III) Gomendioen jarraipena
Arartekoak urtez urte jarri du a
rreta berezia beren eskubideak a
rrisku berezian dituzten haur eta nerabeen sektore edo taldeetan, egoera a
hulagoan dauden taldeetan. Eusko Jaurlaritzarentzako urteko txostenetan a
urkeztutako informazioaren zati garrantzitsu bat, haurrei eta nerabeei dagokienez, egindako txosten berezien jarraipena izan da.
Apirilean, Arrisku egoera berezietan dauden a
dingabeak txosten berezia a
urkeztu genuen (horri buruz xeheki jardungo dugu txosten honetako V. kapituluan). Horren helburu nagusia da a
zken hamalau urteetan A
rartekoak haurrei eta nerabeei buruz egindako txosten berezietan a
ztertutako errealitateak biltzea eta izan duten eboluzioari behatzea. A
zken txosten horretan, txosten berezi haietan egindako berrehun bat gomendio haien berrikuspen xehatu bat egin da. Kontuan hartuta berriki a
urkeztu dela, bidezkotzat jo dugu zentzuzko denbora-tarte bat pasatzen uztea, dagokien a
dministrazioek beharrezkotzat jotzen dituzten neurriak har ditzaten, iradokitako doikuntzak eta a
ldaketak egin ditzaten, eta, a
zken batean, a
urrera egin a
hal izan dadin gomendioetan proposatutako bidean. Hala, 2011. urtean ez da a
urkeztuko Arrisku egoera berezietan dauden a
dingabeak txostenean jasotako gomendioen jarraipenari buruzko informaziorik (aldi berean orain a
rte egindako gomendioak biltzen dituena), babesik gabe dauden haurrentzako a
rretari buruzko a
dierazle nagusiei buruzko informazioa a
lde batera utzita; izan ere, joerak —batez ere bakarrik dauden a
dingabe a
tzerritarrei dagokienez— a
zkar a
ldatzen dira, eta komenigarri iritzi genion informazioa eguneratuta edukitzeari. Horri buruz informazio zehatza eman dugu a
urreko kapituluan.
Bestalde, a
urten hurrenez hurren 2009an eta 2010ean a
rgitaratutako bi txosten berezitako gomendioen jarraipena egiten hasi gara: Adingabekoei balioak transmititzea txostena eta EAEko erakundeen jarduna nerabeen droga kontsumoaren a
rloan txostena. Horri buruz hurrengo orrialdeetan jardungo dugu.
Arartekoaren Adingabekoei balioak transmititzea txosten berezia 2009ko a
zaroaren 25ean a
urkeztu genuen Eusko Legebiltzarrean. Txosten horretan, nagusiki, honako hau a
ztertzen da: gure erkidegoko a
dingabekoek zenbateraino hartzen dituzten beren gain oinarrizko balio batzuk, horietako as
ko bizikidetzari eta giza eskubideekiko errespetuari lotuak, bai eta gizarte-eragileek balio horiek transmititzeko eta eraikitzeko zer indar, pisu eta eragin duten ere.
Txostenak hainbat oinarrizko balio a
zpimarratzen ditu, bereziki:
araberako ezberdintasunak onartzea.
adingabekoen ideietan eta jokabideetan indarkeriak duen presentzia.
Erakunde honi dagokion eskubideen defentsaren ikuspegitik, txostenak zortzi kontu jo zituen kezkagarrientzat:
adierazpen
argiak, sexismoa,
arrazakeria, xenofobia edo homofobia bidez
adieraziak.
arren hezkuntza sisteman hezteko erantzukizun guztia uzten jarraitzen dugunaren
antzematea, beste
agente batzuen
arreta
alde batera utziz, hala nola, familia edo teknologia berriak eta komunikabideak.
aurrean duten jarrera.
Txostenak elementu baikor as
ko ere a
zpimarratzen zituen. Horrela, a
dibidez:
Adingabeek, oro har, familiari, irakasleei, lagunei... dagokienez
azaldu duten
asetasun maila
altua.
azaldu duten babes maila
altua.
alderdi teorikoan.
aurrean
adierazten duten solidaritatea (hala nola, ezgaitasunari dagokionez).
aztertutako
alderdi edo baloreen
aurrean, pertsonen eskubideekiko errespetuzko jarrerak eta ezberdintasunaren
aurrean jarrera irekiak eta onargarriak dituztenen proportzio handia.
Txostena hogei gomendio eginez a
maitzen da. Hain zuzen, gomendio horiek hartzaileen a
rabera egituratzen dira: gizarte osoa eta gizarteko erakundeak, familiak, komunikabideak, hezkuntza-sistema...
Jarraipena egiten hasteko eta txostenean jasotako gomendioen ildoari zenbateraino ekin zaion jakiteko, a
zaroan informazioa eskatzeko idazki bana bidali genien a
uziak zuzenen eragiten zien hiru a
dministrazio hauei: Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailari (aurrerantzean, Hezkuntza Saila); Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailari eta Kultura Sailari.
Hezkuntza Sailari, gure gomendioetako gehienak hezkuntza-sistemari zuzenduta zihoazen a
ldetik, honi buruzko informazioa eskatu genion:
akademikoan kokapena eta edukia; ezarpena: maila eta zailtasunak; irakasleentzako laguntza baliabideak –prestakuntza moduluak, material didaktikoak, erreferentziazko pertsonak...-; helburuen
aurreikusitako ebaluazioa.
aitzindariak edo praktika onak, honi buruzkoak:
arteko lankidetza balioen transmisioari dagokionez.
adingabeen parte hartzea eta
ardura.
Txosten hau a
maitu genuen unean, ez genuen informazio hori jaso izanaren berririk.
Txostenak guztiz a
rgi a
gertzen duen beste kontu bat da familiak pisu handia duela balioen transmisioan. Nahiz eta erronka handia izan erakundeentzat familia bezalako eremu pribatu batean eragitea, erakunde honek uste du familiei beren eginkizun sozializatzaile eta hezitzailean laguntzeko a
halegin oro, zalantzarik gabe, haurren eta nerabeen eta, a
zken batean, beroriek partaide diren gizartearen mesedetan izango dela.
Gomendioen jarraipena egiten hasi ginen unean, Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Saila —familia eta komunitate a
rloko politikaren a
rduraduna— Haur eta Nerabeen I. Plana eta Euskal A
utonomia Erkidegoan Familiei Laguntzeko Erakunde A
rteko III. Plana (2011-2015) egiten a
ri zen (azken hori 2011ko a
benduaren 27ko Gobernu Kontseiluaren bileran onartu zuten). Horregatik, informazioa eskatu genion sail horri, bi planak egiteko orduan A
rartekoaren gomendioak, bai erakunde guztiei zuzendurikoak eta bai familiei buruzkoak, kontuan zenbateraino hartu ziren jakiteko. Bestalde, gomendioak betetzeko zer ildo estrategiko eta zer jarduketa zehatz a
urreikusi zituen ere galdetu genion.
Familia eta Komunitate Politikarako Zuzendaritzak, erakunde a
rteko bi planen sustatzaileak, bere erantzunean hau a
dierazi zuen: familiekin sentsibilizazioa eta prestakuntza landuz eta beharrezko tresna eta baliabideak eskainiz lan egitearen a
lde egin dugu, hezkuntza eta balioen transmisio egokia bermatzen saiatzeko, bai eta erantzukidetasunean oinarritutako garapen pertsonal bete-betekoa bermatzen saiatzeko ere.
Familiei Laguntzeko III. Planaren lau ildo estrategiko handietako bigarrenak bost helburu handi ezartzen ditu. Laugarren eta bosgarren helburuek erakunde honek bere gomendioetan planteatutako kontuetako zenbait jorratzen dituzte. Hala, Planak hauxe ezartzen du helburu gisa: herritarren kontzientzia sustatzea, erantzukidetasunari, familien barruko harreman a
rduratsuei eta familian izateko, bizitzeko eta sentitzeko esperientzien a
niztasunarekiko errespetuari dagokienez. Kanpainak eta programak eratzea ere a
urreikusi da, hainbat ingurunetatik bateragarritasunaren eta erantzukidetasunaren inguruan sentsibilizatzeko, prestatzeko eta informatzeko, (eskola inklusiboa, gizarte-zerbitzuak, familiak, osasuna), bai eta balioen, a
niztasunaren eta a
barren inguruan sentsibilizatzeko, prestatzeko eta informatzeko ere.
Ezarri den beste helburu batek —familia-proiektuak garatzeko behar diren guraso-eskumenen garapena indartzea— a
lderdi hauek barne hartzen ditu: zaintzaileak prestatzeko programak, gurasotasun positiborako tresnen eta programen garapena, a
rrakala digitala eta IKTen a
rriskuak saihesteko programak, a
itatasun a
ktiborako eta erantzukidetasunerako programak, familiei a
rreta psikosoziala emateko zerbitzuak eta a
bar.
Sailak sustatutako bigarren plana, Haur eta Nerabeen Erakunde a
rteko I. Plana —prestatzen a
ri ziren txosten hau idazten a
ri ginenean—, lau a
rdatzen inguruan egituratu da: sustapena, prebentzioa, babesa eta parte-hartzea.
Sustapenaren a
rdatzean, "Eskubideak eta betebeharrak" kanpainari eustea a
urreikusi da; hain zuzen, sailak jakinarazi duenez, a
dingabekoen eskubideak zabaltzeko eta sustatzeko garrantzia nabarmentzen du, erantzukidetasun pertsonal eta sozialaren ikuspegitik.
Bestalde, prebentzioaren a
rdatzean, honako hau proposatzen da: balio positiboetan oinarritutako hezkuntza lantzea, berdintasuna eta tratu ona sustatzea, a
isialdia modu hezigarri eta integratzailean erabiltzea, gurasotasun positiboa lantzea...
Bi planek a
gertu dute erakunde publiko guztiak inplikatzeko beharra, eta erakundeen eta gizarte-sektorearen a
rtean lana modu koordinatuan egiteko beharra —haur eta nerabeen planaren kasuan—.
Kontuan hartuta dokumentu horiek 2011. urtekoak direla, ezin ditugu oraindik a
urreikusitako lanaren emaitzak ebaluatu; izan ere, 2012. urtean hasiko dira garatzen, eta ordutik a
urrera jadanik baloratu a
hal izango da zer garapen izan duen. Nolanahi ere, erakunde honek oso positibotzat dauka haurren eta familien a
rloko jarduketak planifikatzeko lana. Gure gomendioetan a
dierazi izan dugun bezala, plan edo konpromiso publikoak izateak ugaritu egiten ditu A
dministrazioaren jarduketak sozialki kontrolatzeko a
ukerak, eta a
rlo horretan jardutea errazten die eskubideak kontrolatu eta defenda ditzaketen eta kontrolatu eta defendatu behar dituzten erakundeei. Era berean, plan horietan jasotako ebaluazioaren a
urreikuspenak ikusita, baikor gara etorkizunean haren eraginkortasunaren eta efizientziaren inguruan egingo den balorazioari dagokionez.
Azkenik, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailari informazioa eskatu genion, txostenean a
dierazten zelako balio klasikoak sozializatzeko edo transmititzeko eragileekin batera (familia, eskola-ingurunea, berdinen taldea) komunikabideek edo teknologia berriek gero eta indar handiagoa dutela, eta EITB sail horri a
txikitako erakunde publiko bat delako.
Txostena ikusita, ondorioztatu daiteke Euskadiko haurrek telebista erruz ikusten dutela, hainbat ordutegitan. Horietako as
ko haurrak bereziki babesteko ordutegiak dira. Horrek esan nahi du ordutegi horietan eskaintzen diren edukien hautapen a
rduratsua egin behar dela. Dena den, gai horren inguruan a
ldian-aldian egiten diren ikerketek frogatu dute ordutegi horien barruan ere a
dingabeentzat desegokiak diren programak edo iragarkiak eskaintzen direla.
Telebistako produktuen kalitatea da hain zuzen ere A
rarteko erakundeak dituen kezketako bat. Erakunde honen a
buruz, komunikabideek, titulartasun publikoa dutenek bereziki, desegokiak diren edukiak saihesteaz gain, telebistako produktuen kalitatea modu a
ktiboan sustatu behar dute. Hizpide dugun txostenak a
gerian utzi du gizarte komunikabideek duten garrantzia sexuen a
rteko berdintasuna, desberdintasunen onarpena eta errespetua (jatorria, etnia, sexu-joera...), indarkeriaren erabileraren gaitzespena, ingurumenaren zaintza, etab. bezalako balioak transmititzerakoan.
Bestalde, txostenean honako hau ere a
ipatu zen: ezarritako legebiltzarreko parte-hartze, kontrol edo jarraipen organoen erregulazioan ez dela inolako berariazko erreferentziarik egin haurren eskubideen babesaren inguruan eta ematen duela legeak organo horientzat ezarri dituen a
ntolaketaren eta funtzioen barruan eginkizun horiek sartzea zaila dela. Dena den, txostenaren gomendioetan beste zenbait formula a
ipatu ziren, hala nola, zenbait a
utonomia erkidegotan sortutako ikus-entzunezko kontseiluak. Horien eginkizunen a
rtean, haurren eskubideen babesa berariaz gaineratu da. Horri esker, ikus-entzunezko kontseilu horiek nolabaiteko a
ukera daukate zenbait a
rlotan esku-hartzeko eta irizpideak ezartzeko –programazioaren ikus-entzunezko seinaleztapena, a
dingabeei buruzko datuak zabaltzeko zuhurtasuna, ordutegi jakin batzuetan zenbait eduki emateko debekua...-. Horrez gain, hori betetzen dela bermatzeko mekanismoak ere dituzte –ikuskatzeko, a
rautzeko eta zigortzeko boterea, programazioari buruzko a
zterlanak eta ikerketak egiteko a
halmena...-.
Hedabideei buruz txostenean a
gertzen diren hiru gomendioak direla eta, honako informazioa eskatu zen:
aldian behin berraztertzeko mekanismoak ezartzeari dagokionez
aurrerapenak egin diren.
araudi zehatza ezartze
aldera,
aurrerapenak egin diren edo
aurreikusi diren.
aukeratzerakoan, bai eta edukiak hautatzeko erabiltzen diren mekanismoak ere.
aukera
aurreikusi den.
Arlo horren erregulazioan
aurrerapenak egin diren edo
aurreikusi diren –lehen
aipatutako ikus-entzunezko kontseiluen ildoan-, haurren eskubideen babesean berme handiagoa lortze
aldera, zehatz-mehatz, haurrei igorritako balioei dagokienez.
Txosten hau a
maitu genuen egunean a
rtean ez genuen informazio hori jaso izanaren berririk.
2010eko a
pirilaren 10ean, EAEko erakundeen jarduna nerabeen droga kontsumoaren a
rloan txosten berezia a
urkeztu genion Eusko Legebiltzarreko lehendakariari, eta geroago, 2010eko ekainaren 23an, euskal ganberako Giza Eskubideen eta Herritarren Eskaeren Batzordeari a
urkeztu zitzaion.
Txostenean, erakundeek nerabeen kontsumoaren errealitate horri nola erantzuten dioten a
ztertzen da, horri buruz a
zken urteetan gure erkidegoan egin diren a
zterlan ugarietako datuak a
biapuntutzat hartuz.
Bertan, a
rgiro nabarmentzen dira behintzat hobetzeko beharra duten bi a
rlo handi:
arteko koordinazioa.
arrisku edo zaurgarritasun bereziko egoeretan dauden nerabeen sektore jakin batzuentzat.
Txosten bereziaren jarraipena egiten hasteko, Eusko Jaurlaritzako Osasun eta Kontsumo Sailari a
lderdi hauen gaineko informazioa eskatu genion:
aldirako Drogen Mendekotasunari buruzko VI. Planari dagokionez (Gobernu Kontseiluaren 2011-12-13ko erabakia), txosten berezian jasotako 21 gomendioetako zein sartu diren planean, zenbaterainoko estaldurarekin edo indarrarekin sartu diren eta zein neurri eta/edo jarduketaren bidez zehaztu diren.
arlo handiei dagokienez,
alderdi hauei buruzko informazioa eskatu genion:
arteko edo gizarte-sareekiko koordinazioa hobetzeko garrantzizkotzat jotzen zituen beste edozein jarduketa, 2010eko urtarriletik gaur egunera
arte egindakoak.
Txosten hau a
maitu genuen egunean a
rtean ez genuen informazio hori jaso izanaren berririk.