastaro horiek emateko laguntza berriak onartzerakoan jazotako atzerapenagatik ere. Hala, erakundeei kalteak eragin zaizkie, haien funtzionamendua neurri handi ba
tean laguntzen ordainketak ba
ldintzatzen ba
itu. Horrez gain, deialdi berrian jazotako atzerapenak ikastaro berriak emateari eragin dio.
Zor diren zenbatekoen ordainketari dagokionez, adierazi ziguten kontabilitatea Lanbidera egokitzeko premiagatik izan dela eta, orain organismo autonomo bihurtuta, kontabilitate publikoaren printzipioei lotzen zaiola. Arrazoi horri organismo autonomorako eraldaketa horren ondoriozko garapen informatikoari buruzko zailtasunak ba
tu zaizkio.
Kultura Ekintzailea eta Enpresa Sortzeko Aukera ba
besten duen abenduaren 23ko 328/2003 Dekretuko laguntzen eremuan, zehazki langabezian dauden pertsonek enpresa egitura berriak sor ditzaten, kexa ba
t izapidetzearen zioz ondorioztatu genuen diruz lagundutako jarduera gelditzeko aukera kontuan hartu zela, behar ez bezala, dagoeneko ordaindutako laguntza ba
ten itzulketa eskatzeko arrazoi gisa.
Gure ba
lorazioaren ondotik –Lanbidek egindakoarekin ba
t ez datorrena– erabakia berrikusteko eskatu zen, hain zuzen, 328/2003 Dekretuan jasota ez dagoen ba
ldintza ba
t –jardueran epe zehaztugabean egotea– ez betetzea oinarri izateagatik. Onartu gabeko gomendioa 2012ko martxoaren 6ko Arartekoaren ebazpenean jasotzen da. Horren bidez Lanbideri gomendatzen zaio enpresak sortzeko aukerari diru-laguntza ba
t itzultzeko betebeharra aitor dezan.
Enplegu-eskarien kudeaketari dagokionez, kexa ba
tzuek agerian jarri zuten hautagaitzak nola aukeratzen diren –gero enpresetara bidaltzeko– gaiari buruzko zalantza jakinak argitzeko emandako informazioa eskasa zela.
Gure informazio-eskaerari emandako erantzunak aukera eman zigun hautagaitzak kudeatzeko prozeduraren berri izateko (prozedura hori eskarien kudeaketa eskuliburuan jasota dago). Hain zalantza zehatzen inguruko galderak segur aski ez dira ohikoak eta, horregatik, ez dago halakoak planteatzen dituztenei informazio hain zehatza emateko xedatutako biderik. Nolanahi ere, Lanbideri adierazi genion kexaren bidea izan zela eta ez, ordea, Lanbideren ohikoak aukera eman zuena informazio zehatz hori eskuratzeko.
Enplegu-eskariak izapidetzeko idatz-zati horren ba
rruan, joan den urtean, Lanbideri adierazi genion bizilekuari lotutako ba
ldintza erraz bete daitekeenez, “a priori” ba
ztertzaile moduan ez aplikatzeko, ordura arte egiten ari zen moduan. Argudio horiek aintzat hartuta, erakunde horrek bizilekuari lotutako ba
ldintzaren aplikazioari buruzko jarraibide ba
t eman du, ba
ldintza hori beharrezkotzat jotzeko egoerak ba
tu eta argitzeko: oro har, bizilekua enplegu-eskarietako hautagaitzen ba
ldintza ba
ztertzaile gisa aintzat ez hartzen saiatuko da; salbuespen ba
karra eremu jakin ba
teko eskatzaileen bereizkeria positiboaren programa publikoei dagozkien eskaintzak.
Enplegu-eskarian alta emanda izateak ondorioak ditu prestazioak eskuratzerakoan eta ba
tzuetan, gainera, estatuko eskumenak dira. Datuek, hortaz, egoera agerian jarri behar dute, pertsona ba
ti lotutako datuak eremu ba
tean eta bestean desberdin islatu gabe. Ohar hori egin dugu atzerritar ba
tek egindako kexaren harira, izan ere, Lanbidek eskatzaile gisa ba
ja eman zion bizileku ba
imena iraungi zitzaiolako.
Lanbideren sistema informatikoak antzematen du ba
imen ba
t iraungi denean, hura berritzeko izapidea hasi ahal izan dela eta prozedura horrek dirauen bitartean aurreko egoitza ba
imena luzatuta geratzen dela kontutan hartu gabe. Alegia, gaur egun egoitza ba
imen jarraitua duen pertsona ba
ti, ordea, ba
ja eman diezaiokete ba
imenaren luzapena saihesten duelako.
Arazoa bideratu ba
zen ere eta interesdunak zegokion ba
ldintzetan izen-ematea lortu ba
zuen ere, egokia iruditu zitzaigun Lanbidera jotzea gure ba
lorazioaren berri emateko, hau da, gertatutakoak ba
lio behar izan zuela informazio sistemak egokitzeko, kontuan hartuta, hala izan ezean, eragindakoak jarduerarik bideratu izan ez ba
lu, administrazio ba
ten eta bestearen (Lanbide eta Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoa) informazioaren arteko koordinazio faltaren ziozko akatsaren ondorioak pairatuko zituela.
Enplegu-eskari ba
ti emandako ba
jaren ondotik bideratutako beste kexa ba
tean eskari horri berritzeko denboraren zenbaketari buruzko arazo ba
t mahaigaineratu ziguten.
Bazirudien arazoak igarotako denboraren kalkuluari lotutako datuen tratamenduarekin zerikusia zuela. Kexarekin aurkeztutako datuen azterketak agerian jarri zuen unean-unean haren txartela 2008ko abuztuaren 18an alta eman zuenetik berritu zuela ba
ina Lanbidek ba
ja eman ziola 2012ko urriaren 17an, azaroan beharrean.
2.2. Laneko osasuna
Laneko osasunaren esparruan, ASVIAMIE eta OSALANekin amiantoak eragin dien pertsonen arazoaren inguruan izandako bilera gailentzen dugu.
Aipatu elkarteari gai horri lotutako hainbat jarduerei buruzko OSALANen txostenaren edukia helarazi ondoren, hainbat zehaztasun egin zizkigun eta horietatik honako hauek gailentzen ditugu, Laneko Segurtasun eta Osasun Estrategian jasotako ba
tzuk: Jarduerei buruzko informazio zehatzagoa, adibidez, amianto zuntzen eraginpean dauden langileei buruzko txostenak egitea, jardunaldi informatiboak prestatzea, gaixotasun profesionalen ikerketarako ba
rne prozedura, eraginpean egon daitezkeenen erregistroa, Enplegua-Eragina matrizea aztertzea, lehen mailako arretarako jarduerak optimizatzea, etab.
Gure ustez, ohar horiek ondoen jorratzeko modua elkarte horren eta OSALANen artean bilera ba
t egitea zen eta, hala, aurrerago (IV. atala) jasotzen den moduan gauzatu genuen.
Laneko osasunaren atal horretan ezin dugu alde ba
tera utzi laneko ezbehar-kopurua. Bertan, estatistikek, zifra hobeak eman ba
ditzakete ere, istripuak oraindik ere jazo jazotzen direla gogora ekartzen digute. Gasteizko Gizarte Langintzako Eskolan antolatutako ikastaro ba
tean arazo horren inguruan hausnartzeko aukera izan genuen –Laneko Segurtasun eta Osasun estrategiak horixe jorratu nahi du–.
Ekonomiak gizarte eskubideen gainean eragina duela jakina denez, adi egon behar dugu egungo egoerak atzera egiteaz gain, langileen osasunean aurrerapausoak eman ditzan, langile horien ba
ldintzak hobetuz. Horregatik, administrazioak diseinatutako estrategiak aurreikusitako aldian zabaltze eraginkorra lortuko duelakoan gaude.
3. Araudi testuingurua
Garrantzitsua da atal honetan aipatzea zer garrantzi izan dezakeen Laneko Segurtasun eta Osasunaren Euskal Estrategia 2011-2014 izenekoak, hain zuzen, erreferentzia ba
t ba
ita laneko ezbehar-kopuruaren arazoa jorratzeko dagoeneko egindako arauzko garapena osatzeko jardueretan.
4. Bestelako jarduerak. Bilerak elkarteekin
Amiantoak eragindako pertsonen elkarteen eta OSALANen artean harremanetarako bide ba
t bilatu nahian, aipatu organismoaren eta ASVIAMIEren artean bilera ba
t sustatu zen eta Ararteko erakunde bertan izan zen.
Jorratutako gai nagusiak hauek izan ziren: Administrazioek –osasun, laneko osasun arlokoak, GSIN– hainbat plan eta arautan jasotako xedeak betetzeko dauden zailtasunak; ezgaitasunen espedienteen izapidea, osasun sistemak OSALANi egindako jakinarazpena, zaintza postokupazionala eta haren irismena eta Konpentsazio Funts ba
ten garrantzia, azken kontu hori Legebiltzarreko lantaldearena.
Arartekoak konpromisoa hartu zuen enpleguaren harremana amaituta duten eta, egoera horren ondotik, GSIN institutuak laneko gaixotasunagatiko ezgaitasuna onartzeko eskaerak izapide ditzan zailtasunak dituzten pertsonen ba
nakako kasuak aztertzeko. Horrez gain, talde horri eragiten dion kontuetan laguntza emateko prest dagoela esan zion OSALANek elkarteari.
5. Herritarren eskubideen egoeraren ba
lorazioa
bat da eta, Lanbidek esandakoaren arabera, berriki gain hartutako ardurak eragin du.
batzuek Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoari (EEZP) dagozkion prestazioak dituzte hizpide.
Jakina denez, ba
ta eta bestea eskumen esparru desberdinak dira eta hori gehitutako arazo ba
t izan daiteke erabaki okerrak diren horiek bideratzerakoan.
Horregatik, funtsezkoa da zerbitzuen funtzionamendua hobetzeko arazo teknikoak konpontzea. Informazio sistemek benetako egoerak islatu behar dituzte, pertsona ba
ten datu berberek esparru ba
tean eta bestean desberdin jaso beharrean.