EAEko herritarren eskubideak babesteko a
rdura esleitu diote A
rartekoari, EAEko herri-administrazioen irregulartasunen, a
katsen, gehiegikeriaren eta jardun okerraren a
urrean jardun dezan. Horretarako, oinarrizko bi lanabes erabiltzen ditu:
aurrez ezarritako bide hauek erabil daitezke:
Arartekoaren hiru bulegoetako batera joan, postaz baliatu, edo internetez,
Arartekoaren web orriaren bidez.
Arartekoak jarrera proaktiboa hartzen du), ofiziozkoa, jardun
administratibo batek funtsezko eskubideren bat kaltetu dezakeela hautematen badugu, eta indarrean dagoen legeria urratu dezakeela iruditzen bazaigu.
2012. urtean 2.943 kexa egin dituzte herritarrek; beraz, nabarmen gehitu dira (%24,40) joan den urtean jasotakoen a
ldean. A
rartekoa sortu zenetik, orain 23 urte, jaso den kopururik handiena da.
Gainera, urtean zehar ofiziozko 69 espediente hasi dira (iaz 74). A
rloen a
rabera, nabarmentzekoak dira Haur eta Nerabeentzako Bulegoaren ekimenez hasitakoak, baita herritarren segurtasunari eta ogasunari buruzkoak ere.
Kapitulu honetan egituratuta daude jarduera guztiak, A
rartekoaren bulegoa a
ntolatzeko dauden 16 a
rloen a
rabera multzokatuta. A
rlo bakoitzean jarduerarik a
dierazgarrienak a
ztertuko ditugu, eta a
rlo horretan bideratu diren kexarik garrantzitsuenak a
zalduko ditugu, gai multzoetan bereizita. Era berean, urtean barrena gertatutako lege-aldaketak a
ipatuko ditugu, halakorik izan bada.
Egindako kexak zer a
rlorekin lotuta dauden kontuan hartuta, 2012. urtean oso nabarmen gehitu dira (1.010, 2011ko 329 kexen a
ldean) gizarte bazterketaren kontra borrokatzeko bitartekoekin zerikusia duten kexak. Bereziki gailentzen dira Lanbideren funtzionamendu-arazoei dagozkienak, baita ere erakunde horrek diru-sarrerak bermatzeko errentaren eta etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarriaren a
rloan burutu dituen jarduerekin lotutakoak.
Aurten, a
rlo bakoitzeko lana a
urrez garatutako jarduera-planaren inguruan egituratzea indartu da. A
rlo guztietan lana planifikatzeko eta homogeneoagoa egiteko tresna da, 2010. urtetik a
urrera ezarri duguna. A
rloen plangintza estrategikoa egiteko tresna gisa erabiltzen a
ri da pixkanaka. Era berean, a
rlo bakoitzaren bukaeran, a
rlo horrekin lotutako herritarren eskubideak baloratzeko a
tala a
gertzen da. Horri esker, begiratu a
zkar batean, 2012. urtean gaikako a
rlo bakoitzean kontua nola dagoen ikus daiteke.
Merezi du A
rartekoaren lan-mekanika a
ipatzea, bai Estatuko Herriaren Defendatzaileari bidalitako kexei dagokienez, bai onartzen ez diren kexei dagokienez, izan ere, horietan denetan izapide laburtua egiten da, baita bideragarritasunezko eta eskumenezko a
zterketa ere. Horregatik, bideratzen ez diren kexetan ere dedikazio hori egiazta daiteke. Kasu as
kotan, horren osagarri, kexagileari a
holku ematen zaio jarduteko modurik egokienaz, edo konponbide zehatzak bilatzen dira a
zaldutako a
razo zehatzetarako −hori da A
rartekoarentzat garrantzitsuena−, egin daitekeen edo egin nahi den izapidea edozein izanda ere, edo eragindako a
dministrazioari luzatutako gomendioa a
lde batera utzita. A
legia, a
dministrazio-prozeduraren a
urretik, benetako konponbideak lortzea lehenesten dugu eta nolabaiteko bitartekaritza informala egiten dugu. Bitartekotza horrek oso emaitza onak izaten ditu eta kexagileak gogobetetzen ditu.
1. Hizkuntz eskubideak, kultura eta kirola
Arloan guztira 26 espediente ireki dira 2012. urtean, A
rartekoak urtean izapidetzeko onartu dituen espediente guztien %1,03 direnak.
Ondoren a
dministrazioka xehakatuko ditugu:
– Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza).....15
– Foru a
dministrazioa.....6
– Toki a
dministrazioa.....3
Hona hemen a
rlokako banaketa:
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura.....8
– Herritarren hizkuntz eskubideak justizia a
dministrazioa-rekiko harremanetan.....6
– Kirol jarduerak.....5
– Herritarren hizkuntz eskubideak euskal a
dministrazioekiko harremanetan.....3
– Kultura, industria eta a
rte ondarearen babesa.....2
– Kultur ekintzak.....1
– Herritarren eskubideak.....1
Arlo honetan jarritako kexa-espedienteen eta kontsulten izapidetze-egoerari eta emaitzari dagokionez:
alt="" />
2.1. Komunikazio elebiduna udalarekin
Salatutako egoera: Usurbilen bizi den eta bertan erroldatuta dagoen herritar batek a
urkeztutako kexan a
zaltzen zuenez, euskaraz bakarrik idatzita zeuden udaleko hainbat jakinarazpen jaso ondoren, hari zuzendutako idazkiak erkidegoko bi hizkuntza ofizialetan idatzita egon zitezen eskatu zion, osterantzean, ezingo baitzituen ulertu euskara ez zekielako. Hala ere, ez zuen emaitzarik lortu. A
dierazi zuenaren a
rabera, konponbide bakarra eskaini zioten, hain zuzen ere, udaleko zerbitzuei idazkiaren erreferentzia zenbakia eman ziezaien haiek edukia gaztelaniaz a
zaldu ziezaioten.
Erreklamatzailearen ustez, udaleko langileen borondate ona baino haratago, planteamendu horrek diskriminatzen zuen euskaraz hitz egiten ez zuelako eta intimitaterako eskubidea urratzen zuen.
Arartekoaren esku-hartzea: Udalarekin batera gogoeta bati hasiera eman genion, euskal guneetan euskarak bizitza gehien duela kontuan hartuta eta bere tokiko erabileran ez duela zertan euskararekin batera egon, betiere, horrekin hizkuntza hori erabili nahi duten pertsonak diskriminatzen ez diren heinean. Kexak a
ipatzen zituen jakinarazpen zehatzak a
ztertu ondoren, egoera horixe zela iruditu zitzaigun, izan ere, gaztelania erabili ez izanak ulertzeko a
ukera modu erabakigarrian baldintzatzen zuen. Horregatik, eta erreklamatzaileak bi hizkuntza ofizialetako bat berariaz a
ukeratu zuela kontuan hartuta, udalari proposatu genion bere eskaera kontuan hartu behar izan zela emakume hori itzulpena eskatzera behartu gabe idazki berri bat bidaltzen zioten bakoitzean.
Emaitza: Udalak proposamen hori onartu zuen eta pertsona horren eskubidea a
zaldu bezala bideratzeko beharrezkoak ziren neurriak ezarri zituen.
2.2. Eskola-kirola: a
ldundiek lehiaketen partaidetza– eta heziketa-izaera errespetatzearen a
lde egin behar dute
Salatutako egoera: Emakume batek erakunde honetara jo zuen futbol-klub baten kasua a
zaltzeko, izan ere, baieztatu zuenaren a
rabera, urtebetean talde hartan Eskola Kirolaren programan parte hartzen zuten 17 haur kanporatu zituen. Bere ustez, erakundeek, eta bereziki Bizkaiko Foru A
ldundiak, programa horretan a
txikita zeuden kirol-kluben politiken gaineko kontrol handiagoa izan beharko zuketen, hura erregulatzen duen a
raudiak ezartzen dituen printzipioetara egokitu daitezen. Zentzu horretan bi a
lderdi a
zpimarratu zituen: a
lde batetik, lehiaketaren a
rrakastaren gainetik, haur eta gazteen a
rtean hezkuntza-helburuen lorpena eta kirolerako ohituren sustapena lehenesteko beharra; bestetik, datuak babestearen esparruko a
raudia errespetatzekoa.
Arartekoaren esku-hartzea: Gertatutakoa a
ztertu ondoren gomendio bat bidali genuen salatutako moduko gertakariak ikertzeari zegokionez a
ldundiak hobekuntzak gaineratu behar zituela a
ipatuz. Era berean, halakoak gertatzea ekidin behar zuen programa horretan parte hartu nahi duten kirol-kluben praktika onak sustatuz.
Emaitza: Bizkaiko Foru A
ldundiak erakunde honek egindako gomendioak onartu zituen eta horren inguruan hartu zituen neurrien berri eman zion.
3. Jasotako kexak, dagokien testuinguru sozial eta a
rauemailean
3.1. Elebitasuna: a
urrerapen nabarmenik ez esparru kritikoenean
Euskal hiztunen hainbat eskubideen eraginkortasun falta izan da, a
urten ere, A
rartekoak bere jardueraren a
rlo honetan bideratu dituen esku-hartze gehienen eragilea. Eta berriro ere, Justizia, Polizia eta Osasuna kexa nabarmenenen jatorria izan dira, bai euren maiztasunarengatik, bai a
zaldu dituzten a
razoen garrantziarengatik.
Adituen Batzordeak burututako Espainiako egoerari buruzko
azken txostena
argitaratu zen. 2011ko
abenduan hartu izan zen txosten horrez geroztik, Europako Kontseiluko Ministroen Batzordeak hainbat gomendio eman zizkien Espainiako
agintaritzei. Horietako bi bereziki nabarmenak dira une honetan:
autonomia erkidegoetako
agintaritza judizialak, penalak, zibilak eta
administraziokoak euren prozedurak hizkuntza koofizialetan izapidetuko dituztela,
aldeetakoren batek hala eskatuz gero.
Administrazioari buruzko
artikuluak
aipatzen dituen
autonomietan langile judizialen proportzio egoki batek haren laneko funtzioak dagozkion hizkuntzetan burutu
ahal izateko hizkuntza-gaitasun nahikoa duela bermatze
aldera.
Txostenak jasotzen dituen datuak hartu zireneko datan eguneratuta daude. Harez geroztik urtebete igaro bada ere, ez dugu a
ntzeman euren diagnosia zalantzan jartzen duen a
ldaketarik. Diagnosi horrek bat egiten du erakunde honek herritarrengandik jasotako kexen eta botere publikoek erantzuteko izandako moduaren ondorioz emandakoarekin. Bereziki a
ipatutako hiru esparruetan, batzordeak erreferentzia gisa hartzen dituenak gutunean sinatutako konpromisoen urratzearen berri emateko.
Adierazgarria da balorazio hori Eusko Jaurlaritzan Euskararen Erabilera Normalitzatzeko Planari dagokion IV. Plangintzaldiaren (2008-2012)
amaierarekin bat eginez
agertu izana. Horren
aurkezpenean, Hizkuntza Politikako sailburuordeak honelaxe
azaldu zituen une hartan proposatutako erronkak:
aldetik inoiz ez bezala prestaturik gaude euskaraz ere lan egin
ahal izateko. Euskararen erabilerari dagokionean ere egin dira urrats batzuk; gutxi, ordea. Bistan da ezagutzaren gorakada horrek ez duela neurriko islarik izan –ezta hurrik eman ere– euskararen eguneroko erabileran, eta, beraz, euskara ez da oraindik bihurtu
Administrazioaren jarduneko hizkuntza “normala” eta ohikoa.
Administrazioan duela hogei urte inguru egin
asmo genuenaren eta, gero, urteotan egiazki egin dugun ibilbidearen
arteko tartea handiegia dela, bistan da. Zenbaiti onartzea kosta egiten bazaio ere,
aurrerapausoak eman dira, bistan da hori ere. Baina,
aurrerapausoak eman diren
arren, egin zitekeenaren eta egitea lortu denaren
artean tarte handia, handiegia, zabaldu da, etena dirudien tartea hain zuzen ere.”
2012. urtean a
maitutako Plangintzaldiaren hasieran egoera hori izanik, haren ebaluazioa ezin da tarte horretan hartutako neurrien birpasa izan, horiekin bilatzen ziren helburuen betetze-maila a
ipatu beharra dago. Era berean, ezin da izan, batzuetan gertatzen ohi den moduan, a
rauzko esparruan egondako a
urrerapenen zerrenda: berriro ere “izan behar” eremuan geratuko ginateke, helburua “izan” eremuarekin kontrastatzea bada ere, herritarrek, gaur egun, zerbitzu publiko jakin batean a
urkitu nahi duten euskararen erabilera errealeko mailarekin kontrastatzea. Soilik horrela zehaztu daiteke zein esparrutan lortu den sailburuordeak hizpide zuen zuloa estutzearen helburua eta esparruren batean berdin mantentzen ote den edo handitu ere egin den.
Aholkulariak eta Gobernu Kontseiluak uztailan onartutako Euskara Sustatzeko Ekintza Planean (ESEP).
“Egungo egoeraren diagnostiko laburra eta zer hobetuak” a
talak zentzu horretan hizkuntza ofizialen ezagutza eta erabilerari dagokionez, bai erakunde publikoetan bai a
utonomia erkidegoko herritarren a
rtean egoera oso ezberdina dela besterik ez du a
ipatzen. Baina kontuan hartu behar dugu, zuzen a
ipatu ohi den moduan, eskubideak dituztenak hizkuntzak ez badira, pertsonak baizik, a
hal denaren eta errealaren a
rteko ezberdintasunaren esanahi juridikoa ezin da bera izan herritarren a
rteko euskararen erabileraz a
ri garenean edo botere publikoen esparrua hizpide dugunean: lehenengo kasuan, erabilera hori indartzeko beharra kontu eztabaidagarria da eta ikuspuntu ezberdinak egon daitezke a
ukeratzen den herrialde ereduaren a
rabera, eztabaida politiko demokratikoaren esparruan guztiak legezkoak izango litzatekeenak; bigarrenean, berriz, behar hori hizkuntza-koofizialtasunaren ondorio saihestezina da, bertatik herritarrentzat sortzen diren eskubideak ezingo baitira eraginkorrak izan, ez dira izaten a
ri, erabilera euskara erabiltzen ez duten langileak dituzten zerbitzu publikoa erabiltzeak dakarren kostuaren mende dagoen neurrian. Egiaztatu dugunaren a
rabera, Epaitegira, Poliziara edo a
rreta eskaintzen dioten mediku-zerbitzuetara hizkuntza horretan zuzendu nahi denak bere gain hartu behar dituen kostuak.
Urtean zehar burutu ditugun esku-hartzeen bidez lotura zuzena ezar dezakegu kostu horien izaeraren eta hiru zerbitzu publiko horietan izatearen a
rtean, bertan, hain zuzen ere, langileen a
rtean euskara gutxiago erabiltzen dela ikusi dugu. Hori, beraz, gaitasun falta hutsa baino haratago doa, sailburuordeak a
ipatutako a
urkezpenean ondo a
zpimarratu zuen kontua:
artean helburu, eta hizkuntza-gaitasuna horretarako bitarteko eta baldintza. Gainera, bitartekoa den gaitasunetik helburu dugun erabilerarako jauzia pixkanaka egingo badugu, batetik bestera eramango gaituen zubia behar dugu: borondatea eta
atxikimendua dira zubi horren zutabe nagusiak.”
Filosofia hori partekatu behar dugu, baita oinarrizkotzat jotzen dugun eta a
ipatu dugun planean ondorio gisa erabil daitekeen ideia ere: Euskarak ez du salbatzailerik behar, hiztunak baizik. Kontua da, Justizia, Polizia eta Osasunaren esparruetan, eta Europako Kontseiluko A
dituen Batzordeak zein erakunde honek egiaztatu a
hal izan duten erabilera-maila ikusita, ez dirudi a
bian jarri diren neurriak borondate hori sustatzera heldu direnik, ezta a
txikimendu hori bultzatzera ere, proposatutako helburuak lortzeko beharrezkoa den neurrian.
Atal honi a
maiera emateko a
ipatutako eremu bakoitzean herritarren kexak eragiten dituen egoera motarekiko berariazko erreferentzia egingo dugu, paradigmatikotzat jo ditugun bi kasuren harira.
3.2. Osasuna: “Si no me habla en español, salga de a
quí o llamo a
seguridad”
(Espainieraz hitz egiten ez badidazu, a
tera zaitez hemendik edo segurtasun zerbitzuei deituko diet)”
Donostiako herritar batek, bere familia-medikuak otorrinologia kontsultara bidali zuenean, euskal hiztuna zen edo gutxienez euskara ulertzen zuen espezialista batek a
rtatzea eskatu zuen. A
nbulatorioan zegokion medikuarekin hitzordua ematera mugatu ziren, a
zaldu ziotenaren a
rabera, ez baitzekiten medikuak euskaraz zekien edo ez (kasu hartan ez zekien). Gaixoak bere hizkuntzan hitz egin zuenean, funtzionarioak hari gaztelaniaz egitea esan zion. Erreklamatzaileak behin eta berriro euskara erabiltzen zuela ikusita, haserre bizian gaztelaniaz egin zezala edo bertatik joan zedila eskatu zion, eta lanean zeramatzan 33 urtetan halako begirune falta inoiz ikusi ez zuela esan zion eta, gaztelania ofiziala izanik, a
rreta eskaintzeko hizkuntza horretan hitz egin zezala eskatzeko eskubidea zuela.
Gaixoak a
zaldu zion koofizialtasunak ez zuela esan nahi berak a
dministrazioak eskatutako hizkuntza ofizialean hitz egin behar zuenik, baizik eta horrek herritarrak a
ukeratutako hizkuntzan eskaini behar ziola a
rreta, bereziki berariaz eta behar bezalako a
urrerapenarekin eskatu zuela kontuan hartuta. Medikua, oso haserre, kontsultatik a
tera zen segurtasun zerbitzuen bila eta une hartan erizainak euskara ulertzen zuela esan zuen, baina gaixoak medikuari gaztelaniaz hitz egiteko beharra zuela. Kontsultatik bota zutenean, erreklamatzaileak bezeroarentzako a
rreta-zerbitzura jo zuen eta bertako a
rduradunak barkamena eskatu zion eta medikuaren a
urrean itzultzaile lanak egiteko proposamena eskaini zion. Gaixoak a
ukera hori onartu zuen baina ez ordea medikuak.
Osakidetzako bezeroarentzako a
rreta-zerbitzuek zein Donostia Ospitaleko Mediku Zuzendaritzak errespetuz eta a
rduraz erantzun zuten gertatutakoaren a
urrean, gaixoaren eskubidea onartuz eta horrelako zerbait berriro gerta ez zekion neurriak ezarriz.
3.3. Justizia: “Tenía usted que haber pedido intérprete, como la señora china del juicio a
nterior”
(Interpretea eskatu behar izan zenuen, a
urreko epaiketako emakume txinatarrak bezalaxe)
Herritar batek bere etxebizitzatik gertuen zegoen Ertzaintzaren komisariara jo zuen, Bilboko Indautxu a
uzoan, merkataritza-gune batean eraso bat pairatu ondoren. A
rreta eskaini zioten a
genteek komisaria hartan salaketa euskaraz jaso zezakeen inor ez zegoela a
dierazi zioten, erreklamatzaileak hala nahi zuen a
rren, izan ere, Bilbon horretarako a
gente bakarra zegoen eta Deustuko komisarian zegoen. Hara joan nahi ez bazuen, esan ziotenez, harekin hitzordua a
dostu beharko zuen. Hala egin zuen eta hurrengo egunean berriro ere komisariara joan behar izan zuen eta salaketa Deustutik joandako a
genteak jaso zuen. Horren ondorioz, Getxoko epaitegi batean bideratuko zen falta-epaiketa sortu zen.
Hilabete geroago, epaitegiko itzulpen-zerbitzuen deia jaso zuen salaketaren hainbat kontu a
rgitze a
ldera, izan ere, idazkera ez zitzaien a
rgia iruditzen. Epaiketaren egunean kexagilea hitzartutako orduan a
gertu zen (11:00etan), merkataritza-guneko bi langile eta segurtasun a
rduradunarekin batera, erasoaren lekuko gisa. Bi ordu geroago, oraindik ere deitu ez zituztenez, eta pertsona horiei a
tzerapenak eragiten zien kaltearengatik kezkatuta, interpretea ez egoteagatik epaiketa bertan behera geratuko ez zela bermatu nahi izan zuen. A
gente judizialari horren inguruan galdetu zion. Funtzionarioak, galdera gaztelaniak errepikarazi ondoren, interpreterik espero ez zela jakinarazi zion, inork eskatu ez zuelako.
Azkenik 15:00etan sartu ziren a
retoan. Erreklamatzaileak euskaraz a
gurtu zuenez, epaileak gaztelania erabil zezala a
dierazi zion, ez baitzuen interpreterik eskatu. Hizkuntza a
ldatuta, kexagileak erantzun zion epaiketarako jaso zuen zitazioak ez zuela helarazten euskaraz hitz egin nahi izatekotan iragarri behar zuenik eta, hori uste izatea ondorio logikoa izango litzatekeela epaitegiaren a
ldetik, salaketa hizkuntza horretan idatzita zegoela eta euren itzulpen-zerbitzuak harekin harremanetan jarri zirela kontuan hartuta. Une hartan, fiskalak esan zion a
urreko epaiketan deklaratu zuen herritar txinatarrari ezta ez ziotela horren berririk eman eta, hala ere, hura interpretazio-zerbitzua eskatzeaz a
rduratu zela. Erreklamatzaileak erantzun zion euskara ez zela a
tzerriko hizkuntza eta, nolanahi ere, interpretea behar zuena ez zela bera, a
dierazteko erabil zezakeen hizkuntza ofiziala ulertzen ez zuena baizik. Epaileak ondoren sortutako eztabaidari a
maiera eman behar izan zion eta, erreklamatzailearen ustez, gertakari hartan entzun zituen zentzuzko lehen hitzak esan zituen: “Ez ditzagun hizkuntzak erabili a
urre egiteko, komunikatzeko baizik”. Epaiketa bertan behera geratu zen eta a
hozko egintza berri bat a
dostu zen interpretazio-zerbitzuak bertan egon zitezen.
Herritarrek erakunde honi a
rrazoi horregatik bidaltzen dizkioten kexek helarazten dituzten egoerak ez dira a
ldatu, eta a
uzitan euskaraz jardutea erabakitzen duen epaituak bere gain hartu behar dituen kostuak islatzen dituzte. Horren inguruan jasotako kexa-kopuru ugariek eta kontsultatutako operadore juridiko guztien iritziek hori guztia islatzen dute. Baita gure esperientziak ere, bereziki izapidetutako hainbat espedientetan errepikatu den kexa baten inguruan. Erakunde honetako langileek epaitegietara egin dituzten bisitetan beti euskaraz mintzatu gatzaizkio hasiera batean a
rreta eskaintzen zigun pertsonari. Ondorio estatistikoak lortzeko as
morik izan gabe, garrantzitsua iruditzen zaigu, bisitatutako hamaika organo judizialetatik, kasu bakar batean hizkuntza horretan erantzun izana, eta gehienetan, hasiera batetik, gaztelaniaz hitz egin genezan eskatu izana.
Hori gure epaitegietako langileen a
rtean euskara gutxi erabiltzen denaren isla besterik ezin da izan, ezagutza-maila eta bermatuta izan ditzaketen profilak ere a
lde batera utzita. Baina, hobetze a
ldera, gure ustez nabarmendu beharra dago funtzionario batzuek, haiei zuzentzen zaizkien herritarrek hizkuntza ofizial batean hitz egiten dutenean, erabateko naturaltasunez bestea erabil dezaten eskatzen dietela. Jarrera a
razo bat eta zuzentarau egokirik ez dagoela islatzen duela uste dugu, eta ez soilik hizkuntza eskubideen edo hizkuntza-mailaren gaitasun faltari dagokionez. Hori, zalantzarik gabe, ezinbestekoa da, baina kontuan hartu behar dugu prestakuntzak ez duela bere baitan euskarazko a
rreta egokia bermatzen. Eta, hizkuntza-normalizazioa errealitate bat ez den bitartean, a
rreta horrek ziurrenik a
halegin osagarria eskatuko dio eskaintzen duenari –bai hizkuntza horretan gaztelanian baino hitz-jario edota hizkuntza-erregistro txikiagoa izanagatik, bai beste lankide bati laguntza eskatu izanagatik, a
ldi berean, lankide horrek bere zereginak a
lde batera utzi beharko dituela kontuan hartuta. A
halegin hori ez litzateke beharrezkoa izango euskaraz hitz egiten duen epaituak gaztelania a
ukeratuko balu, hizkuntza hori ezagutzen baitu. Epaitegietako langileek, hori jakinda, a
zken hori erabil dezan eskatzeko tentazioa izan dezake izapidea a
zkarrago burutze a
ldera, bereziki lana pilatzen denean edo langile gutxi daudenean, bulego judizialetan maiz gertatzen ohi dena eta, errealistak izanda, bitartekoen murrizketarekin a
reagotu besterik egingo ez dena.
Beraz, oinarrizko errealitate printzipioa da jokabide horiek ulertzea eskatzen duena. Ez justifikatzeko, gure epaitegietan zenbateraino gertatzen diren jakiteko, baita horiek ekiditeko eta a
ntzemateko neurri eraginkorrak hartzeko beharraz ohartzeko ere. Osterantzean, gaur egun a
uzitan euskaraz a
ritzeak dakarren gainkostuari, dirudienez murrizteko horren zaila denari, a
rgi eta garbi saihestezina den beste bat gainera dakioke, jendearentzako a
rretarako funtzionarioekin sortutako tentsioa hain zuzen. Kostu hori, beti gertatzen ez bada ere, euskaraz hitz egiten duenari “en castellano, por favor” (gaztelaniaz, mesedez) erantzuten zaion bakoitzean sortzen da. Hala islatzen dute herritarrengandik jasotako lekukotzek, izan ere, a
dierazitakoaren a
rabera, euskaraz mintzatzearekin tematu ondoren soilik gaztelaniaz hitz egiteko eskatu zien funtzionario berak euren hizkuntzan hitz egiteko a
halegina egitea onartzen zuen edo euskaraz hitz egin zezakeen norbait bilatzen zuen –gure esperientzian, a
ldaketa erakunde honetako langileak identifikatzen ziren unean bertan gertatu ohi izan da.
3.4. Herrizaingo Saila: lankidetza falta
Arartekoak Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Sailari gomendio
bat bidali zion halako moldez a
ntolatu zitzan beren giza baliabideak, non, txanda eta zerbitzu ezberdinetan, faktore
objektiboen a
rabera banaturiko pertsonal elebiduna bermatuko baita, hala nola testuinguru soziolinguistikoa eta kokatzen diren tokiko biztanleen kopurua, pertsonala edo, betetzen den eginkizuna dela bide, publikoarekiko interakzio handiagoa edo txikiagoa izatea.
Sailak gomendioa onartu zuen eta hura betetzeko eta erakunde honi horren inguruko informazioa helarazteko neurriak hartzeko konpromisoa hartu zuen. Horretarako Giza Baliabideen Zuzendaritzara jo zuen eta, jakinarazi zigutenaren a
rabera, bi konturen berri emango zigun: a
lde batetik, jendearentzako a
rreta-guneetan eta, bereziki, ebazpen hau eragin zuen kexaren jatorria izandakoan, hala eskatzen duen herritarrari euskarazko zerbitzuak eskain diezaiokeen a
gente bat gutxienez egongo dela bermatzeko hartuko liratekeen a
ntolamendu a
ldaketak; bestetik, zerbitzua eskaintzen deneko lekuaren errealitate soziolinguistikoa eta herritarrekiko harremana kontuan hartuta, Ertzaintzaren lanpostu zerrendan (LPZ) jasotako derrigortasun daten eta euskara-mailen berrikuspena.
Harez geroztik, hala ere, Giza Baliabideen Zuzendaritza horrek erakunde honi horren inguruko informazio generikoa bakarrik eskaini dio: 2012an Ertzaintzan Euskararen Normalizazio Dekretuaren a
ldaketa a
urreikusita zegoela iragarri ondoren, LPZ horretan 2. hizkuntza-eskakizuna “zegozkion lanpostuei” esleituko zitzaiela a
ipatu zen, baita derrigortasun data berriak ere. Informazio-eskaera ugari a
urkeztu ditugun a
rren, ez zuen zehaztu zein izango ziren data horiek ezta zein lanposturi esleituko zitzaion a
ipatutako hizkuntza-eskakizuna. Kontu horiek, a
zkenik, ez ziren a
rautu 76/2012 zenbakiarekin maiatzaren 22an onartutako Dekretuan eta horren edukiak ez du Ertzaintzarako euskara erabileraren planik gaineratzen. Besterik gabe, profil bakoitzeko titularren eskumenak zehazten ditu, hizkuntza zailtasuna eskatzen duten zereginak burutzeko gaitasun handiagoa edo txikiagoa izatearen a
rabera, 1. eta 2. hizkuntza-eskakizunaren a
rtean ezberdinduz. A
raudi horretarako igorpenak, beraz, ez zuen inolako eduki materialik erakunde honi interesatzen zitzaizkion kontuen inguruan, izan ere, beharrezkotzat jotzen zen lekuan maila a
ltuagoa eskatuko zela a
ipatzea besterik ez zen. Zentzu horretan, irailean eta urrian a
rgitaratutako Ertzaintzaren LPZren a
ldaketak ezta ez ziren garrantzizkoak izan. Legebiltzarrean, galdera berak egitean sailburuak erantzun zuen, intendente, superintendente, komisario, komisariorde eta ofizialen lanpostuez gain, 2. hizkuntza eskakizuna “lanpostuetan burutzen diren zereginen hizkuntza zailtasunak hala eskatzen duenean bakarrik” eskatuko zela.
4. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
Arartekoak a
rlo honetan duen jarduketa eraentzeko planaren eremuan, nabarmentzekoa da a
ntolaturiko gizartearekin izan dugun lankidetza.
Abokatuen Elkargoko Euskara Batzordea.
administrazioekin euskaraz harremanetan jartzeko dituzten zailtasunak direla-eta jasotzen dituzten kexen inguruan, baita eskubide hori lortzeko politika
aktiboak gehien behar diren
aldeen inguruko diagnostikoa egiteari begira ere.
Halaber, Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politikako Sailburuordetzarekin bildu gara, eta uneoro a
gertu da prest guri laguntzeko, erakunde honetan kexa jartzeko zioak izan diren unean uneko kasuak ebazte a
ldera, bai euskal a
dministrazioen ingurukoak, bai estatuko a
dministrazioen gainekoak. A
ipatu beharra dago, esparru honetan, Elebide Hizkuntza Eskubideak Bermatzeko Zerbitzuak jardutean izan duen proaktibitatean a
ntzemandako hobekuntza.
5. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
administrazioen zerbitzura lan egiten dutenen
artean dagoen euskara erabilera-maila kontuan hartuta, haien
aurrean hizkuntza horretan jarduteak une honetan kostuak eragin ditzake
atzerapenak, deserosotasunak eta berehalakotasun falta direla-eta. Horien garrantzia dela-eta, bereziki Justizia, Polizia eta Osasun zerbitzu publikoei dagokienez, hizkuntza ofizial bat edo beste erabiltzea, esparru horietan, zentzuzko
aukera
askea izatetik urrun dago. Jasotako kexek, operadore juridikoengandik jaso
ahal izan ditugun iritziek, baita gure esperientziak ere hizpide dugun urtean zehar egoera nabarmenki hobetu ez dela erakusten digute. Beraz, gure urteko
azken txostenean horren inguruan egin genituen balorazioa eta gomendioak indarrean daude erabat.
azken txostenean berretsi izana, botere publikoek kontuan hartu behar duten kontua da
aipatutako esparruetan unera
arte hartutako neurrien eraginkortasuna ebaluatzerakoan.
arabera, funtzionarioen
artean, bereziki Epaitegi eta
Auzitegietan lan egiten dutenen
artean, mantentzen diren hainbat jokabide oker gainditu behar dira.
arloko legeriaren ezjakintasuna zuzentzea beharrezkotzat jotzen dugu, izan ere, ezjakintasun horren ondorioz, herritarrek euskara erabiltzeko duten eskubidetik, Justizia
Administrazioan gaztelania ez den beste edozein hizkuntza erabiltzeko eskubidetik sortuko liratekeen beharrak besterik ez direla sortzen uste baita.
alderdien beharra erantzutea baizik: hizkuntza ofizialetako baten ezjakintasunak bakoitzak nahi duen hizkuntzan parte hartzea eragotzi ez dezan behar dute. Kontraesankorra da, beraz, behar hori ez duenak hura bideratzetik sortzen diren eragozpenak pairatu behar izana, hala nola, denbora galtzea eta epaiketak bertan behera uztea interpreterik ez egoteagatik. Bitartekoak urriak izateagatik, interpreteak une eta leku orotan egon daitezen bermatu ezin denez, Justizia
Administrazioak jorratuko den diligentzian edo egintzan interpretearen zerbitzuak beharko dituen edo ez
aurreratu beharko du, bermatzeko beharrezkoa den denbora nahikoarekin. Hori bi
aldagairen mende egongo da: langile judizialek bi hizkuntza ofizialetan lan egiteko duten gaitasuna eta, zein hizkuntzatan hitz egingo duten parte-hartzaileek. Lehenengoa epaitegiak ezagutzen duela suposatzen da; bigarrenaren inguruan epaituari galde dakioke zitazioan bertan, horietako edozein erabiltzeko eskubidearen berri ematen zaion bitartean.
Administrazioaren esparruan jarraiki,
aipatu dugun
aurrerapen falta ekimen interesgarrietara heltzen da, bere garaian Justizia eta
Administrazio Sailak iragarri zituenak izapide guztiak euskaraz egin
ahal izateko. Herritarren eskura inprimaki eta idatzizko eredu berriak jarri direla salbuetsita, urtean zehar geldiarazi dira edo ez dute zehaztapenik izan “Auzia Euskaraz” Erakunde
arteko Batzordea, talde elebidunak finkatzeko
aurreikusitako lantaldeak eta
abokatutza, epailetza eta fiskaltzako
arduradunekin proiektua bultzatzera eta beharrak zehaztera bideratutakoak. Horiek guztiak suspertu beharko dira.
arlo honetan zuzendu dizkiogun gomendioei dagokienez.
Arrazoi horregatik jasotako kexa berrien
aurrean, sailak pixkanaka
aplikatzeko eskubide baten
aurrean gaudela
argudiatzen jarraitu du eta, horren ondorioz, langile elebidunak egotearen menpeko
auzia dela. Horrelako langilerik ez dagoenez, giza baliabideak trebatzeko egungo programetan ezarritakoa besterik ez du jarraitzen eta zerbitzua hobetzeko lanean jarraitu beharrari buruzko
aipamen orokorra emanez
amaitu zuen.
arrazoi berarengatik izapidetutako
aurreko ondorioak zirela bide, erakunde honi emandako erantzunek zuten zehaztapen falta gainditzea eskatu genuen. Hori zela-eta, neurri errealistak, berariazkoak eta ebaluagarriak proposatzen genituen, urte honetan zehar, zoritxarrez, gure jardueraren
alor honetan jasotako kexek helarazi dituzten egoerak berriro ere gertatzeko
aukerak gutxitzeko helburuarekin. Gure gomendioen onespena, horrela bada, bi gertakarik ezeztatu dute:
aipatutako sailak ez ditu bideratu gurekin
adostutako neurriak eta ez du bidali
Arartekoak jarraipena bideratze
aldera eskatutako informazioa. Hori guztia legeak euskal
administrazioei erakunde honekiko harremanari dagokionez ezartzen dizkien beharren kontrakoa da.
antolamenduak foru
aldundiei esparru hori
arautzen duten xedapenak betetzen direla bermatzeko ikuskapen eta kontrol funtzioak esleitzen dizkie. Horien
artean, bertan parte hartzen duten erakundeek
adin horrekin kirolak sustatu behar duen partaidetza- eta hezkuntza-izpirituaren
arabera une oro jarduteko duten beharra
azpimarratu nahiko genuke.
Administrazioak
alor horretan zigortzeko
arauzko tresnarik ez izateak ez du oztoporik ezarri behar zeregin hori arduraz eta proaktiboki burutzeko. Erakunde honen ustez, kirol zentroek eta klubek zentzu horretan praktika oneko kode bat sinatzea norabide zuzenean doan urratsa da.
2. Hezkuntza
2012an 178 erreklamazio jaso dira hezkuntzaren a
rloan. Kexa hauen a
rtean hezkuntza-premia bereziak edo ezgaitasunarengatik, jatorriagatik, etniagatik edo egoera sozio-ekonomikoagatik hezkuntza-premia espezifikoak dituzten ikasleekin edo tratu txar eta jazarpen egoerekin lotuta egoteagatik Haur eta Nerabeentzako Bulegoari esleitzen zaizkionak gaineratuta daude.
Honako hauek dira ukituriko a
dministrazioak:
– Autonomia Erkidegoaren A
dministrazio Nagusia (Eusko Jaurlaritza).....137
– Toki a
dministrazioa.....6
– UPV/EHU.....6
Ohikoa izaten den moduan, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak a
urkeztutako kexa gehienak hartzen ditu. Hori dela-eta, eta batzuetan gorabehera puntualak egon a
rren (atzerapenak informazioaren bidalketan, etab.), sail horretako a
rduradunek erakundeari kexa moduan a
ztertzen ditugun gaiak behar bezala izapidetzeko eskaini dioten laguntza a
zpimarratu nahiko genuke datu positibo gisa.
Horien edukiari dagokionez, jasotako kexak honako gai hauei buruzkoak izan dira:
– Bekak eta bestelako laguntzak.....29
– Eskubideak eta betebeharrak.....22
– Ikasleen onarpena.....21
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura.....19
– Haur hezkuntza.....14
– Lanbide heziketa.....14
– Hizkuntzen irakaskuntza.....13
– Hezkuntzako plangintza/programazioa.....9
– Eskola-garraioa.....9
– Unibertsitateko irakaskuntza.....8
– Eskola-jantokia.....7
– Beste a
lderdi batzuk.....6
– Ikastetxeak-instalazioak.....3
– Ikastetxeak-antolaketa.....1
– Lehen hezkuntza.....1
– Irakaskuntza a
rtistikoak.....1
– Hezkuntza-premia bereziak.....1
Oro har, a
urreko ekitaldietako joera mantendu da eta kexa gehienek ikasleen onarpenari, eskubide eta betebeharrei eta beka eta bestelako laguntzei lotutako gaiak dituzte hizpide. Datu berritzat jo daiteke a
gian hizkuntzen irakaskuntzari eta lanbide heziketari buruzko kexak ugaritzea.
Urte honetan zehar kudeatu diren kexen izapide prozesuaren xehetasunei dagokienez, a
zpimarratzekoa da 2012an jaso diren kexa guztiak, 2012ko urtarrilaren 1ean a
bian zeudenak gaineratuta, txosten hau idatzi den unean honako egoera honetan daudela:
Ikasleen onarpenari buruzko kexa kopurua a
urreko urteetan a
urkeztutakoen a
ntzekoa da. Kexak eragin dituzten a
rrazoiak errepikatu egin dira. Hala, a
urten berriz ere lekurik ez dagoenean a
plikatzen diren onarpenerako lehentasunezko irizpideak zalantzan jarri dira –bereziki, familia unitatearen urteko errentaren irizpideari lotutakoa– eta berriro a
gerian jarri da erroldaren datuen gehiegizko erabilera.
Halaber, hezkuntza-administrazioak baimendutako ratioa berriro a
intzat har dezan hizpide duten kexak jasotzen jarraitu dugu. Horri dagokionez, interesdunei jakinarazi diegu indarrean dauden ratioak gaindi daitezkeela, bakarrik, eta salbuespenez, ezarritako a
rrazoien ondotik, a
urretik zentroen berariazko eskaera eginda, eta ratioa ehuneko hamar handitzeko egungo a
urreikuspenak xede duela behin ikasturtea hasita eskolatu behar diren ikasleak eskolatzea.
Hori horrela, a
zpimarratu nahi dugu, gure iritziz, hezkuntza-administrazioak prozesuaren kudeaketa mekanizaturako bidea emango duen aplikazio informatikoaren xehetasunak a
rgitaratu beharko lituzkeela, bereziki, bigarren eta hirugarren a
ukeren esleipenari buruzkoak.
Jakina den moduan, ohiko prozesu horretatik kanpo, ikasleen onarpena eskolatzeko lurralde batzordeen bidez kudeatzen da. Proposamenak a
urkezterakoan, batzorde horiek, familiek a
dierazitako borondateaz gain, euskal hezkuntza-sisteman a
halik eta integraziorik normalizatuena jarraitu behar dute, zehazki honako irizpideen babesean: 1) zentroaren gertutasuna familia etxebizitzari dagokionez eta eskolan dagoeneko a
nai-arrebarik ote dagoen; 2) funts publikoekin mantendutako zentro guztien (publikoak eta itunduak) a
rteko oreka; 3) zentroetan dauden baliabide teknikoen eta giza baliabideen erabilera eraginkorra eta 4) zentroaren egokitasuna ikasleari hezkuntza-erantzuna emateko.
Joan den urtean, a
ipatu genuen izapidetutako kexa batzuen ondotik beldur ginela ea familien nahia behar bezala kontuan hartzen a
ri ote zen, a
dierazi baikenuen hainbat kasutan eskolatzeko proposamenak hizkuntza eredutik eta familiek eskatutako zentro motatik a
ldentzen zirela. Hori horrela, a
urten a
re kezka handiagoaren isla a
gerian jarri behar dugu. Hain zuzen, familia batzuen kexak jaso ditugu eta horiek, egindako eskolatze-proposamenarekin a
dos ez egoteaz gain, eskolatze-gastuak gain hartzea zailtzen duen egoera ekonomiko zailaren egoera a
gerian jartzen saiatu dira. Ildo horretan, kexa horiek eskolatze-gastuen a
rteko desberdintasuna mahaigaineratzen dute, dela ikastetxe publikoa edo pribatu hitzartua, egoera hori a
lde batera utzi ezin dela a
rgudiatzeko, hain zuzen, familien as
motik a
ldentzen diren eskolatze-proposamenak egiteko irizpideak ponderatzerakoan.
Hezkuntza Sailak nabarmendu du ikastetxe pribatu hitzartuen finantzaketa baldintzek eta eskola-garraio, –jantoki eta –materialerako familiei emandako laguntzek a
ukera ematen dietela herritar guztiei eskola-mapa konfiguratzen duten unibertsitateaz kanpoko ikastetxe-sarean (bai titulartasun publikoko bai pribatu hitzartuko ikastetxeek osatutakoa) erabateko sarbide unibertsala izan dezaten.
Halaber, ikastetxe a
ldaketa edo lekualdaketaren a
ukerari lotutako kexa nahikotxo izapidetu ditugu, ikasleak onartzeko ohiko prozesua a
lde batera utzita. Egoera horren ondotik egiaztatu a
hal izan dugu bi a
rrazoi daudela a
urretik eskatutako zentroan ikasturte batez egotetik salbuesten dutenak: ikaslearentzako a
rriskua edo pairamendua dakarten egoerak eta hezkuntza-ikuskapenaren txosten baten bitartez behar bezala egiaztatuta egon daitezela, eta a
din oso goiztiarretan distantzia esanguratsuetara a
ldatzea dakarten bat-batean jazotako helbide a
ldaketak –azken egoera hori eguneratutako erroldaren egiaztagiriarekin froga daiteke–.
Gure ustez, beharrezkoa da zenbait a
dingaberen eskolatzerik ezaren egoerarekin a
maitzen saiatu diren erabaki judizialen gainean jarraitu diren eskolatze a
ginduak jorratu dituzten hainbat kasu a
ipatzea. Halaber, erakunde honetara jo dute deseskolatzea eta eskola-absentismoa errotik kentzeko onartutako programa a
plikatzeko moduaren a
urka dauden hainbat familiak. Gure iritziz, kexa horiek guztiek a
gerian jartzen dute gizarte-izaerako demanda bat dagoela “etxeko hezkuntza” edo “homeschooling“ izenarekin ezagutzen den hezkuntza-aukeraren inguruan.
Beste kontu batzuk a
intzat hartuz, esan behar dugu, oro har, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak emandako datuek optimistak izateko bidea ematen digutela, hain zuzen, hezkuntza-eskaintzaren etengabeko hobekuntzarako ezarritako a
dierazleen betetzeari dagokionez. Hori bai zailtasunik handienek zero eta hiru urteko hasierako tartean egoten jarraitzen dute, batez ere, bi urteko gelen eskaintzan.
Horri dagokionez, urte horretan a
urkeztutako kexa guztien a
rtean Barakaldon dagoen herritarren demanda bideratzeko as
moz a
urkeztutako kexa gailentzen da. Jakin dugun eskaera horrek ekimen garrantzitsuak eragin dituela, horien a
rtean, udalbatzak 2011ko a
benduaren 29an egindako ohiko bilkuran onartutako mozioa. Horren a
rabera, dagozkion a
ginduak eman daitezen eskatu da Barakaldo Haurreskolak Partzuergoan sar dadin. Hain zuzen ere, mozio hori ez betetzeak herritarren demandari funtsa ematen dio, kontuan hartuta une honetan zero eta bi urteko tarte horretarako programatutako hezkuntza-eskaintza zabal dadin eskatuz erakunde honetan kexa moduan a
urkeztu dela. Euskadiko Eskola Kontseiluak a
urkeztutako Txostena 2008-2010 urteetakoak Barakaldon jazotako plaza eskasiaren a
razo partikularrak biltzen ditu.
Hezkuntza-plangintza edo –programazioaren a
lderdiei dagokienez, 2012. urtean hainbat ebazpen eman ditugu Iruarteta HLHIren hezkuntza-komunitateak hala eskatuta izapidetutako kexen ondotik. Lehenengoa (Arartekoaren ebazpena, 2012ko urtarrilaren 31koa) ikastetxe honetara Mujika-Solokoetxe HLHIko ikasleak lekualdatzea hizpide duen hartutako erabakiari buruzkoa, hain zuzen, a
zken ikastetxe hori barne hartzen duen eraikinaren egitura berritzeko obren ondotik eta, jarraian, bigarrena (Arartekoaren ebazpena, 2012ko a
zaroaren 12koa) Iruarteta HLHIren hezkuntza-eskaintza laugarren ildo batera zabaltzeko erabaki a
dministratiboari buruzkoa. Bi ebazpenetan nahitaez a
intzat hartu behar diren bi a
lderdi gailendu behar ditugu hezkuntza-programazioari edo –plangintzari lotutako hainbat kontu jorratzen direnean: a
lde batetik, egoeran sartuta dauden hezkuntza-agenteen parte-hartzea eta, bestetik, hartutako erabakien motibazio betea.
Hain zuzen, Irungo Elatzeta HLHIrako a
urreikusitako hezkuntza-ibilbide berriari buruzko kexa bat izapidetzeak a
ukera eman digu egiaztatzeko hezkuntza-administrazioaren a
ldetik jarrera harkorra egon dela. Ildo horretan, interesdunei a
dierazi diegu oso positibotzat jo dugula Hezkuntza Sailak a
intzat hartu izana familiek 2. zk.ko ibilbide hori prestatu eta indartzeaz a
rduratu den lantaldean (Hirubide BHI, Elatzeta HLHI eta Leka-enea HLHI zentroak barne hartzen ditu) zuzenean parte hartu izana.
Are gehiago, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa sailburuak Hezkuntza Batzordearen a
urrean Arabako eskola-maparen berri emateko egindako Legebiltzarreko a
gerraldi batean gailendu nahi izan du a
ipatu mapa plangintza demokratikoaren ondorioa dela, hezkuntza-komunitatearen ordezkari guztien partaidetzarekin, erakunde honek behin eta berriro errepikatu duen moduan.
Aurreko honi lotuta, onartu behar dugu Gasteiz hirirako mapa berri honetan ezarritako programazioak a
ukera eman duela joan den urteko (2011) txostenean jaso genuen egoera bideratzeko; bertan haur kopuru esanguratsua geratu zen plazarik gabe ikasleen onarpenerako prozesuan.
Sarreran a
dierazi dugu hizkuntzen irakaskuntzari eta lanbide heziketari buruzko kexak ugaritu egin direla. Gure iritziz, krisi ekonomikoaren egungo egoerak gazte as
kori bultzatzen die haien heziketa lan-merkatuan sartzen lagun diezaieketen ikasketa berriekin zabaldu eta osatu dezaten.
Lanbide heziketaren esparruan goi-mailako irakaskuntzen eskaintza handiagoa ez egotearen ondotik haserre dauden herritarren kexak jaso ditugu. Horrez gain, nabarmendu beharrekoak iruditzen zaizkigu zenbait interesdunek egindakoak, kontuan hartuta a
ldez a
urretik euren a
ukeraren barruan dagoen familietako bati lotutako erdi-mailako ziklo bat gainditu ostean, probaren zati zehatza egitetik salbuetsita egongo zirela uste zutela. Haien matrikulak izapidetzerakoan horiek izapidetzeaz a
rduratzen ziren ikastetxeen a
kats baten ondotik, probaren emaitzak a
rgitaratzerakoan, zati zehatzean kalifikatu gabeko hautagaitzat jo ziren. Dena den, a
zkenean, salatutako a
katsak konpondu egin dira.
Hizkuntzen irakaskuntzari dagokionez, a
zpimarratu behar dugu espediente kolektibo bat ireki dugula Hizkuntza Eskola Ofizialetan ikasleak onartzeko irizpideei buruzko hainbat kexaren ondotik. Kexa horiek ez datoz bat a
dinari buruzko a
talean 2012ko a
pirilaren 20ko a
ginduaren bidez sartu eta berrogei urtetik gorako eskatzaileek puntuaziorik jaso ez dezaten beste a
din tarte batzuetakoei ematen zaienean xedatzen duen baremazio berriarekin. Baremazio berri horren ondorioz, haien eskaerek ez zuten emaitzarik eduki haien interesekoak ziren matrikulazioak gauzatzerakoan. A
raubide hori berria da eta 2012-2013 ikasturtean gaineratu dute, hau da, ez dator bat a
urreko urteetan jasotako xedapenekin.
Gaiaren berri izateko Hezkuntza Sailaren lankidetza eskatu ondoren eta dagokion a
zterketa eginda, ondorioztatu genuen egindako a
ldaketak oinarria zuela eta a
rbitrariotzat jotzeko a
rrazoirik ez genuela. Horri dagokionez, hezkuntza-administrazioak haren zifra zehatzekin berretsi zuen irakaskuntza horien demanda nabarmen handitu dela eta, eskola-lanpostu gehiago sortzeko egindako a
haleginak bideratu a
rren, ezinezkoa dela eskaera guztiei erantzuna ematea. Horregatik, eskatzaile bakoitzaren eskubide onena a
ntolatzeko baremoa a
rtikulatzerakoan a
din txikiagoko interesdunei lehentasuna ematea erabaki dute, ikasketa horiek gaindituta izateak lan-merkatuan sartzen lagun baitezake.
Kexa horien harira, apirilaren 3ko 47/2012 Dekretuaren onarpenaren berri eman nahi dugu. Horren bidez euskaraz egindako ikasketa ofizialak a
intzat hartzen dira eta euskara-maila hizkuntza-tituluen eta ziurtagirien bidez egiaztatzetik salbuesten da (EHAA, 74. zk., a
pirilaren 16koa).
Halaber, berriz ere ikastetxe a
tzerritarretan euskara eta euskal literaturaren irakaskuntza ezartzearen ondotik sortutako a
razoak mahaigaineratu behar ditugu. Tamalez, a
ipatu a
razoek oraindik ere dihardute hainbat zentrotan, zehazki, San Bonifacio ikastetxe a
lemanean, eta a
razook bideratzeko hezkuntza-administrazioaren jarrera erabakigarriagoaren falta sumatzen dugu.
Horrez gain, 2012. urtean Hezkuntza Marko Hirueleduna (HMH) (Arartekoaren ebazpena, 2012ko a
zaroaren 22koa) esperimentatzeko hautatutako ikastetxe batean erabilitako ikasleen banaketarako irizpideen gaineko iritzia a
zaldu behar izan dugu.
Egia da HMHren jardun esperimentalaren ezaugarri diren orientabide ireki eta malguek ikasleak taldekatzeko hainbat irizpide barne hartzen dituztela, ikastetxeei a
itortu zaien a
ntolakuntza-, pedagogia- eta kudeaketa-autonomia gauzatuz. Kexa eragin duen kasuan, a
ukeratutako sailkapena justifikatzeko a
rgudiatu da baliabide gehiago esleitu dituztela taldeen a
rtean zeuden desberdintasunak orekatzeko. Izan ere, ematen du taldeen ebaluazioaren emaitzek erabilitako estrategia bermatzen dutela. Edonola ere, emaitza horiek a
lde batera utzita, noiz nolakoak baitira, erakunde honen ustez, komenigarria litzateke Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak a
zterketa sakonagoa egingo balu. Horrela, ondorioztatu a
halko da HMH esperientzian parte hartzeko baldintzak egokiak diren haien prestakuntza a
kademikoa hezkuntza hirueleduneko proiektu horrekin bat eginez jarraitu nahi duten ikasleen a
ukera berdintasuna bermatze a
ldera.
Ikastetxeei dagokienez, a
dieraziko dugu Txingudi-Irungo ikastola HLHIko eta Txingudi BHIko gurasoen elkarteak erakunde honen esku-hartzea eskatu dutela, zenbait helbururen a
rtean, ikastetxe horien ohiko mantentzean tartean dauden hainbat a
dministraziok eduki behar duten a
rdura-maila zehazteko. Jakin badakigu ikastetxe horiek –ikastolak eta eskola publikoa batzeko prozesuaren ondorioz irakaskuntzako sare publikoaren zati direnak– egoera berezia a
ri direla pairatzen. Izan ere, hezkuntza-egitasmoaren eta –plangintzaren ondorioetarako Irungo udalerrian bizi diren ikasleei erantzuna ematea a
urreikusi bada ere, zentro horiek dituzten ondare ondasunak eta 2011ra a
rte eman ez zen titulartasuna Hondarribiko Udalari dagozkio. Bideratutako izapideetan Hondarribiko a
lkatetzaren jarrerak harritu gaitu, kategorikoa izan baita Txingudi ikastolako instalazioak barne hartzen dituen eraikinen sarbideak eta instalazioak mantentzeko baliabide ekonomiko gehiago ez emateko erabakiari dagokionez.
Garraio eta jantoki zerbitzu osagarriei dagokienez, joan den urtean a
dierazi genuen garraio eta jantoki zerbitzu osagarriak konfiguratzeko moduak gure esku-hartzea baztertzea eragin zuela, hain zuzen, eztabaidatik salbuetsi gabeko hainbat kasutan, kontuan hartuta kudeaketa zuzenaren jantoki zerbitzuaren baimenak berekin dakarrela eguerdiko eskola-garraioaren zerbitzua ukatzea. Halaxe jazo zen Duranako Ikasbidea Ikastola IPIren inguruan a
urkeztutako kexarekin.
Horri dagokionez, 2012. urtean a
gerian jarri behar da Ikasbidea ikastolako a
utobusaren erabiltzaileen guraso elkarteak (TTIPI-TTAPA Ikasbidea elkartea) hilabeteak daramatzala haren eskaeretan a
intzat hartzeko bide formal bat gaitzeko helburuaren inguruan lanean. Ildo horretan, erakunde honen bitartez, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa sailburuaren a
urrean mahaigaineratutako eskaera bat berariaz ebazten a
halegindu gara baina, saiakerak behin eta berriro egin a
rren, oraindik ez dugu a
ldeko emaitzarik lortu.
Halaber, eztabaida eragin du hezkuntza-administrazioak hartutako erabakiak, a
legia, A
metzaga, Sarria eta Bitoriano herrietan bizi diren ikasleei ematen zitzaien eskola-garraioaren zerbitzua eteteari buruzkoak. Eskola-kontseiluetako hainbat ordezkarik, baita A
rabako Zuia udalerriko ikastetxeetako gurasoen elkarteetakoek ere, gure bitartekaritza eskatu dute.
Jantoki zerbitzuari dagokionez, jankideek garraiorako eskubidea izan edo ez izatearen a
rabera ordaindu behar dituzten zenbait prezio zalantzan jartzen dituzten kexak gailendu behar ditugu.
Zerbitzu horren gaineko irizpideek xedatzen dute garraiorako eskubidea duen ikaslearen jantokiko kuota eskubide hori ez duenarena baino baxuagoa izan dadin. A
zken horiek tratu desberdintasun horretaz kexu ziren eta, gure iritziz, ez dakar oinarririk gabeko bereizkeria, eskola-jantoki zerbitzua ezartzeko lehentasuna lotuta baitago eskola-garraiorako eskubidea duten ikasleak egoteari.
Hala, iruditzen zaigu kexa horiek a
gian a
gerian jartzen dituztela krisi ekonomikoaren ondorioak, beste ekitaldi batzuetan ez baitira mahaigaineratu, kontuan hartuta duela gutxi a
rte jantokirako eskubidea lortzeaz baino a
rduratzen ez ziren familiek orain prezio sistema zalantzan jarri dutela.
Horrez gain, a
zken urteotan familia batzuek behin eta berriro egindako bi eskaera jorratzen a
ri gara. Horietako bat, dieta begetarianorako a
ukera a
itortzea, a
zkenean onartu egin dena. Hain zuzen, Administrazioen eta Zerbitzuen sailburuordearen zirkularra. Horren bidez, kudeaketa zuzeneko erregimenean, 2012/2013 ikasturtetik a
urrera, eskola- jantokien funtzionamendurako jarraibideak ematen dira, menu basal orokorraz eta egon daitezkeen ikasleen intolerantziek, a
lergiek edo gaixotasunek eragin ditzaketen espezialez gain –menu begetarianoa eta txerririk gabeko menua barne hartzen ditu–.
Azken hori, ordea, txerririk gabeko menua, hezkuntza-administrazioaren ustez a
rrazoi erlijiosoengatik dieta desberdina nahi duten familia horiei erantzuna eman nahi izatea, ez da nahikoa eta, horregatik, halal dieta izenekoa onar dadin eskatzen dute.
Eskaera hori, besteak beste, Euskadiko Kontseilu Islamikoak sinatu du eta haren eskaerak beste esparru batzuetara zabaltzen ditu, a
dibidez, a
rabiera eta Marokoko kultura irakastera bideratutako Espainia eta Maroko a
rteko programaren esparruan irakasleak kontratatzera.
Hezkuntza-premia bereziak dituzten ikasleei dagokienez, 2012. urtean osasun-arloko premia jakinei buruzko kexak (1 motako diabetes mellitus) izapidetzen jarraitu dugu eta eskola-orduetan eskaini beharreko osasun a
rreta bereziari buruzko zirkularra, 2005eko a
zaroan onartutakoa, gure jardueraren oinarritzat hartu dugu.
Halaber, 2012ko a
zaroaren 29ko A
rartekoaren ebazpenean a
dierazitakoa gailendu behar dugu, hain zuzen, hezkuntza-premia bereziak dituen a
dingabe baten kasua (haren familia-etxebizitzatik gertu dagoen hitzartutako zentro batean matrikulatzea baimendu zaio eta hezkuntza-laguntzarako espezialista bat behar du).
Horrez gain, familia baten kexa ebazteko a
ukera izan dugu. Familia horrek haren semearen txosten psikopedagogikoak eskuratu nahi zituen, baita a
dingabeak, La Ola eskola itxi eta Berango-Merana HLHIko gela egonkor batean eskolatuta egon ostean, Getxoko Julio Caro Baroja BHIn egon eta gero, gelako a
rduradunaren, laguntzarako langileen eta garraio-arduradunen laguntzarekin lekualdatu zituzten egiaztatu ere.
Beste urtebetez, eragindako familia batzuek a
zpimarratu dute gaindohatzeko baldintza pertsonalei loturiko hezkuntza-premia bereziak dituzten eta a
rreta faltaren nahasmenduak dituzten ikasleei erantzun hobea ematen a
halegintzeko premia. Horri dagokionez, Eskola inklusiboaren esparruan a
niztasunari erantzuteko plan estrategikoa a
bian jartzeak xede hori lortzeko beharrezko estrategiak indartzeko a
ukera emango duelakoan gaude.
Halaber, Euskal Gorrak - Pertsona Gorren Elkarteen Euskal Federazioak berriro ere entzumen ezgaitasunen bat duten ikasleen premien inguruko hainbat kexa helarazi dizkigu, bereziki, hizkuntzak eta lanbide heziketako ikasketa jakinak ikasten a
ri direnen a
ldetik.
Hain zuzen, eskaera mota horiek unibertsitateko a
ldia ere jorratu dute. Urte honetan a
halegindu gara Ezgaitasunen bat duten pertsonei a
rreta emateko zerbitzuak berriro a
intzat har dezan bat-batean entzumen ezgaitasunak eragin dion Medikuntza Fakultateko ikasle bati laguntza emateko a
ukera. Hala, saiatu gara unibertsitateak estenotipia teknikak sartzeko a
ukera edo dauden laguntzarako langileei esleitu ohi zaizkien egitekoak zabaltzeko a
ukera baloratu ditzan. Unibertsitateak planteatutako proposamenak ukatu ditu gehiegizkotzat jo baititu. Tamalez, laguntza falta horren ondotik ikasleak, a
zkenean, medikuntzako ikasketekin jarraitzeko grina a
lde batera utzi du.
Azkenik, eskola-bizikidetzari dagokionez, gure jarduerak ikastetxe batean berdinen a
rtean jazotako tratu txarren kasu bati lotutako jarduera a
maitzen duen 2012ko martxoaren 27ko A
rartekoaren ebazpena a
ipatuz laburtuko ditugu. Derrigorrezko bigarren hezkuntzako 2. mailan ikasten zegoen bitartean berdinen a
rteko tratu txarren kasu batean egon zen gazte baten familiak erakunde honen esku-hartzea eskatu du, hezkuntzako a
genteek egoera horren a
urrean jardun zuten moduagatik. Erakunde honek positiboki baloratzen du Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ikastetxeetan berdinen a
rtean gertatzen diren tratu txarrekin lotutako episodio posible guztiak a
halik eta a
rintasun, eraginkortasun eta segurtasun handienaz jorratzeko egiten duen a
halegina. Horretarako neurria izan da, esate baterako, Ikastetxeetan berdinen a
rteko tratu txarrak gertatzen direnean jarduteko gida eta Eskolan ciberbullying-aren a
urrean jarduteko protokoloa gida berriak onartu izana. Hala ere, kexa honetan a
ztertutako kasuaren errealitatearen ondorioz, berriz ere a
zpimarratu behar dugu jarduera burokratizatuak ekidin behar direla eta tratu txarren errealitatearen diagnostiko ona egiteko, biktimei laguntza, babesa eta segurtasuna emateko eta ukitutako familiekin konfiantzazko harremana eta komunikazio ona izateko helburu saihestezinak era a
rrakastatsuan bete eta as
eko dituzten gida berri hauen a
plikazio sistematiko eta eraginkorra sakondu behar dela.
3. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
2012. urtean Gasteiz hirian bi urteko geletan hezkuntza-plangintzan ezarritako a
dierazleen betetzearen jarraipena egiteko hasitako ofiziozko jarduera a
maitu dugu. Ikastetxeen zuzendariak emandako erantzuna eta, bereziki, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa sailburuak 2012ko martxoaren 19ko saioan Eusko Legebiltzarreko Hezkuntza Batzordean izandako esku-hartzeak a
ukera eman du plaza eskaintza familien demandara egoki dadin hezkuntza-administrazioak egindako plangintzaren a
halegina berresteko. Hala, a
dierazi behar dugu 2012-2013 ikasturterako ikasleak onartzeko prozesua itxi egin dela eta ez dela a
parteko kexarik erregistratu Gasteizen zabalkuntza eremu berrietan bi urteko plazen eskaintzaren inguruan.
Horrez gain, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak haur hezkuntzako lehenengo zikloaren gainean egindako diagnosiaren lehenengo a
urrerapenaren berri izan dugu.
Jakin badakigu, diagnosi horren esparruan, hezkuntza-ikuskapenak txosten bat egin duela hezkuntza-administrazioaren mendeko ikastetxeetako bi urteko geletarako langile laguntzaileei buruzkoa, eta honako a
lderdi hauek jorratzen dituela: (1) Bi urteko geletan Hezkuntza Sailekoak ez diren zenbat langile dauden; (2) eskaintzen dituzten zerbitzuaren modalitateak, kontratuen tipologia eta kontratatzen dituzten eragileak; (3) geletan langile horiek eman beharreko denbora –ordutegiak– eta esku-hartze motak; eta (4) familiek ordaindu beharreko kuotak.
Txosten hori egiterakoan sailak beharrezko esku-hartze ildoak zehazteko eta horretarako jarduera egutegi bat ezartzeko proposamenaren berri baino ez dugu izan. Hortaz, jarduera horrek eman ditzaken erantzunak ezagutzeko zain geratzen gara.
4. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
Urte honetan izapidetutako kexa kopurua a
intzat hartuta a
dieraz dezakegu hezkuntzaren a
rloa, a
urreko ekitaldietako joerarekin jarraituz, erakunde honen jarduera guztien a
rtean zamarik handiena duen eremua dela.
Ikasleak onartzeko prozesuari buruzko kexak behin eta berriro egoteak eragiten du beste urtebetez indarrean egon dadila, gure ustez, erakunde honek hezkuntza-administrazioari mahaigaineratzen dion gomendioa, a
legia, hezkuntza-administrazioak kontu handia izan behar du ikasleak onartzeko prozesuak kudeatzean, plaza nahikorik ez dagoen kasuetarako ezarritako lehentasunezko irizpideak erabat a
plikatzen direla egiaztatuz eta beharrezkoak diren helburuetan –familiaren eta laneko beharrak bateratzea, a
dibidez– lagundu ezin duten beste horien a
plikazioa berraztertuz edo berriz hausnartuz.
Hori horrela, a
zpimarratu nahi dugu lurralde batzordeak direnean eskolatze-proposamenak egiten dituztenak, hezkuntza-administrazioak bermatu beharko duela zentroetan finantzaketa baldintzek, baita eskola-garraio, –jantoki eta –materialerako familiei emandako laguntzek ere, bidea ematen dutela herritar guztiek unibertsitateaz kanpoko irakaskuntza-ikastetxe guztietarako sarbidea izan dezaten, a
dierazi den moduan, eta a
re gehiago une hauetan, hain zuzen, hainbat proposamenek dakartzaten eskolatze-gastuak gain hartzeko zenbait familiek zailtasun ekonomikoak dituztela esan dutenean.
Halaber, hezkuntza etxean ematea (homeschooling) erabaki duten familia batzuetan a
ntzemandako ondorioak a
ipatu behar ditugu. Horri dagokionez, kezkatzen gaitu halako egoeren ondotik bideratutako eskolatze-aginduen behin-behineko ez betetzea tartean dauden a
dingabeen zaintza galdu edo kentzeko a
ukerarekin lotzeak.
Oro har, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak eman dizkigun datuek a
ukera eman digute positibotzat jotzeko hezkuntza-eskaintzaren etengabeko hobekuntzarako ezarritako a
dierazleen betetzea. Dena den, zailtasunik handienek zero eta hiru urteko hasierako tartean egoten jarraitzen dute, batez ere, bi urteko gelen eskaintzan.
Lehenengo a
ldi horri dagokionez, Hezkuntza Sailak horren inguruan egindako diagnosiaren ziozko ondorioek, egungo eskaintza egokitzen laguntzeaz gain, estrategiak ezartzeko a
ukera emango dutelakoan gaude, hain zuzen, a
zken horiei jarraiki hezkuntza-aldi horretako hainbat kontu eztabaidagarri jorratzeko (adibidez, hezkuntza-administrazioaren mendeko ikastetxeetako bi urteko geletarako langile laguntzaileak egotea).
Edozelan ere, uste dugu beharrezkoa dela hezkuntza-arduradunek gain hartutako ildoa onartzea plangintza demokratikoa hezkuntza-komunitatearen ordezkari guztien partaidetzarekin a
halbidetu eta errazteko, nabarmendutako kexa batzuek a
gerian jartzen duten moduan. A
rduradun berriek ildo horretatik jardungo dutelakoan gaude.
Krisi ekonomikoaren egungo egoeraren ondorioa da hizkuntzen eta lanbide heziketako ikasketen demanda handitu izana. Horregatik, Hezkuntza Saila a
nimatu nahi dugu egungo eskaintza handitzeko bidea eman dezaketen a
ukera guztiak a
gortzen saia dadin eta, hala, goi-mailako ikasketetarako eta hizkuntzen prestakuntzarako sarbidea bidera dezan, gure gazteak lan-merkatuan sar daitezen errazteko.
Horrez gain, zerbitzu osagarrien konfigurazioan –adibidez, jantokia–, a
hal den neurrian, familia erabiltzaileen a
rtean geroz eta gehiago zabaldutako eskaera berriak a
intzat har daitezen a
nimatu nahi dugu –adibidez, halal dieta eskatzen duten horien kasua–.
2012. urtean Eskola inklusiboaren esparruan a
niztasunari erantzuteko plan estrategiakoa a
bian jarri dela ikusi dugu. Plan horretan, a
zken batean, ikasle guztien hezkuntzarako eskubidea bermatzeko zenbait helburu, xede eta ekintza estrategiko ezartzen dira.
Plan horren ebaluazio eta jarraipenaren bitartez kexa batzuk eragin dituzten egoerak pairatzen dituzten ikasleei ematen zaien hezkuntza-erantzuna hobetzen lagunduko duelakoan dago erakunde hau –adibidez gaitasun benetan handiak dituzten ikasleen kasua, baita a
rreta faltaren nahasmenduak dituzten ikasleenak ere-.
Hori horrela, berriz ere, eskola-ordutegian zehar osasun-premia bereziei emandako erantzuna bizkortzeko premia a
zpimarratzen dugu.
Azkenik, eskola-bizikidetzari dagokionez, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila berdinen a
rtean gertatzen diren tratu txarrekin lotutako episodio posible guztiak a
halik eta a
rintasun, eraginkortasun eta segurtasun handienaz jorratzeko egiten a
ri den a
halegina positibotzat jotzen badugu ere, nabarmendu nahi dugu jarduera burokratizatuak saihestu behar direla eta tratu txarren errealitatearen diagnosi ona lortu, biktimei laguntza, babesa eta segurtasuna eman eta eragindako familiekin konfiantzazko komunikazio egokia izatea xede duten helburu saihestezinei behar bezala erantzuteko bidea emango duten gida berrien a
plikazio sistematikoa eta eraginkorra sakondu behar dela.
3. Ogasuna
2012. urtean zehar 99 erreklamazio izan dira Ogasunaren a
rloan; beraz, Erakundeak izapidetutako kexa guztien %3,91 a
rlo honetakoak izan dira. Ondoren a
dministrazioka xehakatuko ditugu:
– Tokiko a
dministrazioa.....55
– Foru a
dministrazioa.....32
– Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza).....5
Honela sailkatu ditugu a
ztertutako kexak, gaiak edo a
zpiarloak kontuan hartuta:
– Tasak.....32
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura.....29
– Tokiko zergak.....14
– Foru zergak.....12
– Prezio publikoak.....11
– Beste a
lderdi batzuk.....1
Ondoko taulan 2012ko ekitaldian kudeatutako kexen estatistikak a
geri dira, ekitaldia itxi denean (abendua) eduki diren datuen a
rabera:
Atal honetan herritarrek A
rarteko erakundearen a
urrean a
urkeztu dituzten kontu nagusiak jorratu behar dira. Jarduera batzuk besteen gainetik a
zpimarratzea oso zaila bada ere, bi kontu bakarrik nabarmenduko ditugu: Ohiko etxebizitzan inbertitzeko epeari dagokionez PFEZan lurraldeen a
rtean dagoen tratamendu ezberdina eta zergaren mende dagoen ondasunaren titularkideen senar-emazte a
rteko hausturek Ondasun Higiezinen gaineko Zergan duten eragina.
PFEZa erregulatzen duten hiru a
rauek zergadunaren ohiko etxebizitza eskualdatzeagatik lortutako ondare irabaziak ohiko etxebizitzan inbertitzeagatik salbuespena jasotzen dute, betiere, eskualdaketa horretan lortutako zenbateko guztia ohiko etxebizitza berri baten erosketan inbertitzekotan, beste hainbat baldintzen a
rtean, 2 urteko epean.
Egoera oso larriak eragiten a
ri zen hipoteka-maileguen eskaintzan egondako geldiarazpenaren a
urrean, Gipuzkoako Foru Ogasunak, Zerga Koordinaziorako Organoan jakinarazitako erabakien oinarriaren gainean, inbertitzeko epea 2 urtetik 3 urtera luzatu zuen, ohiko etxebizitza 2006ko urtarrilaren 1etik 2010eko a
benduaren 31ra bitartean erosten zenerako eta ondoren a
urreko ohiko etxebizitza eskualdatzeko. Luzapen horrek ez zuen onurarik ekarri kontrako egoeran, hau da, hasierako ohiko etxebizitza eskualdatu eta ondoren ohiko etxebizitza berria erostekotan. Bigarren egoera horretan, etxebizitza horien eskualdatzaileek hasierako 2 urteko epea izaten jarraitzen dute ohiko etxebizitzan inbertitzetik lortutako salbuespena gauzatzeko.
Araba eta Bizkaiko foru ogasunek epe hori a
re gehiago luzatu zuten eta 4 urtetan finkatu zuten, bai etxebizitza berria erosi (2006ko urtarrilaren 1etik 2010eko a
benduaren 31ra bitartean) eta ondoren a
urreko ohiko etxebizitza eskualdatzen zenerako, bai kontrako egoerarako, hau da, hasieran eskualdatu (2006ko urtarrilaren 1etik 2010eko a
benduaren 31ra) eta ondoren ohiko etxebizitza berria erosten zenerako.
Gipuzkoako herritarrak egungo egoera ekonomikoaren eta uneko merkatu higiezinaren zorroztasun handiagoaren a
urrean egoera zaurkor eta zailago batean daudenez hurbileko a
rabar eta bizkaitarrekin a
lderatuta, Gipuzkoako Foru A
ldundiari kontu honen inguruan tratamendu homogeneoa bila zezala proposatu genion.
Ezberdintasun mota horiek, legezkoak diren a
rren eta lurralde historikoetan PFEZaren a
lorrean dagoen a
rauzko a
halmen osoan justifikatzen badira ere, herritarrentzat ulertzeko oso zailak dira, izan ere, bereziki une honetan horren korapilatsua den kontuari, hau da, ohiko etxebizitzan berrinbertsioa gauzatzeko epeari dagokionez bat egiten ez duen legeria ikusi dute, harrituta.
Zoritxarren, Gipuzkoako Foru A
ldundiak ez zuen gure eskaera kontuan hartu eta Batzar Nagusietan ez da inolako zuzenketa edo proposamenik egin zentzu horretan.
OHZn ondasun higiezinen titularkidetasunari dagokionez, a
intzat izan behar dugu subjektu pasiboan ondasun komunitate bat dagoela egiaztatzen ez bada, udalak kargatutako higiezineko titular guztiei OHZren likidazioaren jakinarazpena burutzeko beharra duela eta, ondorioz, horietako bakoitzak banakako likidazio baterako eskubidea dauka ordaindu beharreko dagokion kuota zehaztuz.
Guk a
ztertu behar izan genuen kasuan, irabazpidezko sozietatea iraungi zen senar-emaztearen a
rteko erregimen ekonomikoa desegin zuen dibortzioaren epaiaren babesean. Une horretatik a
urrera ez zegoen unitate ekonomikorik, baizik eta ondasun higiezin baten %50aren titularrak ziren bi pertsona.
Ondoren, banakako likidazioak igorri behar ziren, a
dministrazioak horiek emateko beharrezkoak ziren datu nahikoak ezagutzen baitzituen. Jarduera horrek ez du inolako zailtasun osagarririk eragiten zergak ordainarazten dituen a
dministrazioarentzat, horrek, gainera, premiamenduzko bidea dauka zorraren ordainketa eskatzeko, hori borondatezko epean ordaintzen ez bada.
Administrazioak datu horiek ez baditu, ordaintzeko betebeharra dutenek lagundu behar dute datu pertsonalak, helbidea eta bakoitzaren parte-hartze portzentajea helaraziz.
3. A
raudi- eta gizarte-testuingurua
Zerga a
raudia oso a
lor dinamikoa da eta ohikoa da foru zein udal mailako a
raudian eragina duten etengabeko doiketa eta eguneratzeak izatea.
Foru a
raudiaren a
ldaketa orokorrak A
rabako Lurralde Historikoan 2012. urterako Zerga Neurriei buruzko abenduaren 22ko 18/2011 Foru A
raua eta Ondarearen gaineko Zerga a
rautzen duen abenduaren 22ko 19/2011 Foru A
raua onartzean gertatu ziren; Bizkaian, 2012rako eta 2013rako zenbait xedapen iragankor eta zergen a
rloko beste neurri batzuk onartzen dituen otsailaren 29ko 1/2012 Foru A
rauarekin eta 2011rako eta 2012rako Ondarearen gaineko Zerga ezartzen duen abenduaren 28ko 4/2011 Foru A
rauarekin eta Gipuzkoan, Pertsona Fisikoen Errentaren Gaineko Zerga ekitatea lortzeko bidean a
ldatu eta beste zerga neurri batzuk onartzen dituen abenduaren 26ko 5/2011 Foru A
raua eta Ondarearen gaineko Zerga berrezartzen duen abenduaren 26ko 6/2011 Foru A
raua onartzerakoan.
Ezin dugu zalantzan jarri hartutako neurrien garrantzia; hala ere, uneko krisi ekonomikoak sakontasun handiagoko zerga politikako erabakiak hartzea eta iruzurraren eta itzurpen fiskalaren a
urkako borroka gehiago indartzea eskatzen du.
2012. urtea bereziki a
ztoratuta egon den ekitaldia izan da, politika publikoetan egondako murrizketak ezaugarritzat dituena, bai estatu mailan bai EAEren esparruan. Igarotzen a
ri garen egoera ekonomiko zailak lurralde historikoen bilketan eragina izan du eta horrekin, politika publikoen gastua eta ezarketa baldintzatzen da.
Gure erakundeak buru dituzten sentsibilitate ezberdinen a
rteko desadostasuna Zerga Koordinaziorako Organora heldu da eta bertan ez da lortu, gai garrantzitsuei dagokienez, behar bezalako harmonizazioarekin a
urrera egitea.
Nolanahi ere, uneko zerga sistemaren erreforma koordinatu egituratuagoa burutu nahi dela dirudi, a
dostasunez guztiz biribiltzen ez dena.
Aipatu beharra dago, garrantzia handia duelako, a
urrekontu-egonkortasuna bermatzeko eta lehiakortasuna bultzatzeko neurriei buruzko uztailaren 13ko 20/2012 Errege Lege-dekretuak, 2012ko irailaren 1etik a
urrerako ondorioekin, Balio Erantsiaren gaineko Zergaren tasa orokorra eta murriztua nabarmenki igo zituela, %18 eta 8tik %21 eta 10era pasa baitira, hurrenez hurren.
Tokiko zergen a
lorrean, berritasun nabarmenenak Ondasun Higiezinen gaineko Zergan izan dute eragina, Bizkaia eta Gipuzkoako Lurralde Historikoetan.
Bizkaian, a
zkenik, Lurraldean ondasun higiezinen balioespen katastrala eguneratzeko gomendatutako prozesua burutu da eta horretarako a
raudi multzo garrantzitsua onartu da. Balio berriak a
plikatu a
urretik jakinarazi behar direnez, balorazio berriak 2014an sartuko dira indarrean.
Gipuzkoan, udal zergen esparruan zenbait a
ldaketa sartzen dituen uztailaren 4ko 4/2012 Foru A
rauak toki erakundeei eskumena eman die, euren ordenantzen bidez, OHZren kuota likidoaren %150ra a
rteko gainordaina eskatu a
hal izateko subjektu pasiboaren edo hirugarrenen –alokatu izanagatik edo erabilera lagatzeagatik– ohiko egoitza ez diren egoitza erabilerako ondasun higiezinei dagokienez.
4. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
Ogasuneko a
lorrak garatzen duen jarduera nagusia herritarrek helarazten dizkiguten kexa partikularrak a
ztertu eta ebaztean datza. Hala ere, a
lorrean ere garrantzia hartu du gomendio orokorrak burutzeko eta jarraitzeko zereginak, baita ofiziozko jardueren bultzadak ere. A
zken horien helburua, a
raudi a
ldaketak sustatzea eta herritarrentzat egokiagoak diren a
dministrazio jardunbideak ezartzen laguntzea da.
Krisi ekonomiko larri batean gaude eta horrek familien ekonomian duen zuzeneko eragina euskal gizartearen ehuneko oso handi batek pairatzen du, herritarren sektore as
kok jasandako erosteko a
halmenaren galera garrantzitsuan a
ntzematen dena. Langabezia, lanaren estutasuna, jarduera ekonomiko mantsoagoa… familietan eskura dituzten baliabideen hondatze nabarmena eragiten a
ri dira eta, horrekin batera, baita bilketaren murrizketa ere.
Familia as
koren finantza-egoera oso zaila da gaur egun, izan ere, euren diru-sarreren murrizketa zorrotzari dagoeneko pairatzen zuten zorpetze-maila handia gaineratzen zaio, halabeharrez.
Bereziki dramatikoa da euren ohiko etxebizitza galdu dutenen pertsonen egoera, sinatutako maileguaren kuotei a
urre egin ezinik, hipoteka-bermea burutu delako.
Higiezin baten jabetzaren eskualdaketa hiri-lurren balio-gehikuntzaren gaineko zergaren (HLBGZ) zerga egitateetako bat da eta, ondorioz, horren kokalekuaren herriko udalak hipoteka zordunari zerga horri zegokion likidazioa likidatzen zion.
Arazo larri horren a
urrean, A
rarteko erakundeak 2011n gomendio orokor bat eman zuen, foru a
rauak a
ldatzeko helburuarekin eta ondoren, horri jarraiki, baita zerga hori a
rautzen zuten udal ordenantzak ere, ohiko etxebizitzaren gaineko hipoteka betearazpenetatik sortutako lurren eskualdatzeak zergatik salbuetsita geratzeko.
Proposamen horren ondorioz hiru foru a
rauak a
ldatu dira, modu berean izan ez bada ere, izan ere, egoera horietan burututako ohiko etxebizitzaren erosleari lortutako zerga-kuotaren ordainketa helarazi zaio, eroslea zergadunaren ordezko subjektu pasibo bihurtu dela oinarri hartuta. Horrek, gainera, ezin dio zergadunari eskatu ordaindutako zerga betebeharraren zenbatekoa.
Hiru foru a
rauak 2012. urteko udaberrian zehar sartu ziren indarrean. A
ldaketa hori zerga ordenantzetan gaineratu ez bada ere, hainbat toki erakundek zuzenean a
plikatu dutela jakin izan dugu. Nolanahi ere, foru a
rauen eduki berria indarrean sartu zenetik, erakunde honetan ez dugu a
rrazoi horren inguruko kexarik jaso.
2010. urtean erakunde honek gomendio orokor bat eman zuen salatzeko zaborraren tasa kobratu izana, nahiz eta Gipuzkoako zenbait udalerritan zerbitzua modu eraginkorrean eman ez.
Onartu behar dugu, denbora ugari igaro bada ere, jardunarekin jarraitzeaz gain a
razo bera a
ntzematen hasi garela Bizkaiko Lurralde Historikoko landa guneko zenbait udalerritan. Murrizketek zaborra biltzeko zerbitzuaren a
ntolamenduan eragina izan dute eta zerbitzu horri loturiko hiri a
ltzarien hurbiltasun eta eskuragarritasunaren inguruko ohiko irizpideak edukiontzien eraginkortasun ratioak nagusitzen edo handitzen dituzten beste batzuekin ordezkatzen a
ri dira.
2012ko ekitaldi honetan zehar toki erakundeei proposatu diegu ordainagiri bidez a
ldizka kobratzen diren zergetan, zerga-onurak urtero eskatzeko baldintza a
ldatzea, onuraz hobeto baliatzeko a
ukera eskaintzen duten beste baldintza batzuen truke.
Toki erakundeek euren zerga ordenantzetan ordainagiri bidez a
ldizka kobratzen diren zergetan herritarren eskaerako zerga onura zerrenda a
nitza jasotzen dute. Udal batzuek, ziurrenik pertsona onuradunek ordenantzan ezarritako baldintzak betetzen dituztela kontrolatu a
hal izateko, onura horiek urtero konfiguratzen dituzte. Hori dela-eta, herritarrek urtero dagokion epean eskatu behar izaten dute a
plika ditzaten.
Administrazio jardunbide oker hori hainbat udalerrik familia ugarietako kideei OHZn hobaria a
plikatzean a
ntzeman da.
Bereziki neketsua da pertsona onuradunei onuraren a
plikazioa urtero ezarritako epean eskatzearen karga nekagarria helaraztea. Helburu bera lor daiteke, hau da, baldintzak behar bezala egiazta daitezke, herritarren intereserako egokiagoak diren neurriak erabiliz.
2012an ofiziozko 11 jardueren izapidea hasi da, hartzaile gisa hiru foru a
ldundiak eta Gasteiz eta Portugaleteko Udalak izan dituztenak. Zehazki, espediente horietan, ohiko etxebizitzaren hipoteka-betearazpenaren ondorioz sortu a
hal izan zen ondare irabazia PFEZan zergatik salbuetsitzat jotzea proposatu da.
Uneko krisi egokiaren ondorioz ezohiko neurriak hartu behar dira familia as
ko pairatzen a
ri diren zailtasun larriak a
rintze a
ldera. Salbuespen horren helburua ez da euren etxebizitzaren hipoteka-betearazpena pairatu duten pertsonek bidezkoa ez den a
berastasuna lortzea, ekonomikoki berreskuratzeko a
ukera eskainiko liekeen zerga tratamendua ezartzea baizik, etxebizitza galtzearen ondorioz eragindako familiak gizartetik baztertu ez daitezen. Foru a
ldundiek proposamenari heldu diote.
Etxeko langileak Gizarte Segurantzaren Erregimen Orokorrean barneratu izanaren ondorioz, hiru foru a
ldundiei PFEZn zerga pizgarriren bat sortzeko a
ukera helarazi genien, etxebizitza horientzat, burututako a
rauaren a
ldaketaren ondorioz, langile horien Gizarte Segurantzaren kuotak ordaintzeak –etxebizitzan jardundako orduak a
intzat izan gabe– zekarren a
halegin ekonomikoa a
ritzeko helburuarekin.
Egiturazko konponbide batek, zerga pizgarri bat ezartzeak, a
dibidez, etxeko lana neurri handiago batean a
zaleratu eta erregulatzera lagundu dezake, sektore horretan dagoen enplegu-maila hondatu ez dadin.
Gipuzkoako Foru A
ldundiak, hasiera batean, proposamenarekiko desadostasuna helarazi zuen, a
halmen ekonomiko txikiagoa izateagatik, gastu horiek ordaindu ezin dituzten zergadunen a
urrean diskriminatzailetzat jotzen duelako.
Arabako Foru A
ldundiak ez du baztertu a
urrerago PFEZan neurri pizgarriak gaineratzea, baina onartzen du une honetan ezin direla bideratu.
Txostena ixteko egunean ez genuen Bizkaiko Foru A
ldundiaren behin betiko erantzunik jaso.
Era berean, Hiri-lurren Balio-gehikuntzaren gaineko Zergaren esparruan a
raudia berrikus dadin proposatu dugu, lurren balorazioa malgutzeko a
ukera eskaintzen duten neurriak bideratu daitezen, subjektu pasiboak frogatzen duenean higiezinaren eskualdaketan gainbaliorik egon ez dela.
Etxebizitza as
ko higiezinen merkatuaren goranzko zabalkuntza egoeran erosi izan dira. Hala eta guztiz ere, uneko egoera ekonomikoaren ondorioz, jabe as
kok saldu behar izan dituzte, baldintza zorrotzetan eta eskaerarik gabe, eta horrek higiezin horien prezioen beherakada nabarmena eragin du. Horrek guztiak, titular batzuek bizi duten estutasun egoerarekin batera, higiezin horiek erosterakoan ordaindutakoa baino gutxiagorengatik bideratutako eskualdaketak eragin ditu.
Normalean, higiezinen plusbalioen gaineko tokiko ezarpenaren helburua lurraren titularrak edo edukitzaileak a
haleginik gabe eta berezko jarduerarik gabe eskuratu dituen irabaziak zergapetzea izan da. Hau da, nabarmenki hirigintza plangintzari eta inbertsio publikoari erantzuten zioten lurren balio igoerak zergapetzen ziren eta, beraz, logikoa zen irabazi horien zati bat behintzat erkidegoan leheneratzea, udalek sortu baitzuten a
berastasun hori euren hirigintza jarduerarekin.
Oso zaila da herritarrei ulertaraztea zergak ordaintzeko beharra dutela euren ikuspuntutik egon ez den a
berastasun bat a
dierazteagatik.
Zerga horren izatezko ekitatea hiri lurrek izandako balioaren hazkundeak eratzen du, horiek eskualdatzean edo horien gainezko gozatze eskubide errealak eratzean edo eskualdatzean a
gertzen dena. Hori bai, foru a
rauek metodo objektiboa ezartzen dute hiri lurren balioaren hazkundea kalkulatzeko, printzipioz ondorioztatzen baita jabetzaren eskualdaketak edo gozatze eskubide erreal baten eratzeak edo eskualdaketak balio igoera sortuko duela beti.
Arauek ez dute jasotzen higiezinak erosi baino prezio txikiagoan eskualdatzea, baina higiezinen trafikoak erreala dela islatu du.
Hasiera batean hiru foru a
ldundiek, gaiaren garrantzia zela-eta, proposamenaren a
zterketa Euskadiko Zerga Koordinaziorako Organoari helaraztea eta, behar izanez gero, neurri egokiak hartzea erabaki zuten a
rren, koordinaziorako organo horretan sustatu beharreko ekimenen inguruko zehaztapena eskatuta, uneko a
raudiak zergadunaren eskubideak urratzen dituela ukatu da eta, ondorioz, proposatutako zerga erreforma gaitzetsi da.
2012ko urtarrilaren 1ean Gasteizko zaborrak bildu eta suntsitzeko zerbitzuaren tasa a
rautzen duen udal ordenantzaren 72. tarifa indarrean sartu zen, herritarren a
rtean desadostasun handia eragiten a
ri dena.
Tarifa hori, ordenantzaren hitzez hitzeko testuaren a
rabera, honako hauei a
plikatuko zaie: “Zergaldiaren urtarrilaren 1ean inor erroldatuta ez duten etxebizitzak”. Ordaindu beharreko kuota 260 eurokoa da.
Zerga ordenantzak, gainera, zera zehazten du: “72. tarifari dagokionez, tasa honen subjektu pasibo direnen a
lokairuko etxebizitzei 11. 12. eta 13. epigrafeetako tarifak a
plikatuko zaizkie, etxebizitza horietan inor erroldaturik a
geri ez bada ere. Jabeak dagokien foru zergetan egindako a
itorpenen bitartez egiaztatu egin beharko du a
lokairua badela”.
Eragindako herritar batzuek helarazi zizkiguten kontsulten ondorioz, ofiziozko kexa-espedientea ireki genuen Gasteizko Udalaren a
urrean, neurriaren helburua zein zen zehaztu ziezaguten eskatuz. Era berean, gure zalantzak helarazi genituen, kargatutako tasa horrekin, a
ntza, lortu nahi zen zergaz gaindiko a
rrazoia ikusita. Gure a
ntolamenduak tasen zenbatekoetan a
ldaketak onartzen ditu, kontribuzio-ahalmenaren printzipio orokorrekin bakarrik justifika daitezkeenak. Nolanahi ere, a
plikazioa malgutzeko beharra proposatu zen eta Euskal A
utonomia Erkidegoaren legerian etxebizitza hutsaren legezko kontzepturik ez dagoela gogorarazi zen.
Gure txosten-eskaerari erantzunez, Gasteizko Udalak, 2012ko otsailaren 21ean, Euskal A
utonomia Erkidegoko Justizia A
uzitegi Nagusiaren a
urrean a
dministrazioarekiko a
uzi-errekurtsoa a
urkeztu zuela eta bertan zerga ordenantzaren epigrafe hori zalantzan jartzen zela besterik ez zuen a
dierazi. Toki erakunde horrek, gainera, udal hori a
uzitegiak horren inguruan ebatzitako erabakiari lotuko zitzaiola zehaztu zuen.
Azalpen gehiago eskatzean, toki erakunde horrek zehaztu du EAEANek, 2012ko ekainaren 6ko a
utoan, tarifaren a
plikazioa eteteko eskaera ukatu zuela, beraz, toki erakunde horrek tasaren ordainketa eskatzen jarraitu du.
Nolanahi ere, proposatutako erreklamazio batzuk a
intzat hartu direla a
dierazi du, bai subjektu pasiboek zerga ondorioetarako a
lokairu kontratu bat zutela bermatu dutelako, bai zergaren erroldak eta zentsuak bat egiten ez zutelako, edo bai 2011ko ekitaldiaren a
zken hiruhilekoan erositako babes ofizialeko etxebizitzak zirelako eta, beraz, 2012ko urtarrilaren 1ean esleipendunak etxebizitzan erroldatzeko epean zeudelako.
Arazo horrek konponbidea a
urkitu du etorkizunera begira, izan ere, 2013rako zerga ordenantzak onartu eta a
ldatzeko prozesuan tarifa hori ezabatu da. Hala eta guztiz ere, txosten hau itxi deneko egunean, oraindik ere ebazteke daude eragindako herritar as
kok euren interes ekonomikoen defentsan sustatu dituzten erreklamazio zehatzak.
Azkenik, Portugaleteko Udalari proposatu diogu, bide publikoa a
ldamioekin hartzeagatiko tasa konfiguratzean, zerga kuota okupazio hori luzatzen deneko hilabeteen a
rabera ezar dadin. Une honetan ordaindu beharreko kuota urterokoa eta zatiezina da.
5. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
Espainiako Konstituzioak 31.1. a
rtikuluan zera xedatzen du: “Guztiek gastu publikoei a
urre egiten lagunduko dute, bakoitzak bere ekonomia-ahalbidearen a
rabera; horretarako, zerga-sistema zuzena ezarriko da, berdintasun– eta progresibitate-printzipioetan oinarriturik; sistema hori ez da inoiz konfiskagarri izango”.
Betebehar hori zerga a
raudiaren konplexutasunak berak baldintzatzen du, izan ere, zergadunei eskatzen die a
dministrazioek eskaintzen dizkieten errenta a
itorpenak betetzeko zerbitzuak erabil ditzaten. Hala ere, zerbitzu horiek erabiltzeak ez du a
ldatzen a
itortzailearen egoera juridikoa, beraz, egin daitezkeen ustezko a
katsen edo balizko irregulartasunen ondorioak zergadunek pairatzen dituzte, horiek une oro euren a
rdurapean jardun izan balute bezala.
Krisi ekonomiko sakon batean gaude eta horrek familien ekonomian duen zuzeneko eragina euskal gizartearen ehuneko oso handi batek pairatzen du, herritarren sektore as
kok jasandako erosteko a
halmenaren galera garrantzitsuan a
ntzematen dena. Langabezia, lanaren estutasuna, jarduera ekonomiko mantsoagoa… familietan eskura dituzten baliabideen hondatze nabarmena eragiten a
ri dira eta, horrekin batera, baita bilketaren murrizketa ere.
Egoera horren ondorioz ezohiko neurriak hartu behar dira familia as
ko pairatzen a
ri diren zailtasun larriak a
rintze a
ldera. Horren helburua ez da pertsonak bidezkoa ez den a
berastasuna lortzea, ekonomikoki berreskuratzeko a
ukera eskaintzen dien zerga tratamendua ezartzea baizik.
Lurren balorazioa malgutzeko a
ukera eskaintzen duten neurriak bideratu beharko lirateke, Hiri-lurren Balio-gehikuntzaren gaineko Zergaren esparruan, subjektu pasiboak higiezinaren eskualdaketan gainbaliorik egon ez dela frogatzen duen kasuetan. Higiezinek erosterakoan izandako prezioa baino merkeago saltzen a
ri dira eta errealitate hori a
ipatutako zerga a
rautzen duten foru a
rauetan islatu beharko litzateke.
Gure erakundeak gobernatzen dituzten sentsibilitate ezberdin eta legezkoen a
rteko desadostasuna Euskadiko Zerga Koordinaziorako Organoa gainditu du eta a
rauzko esparrura igaro da. Herritarrentzat oso zaila da ezberdintasun horiek ulertzea, izan ere, bereziki une honetan horren korapilatsuak diren kontuei, hala nola, ohiko etxebizitzan berrinbertsioa gauzatzeko epeari dagokionez bat egiten ez duen legeria ikusi dute, harrituta.
Errekurtsoak ebazteko epearen barnean berariazko erantzun a
rrazoiturik ez eskaintzeak a
dministrazioaren funtzionamendu zuzenaren kontrako prozeduraren patologia izaten jarraitzen du.
Tasa eta prezio publiko batzuetan tarifa desberdinak ezartzeko a
rrazoia subjektu pasiboen gaitasun ekonomikoen a
rteko desberdintasuna izan behar da, ez tasa edo prezio publikoa kobratzen duen udalerrian erroldatuta egotea edo ez.
Zordunei soldata bahitzen zaienean gutxienez Lanbidearteko Gutxieneko Soldata (LGS) utzi beharra ondarearen kontrako premiamenduzko prozeduretan soilik a
plikatzen da.
Uneko krisi ekonomikoaren testuinguruan, inoiz baino gehiago, zorren ordainketa luzatzeko eta zatitzeko a
dostasunak eskaini behar dira, bai betearazpen-bidean bai borondatezkoan, ekonomia a
palak dituzten pertsonen bizitza estutasunean jartzen ez dutenak.
4. Herrizaingoa
2012. urtean, Herrizaingo Sailari lotutako erreklamazioak 121 izan dira, hau da, A
rarteko erakundeak denboraldi horretan zehar izapidetu dituen kexa guztien %4,78. Kexen sailkapena, kasuan kasuko herri-administrazioari eta ukitu diren a
zpiarloei erreparatuta, honako hau izan da:
Administrazioka
– Tokiko a
dministrazioa.....60
– Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza).....56
Azpiarloen a
rabera:
– Trafikoa.....71
– Herritarren eskubideak.....23
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura.....21
– Jokoak eta ikuskizunak.....3
– Herritarren segurtasuna.....2
– Kontratazio-araubidea, ondarea eta a
dministrazio erantzukizuna.....1
Txostena itxi zen unean urte horretan izapidetutako kexen egoera honako hau zen:
Horrez gain, 13 ofiziozko espediente izapidetu ditugu, ondorengo a
zpiarloei lotutakoak hain zuzen:
– Atxiloketa-zentroak.....4
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura.....4
– Trafikoa.....4
– Herritarren eskubideak.....1
2011. urtearekin a
lderatuz, kexa kopurua murriztu egin da. A
urreko urteetan bezala, kexa gehienek Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Sailarekin eta Bilboko Udalarekin lotura eduki dute. Halaber, Getxoko Udalarekin ere zerikusia eduki dute eta, maila baxuagoan baita ondorengo udalekin ere: Donostia-San Sebastián, Vitoria-Gasteiz, Durango, Erandio, Gernika, Hondarribia, Irun, Leioa, Urduña, Ortuella, Santurtzi eta Tolosa. Dena den, horietako batzuek kexa bat besterik ez dute jaso.
Trafikoaren a
rloko kexek behera egin dute. Horrek esan nahi du, a
ldi berean, udaletan jaso diren kexen kopurua modu baliokidean murriztu dela. Termino a
bsolutuetan Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Sailaren kexa kopurua 2011. urtekoa baino txikiagoa izan da. Hori a
zaltzeko, a
intzat hartu behar da urte horretako kexen a
rtean 53 kexek Bilboko Kukutza gaztetxea hutsaraztearen eta eraistearen a
urkako protestetan Ertzaintzak burutu zuen jarduera hizpide izan zutela. A
rrazoi berak a
zaltzen du zergatik, termino a
bsolutuetan, Herritarren eskubideak izeneko a
zpiarloko kexa kopuruak ere behera egin duen. Izan ere, a
ipatutako 53 espedientean a
zpiarlo horren barruan zeuden. A
ipatutako inguruabarra kontuan hartuz gero eta 2011. urtearekin a
lderatuz gero, termino a
bsolutuetan, Herrizaingo Sailaren jardueren kontra a
urkeztutako zein Herritarren eskubideak izeneko a
zpiarloari dagozkion kexen kopuruak gora egin duela esan dezakegu.
Aurreko urteetan bezala, a
tal honetan jasotzen ditugun datuek ez dituzte barne hartzen ebatzi ezin izan ditugun kexak, hau da, Herriaren Defendatzailearen edo beste defendatzaile batzuen eskumen‑esparrukoak izapideagatik edo ukapenerako ustezko legaletakoren baten barruan egoteagatik gaian esku hartu ezin izan dugunean.
2012. urtean desegokia izan den jarduera bat a
ntzemanez a
maitutzat jo ditugun hainbat kexen kasuan, administrazioak harberak izan dira gure balorazioarekin eta euren jardunbidea zuzendu dute.
Oro har, a
dministrazioek modu onargarrian bete dute A
rarteko erakundearekin elkarlanean a
ritzeko betebeharra. Dena den, zenbait zailtasun topatu ditugu gure funtzioak modu egokian garatu a
hal izateko. Esanguratsuenak a
urten gertatu dira, Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Sailaren eremuan. Izan ere, kexa batzuen bidez mahai gainean jarritako edo gure informazio eskaerek hizpide izan dituzten a
lderdi jakin batzuen gaineko informaziorik eza dela-eta ulertu behar izan dugu jarduera hori ez dela zuzena izan eta, kasu horietan, ez direla gure iradokizunak bete. Hauexek dira a
ipatu ditugun a
zaro a
dierazgarri horien a
dibide batzuk: Iñigo Cabacasen heriotzaren inguruan izapidetutako espedienteak, Xuban Nafarratek pairatu zituen zauri larrien gainekoak eta Kukutza gaztetxea hutsarazteko eta erausteko jarduerei lotutako espedienteak, hurrengo a
talean a
zalduko ditugunak. Dena den, a
razo horiek sail bereko beste espediente batzuetan ere jazo dira.
2. Kexarik a
ipagarrienak
2012. urtean, Herrizaingo Sailean jaso ditugun kexen zati batek poliziaren funtzioa izan du hizpide. Horri dagokionez, beste urte batzuetan mahaigaineratutako gaien a
ntza duten a
razoak a
zaldu dira, funtsean, ondorengo a
lderdiei lotutakoak: indarkeriaren erabilera eta barruko kontrola, ustez okerrak diren jardueren barruko ikerketa, a
testatuak eragin dituzten gertakariei dagokienez errealitatearekin bat datozen a
la ez, a
tari baten barruan gorputz-miaketak egitea, “kontrasalaketa” deritzogun praktika (salaketa bat jartzea poliziaren jarduera zalantzan jartzearen ondoriozkoa denean), polizia-agenteek emandako ustezko tratu txarra, identifikazio profesionaleko zenbakia ez ematea eta salaketa bat jasotzeari uko egitea. Era berean, a
txiloketaren justifikaziorik eza, a
txiloketa burutzeko erabilitako indarkeria eta a
txilotutako pertsonaren eskubideen gaineko informaziorik eza berriro ere a
zaldu diren a
lderdiak dira.
Aurten izapidetu ditugun kexek a
geriak utzi dute berriro ere erakunde honek a
rlo horretako gehiegikeriak saihesteko eta, gertatuz gero, a
ntzeman a
hal izateko proposatutako prebentzio eta kontrol mekanismoak ez direla bete. Une honetan gomendio horiek guztiak “Poliziaren jarduera eta praktiketako berme sistema” gaiari buruzko urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorrean jaso dira.
Kukutzan Ertzaintzak burutu zuen jarduerari buruzko kexetan, 2012. urtean a
maitutakoak, a
razo horiek begi bistakoak izan dira. Espediente horiei dagokienez gure esku-hartzea a
maitzeko emandako ebazpenean zehaztasunez a
ztertu ditugu (“Arartekoaren ebazpena, 2012ko maiatzaren 21ekoa, horren bidez, Ertzaintzak Kukutza gaztetxea (Bilbo) barne hartzen zuen higiezina hustu eta eraisterakoan a
urrera eramandako esku-hartzeari lotutako hainbat espedienteetako jarduera a
maitu da”).
Modu berean, Iñigo Cabacas hil zuen eta Xuban Nafarrateri zauri larriak eragin zizkion gomazko pilotaren inpaktuari lotutako inguruabarrak ezagutzeko izapidetu genuen espedientean ere mahaigaineratu dira. Espediente horri lotutako jarduera a
maitzen duen ebazpenean kontu horietako batzuk modu sakonean a
ztertu dira (“Arartekoaren ebazpena, 2012ko a
zaroaren 30ekoa. Horren bidez, Ertzaintzak Bilbon eta Gasteizen gauzatu zituen bi esku-hartzeen ondorioz hasitako ofiziozko espedientean egin duen jarduera bukatzen da. Esku-hartze haietan bi gazte heriotza eragiteraino eta larriki zauritu zituzten, hurrenez hurren”).
Aipatutako bi ebazpenak Ertzaintzari buruzkoak dira baina a
lor horretan egon diren a
razoek tokiko polizia kidegoak ere hizpide dituzte.
2012. urtean, zehazki jatorri a
tzerritarra duten pertsonengan eragina duten kexatzeko a
rrazoiak errepikatu dira, hala nola, diskoteka eta pubetan sarrera ukatzea ustez baldintza pertsonal horren ondorioz eta etxebizitza gisa erabiltzen dituzten eraikin a
bandonatuetan a
tzerritarrak kaleratzea eragin duten poliziaren esku-hartzeak, Polizia Nazionalarekin batera burututakoak. Kexa horiek xehetasun osoz jorratu dira “Etorkinak” izeneko a
talean.
Preso baten gaineko poliziaren zaintzan hartutako segurtasun neurriek gomendio bat eragin dute. Horren inguruko zehaztasunak “Espetxeratutako pertsonen” a
talean eman dira.
Poliziaren funtzioaren inguruan a
urten a
urkeztu diren kexek beste a
lderdi batzuk a
gerian utzi dituzte, hala nola, salatutako pertsonari dagokionez, salaketa bati emandako tratamenduari buruzkoak, herritar jakin batzuei egindako ustezko legez kanpoko poliziaren jarraipenak eta poliziaren prentsa-ohar baten edukia, enpresa bati iruzurrezko jardunak esleitu zizkiona.
Trafikoaren a
zpiarloan, 2012. urtean izapidetutako kexak zigortzeko a
raubideari buruzkoak izan dira batez ere, a
zken urteetan bezala, eta prozeduraren izapidetzean eragina duten zenbait a
lderdi mahai gainean jarri dituzte berriro ere. Horren inguruan a
urreko urteetako a
razo berak edo a
ntzerakoak a
zaldu dira, a
dibidez, jakinarazpenak egiteko moduari, a
rau-hausteak frogatzeari eta formula estandarren erabilerari lotutakoak, besteak beste. Hala ere, beste a
razo batzuen berri ere eman dute, Leioako A
rtaza parke publikoan ibilgailuak sartzeko debekua betetzen ez dela, besteak beste. A
zken kasu horretan, Leioako Udalak eskatu diogu kexan salatutako egoera konpontze a
ldera beharrezkoak diren neurriak har ditzan (“Arartekoaren ebazpena, 2012ko a
benduaren 18koa. Horren bidez, Leioako A
rtaza parke publikoaren erabilerari dagokionez errespetatu behar diren zenbait a
rauren ez-betetzea salatzen zuen kexa baten inguruko esku-hartzea a
maitu da”).
3. A
raudi mailako testuingurua
Legeriari dagokionez, 2012. urteko berritasun nagusia Euskadiko Segurtasun Publikoaren Sistemaren A
ntolamenduari buruzko ekainaren 28ko 15/2012 Legea izan da, uztailaren 7an indarrean sartu zena. Xedapen horrek neurri batean Euskal A
utonomia Erkidegoko Poliziaren uztailaren 17ko 4/1992 Legea a
ldatu du eta segurtasun publikoaren euskal sistemaren enbor-arau izan nahi du. Bertan, gai horri lotutako hainbat a
zpisistema bildu dira, horien a
rtean, polizia eta herritarren segurtasuna, larrialdiak eta babes zibila, trafikoa eta bide segurtasuna, jokoak, ikuskizunak eta a
isialdiko jarduerak eta segurtasun pribatua.
Era berean, a
ipatu behar da Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Sailak izena a
ldatu duela eta, a
benduaren 17tik a
urrera, Segurtasun Saila deitzen dela (Lehendakariaren abenduaren 15eko 20/2012 Dekretua).
4. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
4.1. Ofiziozko espedienteak
Urte honetan zehar izapidetu ditugun ofiziozko espediente guztien a
rtean, hauek a
zpimarragarriak dira: Ertzaintzaren jardueren gaineko bat, jarduera horien ondorioz Iñigo Cabacas eta Xuban Nafarrate heriotza eragiteraino eta modu larrian zaurituak izan baitziren, hurrenez hurren eta Ertzaintzak eta tokiko poliziek istripua izan duten pertsonen senideei ematen dieten informazioa ezagutzea helburu duten espedienteak; izan ere, kasu horietan poliziak istripuan bertan eta senidea ospitalera eramateko prozesuan esku hartzen du. Espediente horietako lehenengoa a
urretik a
ipatu dugun 2012ko a
zaroaren 30eko ebazpenaren bidez a
maitu zen eta besteek abenduaren 17ko 3/2012 Gomendio Orokorra eragin zuten, hurrengo IV.5. a
talean a
ipatuko dena.
Halaber, a
ipatu behar da ibilgailuak gidatzerakoan substantzia estupefazienteak, psikotropikoak, suspergarriak edo a
ntzerakoak a
ntzemateko probetan emaitza positiboa a
teratzen denean Ertzaintzaren eta tokiko polizien jarduteko modua ezagutze a
ldera ireki dugun espedientea, txostena itxi zen unean, oraindik a
maitu gabe zegoena.
Azkenik, 2012. urtean zehar Ertzaintzaren Terrorismoaren A
urkako eta Informaziorako Taldeak egindako a
txiloketen bideo-grabaketen hiruhilekoko jarraipena egite a
ldera izapidetu dugun espedientea a
ipatu nahi dugu. Horri esker, grabatutako materiala desagerrarazi baino lehen, hau da, hiru hilabeteko epea baino lehen (erakunde honen iritziaren a
urka, Herrizaingo Sailak epe hori mantendu du) ikusteko a
ukera edukiko dugu.
4.2. Txosten berezien jarraipena
Aurreko urteetan bezala, a
txiloketa-zentroetan egindako bisitaldiek eta kexen izapidetzeak gai horri lotutako bi txosten berezien jarraipena egiteko a
ukera eman digute: “Ziegak. Udalaren eta Ertzaintzaren a
txiloketa-zentroak” (1991) eta “San Frantzisko (Bilbo) eremuan a
tzerritarrak tartean izanik poliziak burututako jardueren inguruan A
rarteko erakundeak izandako esku-hartzea” (1998ko ohiko txostena, I.1. kapitulua, 1.6. a
tala).
“Ziegak. Udalaren eta Ertzaintzaren a
txiloketa-zentroak” txostenaren betetzeari buruz egindako balorazioa hurrengo IV.4. a
talean laburtuta a
geri da.
“San Frantzisko (Bilbo) eremuan a
tzerritarrak tartean izanik poliziak burututako jardueren inguruan A
rarteko erakundeak izandako esku-hartzea” txostenari dagokionez, oraindik ere ez-betetzeak a
ntzeman ditugu polizia a
genteek pertsona horiei eman beharreko tratuan, hau da, honako a
lderdi hauen inguruan: haiengana hurbiltzeko modua, desadostasunen a
urrean erreakzionatzeko modua, bide publikoan burutzen diren jardueretan objektu pertsonalen gaineko kontrola egiteko modua, jarrera lekukoak egonez gero eta identifikazio profesionaleko zenbakia emateari uko egitea.
4.3. Gomendio orokorren jarraipena
2012. urtean izapidetu ditugun kexei eta a
txiloketa-zentroetan egindako bisitaldiei esker, “Poliziaren jarduera eta praktiketako berme sistema” gaiari buruzko urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorraren jarraipena egin a
hal izan dugu. Gaur egun, bertan, Herrizaingoaren a
rloan egin ditugun gomendioen zati handi bat bildu da. Horietako batzuen jatorria “San Frantzisko (Bilbo) eremuan a
tzerritarrak tartean izanik poliziak burututako jardueren inguruan A
rarteko erakundeak izandako esku-hartzea” izeneko txostena bera eta a
urreko beste gomendio batzuk dira.
Poliziaren jardueren barruko ikerketan gabezi garrantzitsuak a
ntzematen jarraitu dugu. A
tzerapenak barruko ikerketen hasieran, horien edukiak ‑kasu as
kotan eskasa eta partziala‑ eta poliziaren jarduerari lotutako a
uzi penalaren izapidetzearen ondoriozko ikerketarik ezak a
ntzeman ditugun gabeziarik garrantzitsuenak izaten jarraitzen dute. Horrez gain, egiaztatu dugu eremu horretan oraindik ez direla jarduteko protokolo a
rgiak ezarri.
Era berean, kontrol mekanismoak ezartzearen inguruan ez-betetzeak gertatzen dira, batez ere, indarkeriaren erabilerari, polizia-agenteek jasotzen dituzten kexei eta hasiera batean bide judizialean a
rau-hauste gisa kalifikatutako ez-zilegitasun penalen (batzuetan, zigor a
rloko jurisdikzioak ez du a
rau-hausterik a
ntzematen) ondoriozko a
txiloketei dagokienez.
Dakigunaren a
rabera, ematen du ez direla gomendatutako prebentzio mekanismoak ezarri, soilik estereotipoetan edo pertsonen kanpoko ezaugarri jakin batzuetan oinarritutako jarduera baztertzaileak saihestea helburu zutenak, ezta Polizia Nazionalarekin komunikazio bideak ezarri direnik ere, identitatea baieztatzeko izapideak ez dezala atzerritarren a
txiloketa justifikaziorik gabe luzatu. Guk dakigunaren a
rabera, ez dute jarduteko koderik ezarri polizia kidegoek immigrazioaren inguruan informazioari ematen dioten tratamenduari lotuta.
Ez da guztiz bete egin genuen gomendioa, polizia funtzionarioek poliziaren uniformean, begi bistakoa den tokian hain zuzen ere, identifikatzeko balio duen zenbaki edo erreferentzia bat eramateari buruzkoa. A
txiloketa-zentroetan egin ditugun bisitaldietan zehar, egiaztatu a
hal izan dugu Ertzaintzak identifikazio a
giri bat gaineratu duela uniformeetan. Hala ere, ez da erraz ikusten. Beste kasu batzuetan, Bilboko Udaltzaingoaren kasuan a
dibidez, oraindik ez da inolako identifikazio-erreferentziarik erakusten.
Modu berean, a
txiloketa-zentroetan egindako bisitaldien bitartez, Inkomunikatutako a
txiloketaren eremuko berme sistemari buruzko a
zterlana eta hobekuntza proposamenak (2010eko urteko txostena) izenekoan eta Miaketa pertsonalaren diligentzia poliziaren bulegoetan gomendio orokorrean (2001eko urteko txostena) jasotako iradokizunen jarraipena egin a
hal izan dugu. IV.4. epigrafean jarraipen horren emaitza modu laburtuan jaso dugu.
Trafikoko a
zpiarloari lotutako zenbait kexatan, egiaztatu a
hal izan dugu zigortzeko prozeduretan jasotzen den motibazioak ez dituela beti “Trafikoa, ibilgailu motordunen zirkulazioa eta bide-segurtasuna: a
urrez taxututako ereduen erabilera zehapen prozedurak tramitatzean. Zenbait a
razo defentsarako eskubidearen inguruan” (2003ko urteko txostena) gomendioan jasotako exijentziak betetzen.
4.4. Ikuskapen-bisitak
2012. urtean Ertzaintzaren Erandioko eta Zarauzko a
txiloketa-zentroak, Terrorismoaren A
urkako eta Informaziorako Taldearen menpe daudenak, eta Bilboko Miribillan dauden Udaltzaingoaren bulego berriak ikuskatu ditugu.
Oro har, Ertzaintzaren instalazioek euren eginkizunerako egokiak izaten jarraitzen dute. Dena den, ez daukate adingabeak zaintzeko bulego zehatzik, urtarrilaren 12ko 5/2000 Lege Organikoak (17.3. a
rtikuluan) eskatzen duen moduan. Bilboko Udaltzaingoaren a
txiloketa-zentroko instalazioetan a
dingabeentzako bulego zehatz bat dago eta duten eginkizuna a
intzat hartuta egokiak direla esan dezakegu, hobekuntzak proposatu ditugun a
rren.
Ertzaintzako zentroetan gure gomendioak betetzen dira a
txilotuei ematen dizkieten elikagaiei dagokienez. Udaltzaingoaren zentroak, berriz, ez ogitartekoak ematen baitituzte a
txiloketak 24 ordu baino gehiago irauten badu ere.
Hiru zentroek a
txiloketa grabatzeko bideo-grabaketa sistema daukate. Ertzaintzan ematen du sistema 2006ko ohiko txostenean a
ztertu genuena dela (I. kapitulua, 7.1. a
tala) gure ikuspuntuaren a
rabera, mekanismo horrek eraginkorra izateko eduki behar dituen baldintza guztiak betetzen ez zituela ulertu genuen a
rren eta urriaren 6ko 81/1999 Gomendioan hala a
dierazi bagenuen ere (1999ko ohiko txostena, II. kapitulua, 7.2.A a
tala). Udaltzaingoaren polizia-etxea ere ez da gomendioan a
zaldutakoari guztiz egokitzen.
Zentroek ez dituzte a
txiloketen bideo-grabazioaren inguruko proposamen berririk gaineratu, “Inkomunikatutako a
txiloketaren eremuko berme sistemari buruzko a
zterlana eta hobekuntza proposamenak” a
girian eta urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorrean “Poliziaren jarduera eta praktiketako berme sistema” izenekoan jaso baditugu ere.
Ez dute bermatzen grabatutako materiala grabatutako jardunen ondoriozko erantzukizun a
dministratibo eta penal posibleak preskribatzeko gehienezko epealdia errespetatzeko nahikoa denboraz gordeko denik eta, orobat, ez dute kontuan hartzen giza eskubideak bermatzeaz a
rduratzen diren erakundeek (Ararteko erakundeak, besteak beste) esku hartzeko duten epea, beraz, hori guztia defendatzen ditugun irizpideetatik a
ldentzen da.
Orokorrean, hiru zentroetan a
ztertu genituen a
txiloketen erregistroak modu zuzenean beteta zeuden baina zenbait a
kats a
ntzeman genituen (ez a
ipatzeak, bat ez etortzeak ordutegian eta jardueren isla generikoak).
Terrorismoaren A
urkako eta Informaziorako Taldearen menpe dauden zentroetan oraindik ez dira ordutegiei, otordu kopuruari eta a
plikatu beharreko jarraibideak ez betetzeko a
rrazoiak a
zaltzeko beharrari lotutako irizpide orokorrak ezarri, erakunde honek gomendioa egin badu ere. Modu berean, oraindik ez dira telefono bidezko deiak grabatzen. Dei horien bidez, a
txilotutako pertsonaren senideei gertatutakoaren berri ematen zaie. Bestalde, egiaztatu a
hal izan dugu urte honetan egindako inkomunikatutako a
txiloketa bakarrak ez dituela gure iradokizunak betetzen.
Udaltzaingoaren zentroak zenbait gabezi daude atxiloketa-liburuen edukiari lotuta. Horren ondorioz, hobekuntzak proposatu ditugu eta a
dingabeei dagokiena legean xedatutako eskakizunak bete ditzan eskatu diegu.
Hiru zentroetan a
ztertu genituen eskubideen gaineko informazio-aktetako batzuek ez dituzte Prozedura Kriminalaren Legearen 520. a
rtikuluan ezarritakoa betetzen. Izan ere, a
txiloketa eragin zuten gertakarien kalifikazio juridikoari buruzko informazioa biltzen zuten baina ez, a
ldiz, gertakarien gainekoa. Horrez gain, Udaltzaingoaren zentroak ez dauka euskarara edo beste hizkuntza batzuetara itzulitako informazio-aktarik.
Hiru zentroetan ez diote a
txilotutako pertsonari abokatu baten laguntzarik eskaintzen a
txilotzen duten unetik, izapide jakin batzuetarako besterik ez baitute laguntza hori ematen.
Egiaztatu genituen a
txiloketa batzuetan ez zioten a
txiloketa epaitegiari eta A
bokatuen Elkargoari berehala jakinarazi. Kasu batean a
txilotutako pertsonari ez zioten unean bertan haren eskubideen berri eman. Gainera, kasu horietan guztietan a
tzerapenaren a
rrazoia ez da dokumentatu.
Zarauzko Ertzaintzaren zentroan eta Udaltzaingoaren zentroan, oro har, soilik jasotzen da a
txilotutako pertsonari egin zaion gorputz-miaketa mota baina ez da zehatzen zertan datzan, ezta modu horretan egiteko a
rrazoiak ere. A
zken hori ere ez dator bat gure gomendioekin. Terrorismoaren A
urkako eta Informaziorako Taldeen menpe dauden zentroetan a
lderdi horien gaineko txosten bat egin ohi da baina egiaztatu a
hal izan dugu, kasu batean, jasotako justifikazioa ez zela nahikoa zehatza.
Bilboko Udaltzaingoaren zentroan, a
txiloketan parte hartzen duten polizia a
genteek atestatuan egiten duten azalpena taldeka egin ohi da, ez banaka, nahiz eta gure gomendioetan kontrakoa hobetsi.
4.5. Gomendio orokor berriak
2012ko a
benduan “Arartekoaren 3/2012 Gomendio Orokorra, abenduaren 17koa. Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak, Osakidetzak eta Udaltzaingoek koordinazio mekanismoak ezarri behar dituzte istripuetako biktimen familiei informazioa a
halik eta lasterren eman dakien bermatzeko” izeneko gomendioa egin da. Gomendioak Herrizaingo eta Osasun a
rloetan eragina dauka eta hauxe saihestu nahi da: istripu batean esku hartzen duten zerbitzu publikoen a
rteko koordinaziorik ezaren ondorioz biktimen inguru pertsonalari ospitaleratzearen edo istripuaren beraren berri ez ematea edo gehiegizko a
tzerapenarekin jakinaraztea.
5. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
5.1. 2011. urtearekin a
lderatuz Herrizaingoaren a
rloan jaso diren kexen kopuruak behera egin du. Murrizketa, batez ere, trafikoaren eta udalen a
zpiarloan nabaritu da. A
urten ere, kexa gehien jaso dituzten a
dministrazioak Eusko Jaurlaritzaren Herrizaingo Saila eta Bilboko Udala izan dira. 2012. urtean jarduera okerren bat a
ntzemanez a
maitutzat jo ditugun kexa as
kotan, a
dministrazioek euren jarduna zuzendu dute. Oro har, a
dministrazioek modu onargarrian bete dute A
rarteko erakundearekin elkarlanean a
ritzeko betebeharra. Dena den, zenbait zailtasun topatu ditugu gure funtzioak modu egokian garatu a
hal izateko. Urte honetan esanguratsuenak Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Sailaren eremuan gertatu dira. Izan ere, zenbait espedientetan, horietako batzuk oso larriak diren gertakariei lotutakoak, ez diete gure informazio eskaerei erantzun.
5.2. Aurten bizitzeko eta osotasun fisikorako eskubidea modu larrian urratu dute Iñigo Cabacasen heriotza dela-eta. Heriotza Ertzaintzak jaurti zuen gomazko pilota baten inpaktuaren ondoriozkoa izan zen. Horrez gain, polizia kidego berak gauzatutako esku-hartze batean zehar beste gazte batek, Xuban Nafarratek, pairatu zituen lesio larrien ondorioz ere eskubide hori urratu egin da. A
ntzerako gertakariak jazo ez daitezen, poliziaren jardueretan eskubide horrekiko errespetuak eta babesak lehentasuna eduki behar dute. Halaber, 2012ko a
zaroaren 30eko ebazpenean proposatu ditugun neurriak hartu beharko lirateke.
5.3. Poliziaren funtzioari buruzko kexek honako gai hauei lotutako a
razoak a
gerian jarri dituzte: indarkeria eta barne kontrola, ustez zuzenak ez diren jardueren barne kontrola eta a
testatuak, eragin dituzten gertakariei dagokienez, errealitateari egokitzen diren a
la ez. 2012ko a
zaroaren 30eko ebazpenean eta Kukutzan Ertzaintzak burutu zuen esku-hartzearen gaineko ebazpenean (Arartekoaren ebazpena, 2012ko maiatzaren 21ekoa) a
razo horiek a
ztertzeaz gain, urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorrean iradoki genituen prebentzio eta kontrol mekanismoak ezartzeko beharra errepikatu da. A
zken gomendio hori Poliziaren jarduera eta praktiketako berme sistema” gaiari buruzkoa da; izan ere, horren inguruan ez-betetze egoerak a
ntzeman dira.
5.4. Poliziaren jardueren barruko ikerketak ondorengo helburuak bete beharko lituzke: gertakariak a
rgitzea, erantzuleak zehaztea, egoera hori errepikatu ez dadila beharrezkoak diren neurriak ezartzea eta biktimen erabateko ordaintza lortzea. Modu berean, bizitzeko eta osotasun fisikorako eskubidean eragina duenean edo oinarrizko eskubideren bat modu larrian urratzen denean mekanismo independente batek gauzatu beharko luke. Horrez gain, a
rma hilgarri bat erabiltzen den bakoitzean ere a
urreko irizpidea a
plikatu beharko litzateke.
5.5. Atzerritarrak izateagatik, atzerritarrak diren pertsonengan berariazko eragina duten a
razoek bere horretan jarraitzen dute eta ez dira eremu horretako jarduera baztertzaileak saihesteko gomendatu ditugun prebentzio mekanismoak ezarri.
5.6. Aske izateko eskubideari lotutako a
razoak ere mahai gainean jarri dira berriz, bai eta atxiloketaren justifikaziorik eza, hori burutzeko erabilitako indarkeria eta pertsona a
txilotuak dituen eskubideen inguruko informaziorik eza ere.
5.7. Egiaztatu dugu Ertzaintzaren Terrorismoaren A
urkako eta Informaziorako Taldearen menpe dauden zentroetan oraindik proposatu ditugun zenbait neurri ez direla ezarri. A
urten egin den inkomunikatutako a
txiloketa bakarraren eskaerak, bisitaldia egin genuen unera a
rte, ez zituen osotasunean betetzen gure gomendioak motibazioaren zehaztasun mailari dagokionez.
5.8. Mekanismo horren eraginkortasuna bermatze a
ldera, ez da oraindik zehaztu eperik atxiloketen grabazioak kontserbatzearen a
rloan eta ez dira erakunde honek proposatu dituen beste neurri batzuk hartu, beraz, horrek haren berme izaera mugatu egiten du.
5.9. Ertzaintzaren a
txiloketa-zentroetan adingabeak zaintzeko berariazko gelak a
ntolatu behar dituzte. Bilboko Udaltzaingoak ziurtatu behar du haientzat erreserbatuta dagoen gelan zaintzapean dauden a
dingabeek ez dutela harremanik izango a
txilotuta dauden helduekin eta a
dingabeen atxiloketa-liburuaren edukia a
rautzen duten a
rauetara egokitzen dela.
5.10. Atxiloketari lotutako erregistroek eta gainerako dokumentuek fideltasun eta zehaztasun osoz islatu behar dute jarduera nola gauzatu den eta irizpide orokorretatik nolabait a
ldenduz gero behar bezala justifikatu behar da. A
rreta handiz bete behar dira eta horien edukian desadostasunik ez dagoela edo erregistratu gabe geratu den jardunik ez dagoela ziurtatu behar da. Eskubideen informazioari buruzko a
ktetan jasota geratu behar da pertsona a
txilotuari leporatzen zaizkion gertakariak zeintzuk diren jakinarazi zaiola.
5.11. Atxilotutako pertsonari abokatu baten laguntza eskaini behar zaio a
txiloketa gertatzen den unetik a
urrera, ez bakarrik izapide jakin batzuk egiteko. Hori a
urten a
ztertu ditugun a
txiloketetan ez da bete.
5.12. Atxiloketan zehar gorputz-miaketa behar bezala dokumentatu behar da jakin a
hal izateko nola burutu den eta zergatik erabaki den modu horretan egitea. Horretarako, motibazio generikoak edo estandarrak ez dira onargarriak. Bide publikoan gauzatzen diren jardueretan ez da egokitzat jotzen erregistroa a
tari baten barruan egitea.
5.13. Trafikoaren a
zpiarloko kexek zigortzeko a
raubideari lotutako zenbait a
razo a
gerian utzi dituzte, batez ere, jakinarazpenen, a
rau-hausteak frogatzearen eta formula estandarrak erabiltzearen ingurukoak. Nabarmendu behar dugu berriro ere a
ldez a
urretik egindako ereduak erabiliz izapidetzeak ezin duela defendatzeko eskubidea kaltetu eta errugabetasun-presuntziorako eskubidea errespetatu behar dela. Era berean, a
zpimarratu behar da ediktu bidezko jakinarazpena salbuespenezko irtenbidea dela eta hartaz baliatzeko ezinbestekoa dela a
dministrazioak jakinarazpen pertsonalak bermatzeko bideak a
gortu izana.
5.14. “Arartekoaren 3/2012 Gomendio Orokorra, abenduaren 17koa. Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak, Osakidetzak eta Udaltzaingoek koordinazio mekanismoak ezarri behar dituzte istripuetako biktimen familiei informazioa a
halik eta lasterren eman dakien bermatzeko” izeneko gomendioa egin da.
5. Justizia
Justiziaren a
lorrak 2012. urtean zehar 34 jarduera-eskaera erregistratu ditu guztira, hau da, urtean zehar A
rartekoak izapidean onartutako guztien %1,34. Hona hemen a
rlokako banaketa:
– Justizia A
dministrazioaren eta bulego judizialaren funtzionamendua.....18
– Doako laguntza juridikoa.....5
– Abokatuen eta prokuradoreen elkargoak.....4
– Beste elkargo profesional batzuk.....3
– Justizia a
dministrazioaren giza-eta diru-baliabideak.....2
– Herritarren eskubideak.....1
– Beste a
lderdi batzuk.....1
Arlo honetan jasotako gainerako erreklamazioak, formalki baztertu behar izan ditugu, horien gaineko eskumenik ez genuelako. Zenbait kasutan, partikularren a
rteko gatazkak izan dira; beste zenbaitetan, berriz, Estatu zentraleko a
dministrazio-organoen jarduketen a
urkako kexak izan dira, eta, beraz, estatuko gure homologoari helarazi dizkiogu horiek. Gainerakoak a
uzitegien erabakiekin a
dos ez egoteagatik sortu dira, eta haien independentziak galarazi egiten du jurisdikziotik kanpoko instantziek kontrola ditzaten. Horregatik, kexek a
uzibidean zeuden a
uzien ebazpen edo izapideari eragiten ziotenean, kasuan-kasuan bidezko ziren errekurtso-bideetara igorri behar izan ditugu beroriek planteatu dituzten pertsonak; eta gobernu izaerako kontuei buruzko a
uziei dagokienez, berriz, Justizia A
uzitegi Nagusiko Gobernu Salari, Fiskaltzari edo Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiko Ikuskaritza Zerbitzuari eman diegu horien berri.
2. Kexarik a
ipagarrienak
Ondoren a
ipatuko ditugun bi kasuek Justizia a
rloak A
rartekora kexa jartzera etorri diren herritarrei emandako laguntza a
zaltzen dute:
2.1. Gasteizko Justizia Jauregiko Osoko Balorazio Forentseko Unitatearen instalazioetako pribatutasun baldintzak
Salatutako egoera: Gasteizko Justizia Jauregian dagoen Osoko Balorazio Forentseko Unitateak herritarrei a
rreta eskaintzeko dituen baldintza materialen inguruan jasotako hainbat lekukotzen ondoren, erakunde honek espediente bat ireki zuen erabiltzaileen intimitatea zaintzeko egokiak ote ziren zehazte a
ldera. Jasotako erreklamazioen a
rabera, horiek a
ztertzeko erabiltzen den a
retoa unitateko gainontzeko erabiltzaileen itxarongelaren a
lboan dago, manpara batekin besterik ez banatuta, a
te batez gain. Horrela bada, harrera-gelatik zailtasunik gabe entzuten da a
zterketa bideratzen den a
retoan tonu a
rruntean bideratzen den edozein elkarrizketa.
Hala a
zaltzen zigun, a
dibidez, a
ipatutako itxarongela horretan beste pertsona batzuen a
lboan eserita esperoan zegoen emakume batek, semea unitateko langileek a
ztertzen zuten bitartean: a
zaldu zigunez, bera zegoen lekutik a
rgi eta garbi entzun a
hal izan zuen bere semeak, manpararen bestaldean, bere a
itaren eta a
itonaren a
ldetik jaso zituen sexu-abusuak kontatzen zituela, bere a
lboan eserita zegoen beste erabiltzaile batek harriduraz begiratzen zuen bitartean.
Arartekoaren esku-hartzea: Erakunde honetako langileak Gasteizko Justizia Jauregira joan ziren eta bertan egiaztatu zuten balorazio unitate horrek zerbitzua emateko erabiltzen dituen instalazioen baldintza materialak deskribatutakoak zirela, bai a
ipatutako eremuen kokapenari dagokionez, bai horietako batetik bestean esandakoa –ozen hitz egin gabe- entzuteko a
ukerari dagokionez.
Hori zela-eta, Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Herri A
dministrazio Sailera zuzendu ginen, egoera a
zaltzeko eta a
zterketa horietan pribatutasuna bermatzeko beharra gogorarazteko, a
re gehiago bertan jorratu daitezkeen gaien izaera kontuan hartuta.
Emaitza: Sailak instalazioak ikusi zituen eta a
ipatzen genuen barrera fonikorik ez zegoela a
ntzeman zuen. Irregulartasun hori konpontzeko helburuarekin, egituran erreformak eta aldaketak a
gindu zituen. Horien eraginkortasunak, nolanahi ere, erakunde honen jarraipenaren helburu izaten jarraituko du.
2.2. Frantzian hildako A
rabako mendizale baten heriotza erregistratu gabe
Salatutako egoera: Gasteizko herritar bat Defentsa-erakunde honetara jo zuen semearen heriotza-ziurtagiria lortu ezin zuelako. Semea duela 15 urte hil zen Frantziako Pirinioetan gertatutako mendiko istripu batean.
Heriotza istripua jazo zeneko herriko udal a
gintariek emandako a
ktan jasota geratu zen. Espainiako kontsula herri hartaraino joan zen familiari zegokion izapideekin laguntzeko. Hala ere, ez zegoen Erregistro Zibil Zentralean inskribatuta, horrek hildakoaren gurasoei jakinarazi zienez Gasteizko Erregistro Zibilaren bidez semearen heriotza-ziurtagiria eskatu zutenean. Familiak a
zken horretara jo zuen bakoitzean egoera a
rgitze a
ldera, lortzen zuten erantzun bakarra heriotza inon jasota ez zegoela izaten zen. Ondorioz, erreklamatzaileari eskaera ukatzeaz gain, semeak ofizialki bizirik jarraitzen zuen eta, hil eta hamabost urte ondoren, mota guztietako a
dministrazio eskabideak jasotzen zituen bere izenean. Horrek senideengan eragiten zuen kalte moralaz gain, heriotza egiaztatu ezin izateak a
razo praktiko nabarmenak eragiten zizkien, bai ondareei zegokienez bai ondorio fiskal eta oinordetzakoei zegokienez.
Arartekoaren esku-hartzea: Egiaztatu genuenez a
razoa sortu zen, a
rrazoiren batengatik, heriotza ez zelako bere garaian kontsuletxeko bulegoan jasota geratu, bertako a
rduradunak zegozkion izapideak bideratu zituen a
rren. Erregistro Zibilaren a
raudian egoera horietarako xedatutako prozeduraren berri eman genion familiari, hau da, Erregistro Zibil Zentralean, Gasteizko Erregistro Zibilaren bidez, epez kanpoko inskripzioa eskatu beharko zuten. Bagenekien, hala ere, horretarako as
ko itxaron beharko zutela, Erregistro Zibil Zentralean metatzen den a
tzerapena zela-eta. Ondorioz, eta familiak horren gai mingarrian hari egotzi ezin zitzaion a
kats batengatik urte horietan guztietan pairatu zuen informazio falta kontuan hartuta, Pauen dagoen Espainiako Kontsulatu Nagusiarekin harremanetan jartzea erabaki genuen, a
razoa konpontzeko bide zuzenagoa a
ztertzeko helburuarekin: Defentsa-erakunde honek –eskubideak bermatzen dituen erakunde gisa– eska ziezaiola Kontsulatuari bere Erregistroan inskribatu zezala, gure erreklamatzaileak zentzu horretan egindako eskaera egiaztatuz eta, beharrezkoak ziren gainontzeko a
giriekin batera, heriotza gertatu zeneko lekuko udalak bere garaian eman zuen a
kta eskainiz.
Emaitza: Kontsulatuak gure eskaera a
zkar eta eraginkortasunez bideratu zuen. Heriotza bere Kontsulatu-erregistroan jaso zuen eta inskribatze horren hiru kopia konpultsatu bidali zizkigun, berehala familiari helarazi genizkionak ondorio guztietarako erabil zitzan, gertatu zen moduan.
3. A
raudi- eta gizarte-testuingurua
Aurreko urteetan Justizia A
dministrazioak eskaintzen duen zerbitzuaren kalitatea okerragotzeko a
rriskua zegoela ohartarazi genuen, eskura dituen bitartekoen murrizketen ondorioz. A
rrisku hori a
reagotu egin da krisi ekonomikoak, a
urten gertatu den moduan, bere izaera sistemikoa a
zaldu duen heinean ezagutzen genuen ongizate estatua mehatxatu a
rte.
Hori esatean, ez dugu soilik esan nahi krisiak, jasotako kexek a
dierazten duten moduan, gure epaitegiei baliabide material eta giza baliabide nahikoak eta ongi kudeatuak eskaintzeko beharrezkoak diren hobekuntzen erritmoa mantsotu duenik. Horrez gain, kexa horiek, orain a
rte inoiz gertatu ez den moduan, justiziak, botere publikoa den heinean, herritarren as
katasuna eta berdintasuna benetakoak bihurtuko dituzten baldintzen sustapenean konstituzionalki esleituta duen zeregina a
pelatu dute. Eta halako baldintzek, hizpide dugun urtean zehar, okerrera besterik ez dute egin.
Testuinguru horretan a
ntzeman ditugu urtean zehar onartutako edo iragarritako a
rauzko a
ldaketak, baita operadore juridikoen a
rtean eragin dituzten erantzunak ere. Beharbada esplizituena euskal epaileek, Justizia A
uzitegi Nagusiko magistratuen batzordearen bidez, jurisdikzioaren erabilera baldintzetan euren ustez gertatzen a
ri den narriatze larriaren inguruan burututako salaketa izan da. Narriatze hori, haien ustez, Botere Judizialari buruzko uztailaren 1eko 6/1935 Lege Organikoa a
ldatzen duen Justizia A
dministrazioko a
urrekontuen eraginkortasunerako neurriei buruzko abenduaren 27ko 8/2012 Lege Organikoan gaineratutako batzuek bultzatu dute. Hala baieztatzean, euskal a
uzitegi goreneko magistratuak ez ziren bakarrik ezta nagusiki ere neurri horietatik sortutako korporazio egoerei –bajak, baimenak, ordezkapenak– buruz a
ri. Bereziki a
zpimarratzen zuten horiek, onartzekotan, justizia ‘garestiagoa eta mantsoagoa’ bihurtuko zutela eta, gainera, “epaile gutxiago eta baliabide gutxiago” egongo liratekeela. Gasteizko Epaileen Batzordeak erreformaren “konstituzio kontrakotasuna” a
ipatu zuen, eta Donostiakoak “justizian inbertitu ez izana, plazen izoztea, sistemaren mantsotasuna eta eraginkortasun falta edo epaitegi bakoitzaren lan-karga zehazten duen a
zterlanik ez egotea” salatu zuen.
Ildo berean, a
bokatutzaren kasuan, Doako Justiziaren a
raudi berriarekiko a
urrez a
urreko a
urkakotasuna a
ipatu beharra dago, ekainaren 19ko 110/2012 Dekretuan jasotakoa. Irailaz geroztik indarrean dagoena, gure erkidegoko hiru a
bokatuen elkargoek ez eraginkortzat eta bidegabekotzat jo zuten, a
tzerapen burokratikoen, profesionalentzako babesgabetasunaren eta justiziapekoarentzako defentsa-gabeziaren iturri gisa ikusten baitute. Txosten hau itxi zen egunean horregatik guztiarengatik Euskal A
utonomia Erkidegoko Justizia A
uzitegi Nagusiaren a
urrean errekurtsoa a
urkeztuta zegoen.
Tasa judizialen a
raudi berriarekiko kritikak ezohiko guztien a
dostasuna izan zuen ezaugarritzat. Tasa horiek iragarri izanaren ondorioz, a
zaroan, indarrean sartu a
urretik, epaitegi batzuk lanez gainezka egon ziren demanda ugari a
urkeztu zirelako tasak ordaindu behar ez izateko. Euskal epailetza, fiskaltza eta a
bokatutzako ordezkari gorenek tasak “neurriz kanpokoak direla eta herritarrak Justizia A
dministrazioarekiko izan behar duen irismenarekin loturarik ez dutela” a
dierazi zuten.
Balorazio horiek operadore juridikoen a
rtean izan duten a
dostasuna nabaria da, baita haren ikusgarritasun publikoa ere epaitegien a
teetan. Baina a
re a
ipagarriagoa da, gure ustez, sistema baten funtsezko a
lderdietan duen eragina, beharbada, orain bezain nabarmenagoa inoiz izan ez den oinarrizko kontrastea sortzen duena: Zuzenbide Estatu Sozial eta Demokratiko batean Justiziak duen zeregina une honetan bete behar duenaren kontra jartzen duena. A
zken hori bi faktorek zehazten dute: a
lde batetik, herritarrek epaitegien a
teetan a
ldarrikatuta ikusten dituzten eskubideak bere osotasunean eraginkor bihurtzeko beharrezkoak diren giza baliabiderik eta baliabide materialik ez egotea; bestetik, une honetan dagoen legeriaren ondorioz a
uzitegiek, hainbat a
lorretan, euren erabiltzaileen a
rtean gero eta ohikoagoak diren pobrezia, a
hulezia edo gizarte bazterkeria egoerak larriagotzen edo kroniko bihurtzen dituzten ebazpenak hartu behar izatea.
Hipoteka maileguak ez ordaintzeagatik bideratutako kaleratzeen a
rloan gertatutakoak beste edozein esparruk baino hobe islatzen du kontraste hori. A
razoaren jatorri sistematikoak eta gizarte maila as
kotara izandako zabaltzeak, sortu izan dituen ezbehar pertsonalak a
haztu gabe, a
ipatu izan dugunaren paradigma bihurtzen dute. Horrela bada, martxoan bankuetako Jardunbide Egokien Kodea onartu zen a
rlo honetan, baliabiderik ez duten hipoteka-zordunak babesteko presako neurriei buruzko martxoaren 9ko 6/2012 Errege Lege Dekretuan eranskin gisa gaineratutakoa. Esku hartzen duten erakundeek nahi izanez gero bete beharrekoa, praktikak baieztatu zuen eragindakoek babes gutxi lortu zutela horren bidez. Pertsona horietako batek bere buruaz beste egitean, a
rrazoi berarengatik gertatutako ez lehena ez a
zkena izango ez zena, euskal epaileek gainontzeko botere publikoak ohartarazi zituzten. Baita gizartea ohartarazi ere, eta haientzat euren a
uzitegien ekintza hori erreferente bat izan zen, bai maila juridikoan bai etikoan. Bilboko Epaileen Batzordeak gertakari horien ondoren kaleratzeen kasuetarako jarduera protokolo bat onartu zuen, ostean EAEANk babestu zuena, eginbide judizial berri bat irekitzeko helburuarekin lehen inolako a
legaziorik egiteko a
ukerarik ez zegoen lekuan, eragindakoak euren a
bokatuaren bidez entzun a
hal izateko. Eginbide berri horri esker, berehalakoak diren kaleratzeak eten a
halko dira 27/2012 Errege Lege Dekretuan xedatutako kasuetan. Dekretu hori, bazterkeria a
rrisku berezian dauden familien kaleratzeak bi urteko eperako berehala eten a
hal izateko onartu zen.
Nolanahi ere, a
ipatutako lehen faktorea uneko egoera ekonomiko kaltegarriari leporatu dakiokeen bitartean –behintzat neurri batean–, bigarrena botere publikoek a
razoen oinarrien inguruan jarduteko duten borondate eta a
halmen politikoari egozten zaio. Horrek a
zaltzen du gure jardueraren a
lor honetan urtean zehar jasotako kexen nahigabea, baita eskubideak bermatzen dituen erakunde bat, testuinguru honetan, a
zaltzen diren kontuei erantzun sistematikoak ematera ez mugatzeko beharra ere, izan ere, kexa horietan sistemak berak sortu dituen disfuntzioak identifikatu behar ditu, dagokion moduan jarduteko.
4. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
4.1. Bilerak elkarteekin
Arartekoarekin elkarrizketatu nahi izan diren tokiko zein nazioarteko GKE eta elkarteetatik jasotako eskaerak bideratu ditugu. Bertan, zigor prozesuaren esparruan giza eskubideen berme-sistemaren birtualtasunari zein jurisdikzio zibilean, lan-arloko jurisdikzioan eta a
dministrazioarekiko a
uzien jurisdikzioan a
uzialdi bikoitzeko sistema hobetzeko herritarren legegintza-ekimenei buruzko informazioa jaso nahi zuten.
4.2. Bilerak erakunde eta korporazioetako a
rduradunekin
Erakunde a
rteko lankidetza, ezinbestekoa A
rartekoaren lanerako, bereziki da ezinbestekoa hizpide dugun jarduketa-eremuan. Hori dela-eta, erakunde honentzat garrantzi handia dauka Euskal A
utonomia Erkidegoko Justizia A
uzitegi Nagusiko Gobernu Salarekin lankidetzan a
ritzea. Lehendakariarekin biltzeaz gain, epailetzako hainbat kiderekin lan-bilerak izan ditugu gure ebazpenak burutze a
ldera, bai zigor betearazpenaren esparruan bai familiaren jurisdikzioarenean.
Iraunkorra izan da, bestalde, EAEANko Gobernu Idazkaritzarekin izan dugun harremana, baita lurralde historiko bakoitzeko Idazkaritza Koordinatzaileekin izandakoa ere, helburu bikoitzarekin: a
lde batetik, Bulego Judizialaren egoera ebaluatzea gure eskumeneko a
lorrean gaineratutako politika publikoen mendeko a
lderdiei dagokienez; bestetik, herritarrak erakunde honetara jotzera bultzatu dituzten epaitegien funtzionamendu-arazoak konpontzea. Helburu horretarako Fiskaltza Nagusiarekin ere lan egin dugu, hiru probintzia fiskalburuekin bezalaxe. Horien lankidetza a
rina eta eraginkorra izan da erakunde honek eskatutako gai guztietan.
Korporazio profesionalei dagokienez, hiru lurralde historikoetako A
bokatuen Elkargoekin garatutako lana doako justiziari eta lanbidearen kontrol deontologikoaren prozedura-bermeei buruzkoa izan da.
Urtean zehar hainbat bilera egin ditugu Justizia Sailburuordetzako eta Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Herri A
dministrazio Saileko a
rduradunekin, bai Helduen Justiziari, bai A
dingabeen Justiziari dagokionean. Justizia A
dministrazioarekin dituzten lankidetza zerbitzuak bisitatu ditugu, baita Gasteizko Justizia Jaurerriko Osoko Balorazio Forentseko Unitatea ere.
4.3. Inkomunikazio-araubidean a
txilotutako pertsonen berme-sistema hobetzeko neurriei buruzko gomendioen jarraipena.
Auzitegi Nazionaleko Instrukzioko Epaitegi Zentralen a
urrean neurri horien a
plikazioaren inguruan galdetu dugu, inkomunikazio-araubidean a
txilotutako pertsonen senideetatik zentzu horretan jaso genuen eskaera zela-eta. Zentzu berean Espainiako Herriaren Defentsa-erakundera zuzendu gara, Tortura Saihesteko Mekanismo Nazionala den heinean.
Gure proposamena ezarri ez izanaren inguruan Europako Kontseiluko Tortura Saihesteko Batzordeari zein A
mnesty International erakundeari mintzatu gatzaizkie, horien a
rduradunekin bildu baikinen Eusko Legebiltzarrera egindako bisita zela-eta.
Jarraipen horren esparruan Ertzaintzaren hainbat komisaria bisitatu ditugu, txosten honetan Herrizaingo a
lorraren inguruan jorratutako a
talak islatzen duen emaitzarekin.
4.4. Azkenik, erakunde honek parte-hartze handia izan du a
rloan jorratutako gaien inguruko ekitaldietan, hitzaldiak ematen eta materialak egiten; horien a
rtean hauek nabarmendu ditzakegu:
Euskal Herriko Unibertsitatea: Esku-hartze penalaren esparruan dauden uneko joerei buruzko txostena, A
rartekoaren Bulegoaren esperientziatik a
biatuta.
Espainiako Herriaren Defentsa-erakundearekin presondegietako esparruan buruko osasunarekiko a
rretari buruzko lan-mintegia
Oñatiko Lege Soziologiako Nazioarteko Erakundea: “UItima Ratio” printzipioak Europan une honetan duen birtualtasunari buruzko nazioarteko mintegia. Euskal Herriko egoerari buruzko a
urkezpena.
Deustuko Unibertsitatea: elkarbizitzarako justiziari buruzko lan-mintegia. Ordainsari-justizia eta justizia leheneratzailea: a
rtikulazioa terrorismoaren delituetan
4.5. Gomendio orokorrak
Deribazio judizialaren bidezko Familia Elkarguneen funtzionamendua eta a
raudiaren inguruan gomendio orokorra burutu da, txosten hau a
rgitaratzen den egunean dagoeneko a
rgitaratuta egongo dena.
5. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
Ondoren a
zalduko ditugun kontuak, A
rartekoak bere jardueraren a
lor honetan izandako esku-hartzeen ondorioz sortutakoak, Justizia A
dministrazioaren esparruan herritarrek dituzten eskubideen osasuna eta a
lor horretan garatutako politika publikoak hobetzeko dagoen marjina bereziki a
dierazten dituztela iruditu zaigu.
Arartekora jo zuen hari zegozkion bi ebazpen judizialen
artean zegoen kontraesanak babesgabetasuna eragiten ziolako. Zigor-arloan, emakumearen
aurkako indarkeriaren epaitegi batek haren erasotzailearen (harekin bi seme-alaba izan zituen)
aurkako urruntze-agindua eman zuen,
arlo zibilean, berriz, gurasoen eta seme-alaben
arteko komunikazioa
arautu zen bikoteak harremana eten ondoren. Hala eta guztiz ere, horren inguruan neurriak ezarri zituen epaiak, kexagilea biktima babestua zela jakin izan gabe, haren etxebizitza zehaztu zuen
aitak
adingabeak jasotzeko –eta ondoren uzteko– gune gisa.
Azken horrek, egoera horretaz baliatuz, ordura
arte erabiltzen zuen Familia Elkargunera berriro ere joango ez zela
adierazi zuen.
aurrean idazkari judizialak izandako erantzun
azkarrak
aurreko puntuan jasotako kasua behar bezala ebazteko
aukera eskaini zuen. Izan ere, Epailetza, Fiskaltza eta Idazkaritza Judizialetatik jasotako laguntza ezinbestekoa izan da,
aurten ere, herritarrek
Arartekora jotzeko izandako
arazo ugari konpontzeko. Hala ere, haratago joan behar gara:
arrazoiak eraginkortasunez identifikatu eta euren gainean jardun behar da, bereziki horiek, gertatzen ohi den moduan, egiturazkoak direnean. Horrela bada,
azaldutako
adibidean, gertatutako disfuntzioa saihestu zitekeen epaitegi batek beste batek
adostuta zuenaren berri ez izatea ezinezkoa bihurtuko luketen koordinazio-mekanismoak egongo balira. Baina, egiaztatu
ahal izan genuen moduan, esku hartu zuten operadoreek izandako lankidetza eta ekimen-maila handiagoa izan balitz ere zuzendu
ahal izan zen.
abokatua zen. Haren jarduerak bide ematen digu Doako Justizia Zerbitzua hobetzeko beharra
azaltzeko: Erreklamatzaileak eskatu zionean
adostutako neurri kontraesankorrak
aldatzeko eska zezala, horretarako berriro ere
abokatua eskatu beharko zuela erantzun zion, esleitu zitzaion lana
amaitutzat jotzen baitzuen. Horren ondorioz pairatu zuen babesgabetasun sentsazioa zela-eta jo zuen kexagileak
Arartekora, erasotzaileak, bien bitartean,
alor zibilean emandako neurriez baliatuta, zigor
alorrean bera babesten zutenak urratuko zituenaren beldur.
abokatu gehien-gehienek euren lana burutzean
arduraz jokatzen dutela. Hala ere, zerbitzuaren kalitatea
arriskuan jartzen duten faktoreak
areagotu direla
antzeman dugu eta horien
aurrean zera ohartarazi behar dugu:
alde batetik, eskaeraren hazkunde nabarmena, zerbitzua eskaintzeko izapideen zailtasuna eta eskainitako zerbitzuaren zatikatzea, deskribatutako moduko babesgabetasun egoerak sortzen dituztenak; bestalde, doako justiziaren onura eskaintzerakoan irizpide murriztaileak hartzea, hori zela-eta erakunde honek Bizkaiko Doako Laguntza Juridikoaren Batzordeari gomendio bat bidali behar izan zion.
atzerapenei dagokienez, gure ustez ezin zaizkio leporatu ebazteko
azkartasun faltari, euskal epailetzan buruan jarraitzen duen
alderdia baita, erabakitzeke dauden izapideen tasak estatuko batez bestekoa baino
askoz txikiagoak dira.
Antzeman ditugun
arazoak honelaxe laburbildu genitzakeen hainbat faktoretan oinarritu ohi dira:
artean bete gabeko bajak.
Aldez
aurretik
aipatu izan dugun
arazoa da eta
aurten berriro ere herritarrek erakunde honetara jotzeko izan dituzten hainbat
arrazoiren oinarria izan da. Bitarteko falta dela-eta ezin izan da langile funtzionarioen kopurua indartu eta horien plantak
antolamendu egokia bideratzeke dauka.
Auzialdiko
Auzitegiak. Prozesua ezartzeko geldiarazpena
aurreko kontuarekin zuzenean lotuta dago. Gure epaitegi eta
auzitegien
antolamendu eredu berria lan zaila da eta gure ustez bide zuzenetik doa, beraz, horretarako operadore juridiko guztien babesa eskatzen jarraitzen dugu. Nolanahi ere, badakigu uneko egoera ekonomikoek haren bideragarritasunean eragina dutela, izan ere, esperientziak islatu ohi du baliabide material eta giza baliabide nahiko –unera
arte bere esku jarri dena baino gehiago- izatearen mende dagoela.
adierazleekin lan egiteak
aldeko eragina dauka giza talde guztiaren etekinean. Justizia
Administrazioa ez da inolako salbuespena, beraz, eskaintzen duen zerbitzua hobea izango litzateke neurri guztietan hainbat lan-baldintza helburu zehatz eta neurgarriak
ahalko balirateke.
Administrazio Sailak informazioaren teknologien esparruan burututako
ahalegina onartzen du. Hizpide dugun urtea, ordea, zentzu horretan geldiune gisa
antzeman izan da epaitegietan. Hori dela-eta, ezin izan dira gainditu lankidetza judizialean eragin negatiboa duten funtzionamendu moduak, hala nola, ohiko postaz bidalitako exhorto bidezko epaitegien
arteko komunikazioa –egoera hori
aipatutako lehenengoarekin batera gertatzean, egoera onartezinak sortzen dira, hala nola,
administratzaile judizial izendatzeko zitazio bat, Getxoko Epaitegiak hitzartutakoa, bost hilabete behar izatea Bilboko epaitegi batera heltzeko, eta erakunde honek esku hartu ondoren bakarrik egin izana, esku hartu zuten operadoreek ez baitzuten jakinarazi espedientea
arrazoi horregatik gelditu zela.
aurrean zigor sistemak gizarte sektore zaurkorrenen gainean jarduteko izandako moduak baieztatzen du, erakunde honen ustez, Justizia
Administrazioarekiko Laguntza Zerbitzuek, Eusko Jaurlaritzaren mendekoak, pasa den urtera
arte
Atxilotuari Laguntzeko Zerbitzuak eta Gizarteratzeko Laguntza Zerbitzuak
adierazten zuten erabiltzailearekiko
arretaren ikuspuntu integrala berreskuratu behar dutela. Harez geroztik igarotako urtearen esperientziaren ondorioz berretsi egiten dugu zerbitzu horiek desagerrarazteko erabakiaren
aurrean
adierazi genuen kritika, gure
azterketak oraingo honetan harrera hobea izango duelakoan botere publikoen
aldetik. Berriro ere kontu hau
aipatuko dugu espetxean dauden pertsonei zuzendutako txosten honen
atalean.
ahal izan dugu bere zerbitzuek
alor horretan kaudimen handiz lan egiten dutela, judizioz kanpoko zein barneko esparruan, eta nazioarte mailan onespen handia lortu dutela, bertan dagoeneko erreferentzia bat izanik. Hori ez litzateke posible izango epailetzaren lankidetzarik gabe. Hala ere, kasuen bideratzea
antolatzen duen
araudi baten falta sumatzen da, bideratze hori, gaur egun gertatzen den moduan, epaile bakoitzak hala erabakitzen duen edo ez duenaren
arabera egon ez dadin.
Aipatzekoa da, halaber,
abokatutzak horren inguruan burututako lana eta, zehazki, fiskaltzak egindakoa. Nolanahi ere, operadore horietara lotuta ez egotea, gure ustez, zerbitzu horiek mantendu behar duten independentziaren bermea da.
alorrean duen jardueraren gizarte eta
arauzko testuingurua deskribatzean, lehen etxebizitzaren hipotekak ez ordaintzeagatik gertatutako kaleratzeen gizarte ezbeharra
azpimarratzen dugu, baita horren inguruan euskal epailetzak egindako ohartarazpenaren garrantzi juridikoa eta etikoa.
asmo oneko erretorika edo gertakari jakin batzuen eragin mediatikoaren harira izandako jokabide zehatzak gaindituz, kreditu erakundeek
alor honetan izandako jarduerak, oinarrian, etxebizitza funtsezko eskubide baten erabilerarako oinarri gisa ulertzearekin zerikusirik ez duen merkataritza logika bati erantzuten jarraitu du; finantza-aktibo bat ordezkatzen du, eta horren inguruan une bakoitzean merkatuari dagokionez zein
arauzko esparruan indarrean dauden baldintzen
arabera ondasunak handituz jardutea besterik ez dago. Ez da harritzekoa, beraz, “bankuko
autoerregulazioaren” emaitzek sortutako itxaropenei erantzunik eman ez izana. Horretarako,
asmo onekin batera botere publikoek baldintza horien –jarduteko modu hori babesten zuen legeria,
aplikatzeko erabiltzen ziren jurisprudentziako irizpideak edo ekuazioaren gainontzeko
aldagaiak osatzen dituzten merkatuko baldintzak– gaineko jardunbide irmoa bideratu behar izan zuten, kaleratutako pertsonak kalean uztea eragozten zuten zerga– eta etxebizitza-politiken bidez, pertsona horiek proposatzen zituzten gizarte
alokairuko konponbideei bide emanez. Hori zela-eta, euskal epailetzak, bere protokoloaren bidez, bere esku-hartzea
azaldutako logikaren zerbitzuko zeregin instrumentala betetzera mugatu ez zedin bilatzen zuen, gutxienez, hitzartutako oinarrizko eskubideen garrantzia kontuan hartuta neurritasun elementuak gaineratzeko balio izan nahi zuen.
arren, haren eraginkortasuna oso mugatuta egongo da, Europar Batasuneko Justizia
Auzitegiaren
abokatu nagusiaren hitzetan, ustezko gehiegizko kontratu-klausulen
aurrean kontsumitzaileen babes eraginkorra bermatzen ez dutenez erkidegoko zuzentarauak urratzen dituen hipoteka legeria indarrean dagoen bitartean. Era berean, haren burutzapen prozedura, duela mende bat baino gehiago egoera oso ezberdinean sortutakoa, disfuntzionala da uneko egoeran, finantza eta higiezinen burbuilak
areagotzen lagundu duen bankuko hartzekoduna lehenesten baitu burbuilaren eztandaren ondorioak pairatzen dituen fede oneko zordunaren
aurrean.
Arartekoak horrek guztiak dakartzan erronkak
azaldu zituen, horiei
aurre egiteko egokientzat jotzen ditugun neurriekin batera Etxe kaleratzeak: giza eskubideen ikuspegitik
aztertu beharreko gizarte-arazo larria izeneko txostenean.
Aurten ere, Justizia
Administrazioko erabiltzaileek haren
aurrean bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan jarduteko praktikan duten
askatasun falta
aipatu behar dugu. Erakunde honek
aipatzen zuen diagnosia Europako Kontseiluko
Adituen Batzordeak horren inguruan urrian
argitaratu zituen txostenak eta gomendioek baieztatu zuten. Bertan jasotako ebaluazioak 2011ko
abendurainoko tartea besterik
aztertzen ez badu ere, harez geroztik igarotako urtean ez da
aurrerapauso nabarmenik egon, gure esku-hartzea behar izan duten kexek
azpimarratzen dituzten
arazoetatik ondoriozta daitekeenaren
arabera. Izan ere, eta txosten honetan hizkuntza-eskubideei zuzendutako
atalean zehaztasun handiagorekin
azalduko dugun moduan, ez dirudi egoerak hobera egingo duenik egun
arte
alor horretan jarraitutako politikak berrikusten ez diren bitartean.
atxilotutako pertsonen bermeei dagokienez erakunde honek proposatu dituen moduko neurriak ezartzeko beharra
azpimarratu dutenak. Gobernuak ez du oraindik ere baimenik eman, 2011ko bisitaren ostean, Europako Kontseiluko Tortura Saihesteko Batzordeari horren inguruan eman zion txostena
argitaratzeko. Nolanahi ere, iaz, erakunde honek,
argitaratutako
azken txostenean, gure gomendioen oinarri izandako
azterketa baieztatu zuen bitartean,
aurten Espainiaren gainean ezarritako nazioarteko kondenak izan dira bere egokitasuna gogorarazi dutenak. Garrantzi berezia izan zuen, zentzu horretan, Estrasburgoko Giza Eskubideen
Auzitegiak Egunkariako zuzendariak ezarritako torturen salaketaren inguruan urrian emandakoak. Era berean, maiatzean arrazoi horregatik Nazio Batuetako Torturaren
aurkako Batzordeak helarazi zuen kondena
azpimarratu beharra dago. Hilabete ondoren,
Amnesty Internationalek
adierazpen bat
argitaratu zuen, ikerketako zuzendari globalak zuzendutako ordezkaritza batek Euskadira egindako bisita baten ostean. Bertan kritikatzen zuen Espainian tratu txarrak eta tortura pairatu dituela
alegatzen duena
auzitegira eramatea, defentsa-erakunde honek, beste erakundeen
artean, horiek saihestu, ikertu eta zigortzeko defendatu dituen moduko neurriak hartu beharrean.
6. Ingurumena
Ingurumen-arloaren barruan, lurzoruari, urari, a
ireari, florari eta faunari eragiten dieten kutsadura-kategoriek sortutako kalteei buruzko erreklamazioak sartu dira. Guztira, 92 erreklamazio egon dira. Kexak a
zpiarlotan banatuta daude, salatutako ingurumen eragin mota a
ipatzen duen irizpide materiala jarraituta: kutsadura a
kustikoa, a
tmosferikoa, lurzoruarena eta urarena eta beste a
gente kutsatzaile batzuk.
Azpiarlokako banaketaren a
rabera, sailkapena honako hau da:
– Kutsadura a
kustikoa.....60
– Ingurumenaren kontrola.....8
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura.....7
– Ingurumeneko beste kutsadura batzuk.....7
– Ingurumenaren informazioa eta parte-hartzea.....4
– Etxebizitzetarako lurzoruan sailkatutako jarduerak.....2
– Atmosferaren kutsadura.....2
– Kutsadura elektromagnetikoa.....1
– Herritarren eskubideak.....1
Eragindako a
dministrazioen a
rabera, kexak honela multzoka ditzakegu:
– Tokiko A
dministrazioa.....79
– Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza).....14
– Foru a
dministrazioa.....3
Arlo honetan jarritako kexen izapidetze-egoerari eta emaitzari dagokionez:
Alor honetan izapidetutako jarduera kopurua a
urreko urteen a
ntzekoa izan da. Erreklamazio kopuru handiagoa herritarrek euren etxebizitzetan pairatzen dituzten zarata a
razoen ondorio da. Kutsadura a
kustikoko iturri horien fokuak a
isialdiko eta industriako jarduerak edo a
zpiegiturak dira gehien bat. Industria iturrien igorpenetatik sorturiko a
tmosferaren kutsaduragatiko erreklamazioak a
reagotu dira. 2012an zehar A
raban a
ntzemandako ezohiko gas erreserbak erauzteak eragin ditzakeen kalteen inguruko, Kadagua Beheko a
irearen kalitateari buruzko edo Barakaldon hornitzeko uraren kutsaduraren inguruko erreklamazioak ere jaso dira.
Arartekoak a
lor honetan duen eraginkortasun mailari dagokionez, kontuan hartu behar dugu ingurumenari buruzko A
rartekoaren ebazpen kopurua handitu dela. 2012an zehar 18 ebazpen burutu dira, gure web orriko dagokion a
talean kontsulta daitezkeenak. Bertan, a
zaldutako a
razo ezberdinei buruzko gomendioak, iradokizunak eta ondorioak a
urkezten ditugu. A
ipatu beharra dago a
dministrazioaren esku zegoen ingurumeneko informazioa eskuratzeko oztopoak salatzen zituzten hainbat erreklamazio ebatzi direla. Ikusi dugu, hiri-lurzoruan kokatutako jarduerek sortzen dituzten zarata-arazoei dagokienez, erreklamazio gehiagotan jarri direla halako a
razoak konpontzeko bitartekoak, erakunde honek hala eskatuta. Horrela bada, a
ipatu beharra dago neurriak hartu izan direla tabernek edo diskotekek sortutako zaraten kontra edota gazteen lokalek edo udaleko pilotaleku batean musika bezalako beste jarduerek eragindako kalteen kontra.
Arartekoaren lanaren eraginari dagokionez, a
ipamen berezia merezi du Euskadin izapidetzen diren hirigintza a
ntolamenduko planen ingurumen ebaluazioa a
rautzen zuen legezko esparruaren a
ldaketak. Zehazki, gai hori ebaluazio estrategikoaren prozeduratik kanpo geratzen ziren hiri a
ntolamendurako plan partzialen eta plan berezien a
urrean a
zaldu zen, baita ingurumenean eragin esanguratsuak izan zitzaketenean ere. Horregatik, A
rartekoak gai horri buruzko gomendio orokor bat egin zuen 2008an Eusko Legebiltzarrari a
urkeztutako urteko txostenean. Halaber, Ingurumen Sailari gai hori jorratuz 2009ko a
benduaren 23ko ebazpena bidali genion. A
rartekoaren gomendio horien ondotik Legebiltzarrean hainbat jarduera bideratu ziren. Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailak jakinarazi zigun ebazpen horien ondorioekin bat zetorrela. A
zkenik, Planen eta programen ingurumen ebaluazio estrategikorako prozedura a
rautzen duen urriaren 16ko 211/2012 Dekretuaren onarpenaren berri izan dugu. EAEko Ingurumena Babesteko otsailaren 27ko 3/1998 Lege Orokorreko I. eranskineko A
a
talaren a
ldaketak barne hartu ditu ingurumenaren gainean eragin esanguratsuak izan ditzaketen hiri a
ntolamendurako plan partzialak eta hiri a
ntolamendurako plan bereziak.
Oraindik izapidetzen a
ri diren a
urreko ekitaldietako kexei dagokienez, nabarmendu behar dugu a
dministrazio batzuk as
ko luzatzen direla eskatutako informazioa bidaltzeko eta erakunde honi laguntza emateko orduan. Informazio hori epean bidaltzeko beharra bete ez duten bi a
dministrazioren kasua bildu dugu. Hain zuzen ere, A
zpeitiko Udala eta Durangoko Udala.
2. Kexarik a
ipagarrienak
Arartekoak ingurumenaren a
rloan egin dituen jarduketa nagusiak hiri-lurzoruko jolas-jarduerek, bizitegitarako eraikinekin muga egiten duten industria-jarduerek edo bide-azpiegiturak ondoan izateak sortzen duten kutsadura a
kustikoari dagozkionak izan dira. Badira herritarrak kezkatzen dituzten beste ingurumen-kutsatzaile batzuk ere, hala nola a
tmosferaren kutsadura, lurzoru kutsatuak, kontsumoko uren kutsadura eta eremu elektromagnetikoak.
Beste kexa batzuetan, a
dministrazioen esku dagoen ingurumen-informazioa behar bezalako baldintzetan eskuratzeko zailtasunei loturiko a
razoak a
zaldu dira, edo gabeziak daudela ingurumen-erabakietan parte hartzeko eskubideari dagokionez.
Bestalde, jarduera batzuen funtzionamenduak ingurumenari edo pertsonen osasunari as
ko eragiten ez badiote ere a
lderdi txarrak izan ditzakeela-eta gizartearen erantzun sutsua eragin duten jardueren ondoriozko jarduketak ere sartu ditugu ingurumen-atalean.
2.1. Ingurumenaren informazioa eta parte-hartzea
Atal honetan, a
dministrazioek ingurumen-informazioa eskuratzeko eta ingurumenaren a
rloko erabakietan parte hartzeko eskubideei dagokienez gaizki funtzionatzearen ondoriozko erreklamazioak bildu dira.
Aurten hainbat erreklamazio jaso ditugu ingurumen-informazioa eskuratzeko eskubidea baliatzeko orduan izaten diren zailtasunen inguruan. A
ipatzekoa da A
rartekoaren ebazpena, 2012ko maiatzaren 22koa. Horren bidez a
maiera ematen zaio bi elkarte ekologistek sustatutako kexa-espedienteari. Bertan, Bizkaiko Foru A
ldundiko Ingurumen Sailari eskatutako ingurumeneko informazioa ukatu zaiela salatzen dute. A
rarteko erakundetik informazio publikoa a
zkar, erraz eta interesdunentzako a
halik eta koste txikienarekin eskuratzeko eskubideak duen garrantzia a
zpimarratzen dugu. Eskuratzea ukatzeko a
rrazoiak a
raudiak a
zaltzen dituen a
rrazoi zehatzetara mugatu behar dira, interes publikoan edo hirugarrenen eskubideetan oinarrituta daudenak. Zentzu horretan, a
giriak bere esku dituen a
dministrazioak du informazioa eskaintzeko beharra. Legeriak ez du eskatzen a
dministrazio hori informazio horren titular izatea edo a
dministrazio bultzadarako eskumena izatea. Ukapena a
maitu gabe dauden datuak edo a
giriak direlako bideratzen bada, a
ginpidea informazioa burutzapen prozesuan modu a
ktiboan duen kasuetara mugatu behar da. Era berean, herri a
dministrazioek bitartekoak eskuratu behar dituzte euren esku dagoen informazioa erreproduzitzeko eta eskuratzeko errazak diren euskarri elektronikoetan eskuratzeko a
ukera eskaintzeko.
Ingurumen gaietako parte-hartze publikoari dagokionez, A
rartekoak bi ebazpen burutu ditu Euskal A
utonomia Erkidegoan garrantzia berezia duten bi konturen inguruan, ondoren ingurumen-kontrolean a
ipatuko ditugunak. Ebazpen horietan gehien kutsatzen duten industriek ingurumen-kontrolaren kudeaketan duten parte-hartzea baloratzen dugu, hala nola, Muskizeko petrolioa fintzeko plantaren kasuan. Era berean, erabaki publikoetan parte hartzeko hainbat proposamen jaso ditugu, besteak beste, Euskadin a
ntzemandako ezohiko gas-hobien erauzketa, Euskadiko estrategia energetikoan gaineratu dena.
2.2. Ingurumenaren kontrola
Atal honetan, proiektuek eta jarduerek ingurumenean duten eragina ebaluatzeko egiten diren prozedura a
dministratiboak a
ipatzen dira. Prozedura horien barruan honako hauek sartzen dira: ingurumen-eraginaren ebaluazioa, ingurumen-baimen integratua eta jarduera sailkatuetarako lizentziak edo jarduera jakinaraziak.
auzokide eta ekologista elkarteri erantzunez.
Arartekoaren aurrean
aurkeztutako kexek, Muskizen,
Abanto Zierbenan kokatutako PETRONOR SA petrolioa fintzeko planta baten funtzionamendutik ingurumenerako eta pertsonen osasunerako sor daitezkeen ustezko kalteak
azaltzen dituzte. Gure ondorioetan
azaldu genuenez, egindako salaketei erantzuna emateko, Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailak ezarritako neurriak erabat betetzen direla kontrolatzen eta
aztertzen jarraitu behar du, ingurumen zaintzarako programan jasotako urteko informazioaren babesean eta industria jardueraren jarraipenerako dituen kanpoko kontroleko mekanismoen babesean. Mota ezberdinetako gertakarien ondorioz sortutako ingurumenarekiko eta fabrikaren inguruan bizi diren pertsonen osasunarekiko ustezko kalteen
aurrean
aurkeztutako herritarren salaketei dagokienez,
Arartekoak ingurumen kontrolean, osasun publikoan eta industria
arriskuan eskumena duten
administrazioei kalteengatik, herritarren osasunean eragina izateagatik eta hiri ingurumenean kalteak sortzeagatik
aurkeztutako erreklamazioentzako egokia izan daitekeen izapidea –ofizioz edo salaketa bidez– eman dezaten eskatzen die.
Aurkeztutako salaketen izapidearen inguruan jarraitu beharreko prozedurari dagokionez,
Arartekoak beharrezkotzat jotzen du hainbat proposamen helaraztea dagozkien
administrazioek balora ditzaten: Erreklamazio horiei erantzuna emateko jarraitutako
administrazio neurri zehatzen inguruan,
Arartekoak egokitzat jotzen du Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailari eta Osasun eta Kontsumo Sailari proposatzea osasunarentzat kaltegarrienak diren konposatu organiko lurrunkorrekiko esposizio handietarako mugako balioak ezartzeko
aukera balora dezaten. Horixe da, besteak beste, bentzenoaren kasua. Industria
arriskuen prebentzioaren politikari dagokionez,
Arartekoak industria jarduera
arriskutsuen
arriskuak saihesteko eska daitezkeen plangintzako tresna ezberdinen informazio eta hedatze egokia bermatzearen garrantzia
azpimarratzen du.
Araban. 2012ko
azaroan fracking izenarekin ezagutzen den teknikaren bitartez ezohiko hobietatik gasa erauzteari buruzko ebazpena jendaurrean
aurkeztu genuen. Ebazpen horrek, funtsean, Fracking Ez
Araba plataformak
aurkeztu zuen kexari erantzuten dio. Kexak
Araban, “Enara”·baimenaren barruan, ezohiko gasa esploratzeko eta ondoren erauzteko
aurreikuspenak zituen hizpide. Ebazpenean gasa erauzteko sistema hori eta ingurumenean, herritarren osasunean, energia-politiketan eta klima
aldaketaren
aurkako borrokan dituen eraginak
aztertu ditugu. Euskadin ezohiko gasa esploratzeko eta ustiatzeko proiektuei dagokienez, ingurumenean duten eragina
aztertu dugu, bai Euskadi Energia Estrategia 2020 izenekoaren kasuan, bai izapidetzen
ari diren zundaketa putzuen esplorazioaren kasuan. Ondorio gisa zera mahaigaineratu genuen: haustura hidraulikoak ingurumenarentzat eta, kasu batzuetan, pertsonen osasunarentzat inpaktu eta
arrisku handiak barne hartzen dituen sistema da. Inpaktu horiek ohiko gas erauzketaren sistemak eragiten dituen inpaktuak baino handiagoak dira. Bereziki, teknika horrek behar duen erauzketa putzuen dentsitate
altuak eragiten dituen ondorio sinergiko eta metatze-ondorioak gailendu dira. Estatu espainolean eskumena duten botere publikoek ezohiko hobietatik baliabide natural hori eskuratzeko erabaki estrategiakoaren gaineko ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-balorazio bat egin beharko lukete. Prozesu hori
amaitu
arte, proiektu horien gauzatzeari dagokionez luzapen bat onartzea egokia litzateke, esplorazio zein ustiapen fasean. Euskadiko testuinguruan, erakunde honek
azpimarratu nahi du euskal botere publikoek, Eusko Jaurlaritzak bereziki, Euskadiko energia-estrategiaren barruan dauden xedapen eta helburuak baliatu behar dituztela Euskal
Autonomia Erkidegoan dauden gas naturalaren hobien esplorazio eta ustiapenaren ingurumen-inpaktuari buruzko gogoeta gaineratzeko. Kasu honetan, Eusko Jaurlaritzak Euskadiko Energia Estrategia 2020 izenekoaren ingurumen-ebaluazio estrategikoa burutzeko jarraitu duen prozedurari dagokionez, uste dugu izapidetzean zehar
akats garrantzitsuak
antzeman daitezkeela. Horregatik,
Ararteko erakundearen iritziz, Euskadiko Energia Estrategia 2020 behar bezala berrikusi beharko litzateke, betiere, gomendioan
azaldutako irizpideekin bat eginez.
Atal honen barnean, batez ere zaratak eragiten dituen a
razoei buruzko erreklamazioak sartu ditugu. Hiri-lurzoruan, industria-lurzoruan eta lurzoru urbanizaezinean dauden jarduera sailkatuei buruzko erreklamazioak jaso ditugu. Baita a
dministrazioak egiten dituen lanek edo a
zpiegiturek a
teratzen duten zarataren ondoriozko erreklamazioak ere.
Kexetan a
ipatzen da toki-administrazioek ez dutela ezer egiten, nahiz eta hainbat jolas-jarduerek (tabernak, jatetxeak edo jolas-elkarteak) zein supermerkatuek edo bestelako merkataritza establezimenduek, ezarriak zaizkien neurri zuzentzaileak betetzen ez dituztenez gero, eragozpenak sortzen dituzten, batez ere zaratagatik eta usainengatik.
Alde horretatik, organo publiko eskudunak ezinbestean erabili behar du ordenamendu juridikoak hirugarrenei eragozpenak edo kalteak ekar diezazkieketen soinu-immisioak prebenitzeko eta, hala badagokio, saihesteko ematen dion a
halmena. A
dministrazio publikoek jarduera sailkatuak kontrolatzeko eta ingurumen-legedira egokitzeko esku hartu beharra ez da soilik a
ukerako kontu bat; a
itzitik, interes orokorraren defentsan eta legediaren ondoriozko betebeharrak beteko direla bermatzeko ordenamendu juridikoak egozten dien a
halmen publikoa baliatzea dakar.
areago, zenbait kasutan jarduteko lizentziarik gabe ere funtzionatzen
ari direlako. Lizentzia izateko eskakizuna,
alkatearen eskumenekoa, ezin da saihestu eragozpenak,
administrazioaren
atzerapenak edo beste
arrazoi pribatu batzuk
alegatuta.
aurrean. Zentzu horretan,
argi geratu behar da jarduera beti interes publikoko eskakizunetara egokitzeko baldintza inplizituaren mendekotzat jo behar dela. Eskakizun horiei esker,
Administrazioak beti izango du baimendutako jardueran esku hartzeko
aukera, beti ere proportzionaltasunez jokatuta; eskumen horri esker, jarduerak behar bezala funtzionatzen duela bermatzeko beharrezkoak diren zuzentzeko eta egokitzeko neurriak jarri
ahal izango dizkie jardueraren sustatzaileei, baita ofizioz ere, eta
azkeneko baliabide gisa, baimena baliogabetu
ahal izango du ezinezkoa bada interes publikorako eskakizunetara egokitzea, izan ere, hala egin ezean zaintza, segurtasuna, elkarbizitza eta ordena publikoa bermatzeko betebehar nagusien kontrako utzikeria izango litzateke.
2.4. Lurzoruaren eta uraren kutsadura
Atal honetan, hala jabari publiko hidraulikoko nola itsas-lurtarreko uren eta itsasaldearen ingurumen-kalitateari eragiten dioten isurketen ondoriozko kexak jaso ditugu. Horren barnean sartzen da kutsadura biologikoak eta lurzoruaren kimikak ingurumenean duten eragina.
Barakaldon Oiola urtegiko ura gizakientzat erabiltzeagatiko kezka a
zaltzeko hainbat pertsona eta elkartek a
urkeztutako erreklamazioa a
zpimarra genezake. Espediente horren ondorioz Oiola urtegiko uraren kalitatea bermatzeko hartutako neurriei buruzko ebazpena sortu da. Ebazpen horretan zera ondorioztatu dugu: Oiola urmaelean lindanorako xedatutako parametroak urratu direla a
ntzeman ondoren zaintza jarduerak kontsumorako uren kalitatearen a
raudian bildutako xedapenetara egokitu dira. Osasun publikoaren a
dministrazio a
rduradunak, uraren kalitatea kontrolatzeko eta zaintzeko sarean eskumena duten gainontzeko a
genteen lankidetzarekin, zuzentzeko eta prebentziorako neurriak bideratu ditu, egun a
rte Oiolako urak duen lindanoaren (antzemandako HCHko isomeroetako bat) kutsaduraren kontrol parametriko egokia bermatzeko balio izan dutenak. Ebazpen horretan a
zaltzen dugunez, urtegiak hornidura sarearekin duen lotura berriro ere baloratu a
urretik, protokoloan finkatutako parametroak betetzen zirela egiaztatu eta justifikatu behar zen. Era berean, Oiolako urtegian HCH lehentasunezko substantzia a
rriskutsu gisa dagoela ebaluatu behar da, eskumeneko a
dministrazio hidrauliko eta ingurumenekoarekin batera, substantzia hori uretik kentzera zuzendutako neurriekin jarraitzeko. Bestalde, Osasun eta Kontsumo Sailak, osasun a
gintari gisa, eta a
dministrazio erantzuleen taldeak, batera duten beharra gogorarazi dugu, hau da, elkarteari eta interesa duten beste pertsonei Oiolako urmaelaren ur kalitatearen kudeaketari buruzko informazio zehatza, nahikoa eta eguneratua emateko beharra. A
zkenik, Osasun eta Kontsumo Sailak parte hartze mekanismoak eta informazio sistemak eskaini behar ditu kontsumo uren kalitatearen kudeaketaren inguruan.
2.5. Flora, fauna eta bioaniztasuna
Azken a
ldian hainbat espezie ugaritu izanak sor ditzaketen kalteengatiko kexak eragin ditu. Kalte horiek botere publikoen esku-hartzea eskatzen dute, eremu publiko eta pribatuetan higiene eta osasungarritasun baldintza egokiak bermatzeko. Nolanahi ere, neurri horiek gogoan izan behar dute a
nimali horien eta ordezkatzen duten bioaniztasunaren defentsarako interes publikoa. Duela gutxiko A
rartekoaren ebazpen batean, Bizkaiko Foru A
ldundiko organo eskudunari proposatu genion jarduera plan bat bideratu zezan hiri inguruetan habia egiten duten kaioek pertsonen osasun eta segurtasunerako ondorio kaltegarriak eragin ez ditzaten. Plan hori udalekin eta elkarte ekologistekin hitzartu behar da, Ondare Naturalari eta Bioaniztasunari buruzko a
benduaren 13ko 42/2007 Legeak jasotzen duenaren babesean.
3. A
raudi-testuingurua
Lehenik eta behin ingurumen a
lorreko premiazko neurriei buruzko a
benduaren 19ko 11/2012 Legea a
ipatzen dugu. Gorte Nagusiek a
rau hori onartu dute, hitzaurrean a
zaltzen den moduan, eremu babestuak, hondakinak edo lurrazpiko urak bezalako a
rloetako ingurumen a
rauen a
dministrazio sinplifikazioa eta a
rintzea bilatzen duena.
Eusko Legebiltzarrak 7/2012 Legea, a
pirilaren 23koa onartu du, barne-merkatuko zerbitzuei buruz Europako Parlamentuak eta Kontseiluak a
benduaren 12an emandako 2006/123/EE Zuzentaraura egokitze a
ldera zenbait lege a
ldatzekoa. Lege horrek ingurumen baimeneko hainbat prozedura Erkidegoko zuzenbidera egokitu ditu. A
ipatzekoa da ingurumena babesteko otsailaren 27ko 3/1998 Lege Orokorraren a
ldaketa, sailkatutako jardueren a
ldez a
urretiko jakinarazpena jasotzen duena.
Ingurumenari buruzko a
rauetan eragina duten zenbait dekretu ere onartu dira. Hala nola, Planen eta programen ingurumen ebaluazio estrategikorako prozedura a
rautzen duen urriaren 16ko 211/2012 Dekretua. Egun berean, 212/2012 Dekretua, urriaren 16koa, ingurumen-lankidetzako erakundeak a
rautzen dituena eta Euskal A
utonomia Erkidegoko Ingurumen Lankidetzako Erakundeen Erregistroa sortzen duena.
Zaratari dagokionez, 213/2012 Dekretua, urriaren 16koa a
rgitaratu da, Euskal A
utonomia Erkidegoko hots-kutsadurari buruzkoa. Dekretu honen xedea da, batetik, hots-kutsadurari a
urre hartzeko, hura murrizteko eta zaintzeko a
rauak ezartzea, hots-kutsadurak pertsonen osasunean, ondasunetan eta ingurumenean eragin ditzakeen kalteak saihesteko eta urritzeko eta, bestetik, mekanismoak ezartzea Euskal A
utonomia Erkidegoan ingurumeneko kalitate a
kustikoa hobetzeko. Dekretu honetan a
rautzen dira orobat eraikin berriak a
kustikoki babesteko eskakizunak.
Intereseko beste xedapen batzuen a
rtean 214/2012 Dekretua, urriaren 16koa, Euskal A
utonomia Erkidegoko itsas uretako eta erkidego barruko a
rroetako inguru kalteberak izendatzen dituena eta 183/2012 Dekretua, irailaren 25ekoa, Ingurumeneko a
dministrazio-prozeduretan zerbitzu elektronikoen erabilera a
rautzeko eta ingurumenean eragina duten jardueren Euskal A
utonomia Erkidegoko erregistroa sortzeko eta a
rautzeko dena a
ipa ditzakegu.
4. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
4.1. Ofiziozko jarduerak
2012ko a
benduan ofiziozko jarduera bat hasi dugu ingurumeneko legezkotasuna betetzen denetz kontrolatzen duen poliziaren funtzionamenduari buruz. Ingurumeneko legerian ezarritako eskumen banaketako sistemak garrantzia berezia eskaintzen dien udalei a
dministrazio lizentzien bidez eta ondoriozko ikuskapenen bitartez. Hala eta guztiz ere, ingurumeneko legezkotasuna betetzearen kontrol eraginkorra udal bakoitzaren giza baliabideen, baliabide teknikoen eta baita borondatearen mende ere dago. Udal guztiek ez dute udaltzaingorik lan horiek egin a
hal izateko. Kontrol lausoko egoera hori hobetu daiteke Ertzaintzaren barruan duela gutxi sortutako ingurumeneko polizia unitateari esker. Testuinguru horretan egokitzat jo dugu ofiziozko jarduera bat hastea ingurumeneko legeriaren kontrolean hobekuntza proposamenak a
ztertu eta baloratzeko.
4.2. Bilerak elkarteekin
2012. urtean, ingurumen-ataleko helburu nagusia mantendu dugu, hau da, Euskal A
utonomia Erkidegoan dauden ingurumenari loturiko elkarteekiko harremanak indartzen jarraitu dugu. Lankidetza-esparru edo bilera-foro hori, nagusiki, Ingurumena 2.0 proiektuaren barruan gune birtual bat sortuta garatuko da.
Aurten honako a
uzokideen eta ekologisten elkarteekin izan dugu harremana neurri handiago edo txikiago batean: Ekologistak Martxan, Ezpitsua, Txipio Bai, Eguzki, Lamiako Vive, Fracking Ez A
raba, A
nti Coke koordinatzailea eta Kadagua Beheko a
uzoko koordinatzailea.
Bileren helburu nagusia izan da gobernuz kanpoko erakunde horiei hainbat jarduketa-proposamen helaraztea ingurumenari dagokionez, batez ere informazioa eskuratzeko eta ingurumenean parte hartzeko eskubidea baliatzeari dagokionez. Era berean, A
rartekoaren ingurumeneko foroan parte hartzeko a
ukera helarazi diegu.
Elkarte horiekin bileraren bat izan dugu A
rartekoak bideratutako jardueren inguruan.
2012ko otsailean bilera bat izan genuen Fracking Ez A
raba plataformarekin, A
raban ezohiko gasa erauzteko haustura hidraulikoaren teknika erabiltzearen kontrakoa denarekin. Plataformak ezohiko gasa hausturaren teknikaren bidez erauzteak gizartean, ingurumenean eta gizakien osasunean edukiko dituen kostuen ondorioz, proiektu horrek eragin dituen zalantzen berri eman zigun.
Bestalde, 2012ko martxoan bilera bat egin zen Kadagua Beheko a
uzoko koordinatzailearekin (Zorrotzako a
uzo elkartea, Lutxanako a
uzo elkartea, Burtzenako a
uzo elkartea, Olabeaga Bizirik, gurutzetako familien a
uzo elkartea, Castrejanako a
uzo elkartea, Kanala a
uzo elkartea eta Ekologistak martxan). Bileraren helburua Bilbon eta inguruetan dauden usainak eta kutsadura a
kustikoa salatzea izan da. Usainen jatorria Nerbioi Behera/Kadagua Behean identifikatzen saiatu izan da.
Anticoke koordinatzailearen kasuan, Turruntero elkartea, Por Muskiz bai taldea edo Kima berdea bezalako hainbat elkarterekin batera, Petronorren plantatik sor daitezkeen kalteen a
dministrazio kontrolaren ebazpena jorratu da.
4.3. Bilerak a
dministrazioekin eta zerbitzuekin
Aurten hainbat bilera izan ditugu udal a
dministrazioekin ostalaritza jarduerek eragiten dituzten kutsadura a
kustikoko a
razoak direla-eta. Gai horren inguruan Gasteizko Udaleko eta Durangoko Udaleko ingurumen a
lorreko a
rduradunekin bilerak izan ditugu. Halaber, Hernaniko a
lkatearekin bildu ginen sagardotegi garaian zehar lokal eta eremu publikoetan pertsonak pilatzeak dakartzan a
razoak jorratzeko.
Bestalde, Ingurumen Kalitateko Zuzendaritzarekin bilera bat izan dugu Bizkaiko hainbat zonaldetan a
tmosferaren kutsaduragatik eta a
irearen kalitatearen kontrolarengatik a
urkeztutako salaketen inguruan bideratutako jarduerak ezagutze a
ldera.
Ezpitsua elkarteak hala eskatuta, 2012ko irailean URA Uraren Euskal A
gentziarekin eta Eusko Jaurlaritzako Osasun Publikoko Zuzendaritzarekin bilera bat izan genuen, Oiola urtegian HCHgatik a
ntzemandako kutsaduraren ondoren uren kalitatearen kontrolari buruzko zenbait kontu a
rgitzeko.
4.4. Webgunearen, intranetaren eta gizarte-sareetako foroen kudeaketa
2012. urtean zehar ingurumeneko a
lorrak A
rartekoaren ingurumenari buruzko blogean parte hartzen jarraitzen du. Foro hori ingurumenaren esparruan jarduten duten elkarteekin eta oro har herritarrekin ingurumenaren gaineko kontuei buruz gogoeta egiteko leku gisa proposatu dugu, batez ere informazioa eskuratzeko eta ingurumenean parte hartzeko eskubideari buruz gogoeta egiteko. 2012an zehar hiru elkarte batu zaizkio ekimen honi (Eguzki, Lamiako Vive eta Lantzarteko a
uzokideak).
Bestalde, hogeita hamar sarrera egin dira, hainbat gairen inguruan. Blog horrek jendearen a
rtean duen eraginari dagokionez, pertsona interesdunen hirurogeitik gora iruzkin jaso ditugu, eta 10.500 bisita inguru.
4.5. Iritzi a
rtikuluak eta erakundeen a
dierazpenak
Ararteko erakundetik erakunde a
dierazpen bat onartu genuen 2012ko Ingurumenaren Munduko Egunaren ospakizunarekin bat egiteko, “Ekonomia berdea: zu ere hartzen zaitu?” lemarekin ekainaren 5ean planeta osoan burutu zena. A
urten a
ukeratutako lemak pertsona, erakunde eta a
gente ekonomiko guztien erantzukizun maila bat eskatzen du giza ongizaterako helburu hori lortzeko. Era berean, herritarrek parte hartzeko bidea da. A
dierazpen horretan gizarte talde eta elkarteek erakunde eta a
gente ekonomikoekin batera gure ingurumenaren defentsan burutzen duten lan garrantzitsua a
zpimarratu zuen A
rarteko erakundeak.
4.6. Parte hartzeko foroak, eskubideak bultzatzeko eta sustatzeko ekitaldiak
2012ko a
zaroan Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailak Euskadi 2012ko garapen jasangarriaren lehen txostena a
urkezteko a
ntolatutako jardunaldia gauzatu zen: Euskadiko garapen jasangarriaren foroa 2012. EcoEuskadi 2020 Garapan Jasangarrirako Estrategiaren helburuetako bat hiru zutabetan –ekonomia, gizarte garapena eta ingurumenarekiko errespetua– oinarritutako garapena sustatzea da.
Era berean, Bizkaiko Foru A
ldundiaren Parte-hartze Jardunaldian eta 2012-2016 Zarata Planean parte hartu genuen. Bertan, Foru Erakundeko Ingurumen Saileko Bizkaia Soinuduna estrategia eta 2007-2012 Zarataren Ekintza Planaren Balantzea jorratu ziren eta ondoren datozen bost urteetan burutu beharreko lehentasunezko jarduerak identifikatu ziren.
V. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
Arartekoa elkarteekin eta herritarrekin, orokorrean, harreman hurbilagoa izaten eta finkatzen saiatu da, ingurumenari eta osasun publikoari dagokionez euren kezka eta
arazo errealak ezagutzen saiatzeko.
arnasten dugun
airearen kalitatea da. Bizkaiko hainbat herriren kasuan (Bilbo, Barakaldo, Muskiz,
Abanto-Zierbana) herritarrek bereziki industria jardueretatik datozen usainen zenbait gertakari
azaltzen dizkigute.
Atmosferaren kutsadura horrek eremu publikoetan eragina dauka eta etxebizitza partikularretan sartzen da. Euren etxeetan sartzeak ezinegona sortzen du eragindakoengan eta, batzuetan, osasunerako
arazo garrantzitsuak ere. Beste hainbatetan herritarren kontsumorako uraren kalitateagatiko kezka
adierazi da.
azaldu dugun moduan, ezinbestekoa da ingurumeneko kontrolean, osasun publikoan eta industria
arriskuan eskumena duten
administrazioek kalteengatik, herritarren osasuneko
arazoengatik eta hiriko ingurumenaren eraginengatik egindako erreklamazioei egokitu
ahal zaien izapidea ematea.
administrazio neurri zehatzen inguruan,
Arartekoak Ingurumen Sailari eta Osasun Sailari proposatu dio osasunarentzat kaltegarrienak diren konposatu organiko lurrunkorrekiko esposizio handietarako mugako balioak ezartzeko
aukera balora dezaten. Horixe da, besteak beste, bentzenoaren kasua.
Araban
antzemandako ezohiko gas hobien erauzketa sustatzeko egindako proposamena izan da. Kasu honetan ingurumen egokiaz gozatzeko eskubidea eta baliabide naturalen
arrazoizko erabilera egiteko botere publikoei emandako
agindua
aztertu dira. Haustura hidraulikoak ingurumenarentzat eta, kasu batzuetan, pertsonen osasunarentzat inpaktu eta
arrisku handiak barne hartzen dituen sistema da. Horregatik, eskumena duten botere publikoek ezohiko hobietatik baliabide natural hori eskuratzeko erabaki estrategiakoaren gaineko ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-balorazio bat egin behar dute. Prozesu hori
amaitu
arte, proiektu horien gauzatzeari dagokionez luzapen bat onartzea egokia litzateke, esplorazio zein ustiapen fasean. Eusko Jaurlaritzak Euskadi 2020 estrategia energetikoaren berrikuspenean Euskal
Autonomia Erkidegoko gas naturaleko hobien
azterketak eta ustiaketak duen ingurumen eraginari buruzko gogoeta gaineratu behar du.
arloko beste helburu estrategikoetako bat da
Aarhusko Hitzarmenak ingurumen-demokraziaren hiru zutabeak bermatzeko ekarri dituen konpromisoak gure
antolamenduan izandako gaineratzearen balorazioa egitea: ingurumenaren
arloko informazioa, parte-hartzea eta justizia eskuratzea.
azkar, erraz eta interesdunentzako
ahalik eta koste txikienarekin eskuratzeko eskubideak duen garrantzia
azpimarratzen dugu. Eskuratzea ukatzeko
arrazoiak
araudiak
azaltzen dituen
arrazoi zehatzetara mugatu behar dira, interes publikoan edo hirugarrenen eskubideetan oinarrituta daudenak. Zentzu horretan,
agiriak bere esku dituen
administrazioak du informazioa eskaintzeko beharra. Legeriak ez du eskatzen
administrazio hori informazio horren titular izatea edo
administrazio bultzadarako eskumena izatea. Ukapena
amaitu gabe dauden datuak edo
agiriak direlako bideratzen bada,
aginpidea burutzapen prozesua modu
aktiboan duen kasuetara mugatu behar da. Era berean, herri
administrazioek bitartekoak eskuratu behar dituzte euren esku dagoen informazioa erreproduzitzeko eta eskuratzeko errazak diren euskarri elektronikoetan eskuratzeko
aukera eskaintzeko.
Arartekoak interesgarritzat jotzen du industria kutsatzaileenen ingurumeneko kontrolaren kudeaketan parte-hartzea sustatzea, hala nola, Muskizeko petrolioa fintzeko plantan. Era berean, erabaki publikoetan parte hartzeko hainbat proposamen bildu ditugu, besteak beste, Euskadiko ezohiko gas hobien erauzketa eztabaidagarriaren kasuan.
Aurten guztira 30 kexa jaso dira eremu honetan eta eragindako a
dministrazioak gorabehera egindako sailkapena hauxe izan da:
– Tokiko a
dministrazioa.....16
– Foru a
dministrazioa.....7
– Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza).....6
Azpiarloen a
raberako banaketari dagokionez, sailkapena honakoa da:
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura.....8
– Garraioak.....6
– Obrak egitea.....5
– Kontratazio a
raubidea, ondare eta a
dministrazioaren erantzukizuna.....4
– Herri lanak eta a
zpiegiturak.....3
– Herritarren eskubideak..... 2
– Nahitaezko desjabetzea.....2
Arlo honetako kexen informazio estatistikoa, ekitaldia itxi den unean, ondorengoa da.
Jaso ditugun kexen izapidetzearen egoera a
rrazoizkoa da, izan ere, gutxi gorabehera jaso ditugun kexen bi herenetan gure jarduketak a
maitu ditugu eta a
maitzeke daudenak, batez ere, laugarren hiruhilekoan jasotako kexen jarduketa-faseak dira. Beste batzuen kasuan, a
razoa da ez dugula a
dministrazioaren erantzunik jaso edo erantzuna berandu jaso dugula eta, horrenbestez, gure balorazioa ere a
tzeratu da. Oro har, herri-administrazioen erantzuna zentzuzkoa izan da eta, jarduera okerren bat a
ntzeman dugunean, helarazi dizkiegun oharrei erantzuna eman diete.
2. Kexarik a
ipagarrienak
Atal honetan, izapidetu ditugun kexa guztien a
rtean, eduki formalagatik edo mahai gainean jarri duten a
razoagatik nabarmendu nahi izan ditugun kexak zehaztuko ditugu.
2.1. Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura
Gipuzkoan zein Bizkaian errepide sareetako seinaleek kexak eragin dituzte, a
zken urteetan a
halmen handiko a
rdatz berrien proiekzioak eta eraikuntzak eragin dituzten a
ldaketak direla-eta. Bide berri horiek hirietatik a
teratzeko trafiko fluxuentzako a
ukera desberdinak ezarri dituzte. Erreklamatzaileen ustez, jarritako seinaleek erabiltzaileak nahita nahasten dituzte ordaintzekoak diren bideak erabil ditzaten.
Hala, errepideen gaineko a
zken katalogoan Gipuzkoako Foru A
ldundiak erabili zituen seinaleekiko desadostasuna a
dierazi zuen pertsona batek a
urkeztu zuen kexa a
ipatu dezakegu. Interesdunak foru erakundean a
urkeztu zuen hasierako kexaren erantzuna jaso bazuen ere, ez zegoen a
dos erantzunarekin, bere ustez, foru a
dministrazioak a
katsak egin baitzituen eta horrek herritarrentzako informaziorik eza eta, sarearen erabiltzaile diren heinean, eragozpenak eragin zizkien. Beste a
lderdi batzuen a
rtean eta beste bide batzuen onurarako, N-1 errepidera sartzeko dauden seinale eskasak a
ipatu zituen.
Mugikortasun eta Bide A
zpiegituren Sailak idazki zabal baten bidez jakinarazi zigun helmuga berdinera heltzeko bi bide desberdin daudenean, horren berri ematen duten ereduek ziurgabetasuna sortzen dutela erabiltzaileen a
rtean. Elkargune batera heltzen direnean, jarraibide zehatzak eta errazak espero dituzte baina bikoiztasunekin topo egiten dute eta a
urreikusi gabeko irizpideetan oinarrituta erabakia hartu behar izaten dute. Informazioa prozesatzeko behar horrek hauxe eragiten du: a
biadura modu bortitzean murrizteko beharra, errepidean a
rreta galtzea edota elkargunean mapak kontsultatzeko gelditzea, hau da, erabiltzaile guztiek saihestu nahi dituzten eta a
rriskutsuak diren egoerak.
Bere a
buruz, gai horren inguruan a
intzat hartu behar den beste datu garrantzitsu bat da N-1 errepidea ez dagoela Europa Barneko Errepideen Sarean, gaur egun E5 eta E80 errepideak A
P-1 a
utopistatik doaz-eta. Horrez gain, txostenak orientazioa seinaleztatzeko printzipioak jaso zituen, a
rgitasunean, erraztasunean eta uniformetasunean oinarritutako ideiak a
biapuntutzat dituztenak eta “Errepideetako a
rauak. 8.1-IC A
raua” izenekoan definitutakoak. Honako hauek dira: kontzentrazioa, irakurgarritasuna, ulergarritasuna, jarraitutasuna eta osotasuna. Printzipio metodologiko horien testuinguruan, a
maierako xedea elkarguneetan erakutsi daitezkeen helmugak zehaztea da.
Laburbilduz, gure esku-hartzea a
maitutzat jo genuen onartu genuenean seinaleek hainbat a
ukera onartu a
hal dituztela eta, emaitzen inguruan desadostasunak badaude ere, a
dministrazioak interpretazio eta zuhurtasun tarte zabala daukala, a
ukeratutako irizpidea beste batekin ordezkatzea eragozten duena (honako salbuespen honekin: boterearen desbideratzea, a
rbitrariotasuna edo hautatutako irizpidearen justifikaziorik eza egon denean).
2.2. Herritarren eskubideak
Atal honetan Euskaltzaindia plazan a
utobus geltokia eraikitzeko a
urreikuspena dela-eta eragindako pertsonen plataformak a
urkeztu zuen kexa gogora ekarri nahi dugu. Erabaki horrek Gasteizko Hirigintzako A
ntolakuntzako Plan Orokorrean ezarritako kultura erabilera a
ldatzea dakar, garraio a
zpiegiturentzako erabiltzeko xedearekin, zehazki, a
utobus geltoki bat eraikitzeko. Proiektuarekin a
dos ez daudela a
zaltzeaz gain, plataforma kexatu zen informaziorik ezaren ondorioz eta udaleko a
rduradunekin harremanetan egon a
rren eta proiektuaren garrantzia kontuan hartuta, herritarrek parte har dezaten prozesu a
ktiboen sustapena eskatu zuen.
Kexa a
urkeztu zuten unean, Hirigintzako A
ntolamenduko Plan Orokorra a
ldatzeko espedientea izapidetze fasean zegoen, beraz, bideratutako espedientea a
ztertzeko eta a
utobus geltokiaren kokapena a
ldatzeko proiektuaren a
urka egokitzat jotzen zituzten a
legazioak a
urkezteko eskubidearen berri eman genien. Horretarako, proiektua jendearentzako eskuragarri zegoen webgunearen helbidea eman genien. A
ldaketa horren memoriarekin bat eginez, herritarren parte hartzerako programa bat a
urreikusi zen, bai eta gizarte etxe batean proiektuaren a
urkezpena egitea, proposamena deskribatzen duten liburuxkak editatzea eta Udal Plangintzaren Kontseilu A
holkulariaren txostena ere. A
zken horretan, beste batzuen a
rtean, a
uzotarren elkarteetako bi ordezkari eta hiriko sektoreetako kontseiluetako beste ordezkari batzuk daude.
2.3. Nahitaezko desjabetzea
Atal honetan pertsona batek bere jabetzakoak diren lursailetan eraikin bat jarri izanagatik a
urkeztu zuen kexa nabarmendu nahi izan dugu. A
ipatutako eraikina okupazio hori a
halbidetzen zuen titulurik gabe ezarri zen ETSk (Euskal Trenbide Sarea) A
ñorgako eremuan (Bilbo-Donostia linea) bidea bitan banatzeko gauzatu zituen obren ondorioz. Izapidetutako desjabetze espedientean kalte-ordaina eman zieten euren jabetzakoa den lursail bat behin-behinean okupatzeagatik eta, hala ere, esparru horretan behin betiko eraikin bat eraikitzen hasi ziren, horretarako legezko titulurik ez eduki a
rren. Erreklamazioa Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailean izapidetu ostean, a
razoa konpondu zen, a
katsa onartu ostean derrigorrezkoa zen okupazio titulua bi a
lderdien a
dostasunarekin sinatu baitzuten.
2.4. Herri lanak eta a
zpiegiturak
Maiz a
rlo horretan eragindako pertsonek gauzatutako proiektuekiko eta herri-lanaren a
maierako emaitzarekiko desadostasunak mahaigaineratzen dituzte. Oro har, a
razoak obren gauzatzeak berak eragiten dituen eragozpen eta traben ondoriozkoak dira baina proiektuarekiko desadostasunak biltzen dituzten kexak ere a
urkeztu dira, hala nola, honako a
lderdi hauei lotutakoak: hartutako konponbidea, beharra zalantzan jarri izana, proposatutako a
ukerak ez gaitzetsi edo nahikoa motibatu ez izana, etab.
Hala, a
urten jabe batek Navarreteko a
zpiegiturak berritzeko proiektuarekin izandako desadostasuna a
ipatu dezakegu. Kexaren a
rrazoia zen Navarreteko A
dministrazio Batzordeak hasiera batean onartutako proiektua a
ldatu zuela, derrigorrezkoak diren prozedurak jarraitu gabe eta, gainera, bere lursailaren sarreran hasten den bidea hormigoiarekin estaltzeko erabakia bertan behera utzi zuen.
Eragindako a
dministrazioak a
zaldu zuen obra mota guztietan eta, a
re gehiago, mota horretako eta garrantzi hori duten obretan, ohikoa dela, dena modu normalean garatu a
rren, a
ldaketa eta/edo bariazio txikiren bat egitea, obren gauzatzearen ondoriozkoak diren a
ldaketa a
rrunt eta ohizkoei erantzuteko. Oro har, a
ldaketa horiek eskumeneko zuzendaritzaren eta esleipendunaren a
rtean konpontzen dira. Hala eta guztiz ere, kasu zehatz horretan, a
ldaketa horiek eskumeneko zuzendaritzaren oniritzia lortu zuten eta herriko Kontzejuaren esku utzi ziren, hau da, erabakiak hartzeko eta a
uzotar guztien parte hartzerako organoaren esku, eta bertan gehiengoak onartu zituen. Bestalde,azaldu ziguten landa lursailetara sartzeko bidean zegoen hormigoia egoera onean zegoela eta ez zutela beharrezkotzat jo hori berritzea.
Motibazio hori ikusita, gure esku-hartzea a
maitutzat jo genuen ez baikenuen jarduera okerrik a
ntzeman erreferentziazko proiektuaren gauzatzean. Dena den, a
zpimarratu genuen espediente mota horietan obra burutu bitartean gertatzen diren gorabeherak eta egiten diren a
ldaketak dokumentatzeak eta a
rrazoitzeak duen garrantzia.
2.5. Ondare erantzukizuna
Pertsona batek kexa bat a
urkeztu zuen Aretxabaletako Udalak ez ziolako ondare erantzukizuneko erreklamazio bati erantzun. Erreklamazioak herri-lan batzuk gauzatu bitartean bere titulartasunekoak diren ondasun batzuetan eragindako kalte materialak zituen hizpide. Erreklamatzailearen ustez, kaltea udaleko zerbitzu publikoen funtzionamenduari egotz zekiokeen, obrak enpresa esleipendun baten bitartez garatu baziren ere.
Beraz, kasu horretan ordenamendu juridikoak prozedura mota hori a
maitzeko ezarri duen sei hilabeteko epea gainditu zen (ondare erantzukizunaren a
rloan Herri A
dministrazioen Prozeduren A
raudia onetsi zuen martxoaren 26ko 429/1993 Errege Dekretuaren 13.3. a
rtikulua) eta udalak ez zuen a
urkeztutako erreklamazioari berariazko erantzuna emateko eginbeharra bete. A
zkenean, udalak gatazkaren funtsaren inguruan hartu zuen erabakiak a
razoa erreklamatzailearen interesen a
lde konpondu zuen –behintzat zenbateko ekonomikoari dagokionez-.
2.6. Garraioak
Garraioen a
rloan a
zpimarratu behar dugu a
razo horiek guztiek eragin berezia dutela ezintasunen bat daukaten pertsonengan, izan ere, pertsona horiek, gaur egun ere, gainerako herritarrek baino garraio egokituko eskaintza murritzagoa daukate.
Lehenik eta behin, EuskoTren enpresa publikoak a
bian jarri dituen tren unitateen ezarpenaren ostean a
ntzeman diren irisgarritasun a
razoak a
ipatu nahi ditugu. A
lde batetik, nasen ezaugarrien ondoriozko a
razoak daude eta, bestetik, tren unitate berrien diseinuak eragin dituzten a
razoak daude.
Geltokietan zenbait a
razo a
ntzeman dira trenbidearen eta nasaren a
rtean dagoen distantzia dela-eta. 2012. urtean zehar, konponbideak eman izan dira trenbide sareko geltoki guztietan, a
rrapalak behar bezala funtzionatu dezala beharrezkoak diren parametroak betetzen saiatuz. Halaber, tren geltoki guztietan seinaleak jarri dira, kendu daitekeen a
rrapalaren bidez bagoira sartzeko a
ukera ematen duen nasaren eremua markatzeko. Hala, seinale horizontalen bidez a
rrapala duten tren unitatearen a
teak dauden eremua mugatzen da eta seinale bertikalak gelditzeko eremua non dagoen erakusten du.
Dena den, oraindik ere bagoien diseinuari lotutako zenbait kontu direla-eta, mugikortasun urria duten pertsonek zailtasunak dituzte horiek erabiltzeko.
Zentzu horretan, gurpildun a
ulkien erabiltzaileek a
zaldu dute unitateetako a
rrapalaren diseinuak egoera a
rriskutsuak eragiten dituela gehiegizko a
ldapa duelako, ez delako jarraitua eta zenbait tartetan erabilera zaila delako, a
ulkietako gurpilak katigatzen baitira. Modu berean, a
dierazi dute a
rrapalak treneko gidariak besterik ezin dituela martxan jarri, hau da, erabiltzailea ezin da modu a
utonomoan mugitu. Halaber, a
dierazi dute bagoiaren barruan mugikortasun urria daukaten pertsonentzat erreserbatuta dagoen esparrua bizikletekin partekatu behar dutela nahitaez eta, batzuetan, horrek eragin duena da ezintasunen bat duten pertsonak erreserbatuta dagoen eremutik kanpo geratu direla.
Bestalde, errepikatu dira garraio publiko guztietako txarteletako prezioan a
plikatu beharreko hobari-irizpideak bateratzeko a
ukera mahai gainean jarri duten kexak.
Bestalde, a
ipatu behar dugu erakunde honek jakin zuela zenbait a
razo egon zirela Gasteizko a
utobus geltokian dagoen eta Lurraldebus txartela diruz betetzeko balio duen makinari lotuta. Zerbitzu hori eskaintzeko makina bakarra dagoenez eta enpresa horren txartel-leihatilaren ordutegi murriztua dela-eta, makina hori hondatu eta ez dabilen bakoitzean, erabiltzaileek, txartela kargatu ezinik, ohiko tiketa ordaindu behar izaten dute, txartela erabiltzeagatik dagokien tarifa murriztua a
plikatu gabe. Lurraldebusetik a
zaldu digutenaren a
rabera, a
ldea ordaintzeko erreklamazioa jarri ondoren, erakunde horrek Gipuzkoako Foru A
ldundiko Mugikortasun eta Garraio Publikoen Zuzendaritzara bidaltzen du eskaera, kopuruak itzultzeko a
rdura duen erakundea baita. Hori dela-eta, praktikan, a
zken erakunde horrek karga burokratiko bat dakarten hainbat izapide a
bian jarri behar ditu Lurraldebusek ia garrantzirik gabeko kopuruak behar bezala kobratu dituelako (izan ere, ohiko tiketaren gehienezko prezioa 10,10 eurokoa da eta txartela erabiltzeagatiko tarifa murriztua 5,19 eurokoa da, beraz, gehienez ere 4,19 € erreklama zitezkeen). Ondorioz, gure ustez, kexa konpontzeko beharrezkoak diren izapideak gehiegizkoak dira.
Dena den, erreklamazioaren izaera ekonomikoa kontuan hartuta, erreklamatutako kopurua txikia bada ere, berariazko prozedura jarraitu behar dela ulertzen dugu. Horrelako kexak zuzenean txartel-leihatilan (irekita dagoenean) bideratu eta konpondu a
hal zirela uste izan a
rren, hizpide dugun a
razoa murrizteko txartelak kargatzeko bigarren makina bat instalatu zitekeela pentsatu genuen.
Hala, Gipuzkoako Foru A
ldundiaren Mugikortasun eta Bide A
zpiegituren Sailera jo genuen eta Gasteizko a
utobus geltokian Lurraldebus txartelak diruz betetzeko beste makina bat jartzeko a
ukera mahai gainean jarri genuen, izan ere, irtenbide horrek a
ipatutako inguruabarrak saihestuko lituzke. Ondorioz, bigarren makina instalatu zen eta jakinarazi ziguten etorkizun hurbilean txartelak eskudirutan betetzeko a
ukeraz gain, kreditu txartelen bidez karga hori burutzeko a
ukera ematen duten makinak instalatu nahi dituztela.
3. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
Alor honetako kexa kopurua zertxobait murriztu da 2011. urteari dagokionez eta murrizketa hori nabarmenagoa da erakundeak izapidetutako kexa guztien kopuruarekin parekatzen badugu, a
zken horiek nabarmenki igo baitira. A
zken urteetan a
urrekontuetan egon diren murrizketak direla-eta, obren eta a
zpiegituren a
rloan jardun publiko txikiagoa egon da eta ematen du hori dela eremu horretan gatazkak murriztu izanaren a
rrazoietako bat.
Edonola ere, a
ipatu behar da a
zpiegituren eta herri-lanen eremuan izapidetu diren kexek a
zpimarratu dituztela obrek, hala nola, errepideetako obrek eragindakoetan dituzten zuzeneko ondorioak. Oro har, obren ondorioz bereziki eragindako pertsonak kexatu dira ez dutelako informazio nahikorik eta gauzatzearen a
rdura duen a
dministrazioak edo erakundeak ez duelako a
zkar eta modu eraginkorrean erantzuten euren jabetzek pairatu behar dituzten eragozpenak gutxitzeko bideragarriak diren irtenbideak topatze a
ldera. Izan ere, desjabetzeengatik edo beste kontzeptu batzuen ondorioz dagozkien kalte-ordainek ez dituzte gai horren inguruko a
razoak konpontzen. Kasu horietan a
dministrazioak beharrezkoak diren a
urreikuspenak egin beharko lituzke a
rreta goiztiarra eta elkarrizketa hurbila eta pertsonalizatua eskaini a
hal izateko, zentzuzkoak diren a
legazioei eta a
ldarrikapenei erantzuteko edo, hala badagokio, nahi horiek onartzeko ezintasuna behar bezala justifikatzeko.
Garraio publikoaren a
rloan, a
urten a
urrera pausuak ematen jarraitu da zenbait txartel bakar ezartzeko. Momentuz, txartel horiek lurralde historiko bakoitzak kudeatzen ditu. Garraio publiko mota desberdinetan erabilgarriak diren txartelak ordaintzeko sistemen integrazioan a
urrera egiteak a
razoak eta a
dostasunik ezak eragin ditu, sistema eragile berri batera pasatzea zaila baita. Oso berriak diren teknologiak (kontaktu-txartelak eta sistema kudeatzeko plataforma teknologikoak) barne hartzen dituzten sistema berri horien helburua tarifetako hobarien a
plikazioa a
halbidetzea da baina zerbitzuaren kudeaketaren hobekuntzan a
urrera pausuak ematea ere erraztu behar dute; izan ere, tresna teknologiko horiek a
ukera a
nitzak ematen dituzte biltzen duten informazioa ustiatzeko eta, ondorioz, a
razoak denbora errealean konpontzeko, zein etorkizuneko jardueren plangintza egiteko.
Zentzu horretan, garraio sistema integratuago batera migratzeak a
razoak eragin a
hal dizkie erabiltzaileei desberdinak diren tarifa sistemak bateratzean datzalako eta, horrenbestez, txartel bakarrarekin tratu onuragarriagoa jasotzen zuten zenbait pertsonentzat desabantaila bihur daiteke. Edonola ere, Gasteizko Lurraldebus txartelen makina saltzaileari buruzko kexan ikusi a
hal den moduan, a
urreko II.6. epigrafean, txartel bakarren sistema berriak kudeatzen dituzten erakundeek kanpainak eta informazio kanalak garatu beharko lituzkete, batez ere, ezarpen fasean eta euskarri berriekin batera lehengo txartelak erabiltzen diren bitartean. Horrez gain, bitarteko horien ezarpena dela-eta sortu daitezkeen erreklamazioak izapidetzeko protokolo a
rgiak eta errazak ezarri beharko lituzkete.
Azkenik, garraio publikoaren gaiari dagokionez, a
urreko II.6. a
talean nabarmendu dugun moduan, a
zpimarratu behar dugu berriro ere zerbitzu publiko horien hobekuntzak mugikortasun urria daukaten pertsonentzako eskaintzan eragin berezia duten politika inklusiboen garapena a
intzat hartu behar duela. Egokitutako garraioaren eskaintza modu esanguratsuan hobetu behar da; izan ere, gaur egun gainerako herritarren esku dagoena baino as
koz murritzagoa da.
Errepideei dagokienez, Gipuzkoako Batzar Nagusiek hartutako neurria a
ipatu dezakegu. Horren a
rabera, lurralde historiko horretan bizi diren herritarrek gehienez ere 25 euro ordainduko dituzte hilean A
P-1 eta A
P-8 a
utopistak erabiltzearen truke. A
utopista horien erabiltzaileek neurri hori eskatu zuten euren ustez, eta zenbait hobari indarrean egon a
rren, gaur egungo erabileraren kostua baztertzailea eta gehiegizkoa delako, lurraldeko beste eremu batzuetako a
uzotarrek doako errepideak erabiltzeko a
ukera baitute eta, ordaintzekoak ez diren errepideen ezaugarriak a
intzat hartuta, bide horiek hautatzea ez delako zentzuzko a
ukera bat.
2012. urtean zehar 58 erreklamazio izan dira a
rlo honetan; beraz, Erakundeak izapidetutako kexa guztien %2,29 a
rlo honetakoak izan dira. Ondoren a
dministrazioka xehakatuko ditugu:
– Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza).....20
– Foru a
dministrazioa.....2
– Tokiko a
dministrazioa.....2
Honela sailkatu ditugu a
ztertutako kexak, gaiak edo a
zpiarloak kontuan hartuta:
– Finantza-erakundeak eta as
eguru-etxeak.....30
– Merkataritza, turismoa eta kontsumoa.....16
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura.....9
– Nekazaritza, a
beltzaintza, a
rrantza eta industria.....2
– Energiaz (elektrizitatea eta gasa) hornitzeko zerbitzuak.....1
Ondoko taulan 2012ko ekitaldian kudeatutako kexen estatistikak a
geri dira, ekitaldia itxi denean (abendua) eduki diren datuen a
rabera.
2.1. Nekazaritza, a
beltzaintza, a
rrantza eta industria
Atal honetan Eusko Jaurlaritzako Industria, Berrikuntza, Merkataritza eta Turismo Sailak baliatu behar duen kontrol-jarduera nolabait zehazten duen kexa bat izango ditugu hizpide, interes orokorreko zerbitzuak ematen dituzten enpresei buruzkoa.
Usansoloko a
uzokideen elkarte batek A
rartekoaren esku-hartzea eskatu zuen Usansolon a
zken hilabeteetan pairatutako energia elektrikoaren horniduraren etete jarraituengatik kezkatuta eta haserre zeudelako.
Egindako eskaerari erantzunez, sail horrek Iberdrola Distribución Eléctrica enpresak egindako txostena bidali zigun. Bertan, a
rgi-etenak gertatzeko izandako a
rrazoiak eta a
razo hori konpontzeko jarraitutako jarduerak a
zaltzen zituzten.
Zentzu horretan, a
ipa dezakegu gertatutako matxuren a
rrazoi nagusia Usansoloko elikatze-lineetatik gertu zegoen zuhaiztia zela, zehazki, Bedia a
zpiestazioko 3. zirkuituko Bedia lineatik gertu zegoen urertzean kokatutako zuhaiztia.
Bizkaiko Foru A
ldundiko Nekazaritza Sailaren baimena lortu ondoren, zuhaiztia moztu zen, beraz, gertatzen a
ri ziren matxurak nabarmenki murriztuko zirela pentsa zitekeen.
Azkenik, Bedia eta Galdakaoko udal ordezkariekin hainbat bilera egin zirela a
ipatzen zen. Bertan, Iberdrola enpresak linea elektrikoa lurperatzeko a
ukera a
ztertzeko konpromisoa hartzen zuen, zuhaizti horrekin etorkizunean egon zitezkeen a
razoen konponbide gisa.
2.2. Merkataritza, turismoa eta kontsumoa
Aurreko urteetan bezala, a
tal honetan jasotako kexa gehienak enpresa pribatuen jardunari buruzkoak izan dira; baina erakunde honek ezin du a
rlo horretan esku hartu, euskal herri-administraziorik ez delako tartean egon.
Oro har, planteatutako gai zehatzaren inguruan egoki iritzitako informazioa helarazi ondoren, kexa horiek sustatzen dituzten interesdunei esan diegu Kontsumitzaileen Informaziorako Udal Bulegoak eta Kontsumobide direla kexa horiek izapidetzeaz a
rduratzen direnak eta, legearen a
ginduz, une honetan, gure esku hartzeko a
halmena jarduerak ordenamenduarekin bat etortzen ote diren a
ztertzera mugatzen dela.
Izapidetutako kexei dagokienez, batez ere jorratu duten gaia izan da interesdunak ez zeudela a
dos udal-bulegoek jarraitu duten prozedurarekin, hain zuzen, Eusko Jaurlaritzaren a
urrean sustatu diren kontsumo a
rloko erreklamazioak izapidetu eta a
rtxibatzeko, organo honek ez baitu egiaztatu a
dministrazioaren a
rau-haustea egon denik.
2.3. Finantza-erakundeak eta as
eguru-etxeak
2012an zehar, euskal familia as
ko erakunde honekin harremanetan jarri dira euren banku erakundeek finantza produktu bat –lehentasunezko partaidetzak– kontratatzea gomendatu zietelako eta ez direlako ez inbertsioan itxarondako segurtasun mailei ez iragarritako errentagarritasunari erantzuten a
ri.
Kexa horiek ikusita, Defensor del Pueblo erakundeari honen berri eman genion, eragindakoek onartu baitziguten ez zietela informazio egokirik eman produktu horren ezaugarrien inguruan kontratatu zuten unean.
Banku erakundeen funtzionamendua gainbegiratzea Espainiako Bankuari dagokio. Era berean, Balore Merkatuaren Batzorde Nazionalari (CNMV) dagokio balore merkatuen gardentasuna, bertan prezioen burutzapen zuzena eta inbertitzaileen babesa zaintzea. Bi erakunde horiek Ekonomia eta Lehiakortasun Ministerioan a
txikita daude. Hori zela-eta, Espainiako Herriaren Defendatzailearekin harremanetan jarri ginen Estatuko A
dministrazioaren organo horiek jarraitutako jarduera a
zter zezan.
Jakinarazi izan da CNMVk finantza produktuen komertzializazio okerra zigortzen zuten hainbat espediente ireki dituela, eta horien a
rtean lehentasunezko partaidetzak daude. Era berean, Herriaren Defendatzaileak hainbat gomendio eman ditu CNMVri eta Ekonomia Ministerioari.
Onartu behar dugu banku erakunde baten kontrako zigortzeko espediente bat izapidetzean, kalte-ordaina eskuratzea edo dirua berreskuratzea lortzen ez bada ere, zigortutako banku erakundearen praktika okerra egon denaren froga-elementua da, oso erabilgarria dena banku erakunde hori a
uzitara eramanez gero. Gure a
ntolamendu juridikoan organo judizialek bakarrik dute eskumena banku erakundeen jarduera a
ztertzeko eta euren erantzukizun zibila zehazteko.
Une honetan, ziurrenik, emaitzarik eraginkorrenak ematen dituen bidea organo judizialetara jotzea da. A
zken hilabeteetan epaitegien a
dierazpen oso irmoak eta banku erakundeen jarduerekiko oso kritikoak entzun ditugu. Horien bidez, kasuaren a
rabera, bezeroari gomendatutako inbertsio txarretik sortutako kalte-galeren kontratuzko erantzukizuna onartu da edo baimenean a
katsak egoteagatik finantza produktu horien salerosketa kontratuen baliogabetasuna a
itortu da, finantza erakundeak kontratuaren a
urreko informaziorako beharrak urratu zituela bermatu baita eta, ondoren, a
ldeen baimena behar ez bezala eman zelako, horiek ez baitzituzten ezagutzen sinatutako erosketa a
ginduen ezaugarriak eta helburua.
Zoritxarrez, kreditu erakundeak berregituratu eta konpontzeari buruzko abuztuaren 31ko 24/2012 Errege Lege Dekretuak burututako erreformak ez du baztertu bezero minoristei lehentasunezko partaidetzak saltzeko a
ukera. (3. xedapen gehigarria).
Hala eta guztiz ere, benetako ezbeharra, krisi ekonomikoaren ondorioz etxebizitza galdu behar izan duten pertsonak bizitzen a
ri dira, izan ere, euren diru-sarrerak nabarmenki murriztean, ezin izan dituzte ordaindu bere garaian euren etxeak erosi a
hal izateko sinatutako hipoteka-kredituak.
Hipoteka betearazpena nahitaez etxebizitzarako eskubidearen ikuspuntutik a
ztertu behar da, konstituzio bidez babestutako eskubide bat bezala, beraz, bat-batean gertatutako eta eragindakoaren erabaki eta esku-hartze eremutik kanpoko a
rrazoiengatik galtzean, a
dministrazioak fede oneko kontsumitzailearen a
ldeko oinarrizko eskubide hori defendatzen duten neurriak burutu behar ditu. Herritarren legezko a
ldarrikapen hori etxebizitzaren a
lorrean sakonago jorratzen da.
Hori bai, gerturatze hori kontsumitzaileen eta erabiltzaileen eskubideen ikuspuntutik ere egin behar da. Etxebizitza erosteko familiek euren baliabide kopururik handiena erabiltzen dute.
2012an kaleratzeen drama bideratzen saiatu diren bi a
rau onartu dira, 6/2012 Errege Lege Dekretua, martxoaren 9koa, baliabiderik ez duten hipoteka-zordunak babesteko presako neurriei buruzkoa eta 27/2012 Errege Lege Dekretua, a
zaroaren 15ekoa, zordun hipotekarioen babesa sendotzeko neurri urgenteei buruzkoa.
Lehenengoak Jardunbide Egokien Kodea jasotzen du bere eranskinean eta kreditu erakundeek nahi izanez gero harekin bat egin dezakete. Hala ere, gure a
utonomia erkidegoan ez du birtualtasun handirik izan, 100.001 eta 500.000 biztanle a
rteko udalerrietan –tarte horretan daude gure udalerri nagusiak– gehienez ere 150.000 eurorengatik erositako etxebizitzen hipoteketan a
plikatzen delako. Bestalde, a
rau horrek jasotzen dituen xedapenak baztertzeko a
talasean dauden eta a
ldi berean euren ohiko etxebizitzan hipoteka kreditu edo mailegu bat zor duten familientzat bakarrik dira a
plikagarriak.
Zordun hipotekarioen babesa sendotzeko neurri urgenteei buruzko azaroaren 15eko 27/2012 Errege Lege Dekretuak, bi urteko epean zehar bereziki zaurkorrak diren taldeen ohiko etxebizitzen gaineko kaleratzeak eteten ditu.
Bi a
rau horiek baloratu behar diren a
lderdi positiboak jasotzen dituzten a
rren (hipoteka zorra berregituratzeko neurriak, berandutzako interesak murriztea, kaleratzeak etetea, etxebizitzen gizarte funtsa sortzea familia horiei euren gain har ditzaketen errentak dituzten a
lokairu kontratuak eskuratzen laguntzeko…) ez dira inolaz ere balio izaten a
ri a
razo larri honi erantzun egokia emateko, nahiz eta 27/2012 Errege Lege Dekretuak zioen a
zalpenean “berankortasun tasa gure herrialdean baxua” dela eta “aparteko egoera horren ondorioz (zordunei) ekonomia– edo ondare-egoera a
ldatu” zaiela eta “babes-premia handia” dutela onartzen duen.
Kaleratzeak ez dira gelditu eta familiek egoera oso gogor eta zailei a
urre egin behar diete.
Etxebizitza galdu eta istripu baten ondorioz, langabezian geratu izanagatik, bikotekidearekin izandako harremana a
purtzeagatik, etab. finantza erakundeari ordaindu ezin dizkioten diru-kopuru handiak zor izaten jarraitzeagatik A
rartekora jotzen duten pertsonen kopuruak gora egiten du.
Arartekoak ordainean ematearen a
lde egin behar dela defendatzen du, hipoteka kreditu bat sinatzean bere gain hartutako erantzukizun guztia iraungitzeko bide gisa, gutxienez, ohiko etxebizitzan eragina duenean, eta maileguaren ordainketan luzamendua ezartzea gomendatzen du, bat-bateko a
rrazoiengatik, fede oneko mailegatzailea zaurkortasun egoeran dagoenean.
Familiaren gainzorpetzearen a
urrean, botere publikoen lehentasuna zordunari mailegua itzultzeko a
ukera eskaintzen dioten neurriak bideratzera zuzendu behar da baina, a
ldi berean, posible den guztietan, etxebizitza mantenduz. Hura galtzea betiere a
zken a
ukera izan beharko litzateke, egoitza-eremua ezinbesteko baldintza da nortasuna garatzeko eta babes-elementua da gizarte bazterkeriaren a
urrean.
Azaro hasieran, Europako Justizia A
uzitegiko a
bokatu nagusiak, Juliane Kokottek, iritzi oso kritikoa eman zuen Espainiako hipoteka legeriak Europar Batasuneko eskubidearekin bat egiten ez zuela salatuz, C-415-11 gaia. Bere ondorio orokorretan, Kokottek gogorarazten du EBko estatuetako kaleratzeen a
raudi prozesala kontsumitzaileak babesteko Europako zuzentarauarekin bateragarria izan behar dela.
Horregatik, A
rartekoak egokitzat jotzen du Euskadiko hainbat epaileren ekimena, 2012ko a
zaroan Euskal A
utonomia Erkidegoko Justizia A
uzitegi Nagusiak bere egin zuena, kaleratzeetan jarduera-protokolo bat ezartzeari buruzkoa. Protokolo horri esker eginbide judizial berri bat ireki a
halko da lehen inolako a
legaziorik egiteko a
ukerarik ez zegoen lekuan, eragindakoak euren a
bokatuaren bidez entzun a
hal izateko. Eginbide berri horrek berehalakoak diren kaleratzeak eteteko a
ukera eskainiko du 27/20125 Errege Lege Dekretuan jasotako kasuetan.
Hala eta guztiz ere, Kokott a
bokatu nagusiak bere ondorioetan a
ipatzen duen moduan, erkidegoko zuzenbidean indarrean dagoen eraginkortasuneko printzipioari jarraiki, deklarazioko prozedura ezagutzen duen jurisdikzio-organoak betearazpen prozedura eteteko (aldi baterako) a
ukera izan behar du, kontratu-klausula gehiegizkoa den edo ez egiaztatzen den a
rte.
2012ko maiatzean Eusko Jaurlaritzako Familien Gainzorpetzeari A
urre Egiten Laguntzeko Zerbitzua a
bian jarri zen. Doako eta a
ukerako zerbitzu gisa sortu zen, bereziki ekonomiaren a
lorreko profesionalek osatuta, ohiko etxebizitza ordaindu ezin denean finantza erakundeen a
urrean bitartekaritza lanak egiteko helburuarekin. Zerbitzuaren xedea sortutako zorrak kitatzeko a
halik eta baldintzarik onenak bilatzea da, familia unitatearen gaitasun ekonomikoa a
ztertu ondoren. Etxebizitza Euskal A
utonomia Erkidegoan egon behar da eta ohiko etxebizitza eta familiak duen bakarra izan behar da. Era berean, erosketa balioa 350.000 € baino gutxiagokoa izan behar da.
Arartekoak ondo hartu du Eusko Jaurlaritzaren ekimen hori. Hala eta guztiz ere, beharrezkotzat jotzen da laguntza handiagoa eta eragindako familiarekiko babes egokiagoa bideratzea prozesuaren fase guztietan. Halaber, hobe litzateke egoitza-eskubideak betetzen direla bermatzea helburu duen nahitaezko bitartekaritza prozedura izatea. Horrek eskatzen du familien gainzorpetzearen a
rautzea ezinbestean bideratu behar izatea.
Azkenik, a
ipatu beharra dago gure a
utonomia erkidegoan borondatezko gizarte-aurreikuspeneko erakundeak (BGAE) gainbegiratze, kontrol eta ikuskapen erregimen baten mende daudela eta, behar izanez gero, Eusko Jaurlaritzako Ogasun eta Finantza Sailaren esku-hartzea bideratzen dela, Borondatezko Gizarte A
urreikuspeneko Erakundeen 5/2012 Legea, otsailaren 23koa, betetzea helburu duena.
Lege honek gizarte-aurreikuspen osagarria hedatu nahi izan du Euskal A
utonomia Erkidegoko herritarren a
rtean, eta, horretarako, bereziki sistema kolektiboak eta enplegukoak sustatu ditu. Era berean, BGAEak erregulatzen dituen a
raudia a
rgitu eta eguneratu du eta erakunde horien kudeaketaren gardentasuna, eraginkortasuna eta kaudimena ere indartzen saiatu da, baita botere publikoen tutoretza eta kontrol mekanismoak ere, eragindako taldeen interesak babesteko.
Taldeko eta laneko sistemen a
ldeko a
pustu irmo horrek ez du oztoporik jarri banakako edo taldeko BGAE bateko kide batentzat, haren lehen ekarpenak hamar urte baino gehiago dituenean, eskubide ekonomikoak erreskatatzeko a
ukera mantentzeko metatutako erreserben kargura, erabilitako finantza sistemaren a
rabera.
Lehen ekarpena egin zenetik 10 urte igaro direlako metatutako eskubideak erreskatatzeko a
ukera ez da ohiko kontingentzia laneko BGAEetan, bertan ekintza babeslea erretiroa, heriotza, ezgaitasuna, iraupen luzeko langabezia, eta a
barrengatik Gizarte Segurantzaren prestazioak osatzera bideratuta dago. Hori dela-eta herritarren kexak sortzen a
ri dira, denboran
luzatzen a
ri den krisi ekonomiko sakona a
dierazle duen uneko egoera ekonomikoan, metatutako eskubide ekonomiko horien eskuragarritasuna une hauetan errenta osagarriak eskainiko lizkiokeelako familia unitateari.
3. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
2012ko maiatzean “Euskal A
utonomia Erkidegoan erabiltzaileen eta kontsumitzaileen eskubideak ezartzea” izeneko lana a
urkeztu zen, Farapi, SL ikerketa taldeak egina, izan ere, 2011. urtean erakunde horrek deitutako ikerketa-bekaren enpresa esleipenduna izan zen. A
zterlan a
nalitikoa da, EAEn teknologiaren, telekomunikazioen eta a
ireko garraioaren sektoreetan pertsona erabiltzaile eta kontsumitzaileek dituzten eskubideen egoera zabaltzeko eta sentsibilizatzeko helburua duena. A
zterlanaren helburu nagusia erabiltzaileek hiru sektore horietan erreklamatzeko eta defendatzeko dituzten moduak eta prozedurak eta esku hartzen duten a
gente ezberdinek erreklamazio-prozesuan burutzen duten zeregina a
ztertzea izan da.
Farapiko ikertzaile nagusiak A
rarteko erakundeak a
ntolatutako 2012ko UPV/EHUko Udako Ikastaroen esparruan egindako lana a
urkezteko a
ukera izan zuen. Ikastaro horien helburua eztabaida publikoa sortzea zen, oinarrizkotzat eta ezinbestekotzat jotzen diren interes orokorreko zerbitzuetarako irismena herritar guztientzat unibertsala eta kalitatezkoa dela bermatzeko herri a
dministrazioek burutu behar duten kontrol eraginkorra eta errealaren irismenean sakontze a
ldera.
Jardunaldi horietan txostengile-multzo handia egon zen: Clara As
úa doktoreak kontsumitzaileen eskubideen zaintza mekanismoetara hurbildu gintuen hiru lurralde esparruetan (Europa, Espainia eta Euskadi); Teresa Costa doktoreak eskumen-esparru hori osatzen zuen ekonomiaren eta enpresaren ikuspuntuarekin; eta mahai-ingurua, Kontsumobideko zuzendariak, Barakaldoko kontsumitzaileei a
rreta emateko bulegoaren a
rduradunak, Euskalteleko a
holkularitza juridikoko zuzendariak eta Farapi enpresako ordezkariak osatuta. A
zken horrek ikuspuntu ezberdinetatik kontsumitzaile eta erabiltzaileek enpresa pribatuen interes orokorreko zerbitzuak eskaintzearen gainean dituzten eskubideen egunerokotasunari buruzko ikuspegi erreala osatu zuen.
Bestalde, finantza erakundeen jarduerei buruzko a
talean a
zaltzen genuenez, 2012an zehar herritar as
kok helarazi digute, idatziz zein a
hoz, banku eta as
eguru erakunde batzuen jarduerarekin a
dos ez zeudela eta babesgabetasun sentsazioa zutela.
Euskal herri a
dministrazio bati dagokion gatazka baten aurrean ez gauden a
rren, erakunde hau inplikatutako a
gente guztiekin lankidetzan egon da eragindako pertsonen babesean a
urrera egin a
hal izateko, bereziki, hipoteka zordunen kasuetan.
Horrela bada, erakundeak Bizkaia Jaurerriko A
bokatuen Bazkunak “Hipoteka zordunak babestearen eremuan jarduteko proposamenak” izenekoen inguruan a
ntolatutako jardunaldien esparruan laguntza eskaini zuen gogoeta batekin eta Familien gainzorpetze egoeren a
urreko proposamenekin.
Era berean, Oviedon As
turiasko Prokuradoretza Nagusiak (Herriaren defentsa-erakundeak) a
ntolatutako lan-saio batean parte hartu zuen Iñigo Lamarca a
rartekoak, “Krisi ekonomikoko egoeran etxebizitzarako eskubide konstituzionala eraginkortasunez babesteko neurriak” gaiaren gainean. Topaketa horretan, Iñigo Lamarca a
rartekoak “Etxe kaleratzeak: giza eskubideen ikuspegitik a
ztertu beharreko gizarte-arazo larria” izenburuko ponentzia a
urkeztu zuen.
Topaketan barrena, Espainiako Herriaren Defendatzaileak, A
rartekoak eta a
utonomia erkidegoetako gainontzeko herriaren defendatzaileek adierazpen garrantzitsu bat onartu zuten krisi garai honetan etxebizitza izateko eskubideari buruz, eta hainbat neurri proposatu zituzten etxe kaleratzeen a
razo larriari a
urre egiteko.
Era berean, 2013. urteko UPV/EHUko Udako Ikastaroen esparruaren barnean, A
rarteko erakundeak pertsonek finantza erakundeekiko harremanetan dituzten eskubideak babesteari buruzko gogoeta eta eztabaida jardunaldia a
ntolatuko du, datorren uztailerako a
urreikusita dagoena.
Gure gizartea pairatzen a
ri den krisi ekonomikoaren ondorio gisa, bankuetako produktuak eta zerbitzuak erosi izanagatik sortutako zaurkortasun eta babesgabetasun egoeren a
urrean eta kontrolatu gabe dauden eta familiaren bizitzan eragin handia duten ondorioak sortu dituzten bankuen jardueren a
urrean babesik gabe gaude. Egoera hau larritasun maila handienera heltzen da hipoteka betearazpenekin.
Bankuetako zerbitzuak interes orokorreko zerbitzuak a
l dira? Ikuspuntu horren a
lde egin behar dugu, izan ere, kontsideratu izan da interes orokorrak eskatzen zuela banku-erakundeak diru publikoarekin erreskatatu behar zirela. Babestu behar dugun ikuspuntu horretatik, zerbitzu horien gaineko a
dministrazioaren esku-hartze zuzena eskatu behar dugu, horiek a
rautzeaz gain, kontrol eraginkorra ere gaineratuko duena.
Estatuak bermatu behar du herritarrek kontsumitzaile eta erabiltzaile gisa dituzten eskubideak legez babestuta daudela, eta bankuen esparruko kontrataziotik sortutako beharrak oinarrizko eskubide horiek errespetatzen dituztela.
4. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
Aurten ere esan behar da a
rlo honetan jorratu dugun kexa kopurua gutxitu egin dela, a
urkeztu dizkiguten kexa guztien a
rtean a
zpimarragarriak badira ere oinarrizkotzat jo ditzakegun zerbitzuetako erabiltzaileek sustatutakoak –adibidez, gas edo elektrizitate hornidurari edo telefonia zerbitzuei buruzkoak–. Dena den, zerbitzu horiek enpresa pribatuek ematen dituzte baina herri-administrazioek interes orokorreko zerbitzuen ematearen gaineko nahitaezko kontrol-lanak egin behar dituzte.
Hala eta guztiz ere, ekitaldi honetan a
utonomia erkidego honetako herritarrek ekonomia eta finantza erakundeekiko izandako harremanetan sortu zaizkien a
razoen inguruan a
urkeztutako erreklamazio kopuruak nabarmenki egin du gora.
Zehazki, hori ez da A
rartekoaren esku-hartzearen barruko esparru bat; izan ere, finantza- eta kreditu-erakundeen jardunaren kontrola ez dago otsailaren 27ko 3/1985 Legeak –Ararteko erakundea sortu eta a
rautzekoak– erakundeari ematen dizkion eskumenen barruan: hala eta guztiz ere, pertsona horiek orientatzen saiatu gara, hau da, haien erreklamazioak eta kexak organo eskudunei a
urkezteko informazioa eman diegu.
Euskal herri a
dministrazio bati dagokion gatazka baten a
urrean ez gauden a
rren, A
rarteko bulegoa ezin da a
lde batera geratu bizitzen a
ri garen egoera larriaren a
urrean eta, horregatik, inplikatutako a
gente guztiekin lankidetzan a
ritzen saiatu da, eragindako pertsonen babesean, bereziki, hipoteka zordunen babesean, a
urrera egin a
hal izateko.
Ahaleginik handiena egin behar da etxebizitza izateko eskubide konstituzionala babesteko, familiarik geratu ez dadin etxerik gabe.
Zentzu horretan, A
rartekoak ordainean ematearen a
lde egin behar dela defendatzen du, hipoteka kreditu bat sinatzean bere gain hartutako erantzukizun guztia iraungitzeko bide gisa, gutxienez, ohiko etxebizitzan eragina duenean, eta maileguaren ordainketan luzamendua ezartzea gomendatzen du, bat-bateko a
rrazoiengatik, fede oneko mailegatzailea zaurkortasun egoeran dagoenean.
Familiaren gainzorpetzearen a
urrean, botere publikoen lehentasuna zordunari mailegua itzultzeko a
ukera eskaintzen dioten neurriak bideratzera zuzendu behar da baina, a
ldi berean, posible den guztietan, etxebizitza mantenduz. Hura galtzea betiere a
zken a
ukera izan beharko litzateke, egoitza-eremua ezinbesteko baldintza da nortasuna garatzeko eta babes-elementua da gizarte bazterkeriaren a
urrean.
9. Herri-administrazioen zerbitzuko langileak
Arartekoaren erakundeak 145 erreklamazio jaso ditu herri-administrazioaren zerbitzurako langileen a
rloan. Kopuru hori 2012. urtean jasotako kexa guztien %5,73 da.
Honako hauek dira ukituriko a
dministrazioak:
– Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza).....91
– Tokiko a
dministrazioa.....22
– Foru a
dministrazioa.....9
– UPV/EHU.....3
Edukiari erreparatuta, a
zpiarlo hauen inguruko kexak izan dira:
– Funtzio publikoan sartzeko hautaketa-prozesuak.....35
– Ordezkapenak.....28
– Oporrak, lizentziak eta baimenak.....27
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura.....17
– Beste a
lderdi batzuk.....9
– Lanpostuak betetzea.....8
– Ordainsariak.....7
– Herritarren eskubideak.....5
– Hizkuntz normalizazioa.....3
– Lanpostuen zerrenda.....3
– Laneko jazarpena.....1
– Diziplina-araubidea.....1
– Administrazio egoerak.....1
Urte honetan zehar kudeatu diren kexen (jasotakoak zein ebazteke egoteagatik horiei gaineratutakoak) izapide prozesuaren xehetasunei dagokienez, a
zpimarratzekoa da txosten hau idatzi den unean honako egoera honetan daudela:
alt="" />
Datu horien a
rabera, jasotako kexa-kopurua handitu dela a
zpimarratu behar dugu. Horietako gehienak, %65 inguru, sarbiderako hautapen prozedurei, ordezkapenei, lizentziei eta baimenei buruzko kontuak izan dira, eta bereziki lehenengoak nabarmendu dira, sarbide kontuei buruzkoak, %25 inguruko ehunekoa lortu dutenak. A
dministrazio orokorrak (Eusko Jaurlaritza) kexa gehienak hartzen jarraitzen du.
Oro har, salbuespen gutxi batzuk izan ezik, kexek ukituriko a
dministrazioek jarrera ondo izan dute, eta behar izan duen laguntza eman dioten erakunde honi. Hala ere, hainbat kexa izapidetzeko beharrezkoa ez den a
tzerapena eragiten a
ri diren zenbait jarrera nakar ere a
ntzeman ditugu. Hala gertatu da zenbait kasutan Osakidetza-Euskal osasun zerbitzuarekin.
2. Kexarik a
ipagarrienak
Enplegu publikoaren sektorean ere berdintasun printzipioaren irakurketa egon da eta, Espainiako Konstituzioaren 9.2. a
rtikuluan xedatutakoari jarraiki, enplegu publikora sartzeko zailtasun bereziak dituzten taldeen a
ldeko diskriminazio positiboko neurriak hartu dira.
Talde horietan ezgaitasunen bat duten pertsonek osatutakoa a
zpimarratzekoa da. 2012. urte honetan a
rreta berezia eskaini diogu talde horri III. a
talean a
zalduko ditugun hainbat jarduerekin.
Aurreko urteetako joera jarraituz, emakumeen sarbidea sustatzera bideratutako hainbat neurri positibo ere kexa-hizpide izan dira. Hala gertatu da, a
dibidez, Bizkaiko Foru A
ldundiko su-itzalketa eta salbamenduko ofizialen lanpostuak betetzeko iragarritako hautapen-proben deialdian. Erreklamatzaileak, erakunde honen a
ldez a
urreko a
dierazpenetan oinarrituta, kexan a
halegin handia egin zuen proba fisikoetarako ezarritako gutxieneko markak egokiak ez zirela a
rgudiatzen saiatzeko. Era berean, langabezian zeuden pertsonak kontratatzeko onartutako enplegua sustatzeko programa positibotzat baloratzeko a
ukera izan dugu, izan ere, gizarte eta lan a
lorreko beste parametro batzuk gaineratzeaz gain (langabeziagatiko prestazioa ez jasotzea, etab.) hautagai emakumeen kontratazioa sustatu du.
Bestalde, ohikoa den moduan, hautapen prozesuen konfigurazioa eta kudeaketarekin loturiko kexak jaso ditugu. 2012. urtean bereziki a
ipagarria izan da Euskadiko Orkestra Sinfonikoak (EOS) instrumentistak a
ukeratzeko iragarritako deialdiaren inguruan sustatutako kexa. Erakunde honen ustez, hautapen prozesu horien izapidetzean gerta daitezkeen eragozpenek (jakin badakigu bereziak direla) ezin dute eragin lanpostu horiek eskuratu nahi dituzten interesdunek merezi duten tratamendu berdintasuna urratzea. Zentzu horretan, orkestrari ohartarazi diogu merezimenduak baloratzeko a
ldez a
urreko fase batek hautapen prozesua hutsaldu dezakeela, printzipioz interesdun guztien lehia as
keko oposaketa irekiko sistema gisa konfiguratzen baita.
Eusko Legebiltzarreko langileen a
rtean dauden a
tezain lanpostuak betetzeko iragarritako lehiaketa-oposaketa baten deialdiarekin loturiko kexa ere a
zpimarratu nahi dugu, aldez a
urreko esperientziaren balorazioaren ingurukoa. Kasu horretan egin ditugun kudeaketen ondorioz epaimahaiaren erabakia babestu dugu, hau da, a
ldez a
urreko esperientziaren inguruko merezimendu horren egiaztagiriak zuzentzen ez uztea.
Azkenik, EITB erakunde publikoaren 2010. urteko Lan Eskaintza Publikoaren esparruan ezarritako kexa a
ipatuko dugu. Erakunde honen esku-hartzeari esker epaimahaiak kontuan hartu zuen kexagilearen as
moa eta bere a
riketa praktikoa berrikusi zuen horren kopia eskainiz. Erakunde honetatik, gainera, erakunde publikoaren a
rduradunari proposatu diogu deituko diren hurrengo hautapen prozesuetan epaimahai ebaluatzaileei jakinaraz diezaien proba bakoitza egin a
urretik horiek zuzentzeko irizpideak berariaz zehaztu behar dituztela.
Jakina den moduan, 2012. urtean neurri garrantzitsuak hartu dira sektore publikoan langileen gastua geldiarazteko, besteak beste, aldi baterako langileen kontratazioa, a
ldi baterako estatutupeko langileen izendapena eta bitarteko funtzionarioena murriztu dira. Horren inguruan, interesgarritzat jo dugu neurri hori dela bide sortu diren hainbat ondorio a
zpimarratzea. Hala gertatu da, a
dibidez, udan zehar kirol eta a
isialdi instalazioetan informazio, zaintza, etab. lanetara bideratutako langileen kontratazioarekin. Gasteizko Udalak a
urreko enplegu publikoko eskaintzetatik lortutako a
ldi baterako kontratazio-poltsen bidez bete ohi zituen behar horiek. Neurri horiek ezarritako mugen ondorioz (kontratatzeko a
ukera lehentasuneko sektoreei edo oinarrizko zerbitzu publikoen funtzionamenduan eragiten duten sektoreei buruzko, ezohiko eta larrialdiko beharretara lotzen dute), udalak ohiko jardunbide hori a
lde batera utzi du eta kanpo-kontratazioaren formulara jo behar izan du zerbitzuen kontratu publikoaren irudiaren bidez.
Aldi baterako langileen a
tal horri dagokionez, a
ldi baterako kontratazio zerrendak burutzeko eta kudeatzeko Osakidetza-Euskal osasun zerbitzuko A
dministrazio Kontseiluaren 2011ko maiatzaren 9ko Erabakiaren 4.1.2 b. a
taleko bigarren paragrafoan ezarritako xedapenaren eragina pairatu duten pertsonek sustatutako hainbat kexa jaso ditugu. A
gindu hori a
plikatzean, enplegu eskaintza publikotik sortutako a
ldi baterako kontratazio-zerrendak osatuko dituzten pertsonen lehentasun ordena ezartzerakoan herri a
dministrazio guztietan eskainitako zerbitzuak baloratzen diren a
rren, zerrenda horiek urtero eguneratzerakoan, Osakidetza-Euskal osasun zerbitzuan eskainitakoak bakarrik zenbatuko dira. Kexagileen a
rabera, erakunde publikoan eskainitako lan-esperientzia bakarrik eguneratzean, beste herri a
dministrazio batzuetan zerbitzuak eskaintzen dituzten profesionalek erakunde publikoan a
ntzeko funtzioak burutzen dituzten profesionalen lehentasuna pairatzen dute, a
rrazoizko justifikazio objektiborik ez duen desberdintasuna sortuz. Oraindik ere ez dugu horren inguruan mintzatzeko a
ukerarik izan, a
ipatu dugun moduan, Osakidetza-Euskal osasun zerbitzuaren lankidetza falta dela-eta.
Sektore publikoan langileen gastua geldiarazteko hartutako neurrien inguruko lehen a
ipamen bat egin dugu jada. Erakunde honen a
urrean a
urkeztu dituzten kexen eragile izandako beste neurri batzuk a
benduko a
parteko ordainsaria kendu izana eta borondatezko erretiroagatiko primak a
ldi baterako etetea izan dira. Lehenengoei dagokienez, Espainiako Herriaren Defendatzailera bidaltzea erabaki dugu eta erakunde horrek kexetan proposatzen zen moduan konstituzio-kontrakotasuneko errekurtsoa sustatzea baztertu du.
Lizentzia eta baimenen a
talari dagokionez, a
urten gertutik jarraitu dugu EAEko A
dministrazio Orokorrak burututako kudeaketa minbizia edo beste gaixotasun larriren bat duen seme-alaba a
dingabea zaintzeko baimenaren inguruan. A
rlo pribatuan lanaldiaren murrizketa %99,99ra heltzeko a
razorik jartzen ez dituztela jakin izan dugu. Hala eta guztiz ere, a
ukera hori funtzio publikoko zenbait a
lderditan mahaigaineratzean, hala nola, irakaskuntzan, a
dostutako murrizketak, gutxienez eta modu eraginkorrean, funtzionarioak eskaintzen duen zerbitzua ematea a
halbidetu behar duela uste izan da. Horren ondorioz, hainbatetan, baimendutako murrizketak lanaldiaren bi herenak gainditu ezin dituela defendatu izan da. Hala eta guztiz ere, a
zkenik, Funtzio Publikoko Sailburuordetzak instrukzio berri bat eman du lanaldiaren %99 murritzeko a
ukera eskaintzeko a
dingabea ospitalera eramaten duten bakoitzean eta tratamenduaren fase kritikoan zehar.
Era berean, kexa gisa, lan esparruan gertatzen denarekin a
lderatuz, funtzio publikoaren esparruan legezko zaintza a
rrazoiengatik lanaldiaren murrizketaren irismen kuantitatiboa legez ezarri ez izana salatu izan da. Oinarrizko Estatutuaren isiltasunaren zein oraindik ere burutzeke dagoen Euskal Funtzio Publikoari buruzko Legearen (horren 72.2. a
rtikuluak legez zaintzeko a
rrazoiengatik lanaldiaren herena edo erdia gutxitzeko a
ukera besterik ez du jasotzen) erreformaren ondorioz , une honetan, lan baldintzen negoziazio esparruetan lortutako a
dostasunetara jo beharra dago murrizketarako eskubide horren irismen doi-doia zehaztu eta ezarri a
hal izateko.
Hain zuzen ere, a
urreko horri zuzenean lotuta, garrantzitsua iruditzen zaigu Osakidetza-Euskal osasun zerbitzuaren erakunde publikoan a
txikitako langile baten kasua a
zpimarratzea. Bere erakundean ezarri den lanaldiaren murrizketaren ordutegiaren a
raubidean ezarritako irizpideekin a
dos ez zegoenez, guregana jo zuen irizpide horiek bere lana eta familia bateratzeko a
ukera eskaintzen ez diotela a
legatuz. Kexa hori jorratzean “Familia, lana eta norberaren bizitza bateratzeko neurri gisa bideratzea lanaldia murrizteko eta moldatzeko edo a
ldatzeko eskaerak” abenduaren 28ko A
rartekoaren 5/2010 Gomendio Orokorrean jasotako ondorioak mahaigaineratu ditugu.
Era berean, garrantzitsua iruditzen zaigu familia eta lana bateratzeko laguntzekiko interesa zuen langile baten kexa a
zpimarratzea. Kexagileak a
dierazi duenaren a
rabera, zaintza bere gain ez duen a
ita dibortziatua denez laguntza horietatik kanpo geratzen da. Erakunde honetan jakin badakigu ekainaren 29ko 177/2010 Dekretuak hobekuntza nabarmena eragin zuela a
urreko a
raudiarekin a
lderatuz, zaintza partekatua gaineratu baitzuen eta, a
urrekontu horri esker, gurasoek bateratzeko laguntzak jasotzeko a
ukera daukate. Hala ere, uste dugu a
zken xedapen horren erabateko eraginkortasunak a
raudiaren doikuntza berri bat eskatzen duela, diruz lagundu daitezkeen egoerak zabaltzen dituena eta bateratzea beharrezkoa dela egiaztatzen duten egoera guztiak barne hartzen dituena, hala nola, oporraldietan zaintza bere gain ez duen gurasoak seme-alabak zaindu behar dituenean –hitzarmen a
rautzaileak hala ezarri baitu–. Familia eta Komunitate Politikako zuzendariak gai horren inguruan a
zterlan bat burutzeko a
dierazitako konpromisoak hasitako esku-hartzeari a
maiera emateko erabakia hartzera bultzatu gintuen. Hala eta guztiz ere, txosten honen burutzapena ixterako unean, a
ldaketarik gertatu ez dela eta kexa eragin zuen egoera mantentzen dela jakin izan dugu.
Beste kontu mota batzuk a
ztertzean a
ipatu behar dugu, zalantzarik gabe, 2012. urtean berritzailea izan dela Herrizaingo Sailak Aldi baterako Ezintasunen inguruan onartutako instrukzioari dagokionez a
urkeztutako kexa, izaera pertsonaleko datuen babesaren a
lorreko a
raudira egokitzen ez dela uste izanagatik. Jakin izan dugu Datuak Babesteko Euskal A
gentziak instrukzio horren edukiaren inguruko iritzia emateko a
ukera eduki duela eta a
dierazi duela Ertzaintzako kideen osasunari buruzko informazioaren exijentziaren inguruko gaitzespenak oinarrituak daudela. Kexa izapidetu bitartean, Herrizaingo Sailak, nahita sortutako a
nbiguotasunez, honako hau besterik ez du a
dierazi: “kontuan hartuko du, egokia balitz, gai horren inguruan a
urrerago har ditzakeen jokabideetan”. Horren ondorioz, hasitako esku-hartzearekin jarraitu behar dugu.
Kexa bat sortu duen polizia esparruko beste instrukzio bat Ertzaintzaren irudi korporatiboari buruzkoa izan da. Kasu honetan, Herrizaingo Saileko a
rduradunek irudiari eta itxura pertsonalari dagokionez a
urkeztutako eskaerak, eragindako batzuek a
rbitrariotzat eta diskriminatzailetzat jo zituztenak, justifikatu dituzte a
paindura pertsonaleko elementuak zerbitzua eskaintzeko oztopo ez direla eta herritarrentzat edo a
genteentzat a
rrisku fisikoa sortzen ez dutela a
rgudiatuz.
Aipamen labur bat egin behar dugu Euskadiko Erizaintza Sindikatuak (SATSE) a
urkeztutako kexaren inguruan. Bertan, hainbat osasun zerbitzuri, hala nola, a
ldez a
urreko hitzorduari, osasun kontseiluari, etab. emandako publizitatearen edukia salatu zuten. Sindikatu horren ustez, publizitate horrekin lan-baldintzak a
rautzen dituen A
kordioko A
ukera berdintasunerako Batzordearen inguruan hartutako konpromisoak urratuko lirateke eta EAEko Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako V. Planaren esparruan a
ztertu beharko litzateke. Kexa horrek, gainera, Osakidetza-Euskal osasun zerbitzuaren lankidetza faltaren a
dibide berri bat a
zaltzeko a
ukera eskaintzen digu.
Dagoeneko a
maitzeko, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarekin lan-kontratu baten bidez lotutako langile batek sustatutako kexa a
ipatu beharko genuke. Langile horrek, bateraezintasunagatiko eszedentzia eskatu izan a
rren, 2011-2012 ikasturtean ezin izan zuen liberatutako irakasle baten ordezkapena egin. Kexak hizpide zuen gaia a
ztertu ondoren lortu genituen ondorioak 2012ko a
zaroaren 15eko A
rartekoaren Ebazpenean islatu dira. Horren bidez, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko langile batek eskatutako bateraezintasunagatiko eszedentziaren a
dierazpen bati buruzko kexa-espedientea a
maitzen da.
Halaber, a
urten laneko jazarpeneko salaketei buruzko gaietan bi ebazpen eman ditugula jasota utzi behar dugu (Arartekoaren ebazpena, 2012ko martxoaren 13koa. Horren bidez laneko a
rriskuen prebentzioa ez betetzeagatik jarritako salaketa bati buruzko jarduera a
maitzen da. A
rartekoaren ebazpena, 2012ko uztailaren 26koa. Horren bidez, Ertzaintzan ustezko laneko jazarpen kasu bat ikertzeko prozeduraren inguruko jarduera a
maitutzat jo da).
Halako kontuetan burutu dugun lanaren ondorio gisa, berriro ere a
zpimarratu beharko genuke laneko jazarpeneko salaketak ikertzeko dagoeneko onartu diren ikerketa protokoloak edo prozedurak behar bezala izapidetzeak duen garrantzia.
3. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
Aurten, a
rlo horretan jarduteko planean finkatutako ildoei jarraiki, ezgaitasunen bat duten pertsona-taldean jarri dugu a
rreta berezia eta, zehazki, euskal herri a
dministrazioek euren a
ldi baterako kontratazio-poltsak osatzen dituzten halako pertsonei eskaintzen dieten tratamenduan sakontzea erabaki dugu.
Horretarako, bi premisatik a
biatu gara: lehenengoa, Langile Publikoaren Oinarrizko Estatutuak eta Euskal Funtzio Publikoari buruzko uztailaren 6ko 6/1989 Legeak, lan-eskaintza publikoetan ezgaitasunen bat dutenentzako lanpostuak nahitaez gordetzeko beharra erregulatzen duten a
rauak izanik, karrerako funtzionario edo langile finko bihurtzeko a
ukera bakarrik a
zaltzen dutela eta ez dutela inolako zehaztapenik ezarri ezgaitasunen bat duten pertsonak a
ldi baterako edo bitarteko langile izateko formulen inguruan; eta bigarrena, gure ustez, egoera horrek ez duela oztoporik jartzen formulak burutu daitezen a
dministrazioak kontratatutako edo bitarteko izendatutako kopuru jakin bat talde horretako pertsonak izateko beharra ezartzeko.
Hain zuzen ere, a
ldi baterako lan-poltsak erregulatzen dituzten a
rauak, orokorrean, bi irizpideren a
rabera bakarrik zehazten dute euren kideen ordena: lan-eskaintza publikoetatik sortutako hautapen-prozesuen kalifikazioak eta a
dministrazioan eskainitako zerbitzuak; baina, gure ustez, hautagaiak lanpostua betetzeko duen gaitasuna, Espainiako Konstituzioaren a
rabera funtzio publikorako sarbidea a
rautu behar duena, betiere bermatzen bada, ez dago a
rrazoirik hizpide dugun pertsona-taldeari a
ldi baterako lana eraginkortasunez bermatzen dioten bestelako formulak ez bilatzeko, bai horiei lanpostu jakin batzuk gordez, bai horiek hartuta lortu nahi den helburua lortzea errazten duen beste edozein neurri a
rbitratuz.
Helburu hori lortze a
ldera, hau da, ezgaitasunen bat duten pertsonek a
ldi baterako lanpostuak lortzeko dituzten a
ukerak handiagoak izan daitezen berariazko formulak burutzeko, eta horretarako gure a
utonomia erkidegoko a
dministrazioek gaiaren inguruan duten egoeratik a
biatu beharko ginatekeela kontuan hartuta, horietako batzuen laguntza eskatu genuen gutxienez honako datuak jasoko lituzkeen txostena helaraz ziezaguten: (1) a
uren erakundean a
ldi baterako zerbitzuak eskaintzen dituzten ezgaituen kopurua guztira eta kopuru horrek osatzen duen ehunekoa a
ldi baterako langile guztiekiko eta (2) euren erakundean ezgaitasunen bat duten pertsonak a
ldi baterako kontratatzeko poltsen kudeaketa erregulatzen duen a
raudian jasotako erreserba kupoen edo a
ntzeko neurrien xehetasunak.
Txosten hau idatzi dugunean oraindik ere eskatutako informazio guztia jaso ez badugu ere, gaur a
rte erakunde honetan sartu dena a
ztertzean egiaztatu a
hal izan dugu gaiaren inguruko berariazko a
raudirik ez egotea ez dela oztoporik izan euskal herri a
dministrazio batzuek ezgaitasunen bat duten pertsonak lan publikora sar daitezen neurri positiboak ezarri a
hal izateko; hori bai, as
ko harritu gaitu beste batzuek, zehazki a
ldi baterako langile kopururik handienak dituztenek, zentzu horretan a
urreratu ez izanak.
Adibide gisa, ez Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorrean eta bere erakunde a
utonomoetan a
ldi baterako zerbitzuak emateko langileak hautatzeari buruzko 2006ko maiatzaren 30eko A
kordioak ez lan-poltsak eratzeko prozesura deitzeko Funtzio Publikoaren sailburuordearen 2006ko ekainaren 14ko Ebazpenak, ez dute inolako neurri positiborik jasotzen ezgaitasunen bat duten pertsonentzako.
Hori dela-eta, euskal herri a
dministrazio guztiei, bereziki horren inguruan une honetan xedapenak ez dituztenei, lan publikorako sarbidea a
rautu behar duten printzipioak bermatuta, a
ldi baterako kontratazio-poltsak erregulatzen dituzten a
rauetan ezgaitasunen bat duten pertsonak euren ezaugarrietarako egokiak diren lanpostuetarako sarbidea errazten duten diskriminazio positiboko neurriak ezar ditzaten eskatu diegu.
4. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
2012. urtean herri a
dministrazioen zerbitzura dauden langileen a
lorrean jasotako kexa-kopurua handitu da. Hala eta guztiz ere, a
ldi baterako kontua dela uste dugu, ez dela a
rlo honetan a
ipatu beharreko inolako a
ldaketa nabarmenaren ondorio, izan ere, a
zaldutako kontuak, gehien bat, kexak sortu izan ohi dituzten gaiei buruzkoak izan dira.
Orokorrean, kexen eragina izan duten a
dministrazioek laguntza eskaini izan diote erakunde honi, baina jokabide nakarren kasuak ere egon dira, horietako batzuk izapidetzea zaildu dutenak. Hala gertatu izan da, a
dibidez, Osakidetza-Euskal osasun zerbitzuarekin.
Zalantzarik gabe, a
urten a
zpimarratu beharreko kontua da sektore publikoko langileen gastua geldiarazteko neurrien ezarpena. Jakina den moduan, neurri murriztaileak ezarri dituzten a
rauzko xedapenak onartu dira. Neurri horiek ez dira ordainsariari buruzkoak bakarrik izan, hala nola, soldataren murrizketa, borondatezko erretiro primak etetea, pentsio-planetarako ekarpenak etetea... beste a
rlo batzuei buruzkoak ere egon dira, a
dibidez: langile berrien gaineratzea etetea, baimenen erregimena norberaren a
ukerako eta a
ntzinakotasuneko egunen murrizketarekin homogeneizatzea, ordezkapen-kontratuak burutzeko hitzarmenak etetea, etab.
Neurri sorta hori herri a
dministrazioen funtzionamendua hobetzeko eta uneko egoerara eraginkortasunez egokitzeko eta herritarrei eskaintzen zaien zerbitzuaren kalitatea mantentzeko a
ukera eskainiko duen egitura-aldaketa gisa a
urkeztu da. Hala ere, eztabaida juridiko handia sortu du, a
urkako ikuspuntuekin, eta, a
zkenik, hainbat kasutan, Konstituzio A
uzitegiaren a
urrean konstituzio kontrakotasuneko errekurtsoak a
urkeztea eragin du.
Beharbada, komunikabideetan oihartzun gehien izan duen eztabaida gatazkatsuenetako bat 2012ko a
benduko a
parteko ordainsaria eteteari buruzkoa izan da. Hala eta guztiz ere, a
zaldutako gatazkek beste ekimen batzuetan ere eragina izan dute, hala nola, pentsio-planetarako ekarpenak etetean edo hezkuntza a
rloko gastu publikoa a
rrazionalizatzean (irakastegunak, irakasleen ordezkapenak, etab.).
Ez dugu une honetan gizarte eta politika a
rlo guztietan nagusitu behar den ezinbesteko elkartasunaren printzipioa eskatuz nahitaezko neurri gisa a
urkeztu diren neurri horien inguruko eztabaida piztu nahi. Hala ere, langile publikoek garatzen duten lan garrantzitsua baloratzeko unea dela uste dugu, horien laguntza ezinbestekoa baita kalitatezko zerbitzu publikoak eskaintzeko eta, hain zuzen ere horregatik, gure ustez saihestu behar den euspen-egoera honen ustezko a
rriskuen berri eman behar dugula uste dugu.
Zentzu horretan, erakunde honetatik berariazko oharra egin nahi dugu langile berriak barneratzeko ezarri diren mugek ez dezaten a
lde batera utzi enplegu publikoetara sartzeko zailtasun gehien dituzten taldeak babesteko ezinbestekoak diren diskriminazio positiboko neurrien a
plikazioa. Izan ere, iritzi hori izanagatik, 2012an euskal herri a
dministrazioei gomendatu diegu a
ldi baterako euren kontratazio poltsak erregulatzen dituzten a
rauetan diskriminazio positiboko neurriak ezar ditzaten ezgaitasunen bat duten pertsonek errazago eskura ditzaten euren ezaugarrietarako egokiak diren lanpostuak.
Era berean, gure ustez, sarbiderako hautapen prozesuen kudeaketan a
halik eta gardentasunik handiena bermatzeko eta bertan parte hartzen dutenak babesten dituzten bermeak zaintzeko kontu handia izan behar da. Inoiz baino gehiago lan publikoak eskuratu nahi dituzten herritarren erabateko a
ukera-berdintasuna bermatu beharra dago.
Familiak eta lanak ezarritako erantzukizunak bateratzeari buruzko eremuak ere euspen-egoera honen eragina paira dezake. Dagoeneko a
dierazi dugun moduan, 2012. urtean onartu diren neurrien a
rtean, lizentzia eta baimenen a
raudiari buruzkoak daude (norberaren a
ukerako eta a
ntzinakotasuneko egunak murriztea) eta a
rgi dago langile publikoek a
rlo horiek bateratzeko dituzten a
ukeretan a
ntzemango direla. Zentzu horretan, bereziki kezkagarria iruditzen zaigu zenbait bateratze beharri erantzuna emateko erabakigarriak diren baimenei eman dakiekeen tratamendua. Horixe da a
urten kexak eragin dituzten hainbat baimenen kasua: minbizia edo beste gaixotasun larriren bat duen seme-alaba a
dingabea zaintzeko baimena, legezko zaintzagatiko lanaldiaren murrizketa, etab. Erakunde honen ustez, baimen horiek erantzuten saiatzen diren egoeren garrantzia eta larritasuna dela-eta (bertan norbere zaintzapean dauden a
dingabeen beharrezko a
rreta eta babesa bezalako betebeharrak a
rrisku handian egon daitezke), a
rreta berezia jarri behar dugu ustezko euspen-neurrien eragina a
halik eta txikiena izan dadin.
10. Animaliak babestea eta edukitzea
2012. urtean 7 kexa jaso dira a
nimalien babesaren a
rloan, a
legia, erakundeak ekitaldi osoan zehar izapidetu dituen kexen %0,28.
Ondoko taulan kudeatutako kexen izapidetzearen gaineko xehetasunak a
geri dira. Datuak 2012ko a
bendukoak dira, hau da, ekitaldiaren itxierakoak. Hauxe da informazio estatistikoa:
alt="" />
Lehenik eta behin, erakunde honetan jaso ditugun zenbait kexa-idazki a
ipatu nahi ditugu. Bertan desadostasuna a
dierazi zen A
ndoaingo Udalak gune zoologiko bati esleitu ziolako udalerrian dagoen katuen kolonia baten gaineko kontrolaren kudeaketa.
Alde batetik, erreklamatzaileek salatu zuten udalak mugatu zuela zenbat bider elikatu a
hal zituzten katuak, bai eta hori egiteko leku zehatza ere.
Bestalde, toki korporazioak a
ukeratu zuen gune zoologikoak katuak harrapatzeko erabiltzen zuen kaiola mota ere salatu zuten, bai eta katuek inolako a
rretarik jaso gabe bertan giltzapetuta pasatzen zuten denbora luzea ere.
Gure eskaerari erantzunez, a
ipatutako toki erakundeak jakinarazi zigun kaleko katuek herriko eremu jakin batean eragiten zituzten a
razoen berri eduki zutela (auzotarren a
rtean a
razoak sortzen a
ri zirela jakin zuten) eta gai horretan esku hartzea erabaki zutela, hortaz, beste udalerri batzuetan a
ntzerako zerbitzuak burutu dituen zentro espezializatu batekin harremanetan jarri ziren.
Hasiera batean, gai horren inguruan iritzi desberdinak zeudela a
intzat hartuta, jarduera horretan parte hartu nahi zuten talde, elkarte eta partikularrekin bilera bat egitea beharrezkotzat jo zen, horrela, garatu beharreko zereginak denen a
rtean a
dostu a
halko ziren. Izan ere, udalak ez zuen onartu behar herritarren osasun publikoan eragina eduki zezakeen egoerarik eta neurri zorrotzagoak hartzea saihestu nahi zuen.
Egindako deialdiaren ondorioz, bilera horietan partikularrez gain, a
nimaliak babesteko zenbait erakundek parte hartu zuten. Egin zituzten ekarpen guztiekin jarduteko protokolo bat osatu zen. Parte hartzaile guztiek a
dostu zuten a
rdura handiz eta lankidetza garatuz jarduteko beharra zegoela. Halaber, a
hoz batez onartu zuten boluntario talde batekin batera katuei jaten emateko modurik onena eta a
ldizkakotasun egokia zehaztu behar zirela. Gauzak horrela, hurrengo jarduerak programatu ziren:
arrak zikiratzea egokia iritziko balitz.
aske utzi baino lehenago.
aske uztea.
adopzioan emateko.”
Erabilitako kaiolen inguruan esan ziguten a
nimaliak babesteko elkarteek eta katuak jasotzen dituzten zentroek erabili ohi dituztenak erabili zituztela eta horiexek zirela bileretan esku hartu zuten elkarteekin a
dostu zituztenak.
Azkenik, a
rretarik jaso gabe katuek giltzapetuta pasatzen zuten denborari dagokionez, ohartarazi zuten katuak harrapatzen zituztenean beti egoten zela norbait, bai zentroko langileren bat, bai boluntarioren bat, beraz, beti egoten zela lekuko bat. Horrez gain, a
zaldu zuten katuak harrapatzen zirenetik gehienez ere bi ordu pasatzen zituztela kaioletan.
Hori guztia ikusita eta udala zerbitzua hobetzeko ekarpen eta proposamen berriak onartzeko prest zegoela ikusita, ondorioztatu genuen udalaren jarduna egokia izan zela eta horrela jakinarazi genien gure esku-hartzea eskatu zuten pertsonei.
Urte honetan zehar, pertsonen eta a
nimalien a
rteko bizikidetzaren ondorioz sortzen diren a
razoen inguruko zenbait kontsultari erantzun diegu, izan ere, gure udalerrietan gero eta txakur gehiago daude.
Azkenik, a
ipatu nahi dugu A
nimaliei Tratu Etikoa Ematearen A
ldeko Elkarteak (ATEA) egindako erreklamazio batzuk jaso zirela eta bertan desadostasuna a
dierazi zutela a
rretarik ezaren ondorioz, hau da, a
dministrazioaren isiltasunaren erabilera dela-eta. Izan ere, zenbait toki a
dministrazioren a
urrean salaketak a
urkeztu zituzten Euskal A
utonomia Erkidegoan a
nimaliak dituzten zirkuetan animalien babeserako 6/1993 Legearen urraketa posible bat a
ditzera emateko as
moz eta ez zuten erantzunik jaso.
Horri dagokionez, interesgarria iruditu zaigu gogora ekartzea Gasteizko Udalak kontu horren inguruan egin zituen ohar batzuk:
Animales parte de un principio de creciente sensibilidad de la sociedad vasca
ante los seres vivos que integran el mundo
animal, y pretende establecer un régimen normativo que garantice y promueva dichos principios, estableciendo las obligaciones de los propietarios o poseedores de los
animales.
artículo 4 O no se establece prohibición sobre los circos, ni sobre la utilización de
animales en los circos, que son uno de los números clásicos y permanentes en este tipo de espectáculos circenses.
artículo 4 de la Ley de Protección
Animal se ha establecido en todo caso la prohibición de “imponerles la realización de comportamientos y
actitudes
ajenas e impropias de su condición o que impliquen trato vejatorio”.
Ayuntamiento de Vitoria-Gasteiz, en recomendación relativa
a“la protección de los
animales y los espectáculos circenses
ala luz de la Ley 6/1993, del Parlamento Vasco en relación con las competencias municipales” y solicitada
ainstancias de
ATEA manifestó lo siguiente en relación
ala interpretación del
artículo 4 de la Ley 6/93.
articulo 4.2.f de la Ley 6/1993 distingue dos tipos prohibitivos distintos:
alos
animales conductas que les son
ajenas,
aunque no consideremos vejatoria la exhibición de
animales salvajes en el espectáculo de doma del circo, es sin duda una violencia sobre la conducta del
animal. ¿Significa eso que los espectáculos tradicionales del circo están irrevocablemente prohibidos con carácter
absoluto? Entendemos que no.
administrativa ha establecido un precedente interpretativo, que no ha sido
alterado por la decisión jurisprudencial,
aunque sólo sea promisión. No ha habido una
acción de policía
administrativa relativa
ala
actividad del circo más
allá de los
aspectos vinculados con las cuestiones relativas
ala higiene y seguridad y con la policía de espectáculos prevista en la Ley del Parlamento Vasco 4/95 de 10 de noviembre conforme
al catálogo de locales, instalaciones, espectáculos públicos y
actividades recreativas
anejo
ala misma, normalmente consistente exclusivamente en la licencia de instalaciones eventuales y
autorizaciones definidas en los
artículos 15, 16, 17 “.
actividad de circo con
animales está sujetos
arigurosos sistemas de inspección con carácter previo
al desarrollo de la
actividad de circo y todo ello en cumplimiento de lo establecido en el Decreto 81/2006, de 11 de
abril, de núcleos zoológicos. De esta forma, los Servicios Técnicos de Diputación Foral, en colaboración con los Veterinarios Municipales controlan los siguientes requisitos establecidos en el
Anexo 1
aeste Decreto:
adecuado.
animales.
agua en cantidad y calidad suficientes para llevar
acabo la limpieza del núcleo zoológico. En los núcleos zoológicos que tengan finalidad mercantil será exigible como mínimo la dotación de una red de conducción de
agua sanitaria fría y caliente.
adecuado de eliminación de residuos que evite los riesgos sanitarios y de polución para el entorno, para otros
animales y para las personas.
acabo la limpieza y desinfección de las instalaciones, materiales y vehículos utilizados para el manejo de los
animales. En los núcleos zoológicos, con la excepción de las colecciones zoológicas,
aviarios y perreras de carácter privado que tengan instalaciones de menos de 20m2, serán exigible la tenencia y uso periódico de una máquina de limpieza
apresión y/o vapor,
así como la existencia de un lugar expresamente destinado
al
almacenamiento de los productos de limpieza y desinfección.
adecuadas de confort de los
animales, tanto en el lugar de
alojamiento como en los espacios dispuestos para su esparcimiento y ejercicio físico, la que obligatoriamente debe darse oportunidad,
así como en los dispuestos para la
atención sanitaria y el transporte. En
aquellos casos en que las especies o especímenes
albergados no estén
adaptados
asoportar la intemperie y la meteorología
adversa, los
animales deberán ser convenientemente protegidos. Las instalaciones deberán permitir que los
animales reciban regularmente
alimento y
agua de bebida en cantidad y calidad suficientes.
actividad habitual.
animales, en él deberá estar prevista la
actuación sanitaria
allevar
acabo sobre los
animales de nueva entrada y en los casos en que se presenten las patologías previsibles más habituales en cada núcleo zoológico.
Además el núcleo zoológico deberá contar con los espacios y medios materiales
adecuados para llevar
acabo las medidas sanitarias previstas en el plan de profilaxis con el suficiente grado de
asilamiento para
animales y personas.
adecuados
ala capacidad máxima prevista para cada especie y tipo de
animal,
adecuándose
además
alas condiciones específicas desde el punto de vista etológico, sanitario, de seguridad y otros.
animales o la entrada no
autorizada de
animales extraños.”
Administraciones Públicas del Territorio Histórico de
Álava es especialmente riguroso, de tal manera que no sólo son pocos los circos que quieren
actuar en la Comunidad
Autónoma de Euskadi por el nivel de exigencia de la normativa establecida, sino los que se instalan, cada vez realizan menos números relacionados con
animales, basando su espectáculo básicamente en
atracciones de payasos, cómicos, equilibristas, funambulistas, etc, y no en
animales.
actuaciones con
animales, no suponen una
actuación vejatoria ni se tratan de las
actividades prohibidas establecidas por la Ley de Protección
Animal, porque de lo contrario, y si se considerara que todas las
actuaciones realizadas por el mundo del circo con los
animales se tratan de “comportamientos y
actitudes
ajenas e impropias de su condición”, debiera haber sido el legislador quien prohibiera todos los espectáculos
animales en los circos.
aprobado, ni se ha modificado la Ley de Protección
Animal hasta el momento, llevando ya en vigor casi 20
años.
ala vista de la evolución social y del continuo movimiento de movilización
afavor del reconocimiento de los principios de respeto y protección
animal puedan ser impulsadas en el futuro regulaciones legales más restrictivas en esta materia.”
3. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
Ikusi dugun moduan, zirkuko jarduna garatu baino lehenago, a
nimaliak dituzten zirkuen jarduera ikuskapen sistema zorrotzen menpe dago. Hori guztia gune zoologikoei buruzko a
pirilaren 11ko 81/2006 Dekretuan ezarritakoa betez. Hori dela-eta, foru a
ldundietako zerbitzu teknikoek zein udaleko a
lbaitarien zerbitzuek modu zorrotzean kontrolatu behar dituzte dekretuaren 1. eranskinean ezarri diren baldintza guztiak.
Hala eta guztiz ere, transkribatu den udalaren txostenean baieztatu den moduan, gero eta mugimendu eta elkarte gehiago a
nimaliarik gabeko zirkuen a
ldekoak dira. Beharbada, bizikidetza eta errespetuaren a
ldeko gizarte batean hausnartu beharko litzateke pertsonek ongi pasatzeko as
moz zirkuan erabiltzen diren a
nimalien sufrimendua benetan beharrezkoa ote den. Gaur egun ikusi dezakegu euren a
rtisten gaitasunen bitartez eta a
nimaliarik esplotatu gabe publikoa irabazten a
ri diren zirkuak a
urrera doazela.
Zentzu horretan, a
zpimarragarriak dira a
nimaliak erabiltzen dituzten ikuskizunak barne hartzen dituzten zirkuak debekatu dituzten herrialdeak, hala nola, Kanada, Brasil, Finlandia, Danimarka, Suitza edo Suedia.
Azkenik, a
ipatu beharra dugu a
urtengo ekitaldian, pertsona eta a
nimalien a
rteko bizikidetzak zenbait esparrutan eragindako gatazken inguruan jasotako kexen kopurua gailendu egin dela a
nimalien egoera edo jasotako tratua zalantzan jarri duten kexen kopuruarekin a
lderatuta. Ezin dugu ukatu EAEko udalerrietan gero eta txakur gehiago daudela, begi bistakoa baita. Herritarrek a
urten ere erakunde honetara jotzen jarraitu dute a
dministrazioek zenbait a
nimaliek espazio publiko jakin batzuetan jasan dituzten eraso edo gertakarien a
urrean erantzun ez dutela salatzeko.
Horren harira, gogora ekarri behar dugu berriro ere udalen zeregina dela pertsonei kalteak eragitea ekiditeko xedearekin a
nimaliak edukitzeari buruzko a
raudia betetzen dela ziurtatzea. Hartara, hiriko bide eta espazio publikoetan txakurrek kontrolaturik eta loturik egon behar dute eta, horretarako, kateak edo uhalak erabili behar dira. Halaber, a
nimalia horiek mikrotxiparekin identifikaturik, erroldaturik eta kasuan kasuko udalerriko erregistroan erregistraturik egon behar dute. Horretarako, garrantzitsua da toki erakundeek a
nimaliak identifikatzeko kanpainak egitea, txakurrak a
bandonatzeak, erasoek, kexek, etab. eragin ditzaketen ondorio negatiboak ekiditeko.
Horrenbestez, udalerrien eskutik kontrol politikak ezartzea ezinbestekoa den a
rren, a
gian, komenigarria izango litzateke etxeko a
nimaliak dauzkaten pertsonen eta gainerako herritarren a
rteko bizikidetza orekatua lortze a
ldera bestelako irtenbideak hartzea. Hala, elkarteek a
dierazi dute a
nimalientzako a
isialdirako eremu zehatzak egokitzea beharrezkoa dela, izan ere, a
nimaliak etengabe uhalekin daudenean eta, zenbaitetan, baita muturrekoekin ere, jarrera erasotzaileak garatu ditzakete. Horrez gain, a
zpimarratu dute hiriko bitarteko nahikoak ezartzea ezinbestekoa dela a
nimaliak dituzten pertsonek txakurren gorozkiak jaso a
hal izateko.
Amaitzeko, informazio kanpainak erabakigarriak dira a
nimaliak dituzten herritarrak a
nimaliak edukitzearen inguruko gaien inguruan kontzientziatzeko eta hezteko, euren betebeharren eta horiek ez betetzearen ondorioen gaineko informazio nahikoa izan dezaten.
Aurten a
rlo honetan 133 erreklamazio jaso dira guztira. Kexa horiek honako a
dministrazio hauei buruzkoak izan dira:
– Tokiko a
dministrazioa.....108
– Euskal A
utonomia Erkidegoaren A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza).....12
– Foru a
dministrazioa.....3
Azpiarloen a
raberako banaketari dagokionez, sailkapena honakoa da:
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura.....46
– Kontratazio-araubidea ondarea eta a
dministrazioaren erantzukizuna.....41
– Tokiko zerbitzu publikoak.....22
– Udal erroldaren kudeaketa.....14
– Informazioa eta herritarren parte-hartzea.....6
– Herritarren eskubideak.....2
– Beste a
lderdi batzuk.....2
Arlo honetako kexen informazio estatistikoa, ekitaldia itxi den unean, ondorengoa da:
Jasotako kexa gehienen izapidetze egoera a
rrazoizkoa da, eta gure jarduna, gutxi gorabehera, a
maitu egin da eskuratutako guztien bi herenetan. Batez ere, laugarren hiruhilekoan jasotako kexei dagozkien jarduera fase ezberdinetan daudenak falta dira. Orokorrean, herri a
dministrazioen erantzuna a
rrazoizkoa izan da eta helarazi dizkiegun gogoetak kontuan hartu dituzte, jarduera okerren bat a
ntzeman dugun kasuetan. Hala ere, emandako gomendioen a
lorrean, ondorengo a
taletan a
ntzemango dugun moduan, A
rartekoaren proposamenaren onespen-maila, gutxi gorabehera, kudeatutako kexa-espedienteen erdia izan da.
2. Kexarik a
ipagarrienak
Idatz zati honetan, izapidetu ditugun kexa a
zpimarragarrienen laburpen bat egingo dugu a
urten garatutako jarduera islatzeko, bereziki helduz gomendio edo iradokizunen baten xede izan direnei. Kexak a
zpieremu materialei jarraiki multzokatuko dira, jarraian xehatuko ditugun epigrafeak gorabehera.
2.1. Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura
Atal honetan hainbat herri a
dministraziori zuzendutako gomendioak jorratuko ditugu. Bertan, legezkotasun formala eta materiala bete ez dela a
gerian geratzen da eta, bereziki, izapidetutako kasu batzuetan, zenbait udal-zerbitzu a
rautzen dituzten a
raudi eta ordenantzak berrikusteko eta a
ldatzeko beharra a
zpimarratzen da.
Horrela bada, 2012ko a
buztuaren 9ko A
rartekoaren ebazpena a
zpimarra dezakegu. Horren bidez, Gasteizko Udalari gomendatzen zaio gizarte etxe eta kirol instalazioetako udal a
raudia ez betetzearen ondotik hasitako zigortzeko espedientea berrazter dezan.
Gure ustez, udal a
dministrazioak, udal a
raudia urratzeagatiko zigortze-espedientea ebazterakoan, ez zituen behar bezala eta elkarrekin a
ztertu kasuko egoera salbuesleak eta a
ringarriak, beraz, izapidetutako espedientea zigortzeko eskumenaren erabilerarako funtsezko a
rau orokorren a
raberakoa ez zela uste dugu, Euskal A
utonomia Erkidegoko Herri A
dministrazioen zigortzeko a
halmenari buruzko otsailaren 20ko 2/1998 Legearen a
rabera.
Ondorioz, espedientea egoera horiek baloratzeko izapidera a
tzera eramatea egokia zen, erreklamatzaileak egindako a
legazioen a
rabera. Kexaren harira, era berean, udalari gomendatu genion Gizarte Etxeen eta Kirol Instalazioen Udal A
raudia berrikus zezan, instalazioen erabilera gabetzeko zigorraren graduazioa bideratu a
hal izateko denbora muga bat ezarrita eta irismena a
rgitze a
ldera (zigor independentea edo osagarria, erabiltzaile eta a
bonatuaren zehaztapena, etab.). Ez zen gomendioa onartu.
Bestalde, 2012ko otsailaren 1eko A
rartekoaren ebazpena ere eman genuen. Horren bidez, Errenteriako Udalari gomendatzen zaio Salmenta Ibiltaria a
rautzen duen Ordenantza berrikusteko.
Ebazpen horretan, Europako a
raudia a
plikatzetik sortutako a
ldaketa sakonen a
urrean, salmenta ibiltariaren esparruan legezko a
raudia betetzearen a
razoa a
zaldu zen. Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 2006ko a
benduaren 12ko 2006/123/CE Zuzentarauak, barne-azokako zerbitzuei buruzkoak, establezimendu-askatasunerako eta zerbitzuen prestaziorako oztopo juridiko eta barrera a
dministratibo justifikatu gabe guztiak ezabatzeko betebeharra ezartzen die estatu-kideei.
Zuzentarau hori betez, zerbitzuetako jardueren sarbide libreari eta horien egikaritzari buruzko azaroaren 23ko 17/2009 Legeak zerbitzuen jardueretan esku-hartze publikoa a
rautu behar duten printzipio eta xedapen orokorrak sartzen ditu, eta, beraz, a
rauen a
niztasunean a
ldaketa garrantzitsuak egin behar dira. Salmenta ibiltariaren a
rloan, zehazki, Txikizkako Merkataritzaren A
ntolamenduari buruzko urtarrilaren 15eko 7/1996 Legea erreformatzeko martxoaren 1eko 1/2010 Legea eta salmenta ibiltariaren edo ez sedentarioaren jarduna a
rautzen duen Otsailaren 26ko 199/2010 Errege Dekretua onetsi dira.
Errenteriako Udalak, erreferentziako ordenantza eguneratu izan a
rren, a
ipatutako sektoreko a
rauak kontuan hartu zirela a
dieraziz, praktikan ez zuen kontuan hartzen, a
raudian debekatutako baldintzak barne. Udal a
dministrazioak indarreko ordenantza legezkotasunera egokitzeko berrikustea onartu zuen, baina unera a
rte ez dugu a
bian dauden izapideen inguruko informaziorik.
Azkenik, a
tal honetan interesgarria litzateke a
girien sarrera erregistroari eta a
dministrazio elektroniko barneratzaileari buruzko iradokizun bat a
ipatzea. 2012ko ekainaren 21eko A
rartekoaren ebazpenari buruz a
ri gara. Horren bidez Pasaiako Udalari iradokitzen zaio a
giriak erregistratzeko zerbitzua hobetu dezan, barrutietan egindako a
girien a
urkezpena erraztuko duten neurri a
ntolatzaile eta teknikoak hartuta.
Ebazpen horretan Pasaiako Udalari iradoki genion barrutietako egoitzetan a
giriak a
urkezteko a
ukera emango zuketen neurri a
ntolatzaile eta teknikoak a
ztertu zitzala, a
urkeztutako a
giri horien kopia zigilatua lortzeko bermearekin, gehiegizko gasturik gabe eta eskuragarri dauden baliabideak optimizatuz. Zerbitzu elektronikoen nahitaezko garapen horrek ez du inolaz ere ekarri behar erabiltzaile gehienek erabilitako zerbitzu presentzialen hobekuntza ukatzea eta, ildo horretan, herri-administrazioek baliabide teknologikoek erakusten duten a
hal guztia erabili beharko lukete a
ipatu baliabideak a
ntolatzeko eta haien zerbitzuetako erabiltzaile guztiei zerbitzu publiko hobea emateko.
2.2. Udal erroldaren kudeaketa
Iaz a
zaltzen genuenez, eragindakoentzat a
ldeko ebazpena lortzen duten a
rte pilatutako a
tzerapenak kalte larria sortzen duela badakigun a
rren, gure esku-hartzearen ondotik, a
rlo honetan a
urkeztutako kexa gehienak ebatzita geratu ziren.
Ekitaldi honetan, hala ere, izapidetutako kexa batzuetan oraindik ez dugu erantzunik lortu edo lortutakoa gaitzeslea izan da eta kasuren batean ere, interesduna a
zkenik bere egoitzaren helbidean erroldatu den a
rren, a
lta baimentzeko eskatutako baldintzak ez ziren indarreko legezkotasunaren a
raberakoak.
Lankidetza faltaren eta legezko a
raudiaren kontrako erroldatze ukapenaren a
dibide gisa, 2012ko urtarrilaren 31ko A
rartekoaren ebazpena a
ipa dezakegu, Horren bidez, Ortuellako Udalari gomendatzen zaio senar-emazte erreklamazio-egileak biztanleen udal-erroldan inskribatzeko.
BLMAren 59.2. a
rtikuluan xedatutako udalen eskumenak ez du berekin ekartzen okupazio tituluaren legezkotasuna edo legezkotasun eza a
ztertzeko a
halmena duenik, bere helburua identitatea eta egoitza eraginkorra benetakoa dela egiaztatzea baita. “El A
yuntamiento podrá comprobar la veracidad de los datos consignados por los vecinos, exigiendo a
l efecto la presentación del documento nacional de identidad o tarjeta de residencia, el libro de familia, el título que legitime la ocupación de la vivienda u otros documentos a
nálogos”. Titulu edo a
giririk ez izatekotan, udalek a
ipatutako helbidean benetan bizi dela beste bitartekoen bidez, a
dibidez, udaltzaingoaren txostenen bidez, egiaztatzeko eskumena dute, baina egoera hori inolaz ere ezin izan da erroldatzea ukatzeko a
rrazoi. Laburbilduz, udalaren eskumenaren helburua a
lta jaso nahi duen helbidean benetan bizi dela bermatzea da.
2.3. Informazioa eta herritarren parte-hartzea
Arlo honetan kontu ugari jorratzen dituzten kexak a
urkeztu dira, baina guztiak informazio publikorako irisgarritasun handiagoa, informazioaren edukiak kalitate hobea izatea eta herritarren parte-hartzeari dagokionez legezko xedapenak betetzea eskatzeko helburuarekin.
2012ko ekainaren 11ko A
rartekoaren ebazpena a
ipatu beharra dago, Duranako udalbatzako saioen a
ldizkakotasunari buruzkoa.
Herritar batek kexa bat a
urkeztu zuen erakunde honetan Duranako A
dministrazio Batzarrak ez zituelako deitzen udalbatzako saioak legeak eskatutako gutxieneko a
ldizkakotasunarekin. A
dministrazio Batzarrak, bestalde, herritarren batzordea deitu ez izana justifikatu zuen jorratu beharreko inolako gairik ez zutela eta formalismorik gabeko erakundea zela esanez.
Erakunde hau a
dos dago udalbatzen a
ntolamenduaren funtzionamendua a
rina eta beharrezkoak ez diren formalismorik gabekoa izatearekin, haien egitura eta eskura dituzten bitarteko urriak kontuan hartuta, baina nahitaez errespetatu behar diren gutxieneko elementuak daude eta A
rabako Lurralde Historikoko Herri-batzarrei buruzko martxoaren 20ko 11/1995 Foru A
rauak nahitaez bete beharreko estatu juridikoa eratu du eta gutxienez hiru hilabetean behin bilerak dei daitezen eskatzen du.
Aurrekoaren harira, eta udalbatzen funtzionamenduari dagokionez, Kaizedo Beheko A
dministrazio Batzarraren a
kta bat eta kontuak a
ztertu ezin izanagatik izapidetutako kexa a
ipatu behar dugu. Kasu honetan a
dierazitako a
razoa konpondu zen eta, bide batez, a
ldeei gaiaren inguruko a
maierako gogoeta helarazi genien. Komunitateko gaietan herritarrek zuzenean parte-hartzeko, A
dministrazio Batzordea eta errejidore-presidentea bezalako gobernuko organoak a
partak izan behar dira interesa duten herritar guztiei erakundeak duen informazioa eskaintzean, euren kudeaketaren emaitza kontuan hartuta eta erabakian errespetatuz eta betearazten, legezkotasunaren esparruan.
Bestalde, herritarrek ere udalbatzaren eguneko kudeaketa bere gain hartzen duten pertsonen lanean laguntzeko eta errazteko erantzukizuna dute, komunitate guztiaren onerako bideratzen duten jarduera behar izan gabe oztopatu gabe, izan ere, orokorrean, ez dago a
dministrazio egiturarik lan hori egin a
hal izateko eta batzordeko kideek bete behar izaten dute.
Informazio publikoa eskuratzeari dagokionez, elkarte batek erreklamazioa a
urkeztu zuen Busturiako Udalak berak ez zuelako bete A
uzotarren partaidetza eta informaziorako a
raudia (2010eko a
zaroaren 23ko 225. zk.ko BAO), ez elkarteari ez herritarrei orokorrean ez zielako behar bezalako informazioa eman udal jardueraren eta gobernuko eta osoko bilkurako organoen inguruan. Udaleko iturriek a
hoz esan zieten informazio hori a
rgitara emateko mugak zeudela Izaera Pertsonaleko Datuak Babesteari buruzko abenduaren 13ko 15/1999 Lege Organikoaren babesean.
Orokorrean, elkarte erreklamatzaileek a
urkezten zuen kontua kokatzeko, proportzionaltasun eta a
rrazionaltasun printzipioak a
plikatu behar direla uste dugu datuak erabiltzerakoan pribatutasun eta gardentasun eskubideak zein kontu publikoetarako informazioa eta parte-hartzea lortzeko eskubidea jokoan egon daitezkeenean. Hala a
zaltzen du Datuak Babesteko Euskal Bulegoak (DBEB) (CN06-015) irizpenean.
Kontu hori tokiko a
dministrazio as
kok ebazten dute datu izendunak banantze teknikaren bidez, unean dauden bitarteko informatikoekin a
razoa modu praktikoan eta eraginkorrean konpontzen duen formula, sesioz sesio ikerketa zorrotzik egin behar izan gabe jakiteko zer datu izendunek izan zezaketen berariazko legezko estaldura eta zein egoeratan ez. Hori guztia gai baten inguruko berariazko informazioa jasotzeko eskaerak unean dagoen legezko estaldurari buruzko a
zterketa eskatzeko kaltetan izan gabe, horren bidez hainbat datu eman a
hal izateko interesdunaren baimenik gabe. A
zkenik udalak gaia konpondu zuen, deialdiak eta a
ktak Web orrian zein a
uzo ezberdinetako iragarki-tauletan a
rgitara emango zituela a
dostuta eta interesa zuten elkarteei informazioa posta elektroniko bidez bidaltzeko konpromisoa hartuta.
2.4. Herri-administrazioen ondarea
Iazko memorian a
dierazitakoaren ildoari jarraiki, ekitaldi honetan ere a
zpimarratu behar dugu herri a
dministrazioek eskura dituzten legezko bitartekoak erabili behar dituztela ondare publikoa defendatzeko. Horrela xedatzen da 2012ko ekainaren 26ko A
rartekoaren ebazpenean. Horren bidez, Artzentalesko Udalari gomendatzen zaio erregistroko izen-emate baten a
urrean esku hartu dezan, bide publiko bat partikular baten izenean baitago.
Desadostasuna sortzen zen, a
lde batetik, herritarren erabilera orokorrerako irekita dagoen bide publikoaren errealitate fisiko eta jabetza-egoeraren eta, bestetik, erregistroko errealitatearen a
rtean, a
zken horren a
rabera lursail publikoaren zati hori onibar partikular baten zati gisa gaineratuta geratu baitzen. Erregistroko titularraren a
ldeko presuntzioa iuris tantum izaerakoa denez, hau da, a
rgudiatzen duenak egiaztatu behar duen frogaren karga a
lderantzikatu egiten denez, espediente horiek izapidetzea zaila da, lortzeko erregistroaren izen-ematea baliogabetzen duten a
urkako frogak a
urkeztu behar baitira. Gainera, kasu as
kotan, bide judizialera jo beharra dago, erreibindikazio-akzioa a
uzitegi zibilen a
urrean erabiliz, deklarazioko judizioaren bidez eta, bitartean, ezin da dagokion erregistro inskripzioa zuzendu, inskripzioaren titularra borondatez zuzentzearekin a
dos egon ezean. A
rtzentaleseko Udalak izapidetutako gomendioa onartu zuen.
2.5. Ondare erantzukizuna
Arlo honetan kexa ugari jaso ditugu, herri a
dministrazio ezberdinei zuzendutako erreklamazioak oinarri zituztenak. Bertan, funtsean, a
urreko ekitaldietan a
ntzemandako gaiak errepikatzen dira. Horrela bada, kexa-bloke bat izapide ezari buruzkoa da, hau da, eragindako a
dministrazioek ez dutela espediente egokia izapidetzen eta kexa a
urkezten duen pertsona guztiz babesik gabe geratzen dela a
dministrazioaren jarduera ezaren a
urrean. Beste kexa-bloke bat espedienteak a
maitzeko justifikaziorik gabeko a
tzerapena dutenei buruzkoa da, horrela bada, a
dministrazioak erreklamazioa a
bian dagoela esan a
rren, ez da behar bezala ebazten, eragindakoentzat horrek dakartzan ondorioekin. A
zkenik, beste kexa-multzo batean erreklamatzaileek erreklamazioa ukatu izanarekin a
dos ez daudela a
zaltzen dute.
2.6. Tokiko zerbitzu publikoak
Landa guneko oinarrizko zerbitzu publikoak erreklamazio iturri izaten jarraitzen dute, eragindakoek ur-hornidura, a
rgiteria publikoa eta ibilgailuak sartzeko bideak mantentzea bezalako zerbitzuak hiri inguruan eskaintzen diren baldintza beretan eskaintzea eskatzen baitute. A
razoa da zerbitzu horiek, kasu batzuetan, ezin direla proposatu hiri inguruan eskatzen diren intentsitate eta ezaugarriekin (argiteriaren kasuan, a
dibidez), eta beste kasu batzuetan, sare publikoen urruntasunak, ur-hornidurarekin gertatzen den moduan, hodi orokorrera lotzea zailtzen edo galarazten du eta hitzartutako beste konponbideak hartu behar dira, nahita ez eragindakoen parte-hartze ekonomikoa eskatzen dutenak, udal a
dministrazioak ez baitu zertan zerbitzu horiek isolatutako etxeetaraino eraman.
Bestalde, jabekideen elkarte batek a
urkeztutako kexa-idazki bat ere izapidetu dugu, ur-emakidaren titulartasuna eskualdatzeko espedientea behar bezala izapidetu eta ebatzi ez izanagatik. Kasu honetan kexa a
urkeztu zen Uraren Euskal A
gentziak (URA) elkartea behartu zuelako Txingudi Zerbitzuen udal sarearekin lotzera eta emakida iraungitzeko espedientea hasi zuelako, eta ez zegoen horretarako a
rrazoirik, a
ldaketa berariaz zegoela justifikatu ondoren, ez baitzitzaizkion eman emakidaren inskripzioaren baldintzetara egokitzeko izapideak. Uraren Euskal A
gentziak jarduerak emakidaren titular berria inskribatzeko izapidera a
tzera eramateko helarazi genion proposamena onartu zuen.
Azkenik, interesgarria iruditzen zaigu zaborra biltzeko A
AB (atez a
teko bilketa) sistemari dagokionez jasotako hainbat kontsulta a
ipatzea. Interesdunek udalak zaborrak biltzeko sistema zehazteko duen eskumenaren inguruko informazioa eskatu dute eta zabor-poltsak ikuskatzeari dagokionez eska ditzaketen bermeen inguruko kezka helarazi dute. Hondakinei buruzko a
pirilaren 21eko Legeak, a
lor honetako esparru orokorra ezartzen du eta hiri-hondakinak bildu, garraiatu eta, gutxienez, baztertzea, derrigorrezko zerbitzu gisa, udalei dagokiela xedatzen du, dagozkien ordenantzek ezarritakoari jarraiki. Bestalde, hiri-hondakinak dituztenei toki erakundeei emateko beharra ezartzen die, horiek birziklatu, balioztatu edo baztertu ditzaten, eta zaborra jasotzen dutenetik erakunde horiek horien jabetza izango dute.
3. Ofiziozko jarduerak
Ofiziozko espediente bat izapidetu dugu, Errenteriako salmenta ibiltaria jorratzen duena. Zehazki, eta a
dministrazioaren funtzionamenduaren a
talean gai honen inguruan a
ipatu dugun gomendioari dagokionez, egokitzat jo genuen espediente hori hastea salmenta ibiltariari eta egon zitekeen eskaerarekiko udalaren erantzunari buruzko informazio zehatza biltzeko, bien bitartean, indarrean zegoen ordenantza a
ztertzen zen. Une honetan udal a
dministraziotik jasotako erantzuna baloratzeke dago.
Bestalde, beste kexa-espediente bat ere izapidetu genuen Zarautzen a
gertutako zinegotzien kontrako pintada mehatxagarrien inguruan prentsan a
gertutako informazioa eta udalaren jarduera faltari buruzko salaketa zirela-eta. Zarauzko Udalak eskainitako informazioa kontrastatu ondoren, udal a
dministrazioak paramentu bertikalak, pintadak, graffitiak eta baimenik gabeko pankartak eta kartelak kentzeko udal a
dministrazioak ezarrita duen jarduera-protokoloa behar bezala bete zela ondorioztatu genuen. Zehazki, zerbitzu a
rduradunek, hainbat egunetan zehar, 101 pintada ezabatu, 24 pankarta eta itsatsitako kartel ugari kendu zituzten, pintadetakoren bat egin eta hainbat egin geroago ezabatu ez izanaren kaltetan izan gabe.
4. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
Ekitaldi honetan izapidetu ditugun kexa-sorta zabala da, a
utonomia erkidegoko hainbat udali zuzendu dizkiegun gomendioetan eta a
rloko II. epigrafean a
zpimarratu ditugun kexa laburtuetan islatzen den moduan. Kasuistika horretatik a
biatuta, herri a
dministrazioek herritarrei eskaintzen dizkieten zerbitzuak hobetzeko politika publikoetan a
urrera egite a
ldera a
zpimarratu behar diren gai garrantzitsuenak zertzelada batzuetan laburbildu ditugu.
Zentzu horretan, herritarrek, herri a
dministrazioekiko harremanetan dituzten zailtasunengatik, urtero erakunde honen a
urrean izapidetutako kexetan a
zaltzen dizkiguten a
razoak ez dira berriak. Horrela bada, herri a
dministrazioek a
urkezten diren eskaerei erantzuna emateko duten beharra a
zpimarratzen jarraitu behar dugu. Administrazio isiltasuna, ondoz ondoko memorietan a
ipatzea errepikakorra gertatzen den a
rren, herritarren a
dministrazioaren jarduera faltaren a
urrean erantzun a
hal izateko pentsatutako mekanismoa da, baina ez da itxierako a
dministrazio mekanismoa edo, Herri A
dministrazioen A
raubide Juridikoari buruzko a
zaroaren 26ko 30/1992 Legeak (HAAJAPEL) zioen a
zalpeneko IX. a
talean a
zaltzen duen moduan, ez da a
halmen juridiko a
rrunta, a
dministrazioak euren xede diren funtzioak eraginkortasunez eta behar bezalako a
zkartasunez burutzen ez dituztenean partikularren eskubideek edukia galtzea eragozten duen bermea baizik.
Administrazioaren jarduera eza horrek a
dministrazio jarduera zuzendu behar duten printzipio orokorrak urratzen ditu, HAAJAPELko 3. a
rtikuluaren xedapenen babesean. Zehazki, eraginkortasunaren eta herritarren zerbitzuaren printzipioei buruz a
ri gara, baina baita gardentasun eta parte-hartze printzipioei buruz ere. Dagozkion legezko izapideak eta baldintzak bete ondoren, a
urkezten zaizkion eskaerak behar bezala edo inolaz ere izapidetzen ez dituen a
dministrazio batek nekez a
dierazi a
halko du bere jarduera herritarren zerbitzura dagoela. Publikoak eragin nabarmena dauka gure eguneroko bizitzaren a
lor guztietan (osasuna, hezkuntza, oinarrizko tokiko zerbitzuak, etab.) eta, ondorioz, herri a
dministrazioei eska dakieke euren jarduera eraginkorra izan dadin.
Aurrekoarekin lotuta, gorago a
ipatutako a
rtikuluak eskaintzen duen legezkotasun printzipioa ere a
ipatu behar dugu, baita a
dministrazioak, mugitzen garen esparruan, bere jarduera a
dministrazio-zuzenbidearen diziplinaren mende jartzeko duen beharra ere. Beste batzuetan a
dierazi izan dugun moduan, herri a
dministrazioek legezko tresna garrantzitsuak dituzte, nolabaiteko “lehentasunak” partikularren a
urrean (zehatzeko a
hala, jabetza kentzeko a
hala eta bere burua babesteko a
hala, besteak beste). “Lehentasun” horiek dituzte legeak herri a
dministrazioei eskaintzen dizkien tresnak direlako berezkoak dituzten helburuak bete ditzaten eta, horren guztiaren ordainean, herritarren eskubideak bermatzeko mekanismoak ezartzen dira, kalitateari, a
rintasunari eta a
zkartasunari dagokienez. Herritarrentzako berme horietako bat dagokien prozedura bideratzean zein kasu zehatz bakoitzari dagokion legearen a
plikazio zuzenean legezko izapideak eta formaltasunak bete behar izatea da. A
zken finean, elkarrekiko harremanetan legez ezarritako jolasaren a
rauak zorrozki betetzean datza.
Bestalde, iazko memorian iragarki-ohol elektronikoa garatu eta ezartzeak zuen interesa eta tresna horien erabilera herritarrei orokorrean errazteko bitarteko ezberdinak eskaintzearen praktika ona a
zpimarratzen genituen bitartean, a
urten a
dministrazio elektronikoa ezartzetik, zerbitzu publikoak a
urreratzeko eta hobetzeko tresna bakartzat jotzen badugu, ondoriozta daitezkeen a
razoak a
ipatu nahi ditugu. Gogoeta hori a
rlo honetako II. epigrafean a
ipatu dugun Pasaiako Udalari zuzendutako iradokizunaren harira dator. Bertan, herritar batek erregistro orokorraren zerbitzua hobetzeko beharra a
zaltzen zuen eta udalerriko barruti bakoitzean (lau barruti daude, garrantzi handiko oztopo fisiko natural eta a
rtifizialekin) erregistro bat irekitzea eskatzen zuen. Udalak erantzun zion ez zutela herritarren a
rretarako bulegoak irekitzeko as
morik, izan ere, udalak a
dministrazio elektronikoa sustatzea erabaki zuen.
Gure ustez, a
dministrazio elektronikoaren garapenak kontuan hartu behar du zerbitzu elektroniko horiek pixkanaka-pixkanaka ezarri behar direla herritar batzuek erabiltzen dituztelako, erabilera oraindik ez baita orokorra, eta, ondorioz, garapena ezin da kaltegarria izan edo a
dministrazioak ematen dituen zerbitzu presentzialak hobetu eta modernizatzeko a
ukeratzat jo, bai, ordea, dagoeneko badauden bideei gehitu beharreko bidetzat.
Administrazioak ematen dituen zerbitzuen maila eta zerbitzu elektronikoetako erabiltzaileak izan daitezkeenak dimentsionatu eta zehazteko, interesgarria da herritarrek a
dministrazio elektronikoaren inguruan duten as
etasunari buruzko 2011ko txostenaren datuak a
ipatzea. Txosten hori A
EVALek egin zuen (Zerbitzu Publikoen Kalitatearen Behatokiko txostena. Politika Publikoen Ebaluazioa eta Zerbitzuen Kalitatearen Estatuko A
gentzia). Txostenak a
gerian jarri du herritarren herena duela gutxi bihurtu dela e-administrazioaren zuzeneko erabiltzaile eta erabiltzaile horietako gehienek a
dministrazio elektronikoa informazioa bilatzeko eta inprimakiak deskargatzeko erabili dutela eta ehuneko 25ak bakarrik a
dierazi duela bide honen bitartez gauzatu dituela izapideak osorik. Hala ere, ia herritarren erdiak ez du inoiz erabili zuzenean edo zeharka a
dministrazio elektronikoa, a
dinak, hezkuntza-mailak eta gizarte-klaseak
e-administrazioaren erabileran garrantzi handia duten a
ldagaiak direla a
zpimarratuz.
Horregatik, a
dministrazio elektronikoaren garapena eta ezarpena herritarrentzat onurarik handia dela a
gerian jar dadin, pertsonek baliabideak (Interneterako sarbidea), prestakuntza jaso ditzaten eta horiek erabiltzeko beharrezko tresna elektronikoak (NANaren irakurgailu elektronikoa eta beste egiaztapen mota batzuk) eduki ditzaten a
intzat hartuko duten politika inklusiboak diseinatu beharko dira, e-administrazioaren erabiltzaile izan daitezkeenak gerturatuko dituzten baliabide pertsonalak eta materialak eskuragarri jarrita.
Dena den, zerbitzu elektronikoen garapen horrek ez du inolaz ere ekarri behar erabiltzaile gehienek erabilitako zerbitzu presentzialen hobekuntza ukatzea eta, ildo horretan, herri-administrazioek baliabide teknologikoek erakusten duten a
hal guztia erabili beharko lukete a
ipatu baliabideak a
ntolatzeko eta haien zerbitzuetako erabiltzaile guztiei zerbitzu publiko hobea emateko, eta hori guztia, gehiegizko gasturik burutu behar izan gabe. Horrela bada, a
giriak erregistratzeko kasu zehatzean, a
dibide gisa, hainbat a
ukera a
ipa genitzake: a
dministrazio egoitzetan edota bestelako udal bulegoetan erabilera as
keko terminal informatikoak ezartzea, erabiltzaile gehienek euren kabuz edo udalak gaitutako langileen laguntzarekin a
giriak erregistratu a
hal izateko; erregistro orokorraren erregistro laguntzaileak sortzea (gaur egun, sarean lan egiten dela eta eskanerra bezalako bitartekoak daudela kontuan hartuta, a
ukerak ugaritzen dira).
12. Osasuna
2012. urtean zehar 97 erreklamazio izan dira Osasunaren a
rloan; beraz, Erakundeak izapidetutako kexa guztien %3,84 a
rlo honetakoak izan dira.
Honela sailkatu ditugu a
ztertutako kexak, gaiak edo a
zpiarloak kontuan hartuta:
– Erabiltzaileen eskubideak.....45
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura.....19
– Itxaron zerrendak.....14
– Osasun laguntza.....12
– Kontratazio-araubidea, ondarea eta a
dministrazioaren erantzukizuna.....5
– Osasun publikoa.....2
Ondoko taulan 2012ko ekitaldian kudeatutako kexen estatistikak a
geri dira, ekitaldia itxi denean (abendua) eduki diren datuen a
rabera.
Arlo honetan jaso ditugun kexa batzuek 2012. urtean osasuna babesteko eskubidearen inguruan egon diren legezko a
ldaketekin lotura zuzena izan dute. A
dingabe a
tzerritar baten eskubidea onartzeko zailtasunari eta neurri berriek farmazia-zerbitzuaren hainbat a
lorretan izan duten eraginari buruzkoak izan dira.
2012ko maiatzaren 28ko A
rartekoaren ebazpenean –horren bidez Eusko Jaurlaritzako Osasun eta Kontsumo Sailari gomendatzen zaio eskolatzeko as
moz a
ldi baterako egonaldian dagoen a
dingabe a
tzerritar bati osasun a
rreta onar diezaioten– a
dingabe a
tzerritar horrek osasun txartela eskuratzeari buruzko gure balorazioa jaso genuen.
Farmazia zerbitzuari dagokionez, bi a
razo a
dierazi dizkigute, biak sendagaiak banatzeari buruzko neurri berriekin eta irizpide berrien a
rabera dagokion sendagaiarekiko intolerantzia dagoenean bestelako a
ukerarik ez izatearekin lotuak.
Estatuko Osasun Sistemaren iraunkortasuna bermatzeko eta prestazioen kalitatea eta segurtasuna hobetzeko premiazko neurriei buruzko apirilaren 20ko 16/2012 Errege Lege Dekretuak osasun produktuen eta medikamentuen garantiei eta a
rrazoizko erabilerari buruzko uztailaren 26ko 29/2006 Legeari emandako idazketa berriaren a
rabera, sendagaien banaketa prezioaren mende egoteaz gain generikoa izatearen mende ere badago.
Horren ondorioz, gerta liteke dagokion sendagaiarekiko intolerantzia a
rrazoiengatik medikuak gaixoari beste bat a
gindu badio hura finantzatzeko eskubiderik ez izatea, biek prezio bera izan a
rren.
Sendagaia banatzeko beste egoera batean, entzefalopatia mioklonikoa pairatzen duen pertsona baten gurasoek a
razoa a
zaldu zuten Estatuko Osasun Sistemaren farmazia-prestaziotik kanpo geratzen diren sendagaien zerrenda eguneratzeko Estatuko Osasun eta Farmazia Sistemaren Oinarrizko Zerbitzu Zorroaren Zuzendaritza Nagusiaren 2012ko a
buztuaren 2ko ebazpenak bere medikuak a
gindutako sendagaiaren finantziazioa kanpo uzten duelako.
Intolerantziari eta intolerantzia hori sortzen duen bestelako sendagairik ez dagoenari buruzko txosten xehatua ikusita, Osasun eta Kontsumo Sailari kasuaren banakako a
zterketa a
urkeztu genion. Txosten hau itxi zeneko unean prozedura irekita zegoen.
2.1. Erabiltzaileen eskubideak
Kexa batzuek osasun zerbitzuak eskuratzeko koordinazio printzipioak duen garrantzia gogorarazten digute.
Bitiligo gaixotasuna ospitale jakin batean fototerapiaren bidez tratatzeko ukapenarekin loturiko espediente batean jakinarazi zitzaigunez, kexan a
dierazitakoari a
urre eginez, bitiligoa duten gaitxoen tratamendu hori ez zen kanpo utzi zentroko fototerapia unitatearen uneko saturazioarengatik, dermatologia zerbitzuak patologia hori zuten gaixoen inguruan egindako sesio kliniko batengatik baizik.
Erantzun hori gaixoarekin kontrastatuta, berriz, horrek a
dierazi zigun, berak hala proposatuta, beste zentro bateko itxarote-zerrendan onartu zutela. Jarduera horrek Osakidetzak emandakoarekin bat egiten ez zuenez, gure esku-hartzea eten genuen fototerapia tratamendua benetan ematen zioten ikusi a
rte.
Paziente horrek tratamendua hasi zuela baieztatu ondoren, berriro ere Osakidetzara jo genuen horren berri emateko eta, tratamenduaren lehen eskaera ukatu zuen zentroko dermatologia zerbitzuaren irizpideak zalantzan jartzea ez dagokigun a
rren, osasun sistemaren informazio sistemak erabiltzaile horren as
moa birbideratzeko bide egokia eskaini ez zuela kontuan hartu beharra zegoela a
ipatu genion. Tratamendua behin eta berriro saiatu izanagatik eta a
halegin handia egin izanagatik lortu zuen eta halako kasuen a
zterketek erabiltzaileek sistema publikoan dauden zerbitzuen inguruko informazioa jasotzeko duten eskubidearen inguruko hutsuneak, a
ztertutakoaren modukoak, hobe bideratzen saiatzeko balio beharko lukete.
Gaixoen hainbat behar prestazio ortoprotesikoen katalogoan jasotako xedapenekin lotzeko sortzen diren zailtasunak a
ztertu a
hal izan ditugu.
Atal honetako zenbait kexen a
zterketak ez zuen zalantzarik uzten ukatzeko a
rrazoiek legezkotasunaren inguruan (adibidez, Osasun sistema nazionaleko zerbitzu erkideen zerrenda eta horren eguneratze-prozedura ezartzeko irailaren 15eko 1030/2006 Errege Dekretuaren 6. eranskineko 7. a
talean karbonoarekin egindako elementuak kanpo uzteko xedatutako a
gindua). Hala eta guztiz ere, hainbat produktu eskuratzeko a
ukera ireki beharko litzatekeela uste dugu, beharra duen pertsonaren baldintzak oinarri izanik horien beharra eta a
bantaila justifika daitezkeenean.
Zentzu horretan, produktu berrienen eskutik etor litezkeen a
bantaila logikoez gain (adibidez, a
restian a
ipatutako karbonozko protesiak), horien kostea gaineratuta dauden produktuak berritzeko a
urreikusitakoarekin konpentsatuta gera liteke erabilera luzeagoa izango luketelako. Ikuspuntu horretatik, osasun a
dministrazioari proposatu genion kanpo uztearen a
rau orokorra salbuespenak onartzearekin bateraezina izan ez zedila salbuespen hori zein egoeratan onar daitekeen modu objektiboan har daitekeenean. Osasun eta Kontsumo Sailak as
mo hori gaineratzearen a
ldeko iritzia helarazi zigun zegokion Osasuneko Lurralde a
rteko Kontseiluaren a
urrean.
Berriro ere kexak jaso ditugu beste prestazio ortoprotesikoen inguruan, gurpil-aulki motordunen erabilerarako eskatutako gaitasuna egiaztatzeari dagokionez eskatzaileek a
urkeztutako txostenak baloratu ez direlako. Eskainitako txostenen balorazio bat eskatu genuen a
rren, osasun a
dministrazioak, gaitasunari buruzko a
ntzeko beste espedienteetan bezalaxe, ez zuen kontuan hartzeko a
rrazoirik ikusi eta haren txostenetan oinarritutako dagoeneko hartutako erabakia mantendu zuen.
Eskatzaileek a
urkeztutako txosten medikoak kontuan hartu ez izanari dagokionez a
ntzeko egoeran daude inkontinentzia pairatzen duten pertsonek behar dituzten pixoihal kopuruaren inguruan kexa batzuek a
urkeztu dizkiguten a
razoak.
Egoera horietan banakako beharrak a
ztertzeko a
ukera bideratu behar da, pixoihal kopurua ez baita produktu honen a
rauzko konfigurazioak ezarritako muga.
Zerbitzu-zorroko hainbat prestaziok horiek eskuratu ezin dituzten pertsonen zailtasunak kontuan hartzen dituzte. Hala ere, uneko xedapenak ez dira nahikoak.
Ezgaitasunen bat duen pertsona baten gurasoek kexa bat a
urkeztu zuten ebakuntza odontologiko baterako laguntza ukatu zietelako. Bertan, osasun a
rloen a
rteko tratu ezberdina egon zela a
dierazi zuten. Kexa hori oinarritzat hartuta, Osasun eta Kontsumo Sailera jo dugu egoera hau a
rgitzeko eta adimen urrituentzako kalitateko hortz-arreta berrantolatzeari buruzko txostena garatzeko xedapenak ezagutzeko.
Laguntza bidezko ugalketa-tratamenduak (LUT) eskuratzeari buruzko kexa berriak jaso ditugu. Horien a
rtean, ezarpenaren a
urreko diagnosi genetikoa (DGP) duten tratamenduen finantziazioa handitzeko (une honetan hiru saiakeratan ezarrita dago) hainbat eskaera a
zpimarratu behar ditugu.
Kasu horiek bereziak dira, izan ere, ez da gauza bera gaixotasun genetikorik gabeko ondorengoak bilatzea edo modu naturalean ondorengorik izan ezin duen emakume batean ondorengo biologikoak bilatzea.
Aurrekoari jarraiki, kexa hau izapidetzera eraman gintuen beste a
rlo bat DGPa baimentzeko prozedurarekin lotuta dago, izan ere, ez dirudi uneko prozedurak Osasun eta Kontsumo Sailak ondorengo saiakera batean a
rrakasta izateko tratamendurik egokiena zein izan zitekeen baloratzeko eta helarazteko bidea bultzatzen duenik.
Oinarri hori kontuan hartuta, laugarren saiakera bat burutzeko a
ukera proposatu genuen, baita transferentziaren unera haurdun geratzeko probabilitate gehiagorekin heltzeko a
ukera eskaintzen duen enbrioi kopurua lortzeko prozedura ere. A
ipatutako kasuan, tratamendu bakar batean egon zen enbrioiak transferitzeko a
ukera.
Proposamen horri emandako erantzunean, Osasun eta Kontsumo sailak helarazi zigun Osakidetzako lagundutako giza ernalkuntzako (LGE) Batzorde A
holkulariak protokoloa eta deribazio zirkuituak berrikusteko as
moa zuela kasuen izaeraren eta baldintzen a
rabera eraginkorrena denera egokitzeko. Ez zuten a
rrazoi nahikorik a
ntzeman DGP saiakera berri bat egiteko.
LUT horien inguruan bikote batek kexa bat a
urkeztu zuen, tratamenduaren fase baterako 10 hilabetez itxaron ondoren, emakumeak a
dinaren baldintza betetzen ez zuela jakinarazi ziotelako.
Sarbiderako irizpideen inguruko a
lderdiak a
ipatzeaz gain, hasiera batetik a
dinaren baldintza eta itxarote-zerrendaren a
urreikuspenen a
rabera hura betetzeko zailtasuna helarazi behar izan zizkietela a
dierazi zuen.
Une horretan itxaroteko a
urreikuspen jakin batean oinarrituta, baldintza bat beteko ez zela a
urreratu izango zukeen Osakidetzaren erabakia ez litzateke egokia izango baztertzea eragin izan balu. Hala ere, funtsezko inguruabarra denez, prestazio hori jaso nahi duten pertsonei jakinarazi behar zaie zein den a
urreikusitako itxaronaldia, batez ere, baldintza baten betetzean eragina izan dezakeenean.
Hain zuzen ere sarbide-baldintzak hizpide zituzten beste kexa batzuetan erabiltzaileei horren berri eman zaiela ikusi dugun a
rren, kasu honek prozesuak berrikusteko eta luzez itxaron izan ondoren frustrazioak saihesten saiatzeko balio izan zuen.
Eskubideen inguruko a
tal honetan haurrak norbaitekin batera joateko duten eskubideari buruzko kexa bat jaso genuen. A
rarteko erakundera jo zuten ZIUn ospitaleratuta zegoen semearekin batera gaua igarotzeko gurasoek zituzten zailtasunak a
zaltze a
ldera.
Gertakariak jazo zirenean (ingresatuta egon zen bitartean ZIUn egon zenean) bideratu genuen esku-hartzeari dagokionez, iruditu zitzaigun, beste gurasoek a
ldi berean egindako eskaerei erantzuna eman ezin izango zietela a
urreikusita, zentroko a
rduradunek uste izan zutela eskaera bati erantzuna ematea lehentasunezko tratua ematea izango zela ZIUn egoteko barneko a
rauak errespetatu zituztenekiko. Ez genuen a
ntzeman, beraz, ospitaleak a
dingabearekin batera egoteko eskubidea berez eztabaidatu zuenik.
Haurrekin batera egoteari buruzko eskubideak ospitalearentzat oharkabeak direla ikus daiteke, besteak beste, bisiten hasierako mugaketa handitu dutela a
ntzematean (lehen ordu erdikoa eta orain 9.00etatik 21.00etara, salbuespenezko egoeretan luzatzeko a
ukerarekin).
Adingabeekin egoteari buruzko beste espedienteak zirela-eta, a
ntolamenduan onartutako haurren eskubideak burutu a
hal izateko eremuak egokitu behar direla egiaztatu dugu.
Kasu honetan jazotako egoera zela-eta –pertsona batzuen nahia bideratu a
hal izateko beste batzuek (gutxienez ez as
kok) ez zuten halakorik eskatu beharko–, a
rau malguagoak a
plikatzea egokia zela ikusi genuen, eskaera kopuru handia jasotzeko a
ukera hutsak haurrekin egoteko nahi hori helarazten duten gurasoen eskaera a
ldez a
urretik eragotzi ez dezan.
Osakidetzari helarazitako gogoeta da, pertsona horien nahia legezkoa dela oinarritzat hartuta.
2.2. Osasun laguntza
Osasun laguntzari buruzko a
tal honetan ohikoa izaten da Osakidetzaren jarduera zabar bati buruzko iritziak helaraztea.
Printzipioz, kontu tekniko medikoak direnez, ezin ditugu pertsona horiek salatzen dituzten medikuen prozesuak baloratu. Halakoetan, gure muga helarazteaz gain, bide batez, praktika oker baten eta hasiera bateko diagnosia eta ondoren zuzena dena ezberdinak izatearen a
rteko a
ldea a
zaltzen dugu eta, nolanahi ere, erabil dezaketen ondare erantzukizuneko bidearen berri ematen diegu.
Baina beti ez dugu herritarra bultzatu behar ondare erantzukizuneko prozedura luzea hastera, bertan praktika okerra egon zen edo ez besterik ez baita a
rgituko. Informazio osatuago batek erreklamazio batek a
zaltzen duen desadostasuna birbideratuko duela a
urreratu ezin dezakegun a
rren, kexa batzuek euren laguntza prozesuari buruzko informazio nahikorik ez duten pertsonak a
urkezten dizkigute.
Osakidetzari ikuspuntu hori helarazi diogu erreklamatzaile batek informazio nahikorik ez duela a
ntzeman izan dugunean.
Zentro pribatu batean diagnosi-proba baten kostearen gastuak itzultzea ukatu izanagatiko kexa baten ondorioz, hizpide zuen laguntza-prozesuaren hainbat a
lderdi formal a
ztertu genituen. Helarazi ziotenaren a
rabera itxaron behar izango zuen denborak lotura zuzena izan zuen itzultzeko eskaeraren justifikazioarekin.
Azterketa horren bidez ondorioztatu dugu a
gindu zioten diagnosi-probarako sistema publikoan a
urreikusita zegoen itxarote-denborak pertsona horrek zentro pribatu batera jotzeko hartutako erabakia justifikatu zuela. Probaren a
ginduak larria zela jasotzen zuen eta medikuntza pribatura jo a
urretik kontuan hartu ez zen a
urrerapena eskatu zuen.
Gure balorazioa medikuntza pribatua erabiltzeagatiko gastuak itzultzea ukatzeari buruzko kexa-espedientea bukatutzat eman duen 2012ko uztailaren 12ko A
rartekoaren ebazpenean jasota geratu da.
2.3. Itxaron zerrendak
Aurreko urteetan bezalaxe, ohiko itxarote-denbora gainditu duten kexak oinarritutzat jo ditugu.
Kexa as
koren elementu komuna esku-hartzeko a
urreikuspena izan zitekeenaren inguruko informazio falta zela a
ntzeman dugu, zegokien a
rreta zerbitzura jo izan a
rren.
Kexaren a
rlo hori, informazioari dagokiona, garrantzitsua iruditzen zaigu. Zentzu horretan, benetako data a
urrerapenarekin jakinarazteko zailtasunari informaziorik eza gehitu behar zaio. Beraz, ebakuntzaren zain dagoen pertsonaren ziurgabetasuna murrizteko a
ukera emango lukeen informazio maila beharrezkoa litzateke.
Azkenik, itxarote-zerrendaren a
tal honen barruan zenbatutako kexen zati bat osasun laguntzaren a
talean jaso zitezkeela esan dezakegu, itxarondako denborarengatik jaso genituen batzuk larrialdi-gertaerekin batera jazotako patologia mingarriak pairatzen zituzten gaixoenak baitziren.
2.4. Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura
Ekitaldi honetan erantzukizun-espedienteak ebaztean a
tzerapenak egon izanagatik kexa berriak jaso ditugunez, a
ipatu beharra ditugu, kexa horiek a
zaltzen zuten izapidetze-denbora gehiegizkoa zelako. Hala a
zaltzen da 2012ko a
zaroaren 7ko A
rartekoaren ebazpenean. Horren bidez, Osakidetzari gomendatzen zaio ondare erantzukizuneko espediente bat espresuki ebazteko neurriak har ditzan.
Kexa batzuek a
zaldu dute zaila dela a
gindutako diagnosi-proba prest izatea hura a
gindu zuen espezialistarekin ondoren izandako kontsulta baterako. Pertsona horiek, gainera, daten egokitzapena kudeatzeko koordinazio a
razoa a
zaltzen zuten.
Horregatik, berriro ere a
urreko txostenetan egindako gogoeta jaso behar dugu, zerbitzu edo funtzio ezberdinak diren a
rren –proba a
gintzen duen medikua eta probak kudeatzen dituen zerbitzua– biek laguntza prozedura berean parte hartzen baitute.
Ezinbestekoa da osasun a
ntolakuntzak berak medikuaren a
gindua probak egiteko datak libre egotearekin bateratzeko dauden zalantzak a
rgitzea edo oztopoak kentzea. Horrelako egoeretan, ikusten dugu gaixoari ematen zaizkiola hitzorduak edo probak eskatzearen izapidetze soiletik harago doazen erantzukizunak.
Tratamendu bat jasotzeke duen gaixo baten kexa jaso beharko genukeen informazioa jasotzen ez dugunean bizi ditzakegun egoeren isla izan daiteke.
Itxaronaldia 2011n hasi zen, sendagairen bat merkaturatu a
rteko denbora gehiegizkotzat jotzen denean, sendagai hori eskuratzeko berariazko programa baten bornean, Sendagaien eta Osasun Produktuen Espainiako A
gentziak onartutakoa.
Gaixoak erreklamazio bat a
urkeztu zuen 2012ko urrian, hautatu zuten a
rren, itxaroten jarraitzen zuelako.
Osakidetzak jakinarazi zigun sendagaia 2011ko a
benduan merkaturatu zela, beraz, berariazko programa hark eskuratzeko bidea izateari utzi zion.
2012ko ekainaz geroztik tratamendua (terapia hirukoitza hepatitis C kronikoan) eskuratzeko prozedura As
istentzia Sanitarioko Zuzendaritzak eta Ekonomia eta Finantza Zuzendaritzak bere erabilerarako a
urtengo ekainaren 8an emandako jarraibideetan xedatutakoa da.
2012ko urrian, zentroan erreklamazioa a
urkeztu zuenean, gaixoak oraindik ez zekien zein izan zen a
tzerapenaren a
rrazoia.
3. A
raudi-testuingurua
Estatuko Osasun Sistemaren iraunkortasuna bermatzeko eta prestazioen kalitatea eta segurtasuna hobetzeko premiazko neurriei buruzko apirilaren 20ko 16/2012 Errege Lege Dekretua onartzeak a
ldaketa eragin du osasun laguntza publikorako eskubidearen oinarrizko a
lderdietan, besteak beste, as
eguratuaren izaera berria, hainbat talde kanpo uzten dituena, eta pertsona onuradunek prestazioen finantziazioan parte hartu behar izana.
Autonomiako ondorengo a
raudia, Euskal A
utonomia Erkidegoaren eremuan Osasun Sistema Nazionalaren osasun-prestazioak emateko a
raubideari buruzko ekainaren 26ko 114/2012 Dekretua, as
eguratu izateko eta finantziazioan parte hartzeko baldintzak bere esparruan egokitzeko onartutakoa, kautelaz eten egin da estatuak jarritako eskumenen gatazka positiboaren ondorio gisa, laguntza publikoa eskuratzeko eskubidearen esparru subjektiboa a
plikatzeari buruzko 2012ko a
benduaren 13ko A
uzitegi Konstituzionalaren A
utoak etenetik salbuetsitako a
rtikuluetan izan ezik.
Bestalde, Eusko Jaurlaritzak a
benduaren 20ko 16/2012 Errege Lege Dekretuaren a
urkako errekurtsoa a
urkeztu du, bere eskumenak gainditu dituelako, Eusko Legebiltzarrari bidalitako txostenean jasotako a
rrazoiak oinarri izanda.
Testuinguru horretan, oraingoz garbi geratzen da gure a
utonomia erkidegoan 16/2012 Errege Lege Dekretu horren babesean as
eguratuak edo osasun publikoaren onuradunak ez diren taldeak osasunera modu a
rruntean heltzeko bidea.
Legezko testuinguru berri honetan osasun sistema nazionalaren zerbitzuen zorroaren inguruan xedatutako egokitzapena, prestazio ortoprotesikoari dagokionez dagoeneko onartu dena, Osasun Sistema Nazionaleko prestazio ortoprotesikoaren zorro erkide osagarria a
rautzen duen eta prestazio ortoprotesikoan finantziaziorako gehieneko zenbatekoak ezartzeko oinarriak ezartzen dituen azaroaren 2ko 1506/2012 Errege Dekretuaren bidez.
4. Jarduera-plana
Gure jardueraren zati handi bat banakako kexekin lotuta dago. Kexa horietatik a
biatuta, A
rarteko erakundearen jarduera planak a
urreikusi egiten du espedienteak ofizioz hastea, kexa horiek gizabanakoen egoeretatik harago joan daitezkeen a
razoak erakusten dizkigutenean.
4.1. Ofiziozko jarduerak
Hainbat bideren bitartez Gurutzetako Ospitaleko Larrialdi zerbitzura jotzen zuten pertsonek a
urkitu zuten a
razoaren berri eman ziguten. Egoerak zerbitzu horren as
etasun egoerarekin zerikusia zeukan, izan ere, boxak ospitalean sartzeko zain zeuden pertsonekin okupatuta egonda, gaixo as
ko korridoreetan a
rtatu behar izan zituzten.
Gure balorazioa 2012ko a
pirilaren 4ko A
rartekoaren ebazpenean jasotzen da. Horren bidez Gurutzetako Ospitaleko larrialdi zerbitzuko osasun a
rreta dela-eta irekitako espedientea a
maitzen da.
Bigarren espediente bati hasiera eman zitzaion istripua izan zuten pertsonen familiei gertakaria helarazten zitzaiela bermatzeko mekanismoak garatu ote ziren jakiteko. Jaso ditugun datuak a
ztertzeak gomendio orokorren a
talean a
ipatzen dugun baloraziora eraman gaitu, esku hartzen duten a
dministrazioak koordina daitezen istripuren bat izan duten biktimen familiek informazioa a
lbait lasterren jasotzeko helburuarekin.
2011n laguntza bidezko ugalketa teknikei buruzko a
zterlana a
urkeztu zen, prestazio horren gaur egungo egoera ezagutzeko as
moz, bai eta hobetzeko a
ukerak ere. Ikerketa Osasun eta Kontsumo Sailak a
urkeztu zuen Eusko Legebiltzarraren a
urrean.
Bideratu dugun jarraipenari esker, urteko txosten hau burutzeko unean Osasuneko Sistema Nazionalaren zerbitzu zorroaren berrikuspena onartzeke dagoela jakin izan dugu; prestazio horri dagokionez, Lagundutako Giza Ernalkuntzako A
ditu Taldearen Txostenaren zain dago. Egoera hau kontuan hartu izan da Osakidetzako As
istentzia Sanitarioko Zuzendariordetzaren jarraipenerako batzordetik burutu diren jardueretako batzuetan, laguntza bidezko ugalketa teknikoen inguruan Eusko Jaurlaritzak Legebiltzarrean a
urkeztu zuen a
zterlanaren jarduera-ildo nagusietan, besteak beste, teknika ezberdinetara heltzeko irizpide eta baldintzetan.
Osakidetzako uneko zerbitzu zorroari dagokionez, 2012an Donostiako Ospitalean teknika berriak (in vitro ernalketa FIV) gaineratzeko a
urreikuspena gauzatu da.
Donostiako Ospitalean FIV jarduera berri horrekin hasteak itxarote-zerrenda berrantolatzeko a
ukera eskaini du, ordura a
rte Gurutzetako Ospitalean gauzatzen baitzen. Era berean a
zken ospitale horretan obozitoak kriokontserbatzeko teknika a
bian jarri dela a
zpimarratu behar da, medikuaren a
gindu hertsia dagoenean bideratzen dena.
Arabako Txagorritxu Unibertsitate Ospitaleari dagokionez, jarduera horri esleitutako langile-kopurua handitu da, bai ginekologian bai laborategian.
4.2. Gomendio orokorrak
Aurreko txostenetan jaso dugunez, a
ntzeman ditugun zenbait egoeren a
rabera ondorioztatu dugu a
uto a
ntolaketarako a
halmenaren eta erabiltzaileen eskubideen a
rteko jokoa –hala nola, familia-medikua edo espezialista a
ldatzerakoan– malguagoa izan beharko litzatekeela.
Egokia iruditu zaigu zerbitzu espezializatuen a
ukeraketaren a
lderdi zehatzean a
rreta jartzea. Horrela bada, Euskal Osasun Sistema/Osakidetzaren esparruan zerbitzu espezializatua eta ospitalea a
ukeratzeko urriaren 30eko A
rartekoaren 1/2012 Gomendio Orokorrean gure ulertzeko modua jasotzen da eta Osakidetzan ospitalea eta zerbitzu espezializatua a
ukeratzeko eskaerak malgutasunez balora daitezen.
Iaz a
ipatu genuenez, egokia litzateke istripu bat pairatu duen pertsona a
rtatzen duten ospitale zentroek familiak egoeraren berri izan duen edo ez kontuan hartzea eta dagokien moduan jardutea. Egin dugun a
zterketa, Herrizaingo eta Osasuneko a
rloei dagokiena, abenduaren 17ko 3/2012 A
rartekoaren Gomendio Orokorrean jasota dago. Horren a
rabera, Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak, Osakidetzak eta Udaltzaingoek koordinazio mekanismoak ezarri behar dituzte istripuetako biktimen familiei informazioa a
halik eta lasterren eman dakien bermatzeko.
5. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
aseguratuaren izaeratik kanpo utzitako taldeen
arretari dagokionez, ekainaren 26ko 114/2012 Dekretuaren kautelazko etetea kendu duen 2012ko
abenduaren 13ko
Auzitegi Konstituzionalaren
Autoak segurtasun juridikoa emango die euskal osasun sisteman normaltasunez sartzeko
aukera eskaintzeko neurriei.
alorrean gertatu diren
aldaketen ondorioz, sendagaiekiko intolerantzia egoerak erantzunik gabe gera daitezke. Intolerantzia egoera hori behar bezala bermatuta dagoenean,
ate bat ireki behar da, osterantzean tratamendu osoa jasotzeko eskubideak eragina pairatu dezake.
atzerapenari buruz oraindik ere hainbat kexa daudenez,
aipatu behar ditugu.
arren, beti ondo egongo da
atzerapenak eragin duen praktika okerrarengatik barkamena eskatzea.
adierazten dizkiguten egoeren ondorioz pentsa dezakegu euren egoera bereziak
azaltzen dituzten pertsonek ez dutela ikusten euren egoera kontuan hartzen denik.
arren ezin dugu
alde batera utzi
aztertu eta bideratzen saiatu behar direla hasierako egoeratik izan
ahal izan duten bilakaeraren
arabera.
aipatzen duten ziurgabetasuna gainditzeko.
13. Informatzeko eta ezagutzeko teknologiak eta datuak babestea
2012. urtean zehar 5 erreklamazio izan dira IETen (Informazioaren eta Ezagutzaren Teknologiak) a
rloan ; beraz, Erakundeak izapidetutako kexa guztien %0,20 a
rlo honetakoak izan dira.
Honela sailkatu ditugu jasotako erreklamazioak, a
zpiarloak kontuan hartuta:
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura.....2
– Datuen babesa.....2
– Informazioaren eta ezagutzaren teknologiak.....1
Kopuru orokorrak oraindik ere txikiak diren a
rren, IET a
zpiarloa mailaka handituz doa eta bere pisua a
reagotu da datuen babesaren a
zpiarloarekiko, iraganean a
rlo honen oinarrizko gunea zenarekiko.
Aurkeztutako datuen harira, jarraikako bi hausnarketa egin behar da:
administrazioek datuen babesaren
araudia bete dezaten, eta horrek eragin egiten du gai honi buruzko kexa gehienak erakunde hari
aurkeztea.
aritzearen isla eta,
are gutxiago,
administrazio elektronikorako sarbide eskubideak betetzen
aritzearena.
Aldiz, jatorria
administrazioarekiko harreman elektronikoak gutxi erabiltzean kokatu behar da, eta,
are kezkagarriagoa dena, herritarrek
administrazio elektronikoarekiko dituzten eskubideei eta eskubide horiek balia daitezen zer organorengana jotzeari buruz duten ezagutza mugatua da.
Aipatutako gogoetei jarraiki, ezinbestekoa da a
dministrazioarekiko harremanetan IETen erabilera sustatzen duten ekimenak hedatzea, baita berariazko esparru horretan herritarrek dituzten eskubideak ezagutzea eta zabaltzea ere. Horretarako, A
rartekoak hainbat ekimen sustatu ditu, VI. kapituluko 4. a
talean a
zaltzen direnak.
Ekimen horiek justifikatzen dituen datu enpiriko gisa, kontuan hartu behar dugu Eusko Legebiltzarreko 2011ko Soziometroaren a
rabera, euskal herritarren %32k a
dministrazioarekiko izapideak online egitea nahiago duela, bulego fisiko batera jotzea erabakitzen duten % 65en a
urrean. Hala ere, herritarrak pozik daude Internet bidezko zerbitzu publikoen kudeaketarekin, izan ere, inkestatutako pertsonen % 57k a
dministrazioek teknologia berriak gaineratzean hobetu dutela uste dute, batez ere Internet bidezko sarbideari esker.
2.1. Izenpe: Enpresa batek Izenperen ziurtagiria berritzeko kostua zein informazioa zalantzan jarri zuen. Izenperen weban informazioa eta gure informazio-eskaerari emandako erantzuna a
ztertuta, irregulartasunik ez zegoela eta Izenpek zentzu horretan eskainitako informazioa behar bezain a
rgia zela ondorioztatu genuen.
2.2. Herrizaingo Saila: Sail horrek a
ldi baterako ezgaitasunen inguruan onartutako instrukzioak talka egiten du Ertzaintzako kideen osasun-datuak babesteko eskubidearekin, herri a
dministrazioetako langileen a
talean jasotzen den moduan.
2.3. Getxoko Udala: Elkarte batek A
rartekora jo zuen Udalak salaketa bat ukatu zuelako bitarteko elektronikoen bidez a
urkeztu izanagatik. Bi a
ldeen a
rteko gaizkiulertua konpontzeko a
ukera eskaini zuen gure esku-hartzearen esparruan, herritarrek a
dministraziora bitarteko elektronikoen bidez zuzentzeko duten eskubidea gogoratu a
hal izan genuen.
2.4. IETen eta datuen babesaren a
rloarekin loturiko beste kexa batzuk
Hainbat web orri pribatutan a
gertzen diren datu pertsonalei buruzko beste kexa batzuk ere nabarmendu nahi ditugu. Bertan, A
rartekoaren eskumena euskal herri a
dministrazioen kontrolera mugatzen denez, ezin izan dugu esku hartu eta Datuak Babesteko Espainiako A
gentziara bideratu ditugu.
Beste a
rloek kudeatutako kexak bideratu bitartean, IETen eta datuen babesaren inguruko kontuak a
gertu dira eta duten interesarengatik a
ipatuko ditugu:
agirien erregistro orokorraren
antolamendua zela-eta udal horrek
aurka
aurkeztutako kexaren ondorioz, txosten honen
Araubide Juridikoaren
arloan gaineratu duguna.
Arartekoak proposatu zuen, zerbitzu elektronikoak sustatzen diren heinean, idazkiak elektronikoki
aurkeztea barne, ezin dela baztertu
aurrez
aurreko erregistroaren ohiko
aukera, izan ere, herritarrek zerbitzu publikoetara bitarteko elektronikoen bidez jotzeari buruzko ekainaren 22ko 11/2007 Legeak xedatzen duen bide
anitzeko eskubideak bitarteko guztiak izatera derrigortzen du, herritarrek
askatasunez
aukera dezaten zeinen bidez jarriko diren
administrazioarekin harremanetan eta, ondoren
aldatu ere egin
ahalko dute.
azaltzen ziguten. Kasu horietan, ospitalek eskatutako informazioa eskaini ez zietenean, oinarrizko
arazoa historial klinikoak existitzen ez zirela izaten zen,
agiri klinikoen
araudia, existentziari zein edukiari dagokionez, eskatutako jaiotzen datu klinikoen data baino
askoz ondorengoak dira.
arazoengatik 2012. urtean jasotako kexa ugarien
artean, kudeaketarako eta prestazio eta orientaziorako
aplikazio informatikoen ustezko integrazio faltarekin loturiko praktika
azpimarratu nahiko genuke. Kudeaketa
aplikazio ezberdinen
arteko integrazioa edozein erakundek
ahalik eta eraginkortasunik handiena lortzeko eskuratu nahi duen helburua izanik, salatutako disfuntzioak (txosten hau ixtean bere garaian Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailari gai honen inguruan kontrastatzeko eskatu genion informazioa oraindik ere jasotzeke dugu) diru-sarrerak bermatzeko errentarekin loturiko oinarrizko kontuetan eragin zuzena dutela kontuan hartuta, beharrezkoa den koordinazioaren bidez,
aplikazio informatikoen
arteko informazio truke falta saihesteko beharra
azpimarratu nahi dugu, teknologia ez dadin zian zerbitzu horien kudeaketa egokia burutzeko eragozpena.
3. A
raudi- eta gizarte-testuingurua
2012. urtean zehar Euskal A
utonomia Erkidegoan bi a
rau garrantzitsu onartu ziren esparru honetan:
Administrazio Elektronikoari buruzkoa. herritarrek
administrazioarekin baliabide elektronikoak erabiliz jarduteko duten eskubidea garatzen du, prozedurak elektronikoki izapidetzeko formulak ezartzen ditu eta sarbide elektronikoari buruzko legearen gainontzeko eskubideak garatzen ditu; gainera, Eusko Jaurlaritzako egoitza elektronikoa eta
agiri eta jakinarazpen elektronikoekin loturiko beste kontu batzuk ere
arautzen ditu. Laburbilduz,
arlo honetako herritarren eskubideak Eusko Jaurlaritzarekiko zein esparrutan erabil daitezkeen zehazten du.
Autonomia Erkidegoko
administrazio publikoko
aplikazio informatikoak irekitzea eta berrerabiltzea
arautzen duena. Uneko gardentasun, lankidetza eta irekiera joeretan kokatuta,
administrazioak garatutako
aplikazio informatikoak herritarren eta enpresen esku jartzen ditu eta,
aldi berean, sektoreko kostuak eta lehiakortasuna merkatzen ditu.
Urtero ohikoa izaten den moduan, Eustatek Euskal A
utonomia Erkidegoko Informazioaren Gizartearen Ikuspegia 2012 a
rgitaratu berri du, familiei, enpresei eta landa munduari buruz. Ondorioetan a
rgi uzten da euskarri digitalen eta horiekin lotutako ekipamenduen kopuruak pixkanaka hazten doala eta Euskadin a
ro a
nalogikotik digitalera bizkor pasatzen a
ri garela, izan ere, Euskadi buruan dago Estatuko beste komunitateekin zein inguruko herrialdeetakoekin a
lderatuta.
Estatuan, berriz ere, ezagutzera eman behar dugu 11/2007 Legeko a
maierako zazpigarren xedapeneko 4c) a
rtikuluaren lege garapena ez dela egin, minusbaliotasuna duten pertsonei eta a
dinekoei sartzeko berdintasuna bermatzeko, zein ere diren haien egoera pertsonalak, baliabideak edo ezagutzak; izan ere, A
rartekoarentzat talde horienganako a
rretak lehentasuna dauka eta IETak bereziki erabilgarriak dira haientzat.
Europako eremuan, indarrean jarraitzen du Malmöko a
dierazpenarekin a
dministrazio elektronikoa estrategikoki birbideratzeko hartutako erabakia. Horren ondorioz, Europar Batzordeak “Europarako A
dministrazio Elektronikoaren Ekintza Plana, 2011-2015” diseinatu zuen, Ministerioen a
rteko erabaki horrek dakarren garrantziarekin, baina haren ekintza batzuk Europarako A
genda Digitalean daude sartuta. Ekintza planaren helburu orokorra IETek dauzkaten gaitasunak ustiatzea da, a
dministrazio a
dimentsu, berritzaile eta iraunkorrak sustatzeko.
2012ko martxoan, A
uzitegi Nazionaleko A
dministrazioarekiko A
uzien Salak Europar Batasuneko Justizia A
uzitegiaren mende jarri du Google-i eta datuak babesteko Europako legeriaren (95/46/CE Zuzentaraua) bilakaerari buruzko epaitu a
urreko a
razoa eta hainbat kontu a
zaldu ditu, besteak beste: zuzentarau horren lurralde a
plikazioa, interneteko bilatzaileen jarduera edukien hornitzaile gisa zuzentarauaren zentzuan edo ezerezteko eta a
urre egiteko eskubidearen irismena a
hazteko eskubidearekiko, besteak beste. Inolako zalantzarik gabe, Justizia A
uzitegiak a
urkeztutako kontuei emango dien erantzunak egoera berria marraztuko du a
lorrean Europar Batasun guztirako.
4. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
Arestian a
ipatu dugunez, A
rartekoaren lan a
rlo hau 2010ean sortu zen eta haren helburuen a
rtean datuen babesari eta a
dministrazio elektronikotik eratorritako eskubideei buruz herritarrek dituzten eskubideei balioa ematea eta haiek hedatzeko eginkizun ekintzailea izatea daude. Izan ere, ulertzen dugu eskubide horiek erabiltzeak eta haiek babesteak berritzeko a
halmen handiagoa duten herritarrak sustatzen laguntzen dutela, eta hori lehen mailako elementu estrategikoa da krisi ekonomikoko eta enplegua suntsitzeko egungo testuinguruan.
Horrexegatik, 2012an helburu horri lotutako zenbait jarduketa planifikatu eta burutu dira.
4.1. Ofiziozko jarduerak
Komunikabideen bidez jakin izan genuen Internet eta telefono mugikorren bidez a
ntza Deustuko Unibertsitatearekin loturiko hainbat pertsonen a
rgazki eta bideo intimoak baimenik gabe hedatu zirela. Hori ikusita, A
rartekoak ofiziozko espediente bat irekitzea erabaki zuen gertatutakoaren inguruko informazioa biltzeko intimitaterako, duintasunerako, osotasun moralerako eta nortasunaren garapen as
kerako eskubideekiko errespetuaren ikuspuntutik eta, hala zegokionean, baita izaera pertsonaleko datuen babesaren ikuspuntutik ere.
Gertakariak ezagutzeko eta jazotakoa a
rgitzeko burututako jarduera horretan informazioa jaso eta kudeaketak burutu bitartean (horren a
maierako ebazpena txosten hau a
rgitaratu a
urretik eman da), unibertsitateak erantzukizunik ez zuela ondorioztatu da eta bide batez, hezkuntza erakundeei eta herritarrei orokorrean, bereziki gazteenei, gizarte sareetako datuek eta irudiek babesik ez dituztela eta horrek ondorioak eragin ditzakeela gogorarazi zaie, baita datu eta irudi horiek zaintzeko gutxieneko neurriak hartu behar direla ere. Laburbilduz, Internetek eta sareen bidezko informazio-trukeak eskaintzen dituzten a
bantaila handiak informazio pertsonalaren babesaren inguruko praktika onekin bateratzea, sare publiko edo pribatuen erabileran a
rreta berezia jarriz, horiek ondo erabiltzearen erantzukizuna erabiltzaile bakoitzari baitagokio.
4.2. Txosten bereziak
2012an e-inklusioari eta Euskadiko herritarrek IETen bidez gizarte esparruan eta esparru publikoan duten partaidetzari buruzko txosten berezia a
maitu da eta, txosten hau burutzean a
rgitaratzeke bazegoen ere.
aztertu dira:
araberako eten digitala
araberako eten digitala
araberako eten digitala
araberako eten digitala
Eta kategoria horietan guztietan gomendioak egin dira, besteak beste: tokiko a
genda digitalak sustatzea, gaitasun digitalen inguruko esparru estrategikoa definitzea, e-Administrazioa eten digitalak dituzten edo a
rriskuan dauden taldeei hurbiltzea, a
niztasun funtzionala duten pertsonen edo mendeko pertsonen a
utonomia IETen bidez bultzatzea, Euskadin IETen bidezko parte-hartzearen inguruko a
giri estrategikoa burutzea; identitatearen kudeaketarako teknologiak garatzea edo e-partaidetzarako prestatu diren bide digitalen irisgarritasuna era erabilgarritasuna bermatzea.
4.3. Arloan giza eskubideak eta praktika onak sustatzeko jarduketak
Arartekoak zenbait ekimen a
biarazi ditu. Halakoak A
rartekoaren berrikuntza jarduketei buruzko VI. kapituluan jaso ditugu Horien a
rtean, Herritarrek herri-administrazioarekin bitarteko elektronikoen bidez harremanetan egoteko dauzkaten eskubideen dekalogoa bereziki a
zpimarratu behar dugu. Horren helburua, herritarrek a
dministrazioarekin dituzten harremanetan IETen erabilera sustatzea eta esparru horretan herritarrek dituzten eskubideak sustatzea da.
Tresna honekin, A
rartekoak eskubide horiek ulertu eta hedatu daitezen lagundu nahi du, honelaxe laburbiltzen dena:
administrazioarekiko harremanetarako bidea
aukeratzea eta herritarraren nahiaren
arabera
aldatzea.
administrazioaren esku dauden datuak eta dokumentuak ez ematea.
administrazioaren
arteko berdintasuna.
agirien kopia elektronikoak lortzea.
agiriak elektronikoki gordetzea.
administrazioekin harremanetan jartzeko erabiliko diren
aplikazioak edo sistema informatikoak
aukeratzea
Herritarrek herri-administrazioekin bitarteko elektronikoen bidez harremanetan egoteko dauzkaten eskubideen dekalogoa euskarri digitalean editatu da. A
rartekoaren webgunean(www.ararteko.net) eskuragarri dago, hainbat formatutan burututa eta, era berean, edozein webgunetan integratzeko kodea eskaintzen da, hedatzeko a
ukera emanez.
4.4. Ikerketarako beka
2012n emandako ikerketarako beka a
maitu eta a
rgitaratu da. Haren helburuak telekomunikazioei, teknologiari eta garraio mota orori buruzko erabiltzaile eta kontsumitzaileen eskubideak a
plikatzea eta eskubide horiek gure erkidegoan defendatzea eta eskatzea dira. Ikerketa lan honetan (haren edukia txosten honen IV. kapituluan ezagutu daiteke xehetasun gehiagorekin kontsumitzaile gisa ditugun eskubideen kontzientzia eta ezagutza zertxobait eskasak izaten jarraitzen dutela a
ntzeman dugu, izan ere, kontsumoaren a
lorrean eskubideak defendatzera bideratutako legeria ugaritu bada ere, horrek ez du saihestu kontsumitzaileen eskubideak urratzen jarraitzea.
Horrela bada, teknologiei dagokienez, bai telefonia mugikorra eta finkoaren sektorean, bai Interneteko zerbitzuetan, erabiltzaile eta kontsumitzaileen ez-gogobeteko maila urtebeteko tartean pairatutako a
razoen rankinean mailarik a
ltuenean dago: Euskal A
utonomia Erkidegoan inkestatutakoen a
rtean, % 12,7k Internetekin a
razoren bat izan du, % 6k telefonia finkoan eta % 5,6k telefonia mugikorrean (EIN, 2006).
Ikerketa beka horren esparruan, ikerketa horren bidez lortutako a
zterlanaren edukiaz gain, erabilera praktiko handiko hiru tresna osagarri izateko bidea eman da:
5. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
Datuen babesaren esparruan, herritarrek as
kotan helarazten dizkigute euren ulertezintasuna eta kexa Google bezalako bilatzaileetan edo Facebook bezalako gizarte-sareetan haiei buruz a
gertzen den informazioa ezabatzen ez delako, eta kaltegarritzat jotzen dituzten hainbat informazio bizitzan guztian zehar jasan behar dituzte web pribatuetan edo komunikabideetako berrietan a
rgitaratutakoaren ondorioz.
Horregatik, datuen babesaren esparruan A
rartekoak jarraitzen dituen kontuen a
rtean, intimitaterako eskubidearen eta ohorerako eta norbere irudirako eskubidearen a
dierazpen gisa (Europar Batasuneko oinarrizko eskubideen gutunaren 8. a
rtikuluaren barnean babestuta) “ahazteko eskubidea” izendapenarekin ezagututakoa dago, mugaz haraindi gertatzen den interneteko fenomenoaren gizarteratzearen ondorio.
Zentzu horretan, ez dago zalantzarik Europa mailako eguneratu gabeko legeriak datu pertsonalak kaltetzeko bide ematen duen hazitegia eskaintzen duela, beraz, Europar Batasuneko Justizia eta oinarrizko eskubideen komisarioak, Viviane Redingek, 2013an datuak babesteko Europako legea eguneratzeko a
urkeztutako ekimena geureganatu dugu eta datorren urtean zehar bereziki hausnartuko dugu, datu pertsonalak eta norbere irudia babestearekin loturiko eskubideen defentsa egokia burutzeko a
ukera eskaintzen duten ekimenak hartuz.
Internet bidez a
rgazki eta bideo pribatuak hedatu izanaren ondorioz hasitako ofiziozko jardueraren esparruan, gizarte sareen eta komunikazioko sare publikoen erabileran informazio, kontzientziazio eta a
rrisku jokabideen saiheste falta orokorra a
ntzeman a
hal izan dugu. Horren ondorioz, datuak nahi izan gabe hedatu dira, a
rtxibo horien zaintza eta igorpenaren zaurkortasuna dela medio.
IET eskubideei dagokienez, A
rartekoak herritarrek herri-administrazioekin bitarteko elektronikoen bidez harremanetan egoteko dauzkaten eskubideen dekalogoa a
rgitaratzean hedapen-tresna berri bat eskaini du euskarri erabilgarrian eta terminologia ulergarriarekin. Zalantzarik gabe, erronka honako hau da: eskubide horiek a
bian jartzean, herritarrek euren izapideak errazago burutu eta gehiago erabili a
hal izatea, informazio publikoa eskuratzeko hurbiltasun gehiago izatea eta a
dministrazioen gardentasun handiagoa lortzea. Horretarako, a
dministrazio eta erakundeok betiere hiru a
lderdi kontuan hartu behar ditugu:
Administrazio elektronikoak herritarrei parte hartzeko
aukera eskaini behar die, eta ez soilik izapideak egiteko.
administrazioarekiko harremanetan egokitzat jotzen duten bidea erabiltzeko eskubidea dutela eta inolaz ere ezin dela eten digitalik sortu bitarteko elektroniko berri hauek erabiltzeagatik.
Administrazio elektronikoaren ezarpena herritarren bidez eta herritarrentzat pentsatu behar dela,
administrazioarentzat dakartzan
abantailak eta
aurrezpena –horregatik sustatu behar da–
aplikazio informatikoen informazio-antolamenduarekin eta erabilgarritasunarekin bateratuz, lortu nahi ez diren zailtasunak edo oztopoak ekidite
aldera.
Datozen hilabeteetan inklusio digitalari eta gizarte parte-hartzeari buruzko A
rartekoaren txosten berezia a
rgitaratzean, irizpide-elementu berriak eskainiko ditu uneko egoeraren diagnosia egiteko, baita proposamen eta ekimen multzo bat ere euskal herri a
dministrazioekiko gomendio gisa.
Ondorioen harira, eskubide horien garapenaren esparruan hemendik gutxira erakunde guztiok erantzun beharko dugun galdera da IETek benetan herritarren izaera a
ktiboa eta barneratzailea sustatzen eta haien parte-hartzea bultzatzen ote duten. Europako kaleetan dauden gizarte-mugimenduak ikusita a
gerikoa dirudi IETak eta, zehazkiago, gizarte sareak, informazio trukerako tresna a
zkarra eta indartsua eratzen a
ri direla eta praktika demokratikoa a
ktibatzen dutela.
Europar Batasunak 2013. urtea Europako herritarren urtea izendatu du eta Europako herritarrak eta partaidetza-demokrazia a
gendaren erdigunean egongo dira. Horri esker, europarrek eta, bereziki, gazteek, euren eskubideen berri dutela eta horiek erabiltzeko modurik onena ezagutzen dutela bermatuko da, baita, zalantzarik gabe, IETen esparruan ere.
14. Lana eta Gizarte Segurantza
Aurten a
rlo honetan 22 kexa jaso dira guztira. Kexa horiek a
zpieremutan sailkatu a
hal dira:
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura.....16
– Enplegua sustatzeko neurriak.....3
– Laneko a
dministrazioa.....2
– Beste a
lderdi batzuk.....1
Ondoko taulan 2012ko ekitaldian kudeatutako kexen estatistikak a
geri dira, ekitaldia itxi denean (abendua) eduki diren datuen a
rabera.
2.1 Administrazioaren funtzionamendua eta prozedura a
dministratiboa
Jaso ditugun kexa as
ko zerbitzuen funtzionamenduari lotuta daude, enplegu-eskarien kudeaketa sistemaren edo enplegu eta lanbide prestakuntza sustatu eta babesteko jardueraren a
lorrean.
Prestakuntzari dagokionez, ikastaroen edukiaren eta hautapen irizpideen a
rteko egokitzapenari lotutako a
lderdiez gain, a
urreko deialdietan ikastaroak a
ntolatzeaz a
rduratzen ziren erakundeei dagoeneko emandako zenbatekoen ordainketetan jazotako a
tzerapenaren ziozko a
razoa mahaigaineratu da, baita ikastaro horiek emateko laguntza berriak onartzerakoan jazotako a
tzerapenagatik ere. Hala, erakundeei kalteak eragin zaizkie, haien funtzionamendua neurri handi batean laguntzen ordainketak baldintzatzen baitu. Horrez gain, deialdi berrian jazotako a
tzerapenak ikastaro berriak emateari eragin dio.
Zor diren zenbatekoen ordainketari dagokionez, a
dierazi ziguten kontabilitatea Lanbidera egokitzeko premiagatik izan dela eta, orain organismo a
utonomo bihurtuta, kontabilitate publikoaren printzipioei lotzen zaiola. A
rrazoi horri organismo a
utonomorako eraldaketa horren ondoriozko garapen informatikoari buruzko zailtasunak batu zaizkio.
Kultura Ekintzailea eta Enpresa Sortzeko A
ukera babesten duen abenduaren 23ko 328/2003 Dekretuko laguntzen eremuan, zehazki langabezian dauden pertsonek enpresa egitura berriak sor ditzaten, kexa bat izapidetzearen zioz ondorioztatu genuen diruz lagundutako jarduera gelditzeko a
ukera kontuan hartu zela, behar ez bezala, dagoeneko ordaindutako laguntza baten itzulketa eskatzeko a
rrazoi gisa.
Gure balorazioaren ondotik –Lanbidek egindakoarekin bat ez datorrena– erabakia berrikusteko eskatu zen, hain zuzen, 328/2003 Dekretuan jasota ez dagoen baldintza bat –jardueran epe zehaztugabean egotea– ez betetzea oinarri izateagatik. Onartu gabeko gomendioa 2012ko martxoaren 6ko A
rartekoaren ebazpenean jasotzen da. Horren bidez Lanbideri gomendatzen zaio enpresak sortzeko a
ukerari diru-laguntza bat itzultzeko betebeharra a
itor dezan.
Enplegu-eskarien kudeaketari dagokionez, kexa batzuek a
gerian jarri zuten hautagaitzak nola a
ukeratzen diren –gero enpresetara bidaltzeko– gaiari buruzko zalantza jakinak a
rgitzeko emandako informazioa eskasa zela.
Gure informazio-eskaerari emandako erantzunak a
ukera eman zigun hautagaitzak kudeatzeko prozeduraren berri izateko (prozedura hori eskarien kudeaketa eskuliburuan jasota dago). Hain zalantza zehatzen inguruko galderak segur as
ki ez dira ohikoak eta, horregatik, ez dago halakoak planteatzen dituztenei informazio hain zehatza emateko xedatutako biderik. Nolanahi ere, Lanbideri a
dierazi genion kexaren bidea izan zela eta ez, ordea, Lanbideren ohikoak a
ukera eman zuena informazio zehatz hori eskuratzeko.
Enplegu-eskariak izapidetzeko idatz-zati horren barruan, joan den urtean, Lanbideri a
dierazi genion bizilekuari lotutako baldintza erraz bete daitekeenez, “a priori” baztertzaile moduan ez a
plikatzeko, ordura a
rte egiten a
ri zen moduan. A
rgudio horiek a
intzat hartuta, erakunde horrek bizilekuari lotutako baldintzaren a
plikazioari buruzko jarraibide bat eman du, baldintza hori beharrezkotzat jotzeko egoerak batu eta a
rgitzeko: oro har, bizilekua enplegu-eskarietako hautagaitzen baldintza baztertzaile gisa a
intzat ez hartzen saiatuko da; salbuespen bakarra eremu jakin bateko eskatzaileen bereizkeria positiboaren programa publikoei dagozkien eskaintzak.
Enplegu-eskarian a
lta emanda izateak ondorioak ditu prestazioak eskuratzerakoan eta batzuetan, gainera, estatuko eskumenak dira. Datuek, hortaz, egoera a
gerian jarri behar dute, pertsona bati lotutako datuak eremu batean eta bestean desberdin islatu gabe. Ohar hori egin dugu a
tzerritar batek egindako kexaren harira, izan ere, Lanbidek eskatzaile gisa baja eman zion bizileku baimena iraungi zitzaiolako.
Lanbideren sistema informatikoak a
ntzematen du baimen bat iraungi denean, hura berritzeko izapidea hasi a
hal izan dela eta prozedura horrek dirauen bitartean a
urreko egoitza baimena luzatuta geratzen dela kontutan hartu gabe. A
legia, gaur egun egoitza baimen jarraitua duen pertsona bati, ordea, baja eman diezaiokete baimenaren luzapena saihesten duelako.
Arazoa bideratu bazen ere eta interesdunak zegokion baldintzetan izen-ematea lortu bazuen ere, egokia iruditu zitzaigun Lanbidera jotzea gure balorazioaren berri emateko, hau da, gertatutakoak balio behar izan zuela informazio sistemak egokitzeko, kontuan hartuta, hala izan ezean, eragindakoak jarduerarik bideratu izan ez balu, a
dministrazio baten eta bestearen (Lanbide eta Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoa) informazioaren a
rteko koordinazio faltaren ziozko a
katsaren ondorioak pairatuko zituela.
Enplegu-eskari bati emandako bajaren ondotik bideratutako beste kexa batean eskari horri berritzeko denboraren zenbaketari buruzko a
razo bat mahaigaineratu ziguten.
Bazirudien a
razoak igarotako denboraren kalkuluari lotutako datuen tratamenduarekin zerikusia zuela. Kexarekin a
urkeztutako datuen a
zterketak a
gerian jarri zuen unean-unean haren txartela 2008ko a
buztuaren 18an a
lta eman zuenetik berritu zuela baina Lanbidek baja eman ziola 2012ko urriaren 17an, a
zaroan beharrean.
2.2. Laneko osasuna
Laneko osasunaren esparruan, AS
VIAMIE eta OSALANekin a
miantoak eragin dien pertsonen a
razoaren inguruan izandako bilera gailentzen dugu.
Aipatu elkarteari gai horri lotutako hainbat jarduerei buruzko OSALANen txostenaren edukia helarazi ondoren, hainbat zehaztasun egin zizkigun eta horietatik honako hauek gailentzen ditugu, Laneko Segurtasun eta Osasun Estrategian jasotako batzuk: Jarduerei buruzko informazio zehatzagoa, a
dibidez, a
mianto zuntzen eraginpean dauden langileei buruzko txostenak egitea, jardunaldi informatiboak prestatzea, gaixotasun profesionalen ikerketarako barne prozedura, eraginpean egon daitezkeenen erregistroa, Enplegua-Eragina matrizea a
ztertzea, lehen mailako a
rretarako jarduerak optimizatzea, etab.
Gure ustez, ohar horiek ondoen jorratzeko modua elkarte horren eta OSALANen a
rtean bilera bat egitea zen eta, hala, a
urrerago (IV. a
tala) jasotzen den moduan gauzatu genuen.
Laneko osasunaren a
tal horretan ezin dugu a
lde batera utzi laneko ezbehar-kopurua. Bertan, estatistikek, zifra hobeak eman baditzakete ere, istripuak oraindik ere jazo jazotzen direla gogora ekartzen digute. Gasteizko Gizarte Langintzako Eskolan a
ntolatutako ikastaro batean a
razo horren inguruan hausnartzeko a
ukera izan genuen –Laneko Segurtasun eta Osasun estrategiak horixe jorratu nahi du–.
Ekonomiak gizarte eskubideen gainean eragina duela jakina denez, a
di egon behar dugu egungo egoerak a
tzera egiteaz gain, langileen osasunean a
urrerapausoak eman ditzan, langile horien baldintzak hobetuz. Horregatik, a
dministrazioak diseinatutako estrategiak a
urreikusitako a
ldian zabaltze eraginkorra lortuko duelakoan gaude.
3. A
raudi testuingurua
Garrantzitsua da a
tal honetan a
ipatzea zer garrantzi izan dezakeen Laneko Segurtasun eta Osasunaren Euskal Estrategia 2011-2014 izenekoak, hain zuzen, erreferentzia bat baita laneko ezbehar-kopuruaren a
razoa jorratzeko dagoeneko egindako a
rauzko garapena osatzeko jardueretan.
4. Bestelako jarduerak. Bilerak elkarteekin
Amiantoak eragindako pertsonen elkarteen eta OSALANen a
rtean harremanetarako bide bat bilatu nahian, a
ipatu organismoaren eta AS
VIAMIEren a
rtean bilera bat sustatu zen eta A
rarteko erakunde bertan izan zen.
Jorratutako gai nagusiak hauek izan ziren: A
dministrazioek –osasun, laneko osasun a
rlokoak, GSIN– hainbat plan eta a
rautan jasotako xedeak betetzeko dauden zailtasunak; ezgaitasunen espedienteen izapidea, osasun sistemak OSALANi egindako jakinarazpena, zaintza postokupazionala eta haren irismena eta Konpentsazio Funts baten garrantzia, a
zken kontu hori Legebiltzarreko lantaldearena.
Arartekoak konpromisoa hartu zuen enpleguaren harremana a
maituta duten eta, egoera horren ondotik, GSIN institutuak laneko gaixotasunagatiko ezgaitasuna onartzeko eskaerak izapide ditzan zailtasunak dituzten pertsonen banakako kasuak a
ztertzeko. Horrez gain, talde horri eragiten dion kontuetan laguntza emateko prest dagoela esan zion OSALANek elkarteari.
5. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
atalean
aipatu dugu horietako
askok zerbitzuen funtzionamenduarekin zerikusia izan dutela. Joan den urtean jasotakoek hizpide izan zuten inguruabar bat da eta, Lanbidek esandakoaren
arabera, berriki gain hartutako
ardurak eragin du.
aurrera eramaterakoan hartutako erabaki batzuek Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoari (EEZP) dagozkion prestazioak dituzte hizpide.
Jakina denez, bata eta bestea eskumen esparru desberdinak dira eta hori gehitutako a
razo bat izan daiteke erabaki okerrak diren horiek bideratzerakoan.
Horregatik, funtsezkoa da zerbitzuen funtzionamendua hobetzeko a
razo teknikoak konpontzea. Informazio sistemek benetako egoerak islatu behar dituzte, pertsona baten datu berberek esparru batean eta bestean desberdin jaso beharrean.
Hirigintza eta lurralde a
ntolamenduaren a
rloan, A
rartekoak diziplina horren inguruan egindako esku-hartzeak biltzen dira; horren barruan sartzen dira hiri a
ntolamendua, lurzorua urbanizazioaren bidez eta ondoko eraikuntzaren bidez hirigintza a
ldetik eraldatzeko prozesua eta hirigintzako legeriaren babesa.
Hirigintza eta lurralde a
ntolamenduaren a
rloan jasotako erreklamazioak 60 izan dira guztira, hau da, izapidetu diren erreklamazio guztien %2,37.
Eragindako a
dministrazioen a
rabera, kexak modu honetan banatzen dira:
– Tokiko a
dministrazioa.....52
– Foru a
dministrazioa.....10
– Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza).....2
Azpi-arloak, berriz, honakoak izan dira:
– Hirigintzako diziplina.....36
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura.....16
– Hirigintzako kudeaketa.....5
– Hirigintza a
rloko informazioa jaso a
hal izatea.....2
– Irisgarritasuna.....1
Arlo honetan jarritako kexen izapidetze-egoerari eta emaitzari dagokionez:
Ekitaldi honetan a
rlo honetako erreklamazio-kopurua mantendu da. Erreklamazioak, batez ere, hirigintza salaketei a
dministrazioak erantzunik eman ez izanagatik edo hirigintza kudeaketatik sortutako a
razoengatik (hirigintza gastuen ordainketa, etxebizitza ematea) izapidetu dira.
Arartekoak a
lor honetan duen eraginkortasun mailari dagokionez, kontuan hartu behar dugu a
rlo honetako A
rartekoaren ebazpen kopurua handitu dela. 2012an zehar 12 ebazpen burutu dira, gure web orriko dagokion a
talean kontsulta daitezkeenak. Bertan, a
zaldutako a
razo ezberdinei buruzko gomendioak, iradokizunak eta ondorioak a
urkezten ditugu.
Espedienteen a
rtean A
rartekoaren ebazpen ezberdinen a
ldeko erantzuna a
zpimarratu behar dugu. Santa Juliana a
uzoa gizarteari zein hirigintzari dagokionez leheneratzeko gure ondorioei emandako erantzuna nabarmentzen dugu. 2010. urtean A
rartekoak hainbat gogoeta a
urkeztu zituen Abanto-Zierbenako Udalari eta Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza Sailari zuzendutako ebazpenean. Etxebizitza sailak A
banto-Zierbenako Udalarekin lankidetzan hartutako neurrien berri eman digu eta bertan gure proposamenetako batzuk gaineratu dira.
Inolako interes zehatza bermatu behar izan gabe hirigintza espedienteak eskuratzeko a
ukerari dagokionez, Bilboko Udalak bidalitako gomendio bat onartu du eta eskatzaileari espedientea ikusteko a
ukera eskaini dio hirigintza legezkotasuna kontrolatzeko interesari dagokionez ekintza publikoa erabiltzeko eskubidea duela ulertuta.
Portugaleteko Udalak maizter bikote bati etxebizitzan sartu a
urretik ustez hirigintza a
rau-hauste bat egin izanagatik ezarritako 2.250 €ko zorraren kontua ere konpondu zen.
Barakaldoko Udalak ere a
ldeko erantzuna eman dio birpartzelazio-proiektu baten eragina pairatu zuten hiru familiek, haiekin kalte-ordain osagarria hitzartu izanik, kobratzeke zituzten kopuruengatik a
urkeztutako erreklamazioari.
2.1. Etxebizitza duinaz, egokiaz eta irisgarriaz gozatzeko eskubidea
Etxebizitza izateko eskubidearen edukia Espainiako Konstituzioaren 47. a
rtikuluan dago jasota, eta eragin berezia dauka hirigintzako esparruan. Eraikin berriak egitea xede duten etxebizitza politiken osagarri gisa, a
uzune eta ingurune degradatuenak gizarte eta hiri a
ldetik biziberritzeak funtsezkoa izan behar du esku-hartze publikoan, a
rtikulu horretan erantsitako hirigintza eskubidea zaintzeko. Hirigintzako legedian etxebizitza duin, egoki eta eskuragarri bat, igorpen kutsatzailerik gabea eta ingurumen eta paisaia a
ldetik egokia den leku batean kokaturikoa lortu a
hal izatea planteatzen da.
Hirigintza a
ldetik biziberritzeko edozein prozesuk eduki behar du erreferentzia gisa legezko pertsona okupatzaileek berriro bizilekua jasotzeko duten eskubidea Euskal A
utonomia Erkidegoko Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko ekainaren 30eko 2/2006 Legearekin bat etorriz.
Atal honetan 2012ko martxoaren 9ko A
rartekoaren ebazpena gaineratzen dugu. Horren bidez, Barakaldoko Udalari gomendatzen zaio berariaz erantzun diezaion hirigintzako birzatiketa baten ondorioz berriro bizilekua jasotzeko eskubidearen gainean egindako eskaerari. Espediente horretan, pertsona batek erakunde honetara jo zuen hirigintzako jarduera batek eragiten zion Barakaldoko etxebizitza bat legez okupatzearen ondotik a
itortuta zuen bizilekua berriro jasotzeko eskubidea baliatzeko zituen zailtasunen berri emateko. Erreklamazioan helarazi zigunez, sektore horretako kudeaketa bideratzen zuen enpresa sustatzailearekin etxebizitza berria eskainiko zela bermatzeko hartutako erabakiaren ondoren, 2003an ordura a
rte zuen etxebizitza utzi zuen. Harez geroztik behin-behinean etxebizitza a
urrefabrikatu batean bizi da. Erreklamatzailea sektoreko birpartzelazioaren eragina pairatu duten herritarren a
rtean dago eta enpresa sustatzailearekin etxebizitza berria eskaintzeko lortutako erabakia udal-administrazio horrek onartutako birpartzelazio-proiektuan gaineratu zen. Bizileku berria izan behar zuen etxebizitza emateko a
tzerapena enpresaren finantza-egoeraren ondorio izan da, konkurtso-prozedura batean sartuta baitago, eta ezin izan du etxebizitza eskaini a
dostutakoari jarraiki. Etxebizitza emateko a
tzerapena egon zenez, erreklamatzaileak Barakaldoko Udalari eskatu zion etxebizitza berria ematearen bermatzaile gisa jardun zezan, baina ez du eskaera horren berariazko erantzunik jaso. Bidalitako ebazpenean Barakaldoko Udalari a
zpimarratu genion erreklamatzailearen idazkiei a
lbait lasterren erantzun behar ziela egindako eskaeran eta hirigintzako legerian xedatutakoari jarraiki. Onartutako birpartzelazio proiektuan etxebizitza berria emateari a
itortutako izaera juridikoaren inguruan egindako udal gogoetei dagokienez, etxebizitza berria jasotzeko eskubidea hirigintza legerian gaineratu dela jakinarazten dizugu, hirigintza jarduera baten ondorioz etxea utzi beharko duten ohiko etxebizitzen legezko hartzaileak beste etxebizitza bat izango dutela bermatu a
hal izateko a
raudi honetan xedatutakoaren a
rabera. Horregatik, udal a
dministrazioak etxebizitza berria jasotzeko eskubidea onartzetik sortutako hirigintza betebeharrak betetzen direnaren bermatzaile gisa jardun behar du. Etxebizitza berria jasotzeko eskubide hori birpartzelazio proiektuaren barnean gaineratzeak betebehar horri birpartzelazio hitzarmenerako a
ntolamendu juridikoan xedatutako ondorio juridiko errealak eta ekonomikoak eskaintzen dizkio. Konkurtso-prozedura batean gaineratuta dagoen enpresa sustatzailearen uneko egoera ekonomikoa eta juridikoaren zailtasunaren kaltetan izan gabe, udal horrek bere eskura dituen bitarteko guztiak a
gortu beharko lituzke birpartzelazio proiektuan a
itortutako eskubideak a
rgitu eta gauzatzeko eta, bereziki, bideratzeke dauden etxebizitza berrien esleipenak, ezin baitugu a
haztu hirigintzako kargak direla, eta a
fekzio errealagatik lortutako lurzatiek eragindakoak. Horregatik guztiarengatik, Barakaldoko Udalari gomendatu genion erreklamatzaileak udal a
dministrazio horri egindako eskaerak ebatz zitzala eta espediente horretan enpresa sustatzaileari eska ziezaiola –antolamendu juridikoan eta hirigintzako legerian xedatutakoaren a
rabera– bizileku berri gisa eskaintzeko a
urreikusitako etxebizitza emateko.
2.2. Eraikin eta eremu publikoetara eta ekipamendu kolektiboetara a
rkitektura-oztoporik gabe sartzeko eskubidea
Eskubide honen edukiaren bidez, herritarrak ekipamendu kolektiboetara eta zuzkidura publikoetara fisikoki iritsi a
hal izatea bermatu nahi da, izan daitezkeen a
rkitektura-oztopoak kenduta. Ekipamendu edo zuzkiduraren kontzeptu horren barruan, kontuan hartu behar ditugu herritarrei zerbitzuak emateko beharrezkoak diren a
zpiegiturak (hirigintzakoak, garraioak, hezitzaileak, sozialak, kulturalak eta a
bar).
Irisgarritasuna igogailurik ez duten uneko egoitza-eraikuntzen inguruan ere a
ztertu da. Gomendio orokor bat burutu dugu, txosten hau a
rgitaratzerakoan dagoeneko a
rgitaratuta egongo dena. Bertan a
razo hori a
zaltzen da bi kontu nagusiren inguruan. A
lde batetik, botere publikoek jabekideen komunitateak a
rkitektura-oztopo horiek kentzera behartu ditzaketen posible den zehazten saiatuko gara. Bestetik, igogailu bat ezartzeak edo a
rkitektura-oztopoak ezabatzeak eraikuntzen segurtasunerako edo bizigarritasunerako a
razoak eraginez gero a
dministrazioen irizpidea zein izan beharko litzatekeen.
2.3. Hirigintza diziplina eta a
dministrazio-espedienteak bultzatzeko beharra
Hirigintza a
rloak a
urkezten duen kontu ohikoenetako bat hirigintza salaketei erantzunik eman ez izana da. Herri a
dministrazioek berariazko erantzuna eman behar diete interesdunek egindako eskaerei. A
dministrazio izapideak eta herritarrentzako egiazko erantzuna egotearen bermea Espainiako Konstituziotik beretik dator –103.1 eta 105. a
rtikuluak– eta Lisboako Itunak sartutako Europar Batasunaren Oinarrizko Eskubideen Kartako 41. a
rtikuluak xedatzen duenez, herritarrek a
dministrazio onerako duten eskubidearen baitakoak dira.
Kontu hori hainbat ebazpenetan a
urkeztu da. Besteak beste, 2012ko urtarrilaren 20ko A
rartekoaren ebazpenean. Horren bidez, Oiongo Udalari gomendatzen zaio lur eremu baten segurtasun eta osasungarritasun baldintzak egiaztatzeko a
dministrazio espedientea izapidetu dezala. Hirigintza-diziplinaren esparruan, lur eremuen jabeek horiek segurtasun baldintza jakin batzuetan mantendu behar dituzte, osasungarritasunean eta a
paingarri publikoan kalterik ez eragiteko eta pertsonak eta gauzak a
rriskuan ez jartzeko. Betebeharra jabearena da, lurrarekiko titulartasunaren a
rabera. Nolanahi ere, udal a
dministrazioaren eskumena da betebeharra betetzen dela bermatzea, dagokion espedientearen bidez, eta, bidezko txosten teknikoak lortu ondoren, dagozkion betearazpen a
ginduak ematea. A
halmen hori Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko ekainaren 30eko 2/2006 Legearen 199. a
rtikuluak ezartzen du. Lurren jabeek segurtasuna, osasungarritasuna, a
paintasun publikoa eta itxura mantentzeko betebeharra dute. Ebazpen horretan udalari gomendatu genion zegokion a
dministrazio espedientea izapidetu eta ebatz zezala, salatutako lurzatiaren egoera egiaztatze a
ldera, eta, beharrezkoa izanez gero, jabeari a
gindu segurtasun eta osasungarritasun baldintza egokiak bermatzeko beharrezkoak ziren mantentze lanak egin zitzala. Era berean, erreklamatzaileari a
urkeztutako salaketen inguruan jarraitutako udal neurrien inguruko informazioa bidali behar ziola a
dierazi genion.
2.4. Hirigintza a
rau-hausteen eta zigorren a
raubidea
Erreklamazio batean a
rau-hauslearen datuak hedatu izanaren kontua a
zaldu da. Herritar batek erakunde honetara jo zuen udal baten jarduera helarazte a
ldera komunikabideei berak ordezkatzen duen enpresari ezarritako bi hirigintza-zehapen jakinarazi baitzien. A
rartekoak ondorioztatu du udalek gobernu organoek hartutako udal erabakiei publikotasuna emateko beharra dutela. Publikotasun eta gardentasun behar hori informazio horrekin loturiko pertsonen eskubideetan eraginik sortu gabe gauzatu behar da. Hirigintza a
rau-hausteei buruzko informazioa hedatzeagatik ohorerako eskubidearen kalteari dagokionez, Konstituzio A
uzitegiak bere a
dierazpenetakoren batean xedatu du zigor baten ezarpenari buruzko informazioak ez dakarrela per se pertsonen ohorerako eskubidean ez-zilegizko sartzea. A
urrekoaren kaltetan izan gabe, a
ipatu beharra dago a
ntolamendu juridikoak berariazko prozedura ezarri duela zigortzeko erabakiei publikotasuna emateko. Horrela bada, Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko Legearen 226.3. a
rtikuluak, tipifikatutako kasuetan, a
rau-hausteari, ezarritako zigorrari eta hirigintza legezkotasuna berrezartzeko neurriei buruz publikotasuna emateko a
ukera eskaintzen du. Erakunde honen ustez, horixe da a
dministrazioek jarraitu beharreko prozedura zigortzeko ebazpenei publikotasuna emateko, horretarako, zigortzeko prozedurarako ezarritako prozedura eta bermeak jarraituz. Bestalde, pentsa dezakegu udal erabakien laburpena hedatzeko beharrak ez dakarrela pertsona fisikoak identifikatzeko a
ukera eskaintzen duten datu pertsonalak gaineratzea. Horretarako, erabakiaren laburpenak pertsona fisikoentzako datuen babeserako legerian jasotakoaren a
rabera desegokiak, ez a
proposak edo gehiegizkoak izan daitezkeen espedientearen datuak banatu behar ditu.
2.5. Lurralde a
ntolamendua eta genero ikuspegia
Elkarte batek Eusko Jaurlaritzako Lurraldearen A
ntolamendurako Sailak hasitako Euskal A
utonomia Erkidegoko Lurraldearen A
ntolamendurako A
rtezpideak a
ldatzeko prozesuarekin a
dos ez dagoela jakinarazi digu. Zehazki, 1997. urtean onartutako LAAk 2012. urtean berrikustearekin a
dos ez daudela a
dierazi dute, izan ere, duela 15 urte xedatutako lurraldearen ereduaren a
zterketa sakonik proposatu gabe eta izapide sinplifikatua egiteko a
ukera eskaintzen duen a
ldaketa prozedura bidez egingo da. A
ldaketa prozedura horren bidez, elkarte horren a
rabera, a
ldez a
urreko fase batean prozesu parte-hartzailea bideratzeko izapide interesgarriak saihesten dira. Hori dela eta, lurraldearen a
ntolamendurako garrantzitsua den tresna horrek lortu nahi duen gizarte-ereduaren gaineko a
ldez a
urretiko eztabaida bat barne hartzen duen berraztertzea egokiagoa dela diote. Era berean, berariaz a
ipatu digute lurraldearen a
ntolamendurako tresna horrek ez duela genero eraginaren a
ldez a
urreko ebaluaziorik eta, beraz, ez duela betetzen Emakumeen eta Gizonen a
rteko Berdintasunerako otsailaren 18ko 4/2005 Legearen 18. a
rtikuluan eta hurrengoetan xedatutakoa. A
zkenik, LAAen a
ldaketa hasiera batean onartu izan dela eta a
legazioak a
urkezteko epea ireki dela jakinarazi digute. A
rartekoaren a
urrean egindako kexaren bidez, elkarte honek zalantzan jarri nahi du Eusko Jaurlaritzak LAAk a
ldatzeko izapidearekin jarraitzea parte hartzeko prozesu egokirik gabe eta genero eraginaren ebaluazio zuzenik gabe. Izapidetze fasean dagoen prozedura izatearen kaltetan izan gabe, A
rarteko erakundeak egokitzat jo zuen esku hartu zuten a
dministrazioei erreklamazioan a
zaldutako kontuen inguruan zuten iritziari buruzko informazioa eskatzea. Urteko txosten hau a
maitzerakoan a
ztertzeke dauden a
giri horiek jaso ditugu.
3. A
raudi testuingurua
Barne-merkatuko zerbitzuei buruz Europako Parlamentuak eta Kontseiluak a
benduaren 12an emandako 2006/123/EE Zuzentaraura egokitze a
ldera zenbait lege a
ldatzeko apirilaren 23ko 7/2012 Legeak lurzoruari eta hirigintzari buruzko ekainaren 30eko 2/2006 Legearen hainbat a
rtikulu a
ldatu izan ditu. A
ldaketak irekiera lizentzia lortzeko baldintza orokorrean kentzean dautza, tasatutako egoera jakin batzuetan mantenduz. Irekiera lizentzia hori kasu batzuetan komunikazio a
raubidearen mende egotearekin ordezkatuko da.
Euskal A
utonomia Erkidegoko eraikinen ikuskapen teknikoa a
rautzen duen Azaroaren 21eko 241/2012 Dekretua onartu da. Dekretu horrek katalogatutako edo babestutako eraikuntza edo eraikinen ikuskapen teknikoak bete behar dituen irizpide eta baldintzak a
rautzen ditu, baita Euskal A
utonomia Erkidegoko egoitza erabilerako eraikinenak ere.
Hirigintzako estandarrei buruzko uztailaren 3ko 123/2012 Dekretua ere a
ipatzen dugu. Dekretu horrek lurzoruari eta hirigintzari buruzko ekainaren 30eko 2/2006 Legea garatzea du helburu, hirigintza estandarrak a
rautzeari dagokionez: Hirigintza-eraikigarritasunaren mugak, zuzkidura-estandarrak, babes publikoko etxebizitzen estandarra eta zuzkidura-bizitokien estandarra.
4. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
Jarduketa plan honetan jasotako proposamenak lotura zuzena du ingurumen a
rloko planean sartutakoekin, bereziki ingurumenaren eremuan jarduten diren elkarteekin batera a
urreikusitako jarduketei dagokienez.
4.1 Bilerak elkarteekin
Hirigintza jardueren eraginak pairatu dituzten pertsona edo taldeekin bilerak egin dira. Lamiako Vive elkarteak Lamiako ibarraren egoeraren berri eman zigun eta dagoen hezegunea babesteko a
raubide berezia behar dela esan zigun. Elkarteren batekin ere bilerak egin dira Euskal A
utonomia Erkidegoko Lurralde A
ntolamenduaren Gidalerroak a
ldatzeko prozesuaren inguruan.
4.2. Gomendio orokorra
2012. urtean izaera orokorreko gomendioa burutu da euskal herri a
dministrazioei hainbat proposamen a
urkezteko igogailurik ez duten eraikinen irisgarritasun unibertsala bermatze a
ldera.
5. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
administrazioek
auzo edo inguru hondatuenen gizarte eta hiri birsorkuntzara bideratu behar dute euren
ahalegina.
arindu eta ezartzeko beharrezkoa den legeria sustatu dezaten. Esparru honetan eraikuntzen ikuskapen teknikoak
arautzea helburu horiek lortzeko
aukera bat da eta euskal herri administrazioen
ahaleginak ezarpen egoki batera bideratzea eskatzen du.
aukera bat da.
aldi baterako edo behin betiko etxebizitza berria emateko beharra eskatzen duenean ohiko etxebizitzen hartzaile legalek etxebizitza berria hartzeko duten eskubidea behar bezala onartzen dela bermatu behar da. Eskubide horren barnean beste etxebizitza bat
azkar eta
ahalik eta modu
arinenean eskuratu
ahal izatea bermatu behar da,
araudi horretan xedatutakoari jarraiki. Horretarako, euskal herri
administrazioek etxebizitza berria jasotzeko eskubidea onartzetik sortutako hirigintza betebeharrak betetzen direnaren bermatzaile gisa jardun behar dute.
16. Etxebizitza
2012. urtean, gaitzetsi diren kexak edo beste herriaren defendatzaileren bati helarazitakoak kanpo utzita, guztira 121 erreklamazio jaso dira etxebizitzaren eremuan. Hau da, A
rarteko erakundean izapidetutako kexa guztien %4,78. Dagozkien a
dministrazioen a
rabera, kexak honela sailkatzen dira:
– Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza).....99
– Tokiko a
dministrazioa.....14
Bestalde, kexen gaiei erreparatuta, honela sailkatu dira kexak:
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura.....49
– Etxebizitza babestuaren a
lokairua.....36
– Etxebizitzarako sarbidea: premia frogatzea eta esleitzeko prozedura.....23
– Kalteak etxebizitza babestuetan eraikitze a
katsengatik.....10
– Etxebizitza erosteko eta eraberritzeko laguntzak.....1
– Beste a
lderdi batzuk.....1
– Kontratazio-araubidea, ondarea eta a
dministrazioaren erantzukizuna.....1
Urte honetan zehar kudeatu diren kexen izapidetze prozesuaren xehetasunei dagokienez, 2012. urtean jaso diren kexa guztiak, 2012ko urtarrilaren 1ean a
bian zeuden kexak barne, txosten hau idatzi zen unean ondorengo egoera honetan zeuden:
alt="" />
Hurrengo a
talean nabarmendutako kexen gainean egin den a
zterketan ikusi a
hal den moduan, herri-administrazioak harberak izan dira A
rarteko erakundeak egin dituen proposamen eta gomendioen a
urrean. Horren emaitza izan da herritarrek salatu dituzten jarduera okerren portzentaje a
ltu bat modu positiboan konpondu dela.
Dena den, erantzuteko erabilitako epeei dagokienez, egiaztatu dugu Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak oso gutxitan erantzun dituela gure laguntza eskaerak horretarako ezarritako epearen barruan eta, ondorioz, as
kotan zegokion errekerimendua bidali behar izan dugu.
2. Kexarik a
ipagarrienak
Etxebizitza a
rloaren barruan dauden gaien sailkapenari jarraituz, herritarren erreklamazioa eragin duten kontu nagusiak a
ztertuko ditugu jarraian.
2.1. Etxebizitza eskuratzea: premia frogatzea eta esleitzeko prozedura
Aurten herritarrek a
urkeztutako kexa batzuetan a
zaltzen zen babes ofizialeko etxebizitzen esleipendun izandako zenbait familiek etxebizitza a
ldaketa bat eskatu dutela hainbat a
rrazoi direla-eta, esleitutakoa egokia ez zela uste zutelako, hala nola, tamainagatik, kokapenagatik edo haren ezaugarri teknikoengatik. A
ztertu ditugun kasuetan, geroago a
ipatuko ditugun salbuespenekin, egiaztatu a
hal izan dugu ez zirela eskatutako legezko baldintzak betetzen edo ezin izan dela egiaztatu eskatutako a
ldaketaren beharra. Hori dela-eta gure esku hartzea a
maitutzat jo dugu babestutako etxebizitzen erabiltzaile ziren familien nahiak gaitzetsi dituzten herri-administrazioei ezer leporatu gabe.
Bi seme-alaba nerabe dituen herritar batek mahai gainean jarri zuen kasua, a
ldiz, desberdina zen. A
lokairuko babes ofizialeko etxebizitza bat esleitu zioten, logela bakarra zuena eta 37,45 m2-ko a
zalera erabilgarria zuena. Kasu horretan erreklamatzaileak Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailari etxebizitza a
ldatzeko eskatu zion baina sailak ez zuen onartu bere ustez etxebizitza onartu izanak ez ziolako etxebizitza handiagoa eskatzeko a
ukerarik ematen. Herritarraren erreklamazioa a
ztertu ostean, ondorioztatu genuen kexagileak honetarako eskubidea zuela: etorkizunean sailak pertsona bakoitzeko 15 m2 erabilgarriko gutxieneko ratioa betetzen duen babes ofizialeko etxebizitza esleitu diezaion eta gure iritziaren oinarriak jasotzeko “2012ko a
pirilaren 17ko A
rartekoaren ebazpena” eman genuen. “Horren bidez, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailari iradokitzen zaio dagozkion neurriak har ditzan erreklamatzaileak bere familia-unitateak dituen espazio beharrei egokitzen den babes ofizialeko etxebizitza bat eskuratzeko a
ukera eduki dezan”.
Sailak erakunde honek egindako proposamena onartu zuen eta erreklamatzaileak, Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroan izena eman ostean, esleitzeko hurrengo prozeduretan parte hartu a
halko du, bere garapen pertsonala eta bere seme-alaben garapena a
halbidetzeko behar duten tamainako babestutako etxebizitzaz gozatu dezaten.
Modu berean, etxebizitzaren behar egoerari dagokionez, jakin dugu zenbait pertsonek a
urkeztutako erreklamazioen bidez, a
lokairuko erregimenean babestutako etxebizitzen esleipendun izan diren zenbait pertsonek haserrea eta desadostasuna a
dierazi dutela Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak a
tzerapen handiarekin eman zituelako 2010eko a
zaroan egin zen zozketa batean esleitu zizkieten etxebizitzak. Salatu zuten Etxebizitzako A
rabako Lurralde Ordezkaritzak ez ziela horren inguruko informaziorik eman. Izan ere, kasu batean hauxe izan zen erreklamatzaileak jaso zuen erantzuna: “idazki honen bitartez jakinarazi nahi dugu Ordezkaritza honek ez dakiela 2010eko zozketari dagokion promozioaren barruan dauden etxebizitzak –zuri esleitutakoa promozio horretakoa da– noiz emango diren”.
Erreklamazio horietan guztietan sailari etxebizitzak horrenbesterako a
tzerapenarekin emateko a
rrazoien inguruko a
zalpen bat eman ziezagun eskatu genion. Horrez gain, esan genion etxebizitzak noiz eskualdatzeko as
moa zuen jakinaraz ziezagun Erantzunean sailak etxebizitzen emakidan egondako a
tzerapena finantzazioari lotutako a
razo baten ondoriozkoa zela a
zaldu zuen baina, bere hitzen a
rabera, herritarrek a
urkeztutako erreklamazio guztiak konpondu dira eta esleipendunei dagozkien a
lokairuko kontratuak sinatzeko dei egin diete.
Berehala, erreklamatzaileei informazio horren berri eman genien eta, jarraian, sailaren jardun desegokia konpondutzat jo genuen. Hala eta guztiz ere, herritarrek a
urkeztutako salaketa horiek mahai gainean jarri dute berriro ere a
lokairuko babes ofizialeko etxebizitzen promozioari zuzendutako baliabide publikoak ez direla nahikoak eta eskumena duten herri-administrazioek euren politikak eta a
lokairuko programak sendotu behar dituztela krisi ekonomikoak a
reagotu duen eta geroz eta handiagoa den eskariari erantzun a
hal izateko.
Finantza zailtasunek oztopoak jarri dituzte babestutako a
lokairu-erregimeneko promozio berriak a
urrera a
teratzeko, hala baieztatu baitu Etxebizitzaren Euskal Behatokiak ekainean a
rgitaratu zuen txostenean “Etxebizitza babestua esleitzeko prozesuen eraginkortasunaren a
zterketa” izenekoa.
2.2. Etxebizitza babestuaren a
lokairua
Aurten babestutako a
lokairuaren kudeaketak, bai babes ofizialeko etxebizitzei dagokienez, bai “Etxebizitza Hutsaren Programaren (Bizigune)” barruan dauden etxebizitzei dagokienez, hainbat kontsulta eta erreklamazio eragin ditu. Horiek guztiak Etxebizitzaren a
rloaren barruan a
ztertu egin dira. A
lokairuetako fidantzak itzultzeko a
tzerapenak, a
urreko errentariek ordaindu gabe utzi zituzten fakturen kudeaketa, baita a
lokatutako etxebizitzak dituen gabeziak ere, gero eta gehiago errentariek erakunde honen esku jartzen dituzten kontuak dira. Oro har, a
ztertu ditugun esku-hartzeetan, a
tseginez egiaztatu dugu erreklamazioek hizpide izan dituzten a
razoak bizkortasunez konpondu dituela Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailari a
txikita dagoen A
lokabide sozietate publikoak.
Atal honetan herritar batek a
urkeztu zuen kexaren gaineko a
ipamena egin nahi dugu; izan ere, desadostasuna a
dierazi zuen mendekotasun egoeran dagoen bere a
itaren etxebizitzari dagokion a
lokairua garestitu zuten. Erreklamatzaileak a
zaldu zuen bidegabea zela garestitzea honetan oinarritu zelako: familia inguruneko zainketak burutzeko jasotzen zuen laguntzaren (mendekotasunari buruzko a
raudia a
plikatuz) ondorioz bere a
itak zituen diru-sarreretan. Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailari herritarraren erreklamazioaren berri eman genion eta a
ditzera eman genuen diru-sarrerak handitu baziren ere –aintzat hartu behar da jasotako laguntzaren helburu a
rgia zaintzailearen laguntza konpentsatzea dela–, ez zuela a
lokairu gisa ordaintzen zuena garestitzea justifikatu zezakeen erosteko a
halmen handiagorik.
Sailak, emandako a
rgudioak ikusita, mendekotasun egoeran zegoen pertsonaren errenta berriro a
ztertzeko eskaera onartu zuen eta kalkulua egiteko laguntzagatiko prestazioaren zenbatekoa deskontatu zuen. Horrez gain, a
urreko hilabeteetan gehiegi ordaindutako zenbatekoak itzuli zizkion.
Modu berean, errentariek laguntza eskatu digutenean burutu ditugun esku-hartzeak a
ipagarriak dira. Euren a
lokairuetako errenten ordainketari a
urre egin ezinik bizi ziren pertsona horiei, a
lokairuan zituzten etxebizitzetatik botatzeko prozeduraren hasieraren berri eman zieten. Kasu horietan, bitartekotza informala gauzatu dugu eragindakoen eta A
lokabide sozietate a
lokatzailearen a
rtean eta, a
zkenean, errentariekin zenbait konpromiso sinatu dituzte zor dituzten zenbatekoak geroago ordaintzeko. Modu horretan, a
lokairuan dauden familia eta pertsona horiek babestutako etxebizitzaz gozatzen jarraitu a
halko dute. A
rgi dago a
razo hori eta hipoteka maileguen ez-ordaintzeen ondoriozko kaleratzeen a
razoak kontuan hartuta, neurri eraginkor berriak beharrezkoak direla herri-administrazioek herritar eta familia as
kok pairatzen duten krisi ekonomikoa dela-eta a
huldu den funtsezko eskubidearen bermatzaile gisa duten eginkizuna burutu dezaten.
2.3. Kalteak etxebizitza babestuetan, eraikuntzako a
katsengatik
Babes ofizialeko etxebizitzetan eraikuntza a
razoen berri ematen diguten erreklamazioak jasotzen jarraitu dugu. A
urreko urteetan bezala, gure esku-hartzea honetan datza: eskumena duten herri-administrazioei herritarren salaketa helaraztean eta gabezi horren jatorria zehazten duen ikuskapen bat sustatzean. Horrela a
dministrazioak, beharrezkoak diren legezko baldintzak betetzen badira, enpresa eraikitzaileari eskatu a
halko dio a
ntzemandako a
katsak konpondu ditzan.
Ekitaldi honetan a
maitutzat jo ditugun espedienteak a
intzat hartuta, erreklamazioen %50ean Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailaren konpromisoa lortu dugu. Horren a
rabera, etxebizitzaren enpresa eraikitzaileak edo, hala badagokio, a
lokairuan emandako etxebizitzen sozietate kudeatzaileak beharrezkoak diren neurriak hartu behar ditu salatutako a
katsak konpontze a
ldera. A
ztertutako gainerako kexen kasuan, ezin izan da ondorioztatu eraikuntzako gabezien jatorria eraikuntzaren a
katsak edo okerrak zirenik; izan ere, eskumena duten herri-administrazioek egindako txosten teknikoetan a
zaldu da eraikuntzako gabezien sorreraren a
rrazoiak beste batzuk zirela, hala nola, mantentzerik eza edo babestutako etxebizitzan kalteak jasan dituzten elementuen erabilera desegokia. Hori guztia dela-eta, a
zken kasu horietan ez dugu beharrezkotzat jo herri-administrazioek euren gain hartzea eraikuntzako gabezien konponketari lotutako erantzukizuna.
2.4. Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura
Ikusi a
hal izan dugu babestutako etxebizitzen titularrei esleitutako etxebizitza okupatzeko eginbeharra ez betetzeagatik zigorrak ezarri izanari lotuta a
urkeztu diren kexen eta kontsulten kopuruak gora egin duela. Erreklamazio guztietan (horien izapidetzea txosten hau ixterakoan a
maitu genuen) ezin izan dugu egiaztatu etxebizitzaren okupazioa justifikatzen duten froga-elementu nahikorik edo, hala bazegokion, ikuskapena burutu zen bitartean bertan ez bizitzeko bidezko a
rrazoirik zeukatenik. Logikoa den moduan, hori dela-eta ezin izan dugu esku-hartze a
rduratsu bat burutu zigortzeko a
halmena gauzatu duen a
dministrazioaren a
urrean eta hala jakinarazi diegu zigorra jaso duten pertsonei.
Zigortzeko espedientea izapidetze fasean zegoen bitartean kontsultak jaso ditugunean, gure zeregina hau izan da: ikuskapenak hizpide zituen etxebizitzen jabeei a
zaltzea a
dministrazioaren jardunaren helburua a
rgia eta legezkoa dela, esleipenduna babestutako etxebizitza erabiltzen a
ri dela eta esleipen zehatz hori eragin duen etxebizitzaren beharra as
ebetetzera zuzentzen dela ziurtatzea hain zuzen ere. Premisa hori a
biapuntutzat hartuta, erreklamatzaileei gomendatu diegu entzunaldi eta a
legazioak a
urkezteko izapideetan babes ofizialeko etxebizitzan benetan bizi direla egiaztatzen duten froga eta a
giri guztiak a
urkez ditzaten, herri-administrazioak behar bezala a
ztertu eta egiaztatu ditzan; izan ere, zalantzarik gabe, edozein a
dministrazio zigor ezarri baino lehen, a
dministrazio jardulea legez ezarritako gizabanakoaren eskubide eta bermeekiko a
deitsua izan behar dela bidezkoa eta saihestezina da.
3. A
raudi- eta gizarte-testuingurua: A
rloko lege erreformak edo sektoreko planak
2012. urtean ez da Etxebizitzari buruzko Legea onetsi, hau da, etxebizitza duina eta egokia edukitzeko eskubidea eskagarria dela bermatzen duen legea. Dena den, etxebizitzari buruzko politika publikoak garatzeko xedez herri-administrazioen jarduera a
raudiari lotuta handia izan da –bereziki, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak sustatutakoa–.
ASAP Etxebizitza Librearen A
lokairu Merkatuko Bitartekaritza Programa sortu duen martxoaren 27ko 43/2012 Dekretua a
rgitaratuz, programa berri bat a
bian jarri da etxebizitza libreak a
rrazoizko prezioan a
lokatzea sustatzeko programa berria hain zuzen. Haren funtzionamendua “Etxebizitza Hutsen Programa” ezagun eta a
rituari gehituko zaio. Kasu horretan, a
lokairuko etxebizitza behar duten pertsonen eta hutsik dauden etxebizitzen titularren a
rteko harreman-zeregina A
gente Laguntzaileen Sarearen (jabetza higiezineko a
genteak) bidez egiten da eta etxebizitzaren a
rloan eskumena duen sailak bere esku-hartzea mugatuko du eta ez-ordaintzeak, a
kats posibleak eta laguntza juridikoa estaltzen duten as
eguruen polizak kontratatu besterik ez du egingo. Horrek guztiak “Etxebizitza Hutsen Programari” zuzendutako a
urrekontuetako kostua gutxituko du.
Irizpide kronologikoari jarraiki, a
ipatu behar dugu a
urtengo maiatzean “Eusko Jaurlaritzako gainzorpetutako familiei laguntzeko zerbitzua” sortu zela. Zerbitzu hori a
raudiaren xedapen batean oinarrituta ez badago ere, krisi garai hauetan a
gerian jarri diren a
razoen a
rtean larrienetako bati erantzuna emateko ezarri da: ohiko etxebizitza erosteko hipoteka maileguen ez-ordaintzeen ondoriozko kaleratzeen a
razoa.
Zerbitzu hori kontsumo, justizia eta etxebizitzaren a
rloan eskumena duten sailen lankidetzarekin eratu da. Lehenengo biei dagokie finantza erakundeekin a
holkularitza eta bitartekotza lanak egitea eta a
zkenari, hau da, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailari hauxe bermatzea dagokio: hipoteka betearazpen prozesu baten ondorioz etxebizitza galdu duten eta gizarte bazterkeria pairatzeko a
rriskuan dauden familiei babestutako etxebizitza a
lokairuko erregimenean eskuratu a
halko dutela bermatzea. Jarduera ekonomikoaren a
ntolamenduaren a
rloan kontu hori a
ztertu dugu eta ekitaldi honetan hipoteka zordunak babesteko onartutako estatu mailako a
raudi lotsakor eta urria berariaz a
ipatu dugu.
Aurten etxebizitza eskatzaileen eta a
utonomia mailako babes ofizialeko etxebizitzak eta zuzkidura-ostatuak esleitzeko prozeduren gaineko Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Saileko sailburuaren 2012ko urriaren 15eko a
gindua ere onartu da (indarrean sartzea 2013ko urtarrilaren 2ra a
rte a
tzeratu zen). Horrek a
ldaketa esanguratsuak eragingo ditu Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroaren funtzionamenduan eta egungo babestutako etxebizitzen esleipen sisteman. A
rau horren helburu nagusia esleipen prozesuetan eraginkortasuna hobetzea da, babestutako etxebizitzei uko egiten dieten etxebizitza eskatzaileen kopurua murrizteko mekanismoak ezarriz. A
zken urteetan uko egite horiek modu esanguratsuan gora egin dute eta, kasu as
kotan, ez dira esleipendunei egozgarriak diren a
rrazoien ondorioz gertatzen, as
kotan a
razoa hauxe baita: finantza erakundeek ez dituzte eskuratzaileek etxeak jabetza erregimenean edo a
zalera eskubidearen erregimenean eskuratzeko behar dituzten maileguak ematen (arazo hori a
urreko a
talean a
ipatu dugun “Etxebizitza babestua esleitzeko prozesuen eraginkortasunaren a
zterketa” izeneko txostenean jorratu da).
Agindu horrek barne hartzen dituen berritasunen a
rtean, baloraziorik positiboenak merezi dituztenak a
zpimarratu behar ditugu, izan ere, horiei esker behar gehien duten pertsona edo kolektiboek babestutako etxebizitza lortzeko a
ukera edukiko dute. A
lde batetik, urteetan zehar babestutako etxebizitzak zozketa bidez esleitu ostean, a
zkenean, 2013. urtetik a
urrera, a
lokairuko erregimeneko etxebizitzen esleipena baremazio sistema batekin bat eginez burutuko da. A
rarteko erakundeak urteetan zehar errepikatu duen eskaera bat izan da hori eta “Gazteentzako etxebizitza politika publikoak EAEn” gaiari buruzko txosten bereziak egindako gomendioen barruan dago.
Bestalde, hipoteka betearazpen baten ondorioz euren etxebizitza galdu duten eta gizarte bazterkeria pairatzeko a
rrisku larria duten a
dinez txikiko seme-alabak dituzten familiei zuzenean a
lokairuko babestutako etxebizitza esleitzeko erabakia ere egokia eta beharrezkoa iruditzen zaigu. Lehen ere a
ipatu dugun moduan, 2012ko urriaren 15eko a
ginduaren xedapen gehigarriaren bidez ezarri den neurri hori Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak erabili izan du “Eusko Jaurlaritzako Gainzorpetutako familiei laguntzeko zerbitzua” a
bian jarri zenetik.
Aurreko urteetan hasitako eta indarrean jarraitzen duten ekimenen a
rtean, a
urten ere babes ofizialeko etxebizitzen titularrei Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorraren jabetzakoa den lurzorua erosteko a
ukera ematen dieten deialdi publikoak a
ipatu ditzakegu (Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Saileko sailburuaren 2012ko uztailaren 26ko a
gindua eta geroagokoa den 2012ko urriaren 22ko a
gindua).
Modu berean, etxebizitzaren eta lurzoruaren a
rloan, kreditu erakundeen eta Euskal A
utonomia Erkidegoko a
dministrazioaren a
rteko finantza lankidetzarako dekretua a
ldatzen duen urriaren 30eko 228/2012 Dekretuaren bidez etxebizitzaren eta lurzoruaren a
rloan babesgarriak diren jardueren finantzazio baldintzak a
dostu dira 2013ko a
benduaren 31ra a
rte eta Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak kaudimenik gabe dauden babes ofizialeko etxebizitzak berrerosteko bermea mantendu du. Sailak eginbehar hori gain hartu du hipoteka mailegu jakin batzuen kasuan, 2011. urtean finantza erakundeekin sinatutako finantza hitzarmenaren ondorioz emandako maileguen kasuan hain zuzen ere. Horrek esan nahi du neurri hori baliatu a
halko duten babestutako etxebizitzen titularren kopurua a
rgi eta garbi mugatuta dagoela.
Euskal A
utonomia Erkidegoko lurzoruari eta hirigintzari buruzko ekainaren 30eko 2/2006 Legean jasotako eraikuntzen a
ldian behingo ikuskapenari buruzko xedapenak garatuz, azaroaren 21eko 241/2012 Dekretua onartu da. Horren bidez, Euskal A
utonomia Erkidegoan eraikinen a
zterketa teknikoa a
rautu da eta Eraikinen A
zterketa Teknikoa (EAT) eraikinen segurtasun, bizigarritasun eta erosotasun baldintzen ezagutzan sakontzeko funtsezko tresna bilakatu da, bai eta horien egoera ona eta segurtasuna bermatzen duten neurriak hartzeko tresna ere (Hirigintzari eta Lurraldearen A
ntolamenduari buruzko a
talean a
raudiko xedapen horren gaineko ohar zehatzagoa gaineratu dugu).
Euskal A
utonomia Erkidegoko a
dministrazio orokorretik datorren a
raudiarekin a
maitzeko, 2012ko a
benduaren 28an Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio sailburuaren 2012ko a
benduaren 12ko a
gindua a
rgitaratu zen, babes ofizialeko etxebizitzak erosteko a
ukerarekin a
lokatzeari buruzkoa. Erosteko a
ukera ematen duen a
lokairua a
rautuz hauxe da sailak lortu nahi izan duena: etxebizitzen esleipendunek behar dituzten hipoteka maileguak lortzeko ezintasuna dela-eta, eskualdatzeko sortu diren zailtasunen ondorioz hutsik dauden babestutako etxebizitzentzat (jabetza osoan edo a
zalera eskubidean eskuratzen direnak) konponbide bat topatzea.
Azkenik, berriz a
ipatu behar dugu a
urten ere euskal udalek euren eskumenak gauzatu dituztela udaleko etxebizitza tasatuen erregimena ezartzeko edo, hala badagokio, a
ldatzeko dagozkion udal ordenantzak a
rgitaratuz (Zuiako Udala, Zizurkilgo Udala, Urdulizko Udalak, Derioko Udalak eta Ibarrako Udalak).
4. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
2011. urtean ofiziozko jarduera bati hasiera eman genion babes ofizialeko etxebizitzak zuzenean esleitzean datzan salbuespenezko prozeduraren a
plikazioari buruzko informazioa eskuratzeko as
moz (prozedura hori etxebizitzaren eta lurzoruaren a
rloan babes ofizialeko etxebizitzen a
raubide juridikoari eta finantza neurriei buruzko martxoaren 4ko 39/2008 Dekretuan a
rautu da).
Prozedura hori ezohikoa denez eta etxebizitza babestuaren esleipen zuzenerako kasuen eta betekizunen publizitate egokia bermatzen duen a
raudi-garapenik ez dagoenez, esku-hartze hori burutu genuen, babes ofizialeko etxebizitzen esleipen-prozesuetan gardentasuna eta herritar guztientzako tratu berdintasuna biziagotzen laguntzeko.
Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailari laguntza eskatu genion eta 2010. urtean egindako babestutako etxebizitzen esleipen zuzenen gaineko datuak eta informazioa helarazi zizkigun. Bidalitako informazioa a
ztertu eta gero, jarraian laburbildu ditugun ondorioak a
tera genituen:
asebeteta ikus dezakeen kaleratutako familia eta/edo pertsona kopurua
aztertzeak merezi du.
5. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
Krisi ekonomikoaren gaur egungo testuinguruan, etxebizitza duina eta egokia edukitzeko oinarrizko eskubidearen berme erreal eta eraginkorra bermatu a
hal izateko botere publikoek premiazko neurri a
rauemaile eta ekonomikoak hartu behar dituzte.
Errepikatu nahi dugu etxebizitzari buruzko legearen a
rgitalpena beharrezkoa dela, beharra duten pertsona eta familiek ostatua edukiko dutela eta justizia a
uzitegien a
urrean etxebizitza duina edukitzeko eskubidea exijitu a
halko dela bermatzeko. Era berean, herri-administrazioek babestutako a
lokairuari buruzko politikak finkatu eta sendotu behar dituzte. Horretarako, euren ezarpena eraginkorra izan dadila, beharrezkoak diren baliabide publikoak egokitu behar dituzte.
Gizarteak modu zabalean gaitzetsi duen pertsonak eta familiak euren ohiko etxebizitzetatik kaleratu izanak neurri osagarriak nahitaezkoak direla a
gerian jarri du; izan ere, orain a
rten hartutako neurriek a
rgi utzi dute ez direla nahikoak.
Beraz, hipoteka betearazpena jasateko a
rriskuan dauden zordunak babesteko onartu diren a
rauak baliatu a
hal dituzten pertsonen kopurua handitzea behar-beharrezkoa da, bai eta kaleratzeak gauzatu beharrean etxebizitzen gizarte a
lokairua sustatzea eta hipoteka zorra kitatzeko modu gisa ordainean ematea onartzea ere. Modu berean, kaleratzea a
lokairuko erregimenean okupatutako etxebizitzen kasuan gertatzen denean, ordaintzeke dauden errenten negoziazioa eta a
tzerapena a
halbidetzen duten mekanismo zehatzak a
bian jarri behar dira.
Oro har, herri-administrazioek urte honetan zehar jasotako herritarren kexen eta kontsulten izapidetzean zehar erakutsi duen prestutasuna modu positiboan baloratu dugu. Horrez gain, a
lokairuko etxebizitza parkea handitzea, babes ofizialeko etxebizitzak etxearen beharrari lotutako baremazio sistema baten bidez esleitzea sustatzea eta hipoteka betearazpen prozesu baten ondorioz euren etxebizitza galdu duten familiek babestutako etxebizitza eduki a
halko dutela bermatzea helburu duten programa eta a
rauak onartzea ere egokitzat jo dugu.
Amaitzeko, zera eskatu nahi diegu herri-administrazioei: zailtasun ekonomiko eta lan a
rloko zailtasun larriak nagusi diren une hauetan, a
intzat har dezaten pertsona eta familia as
koren etxebizitza duina edukitzeko eskubidea babestutako etxebizitzen gaineko politiken sustapen eta defentsa egokiaren menpe dagoela.