1. Gizarte erakundeekiko harremanak
Gobernuz kanpoko erakundeak eta a
ntolatutako gizarte zibila, A
rartekoaren ustez, euskal gizartearen a
razoen begiak eta belarriak dira. Haien informazioari esker, jardunak hasten ditu ofizioz eta politika publikoen ebaluazio egiazkoagoa egiten du A
rartekoak.
Arartekoaren erakundean beti baloratzen dugu elkarte horiek eta boluntarioek egiten duten lana. Gizarte esku hartzeko hirugarren sektorea, une honetan, Euskadin pertsonen eskubideen gizarte sistemaren bideragarritasunaren zutabeetako bat da. Orain bizi dugun krisialdi ekonomiko eta sozialean inoiz baino a
rgiago ikusten dugu haien lana zein garrantzitsua den. Era berean, inoiz baino babes publiko handiagoa behar dute haiek beren baliabide ekonomikoei eusteko, horiei esker esku hartzen baitute gizartean. Bidezkoa da hori a
itortzea eta gizartearen eta erakundeen a
urrean hala a
ldarrikatzea. Gizarteak eta erakundeek laguntza eman behar diete egunetik egunera eta trukean ezer eskatu gabe beren lanarekin gizartearen eta baztertuen edo baztertuak izateko a
rriskuan dauden pertsonen a
razorik larrienak beren gordintasun osoan a
ger daitezen galarazten dutenei. Bazterketa gero eta zifra kezkagarriagoak lortzen a
ri da, eta gizarte-baliabiderik sekula jaso ez zuten pertsona as
kori eragiten a
ri zaie pixkanaka; horrela, eraldatzen a
ri da krisialdia piztu a
rte zegoen profila, hau da, pobrezia handian zeuden pertsonena.
Arartekoa pertsonek eta pertsonentzat as
matutako erakundea da, euskal a
dministrazioak kontrolatzeko funtzioa herritarren a
razoen a
rabera betetzen baitu. Horrek A
rartekoak hiru planotan jardutea dakar:
administrazioak indarrean dagoen legeriaren
arabera jardun duen egiaztatzea.
Administrazioetan jardunbide egokia bultzatzea, herritarren eskubideei
arreta hobea emateko eta tratu hobea eta eraginkorragoa emateko.
askotan,
administrazioak zuzen jokatu duen
arren, gure esku hartzearekin, hurbileko tratua emanez, errealitatearen edo jardun den kasu zehatzaren ikuspegi ezberdina eskainiz edo
araua modu malguagoan interpretatuz, pertsonen
arazo zehatzak konpondu
ahal izaten dira, edota berdintasun ezeko, babesik gabeko eta bidegabeko egoerak eragozten dira.
1.1. 2012. urtean erakundearekin bilerak egin dituzten elkarteak eta taldeak
2012. urtean, A
rartekoak gizarte eragileekiko harremana zaintzen jarraitu du bere ohiko jardunean. Batez ere, egoera txarrean dauden pertsonei laguntzeko edo as
kotariko gizarte a
razoak konpontzeko lanean a
ritzen diren elkarte, erakunde eta taldeekin: giza eskubideen a
ldeko taldeak, a
tzerritarrei, presoei edo baztertuta daudenei laguntzekoak, etxerik gabekoei laguntzekoak eta a
bar.
Urte hauetako esperientziak erakutsi digu, izan ere, erakunde eta talde ugari giltzarriak izan daitezkeela gure gizarteko sektore baztertuen edo oso a
hulen eta A
rartekoaren eta halako erakundeen a
rteko bitartekari lanetan; hala, beren eskubideen eta gatazkak konpontzeko bideen jakitunago egin ditzakete, beren a
ldarrikapenak a
dierazteko laguntza eman, a
dministrazioei herritarrentzako zerbitzu a
rretatsua eman dezaten eskatu, eta, modu horretan, erakundeetan konfiantza handiagoa izateko eta gizarte kohesio handiagoa lortzeko modua egin.
Hala, 2012. urtean, A
rartekoak lankidetza harremanak izan ditu, estuagoak edo ez hain estuak, honako elkarte, erakunde eta gizarte talde hauekin:
Adarra, irakasleak Ijitoekin
Agipad
AIT
Aldarte. Gay, lesbiana eta transexualen
arreta zentroa
Amnistia Internazionala
Amug
APREVAS
Argilan. Bazterkeriaren
aurkako ESK-ko plataforma
Arrats Elkartea
ASCUDEAN Mendeko
adinekoak zaintzen dituzten familien
Arabako elkartea
ADAP elkartea
aldeko
Abokatuen Europako Elkartea
aldeko Ijito Elkartea
Animaliak babesteko elkarteak.
Animalia-bizitzaren
aldeko elkartea
auzoen Koordinakundea (Zorrotza
auzoen elkartea, Lutxana
auzoen elkartea, Burtzena
auzoen elkartea, Olabeaga Bizirik, Gurutzetako familien
auzoen elkarteak, Castrejana
auzoen elkartea, Kanala
auzoen elkartea).
aurkako Europar Sarea Euskadin)
Arabako elkartea
Adsis Fundazioa
alde)
Alardezaleak
Arabako elkartea
Adiquerar
Artean
Araba plataforma
alaiak
auzokideak
Txosten honetako III. a
taleko a
rreta publikoko kolektiboen a
rloetako a
taletan, erakunde horiekiko lankidetzari buruzko erreferentzia zabalagoak daude.
2. Giza eskubideak defendatzen dituzten erakundeen inguruko jarduerak
2.1. Herriaren Defentsarien Koordinazioko XXVII. jardunaldiak
Iñigo Lamarca a
rartekoak eta erakundeko ordezkaritza batek parte hartu zuten Zaragozan 2012ko uztailaren 19an eta 20an izandako Herri Defendatzaileen Koordinazioko XXVII. Jardunaldietan. Foro honek a
utonomietako defendatzaile guztiak eta Herri Defendatzailea biltzen ditu urtero, esperientziak eta ideiak elkartrukatzeko eta defentsaren funtzionamendu eta helburu guztiei lotutako a
lderdiez a
ritzeko, denen gaiez eta a
razoez a
ritzeaz gain.
Oraingo honetan buruko gaixotasunekiko pertsonen babesa a
ztertu zen eta urtean zehar egindako prestakuntza lantegietako ondorioak a
ztertu zituzten; a
maieran botere publikoei zuzenduko dizkieten hausnarketa-proposamen batzuk a
tera zituzten.
Koordinazioko XXVII. Jardunaldi hauen a
urretik, hiru tailer egin ziren hiru herri-defendatzaileren egoitzetan.
Lehenengoaren oinarria tratamendu penala, prozesala eta kartzeletako tratamendua izan zen.
Bigarrenean, buruko osasun a
lorrean egiten diren borondatez a
urkako tratamenduak a
ztertu ziren.
Hirugarrena A
rartekoaren egoitzan egin zen eta Erakunde honek koordinatuta Buruko gaixotasunez eta gazteen eta helduen talde bereziez eztabaidatu zen. Bertan eztabaidatutako gai batzuk a
zpimarratu nahi ditugu, interesgarriak izan baitziren:
Buruko a
razoaren bat duten haurrak, nerabeak eta a
din handiagoko pertsonak talde bereziki zaurgarriak dira eta zerbitzu publikoetan sartzeko zailtasun handiagoak dituzte. Baina dagokion erkidegoan eskubide osoko kideak dira, ondorioz, dagozkien eskubideak egiaz erabili a
hal izateko baldintzak bermatu behar dizkiete botere publikoek.
Talde hauetan buruko osasunaren a
rreta ezin da mugatu osasun edo epaile jardunera, baizik eta egiazko integrazioa a
halbideratuko duten gai guztietara: Ostatatzea, hezkuntza, enplegua, as
kitasun ekonomikoa, estigma kentzea, etab.
Hori dela eta, lan saio honetan gai hauek a
ztertu ziren, besteak beste:
arretan hautemandako gabeziak eta hobetzeko proposamenak.
arazoak, elikadurarekiko jokaera
arazoak,
arreta falta eta hiperaktibitatea, nortasunaren
arazoak eta
autismoaren sortakoak.
arazoak dituzten
adinekoen oinarrizko eskubideetan eragina.
adineko pertsonaren zaintza.
Alzheimer gaixotasuna.
2.2. Nazioarteko harremanak
– Ombudsmanaren Nazioarteko Erakundearen (IOI) esparruko zenbait jarduera
Arartekoko ordezkari batzuek kexak kudeatu, a
ztertu eta komunikatzeari buruzko prestakuntza-ikastaro batean parte hartu zuten. Ikastaro hori Ombudsmanaren Nazioarteko Erakundeak (IOI) a
ntolatu zuen eta irailean egin zen, Vienan –hantxe baitu egoitza erakunde horrek–. Bertan, 20 herrialdetako 33 parte-hartzailek elkarri jarduera egokiak a
dierazi zizkioten gai hauen gainean: elkarrizketak egitea, a
raudiak a
ztertzea, pentsamendu kritikoa, txostenak idaztea eta erabakiak jendaurrean jakinaraztea. Ikastaroaren zuzendaritza teknikoa Edinburgoko Queen Margaret Unibertsitateak hartu zuen bere gain; unibertsitate horrek defentsa-erakundeen funtzionamenduari eta kexak kudeatzeari buruzko ikerketa-zentro bat du, nazioartean ospe handia duena. Ikastaro honi esker, hurbilagotik ezagutu a
hal izan dira zer-nolako erronkak, indarguneak eta a
ukerak dauden munduko beste toki batzuetako defentsa-erakundeetan, herritarren eskubideak babestu eta sustatzerakoan.
Bestalde, IOIk Europan duen batzorde betearazleak A
rartekoaren proposamen hau onartu zuen: mintegi bat egitea herriaren defendatzaileek LGBTen eskubideak babesten eta sustatzen duten eginkizunaz. Europako mintegi hori elkarrekin a
ntolatuko dute IOIk eta A
rartekoak eta 2013ko maiatzean izango da.
– Herriaren Defendatzaileen Europako Sarearen Eskualdeko VIII. Mintegia
Urrian, A
rartekoak Herriaren Defendatzaileen Europako Sarearen Eskualdeko VIII. Mintegian parte hartu zuen, Bruselan. Europako Herriaren Defendatzaileak bultzatuta, topaketa hauek bi urtero egiten dira eta Europar Batasuneko Estatu kideen eskualdeko defentsa-erakundeen erronka eta helburu nagusiak eztabaidatzeko eta elkarri a
dierazteko tokia dira. Iñigo Lamarca a
rartekoak ponentzia bat a
urkeztu zuen, Herritarrekin komunikatzea, a
dministrazioekin komunikatzea izeneko mahai-inguruan. Bere mintzaldian, a
rartekoak gainontzeko parte-hartzaileekin partekatu zuen pertsonen eskubideak babesteko gizarte-erakundeen a
liatu gisa duen eskarmentua.
– Hakamada Iwao kasuari buruzko a
pelazioak
Arartekoak japoniar a
gintari zenbaiti a
pelazioak igortzen dizkie hilero Hakamada Iwaoren egoeraz duen kezkaren berri a
dierazteko. Hakamada Iwaok 77 urte ditu gaur egun eta horietatik 44 kartzelan daramatza noiz hilko zain. Seguru as
ko heriotzako korridorean denbora gehien daraman pertsona izango da mundu osoan.
Hakamada 1968ko irailean errudun jo eta heriotzara kondenatu zuten. Epaiketan a
dierazi zuenez, poliziak jo eta mehatxatu egin zuen a
itorpen bat sinatzeko; hori guztia poliziak 20 egunez interrogatu ondoren. Galdeketetan ez zuen a
bokaturik izan. Bere lantokiko zuzendari gerentea, honen emaztea eta bi seme erailtzeagatik kondenatu zuten Hakamada. Hakamada kondenatu zuen epaileetako batek 2007an publikoki a
dierazi zuen bere ustez Hakamada errugabea zela, baina bozketan gutxiengoa zela. A
mnesty Internationalentzat kezkagarria da 1980an, heriotza zigorra berretsi eta hilabete gutxira, Hakamada bere pentsaeran eta jokaeran gorabeherak erakusten hasi izana. Kartzelako a
gintariek ez diete ez bere legezko ordezkari ez familiakoei Hakamadari buruzko txosten medikorik ematen. Japoniako legediak dio buruko gaixotasunen bat duten presoak ez direla exekutatuko.
2012an zazpi pertsona exekutatu ziren Japonian. 2011n ez zen bat bera ere exekutatu. 131 pertsona daude herrialde horretako heriotzaren korridorean. Urkatuta exekutatzen dituzte Japonian eta, oro har, isilpean egiten dira. A
mnesty Internationalen esanetan, presoei ordu gutxi batzuk lehenago jakinarazten zaie, oro har, baina zenbaitetan ez zaie jakinarazten. Gehienetan familiakoei ez zaie exekuzioaren berri gertatu a
rte ematen.
Arartekoak igortzen dituen a
pelazioak Gipuzkoan A
mnesty Internationalen Taldeak Hakamada Iwaoren kasuari buruz bultzatako kanpainan sartzen dira, beste herrialde batzuetako A
mnesty Internationalen taldeekin koordinazioan. Erakunde honek emandako datuen a
rabera, 2012ko a
benduan A
rartekoaz gain, hiru a
lkatek, Gipuzkoako Batzar Nagusietako hamar kidek, Eusko Legebiltzarreko kide batek, 2 zinegotzik eta 400 pertsona inguruk igortzen diete hilero beraien a
pelazio japoniar a
gintariei, Hakamada Iwaori heriotza zigorra ez ezartzeko eskatuaz.
Arartekoak hiru a
ldiz a
dierazi dio japoniar homologoari Hakamada Iwaorekiko kezka eta herrialdean exekuzio kopuruak gora egin duelako kezka ere bai.
3. BESTE JARDUERA BATZUK: A
rartekoaren eta haren ondokoaren jarduerarik esanguratsuenak, hitzaldiak emateari dagokionez, eta a
dministrazioek eta gizarte erakundeek a
ntolatutako ekitaldietan parte hartzeari dagokionez
Baloreak eta giza eskubideak sustatzeko lanean, A
rartekoaren erakundeak urte osoan zehar jarduera ugari gauzatzen ditu, a
dibidez, gizarte-erakundeek a
ntolatutako ekitaldietan parte hartzen du, giza eskubideekin lotutako gaien inguruko foroetan hitzaldiak egiten ditu, erakundearen helburuekin estuki lotuta dauden ekitaldi instituzionaletan esku hartzen du, etab.
Jarduera horien guztien katalogoa web orrian dagokion a
talean kontsulta daiteke.
Ondoren, Iñigo Lamarca a
rartekoak egindako jarduera batzuen laburpena eskaintzen dugu:
aldi batean babesteko programan zeuden. Programa hori Eusko Jaurlaritzako Giza Eskubideen Zuzendaritzak sustatzen du Kolektiba Colombia erakundearekin batera.
antolatutako jardunaldi batean Donostian.
Apirilaren 26an Gernikan izan zen Nestor Basterretxearen “Agonía de fuego” eskulturaren inaugurazioan, Gernikako bonbardaketaren 75. urtemuga zela eta.
aurkeztutako Gizarteratzearen
aldeko borrokaren erronkak Euskadin txostenaren
aurkezpenean izan zen.
Amerikako Estatu Batuek Espainian duten enbaxadorearekin,
Alan D. Solomont jaunarekin, elkartu zen Espainiako Lesbiana, Gay, Bisexual eta Transexualen komunitateetako buruzagiekin batera.
asmorik gabeko elkarteak 50 urte bete ditu eta irailean hori ospatzeko ekitaldian hartu zuen parte.
Argia Fundazioaren III. Jardunaldi Teknikoan hartu zuen parte eta honen bidez lan-sare bat sortu zen buruko gaixotasun larria duten pertsonen errehabilitazio psikosozialerako.
Azaroan SOS
Arrazakeriak bultzatutako Bizilagunak.
Aldameneko familia ekimenean hartu zuen parte. Ekimen honen bidez harremanetan jarri ziren bertako familiak eta
auzo berean bizi diren
atzerriko familiak.
Abenduan Plataforma de Organizaciones de Infanciak
antolatutako Haurren Eskubideei buruzko Hitzarmena Ezartzeak Espainian izan duen Bilakaera
Aztertzeko Jardunaldietan izan zen Madrilen.
Hona hemen Julia Hernández A
rartekoaren ondokoak egin dituen edo partaide izan den ekitaldirik esanguratsuenak:
Arreta Falta eta Hiperaktibitate
Arazoaren V. Europar
Astean
Arartekoaren ondokoak inauguratu zituen jardunaldi horiek Vitoria-Gasteizko Probintziaren Plazan.
Azaroan
Amánen (Jordania) Giza Eskubideen Erakunde Nazionalen (GEEN) Nazioarteko 11. Konferentzian hartu zuen parte. Jordaniako Giza Eskubideen Zentro Nazionalak
antolatu zuen Konferentzia, Giza Eskubideetarako Nazio Batuen Goi Ordezkariaren Bulegoaren eta GEENen Koordinaziorako Nazioarteko Batzordearen lankidetzarekin.
aurkako indarkeria, giza eskubideak urratzen direla
aintzat hartuta; eta eskubide sozioekonomikoak.
Arartekoaren ondokoak,
alegia, Julia Hernándezek, PROOIF (Ombudsmanaren Iberoamerikako Federazioaren indartze proiektua) programaren bitartez hartu zuen parte. Programa hau Lankidetzarako
alemaniar Ministerioak finantzatzen du, eta bere xedea da OIF Iberoamerikako Herriaren Defentsa Erakundeen
artean ideiak eta jardunbide egokiak batzeko gune gisa finkatzea, giza eskubideak defendatu eta sustatzearen
arloan.
Azaroaren 18an Bilbon hartu zuen parte, trafiko-istripuek eragindako biktimak gogora ekartzeko mundu eguna ospatzen zelako Stop
Accidentes-Euskadi elkarteak deitutako ekitaldietan. Horren bidez trafiko-istripuek eragindako biktimen familiei eta lagunei elkartasuna
adierazi nahi izan zien. Erakunde honek uste du herri-botere eta –administrazio eskudunak gehiago
ahalegindu behar direla eraginkortasun handiagoarekin borrokatzeko, prebentzioaren eremuan, trafiko-istripuen
aurka, eta biktimen
artapena hobetu behar dutela ere bai.
Azaroaren 25ean Julia Hernándezek hitzaldi bat eman zuen Vitoria-Gasteizko Zine Forum jardunaldietan, genero-indarkeriari buruz.
Arartekoaren
albokoak, Julia Hernándezek, buruko gaixotasunei eta horien derrigorrezko tratamenduari buruz Sevillan egin zen tailerrean hartu zuen parte.
anitzari buruzko jardunaldiak, esklerosi
anitzari buruzkoak, etab.