2.2.9. Beste batzuk
2.2.9.1. "Lapurtutako jaioberriak"
2010. urtean, eta baita 2011n ere, era as
kotako eskariak iritsi dira A
rartekora joan den mendeko 60ko eta 70eko hamarkadetan jaiotako haurren ustezko lapurretei buruz publikoki salatutako egitateen inguruan. Modu partikular eta kolektiboan a
urkeztu dituzte, A
rartekoak iker ditzan, ondoko kexa hauek: a
dopzioei dagokienez a
lferrikako bilaketak egin dituztela osasun-artxibategietan edo gizarte-zerbitzu eskudunetan, informazio-hutsune handiak daudela zenbait historia klinikotan, hainbat paper-sorta galdu egin direla, erregistro-libururik ez dagoela hilerri batzuetan, eta a
bar. A
labaina, gaur egun a
dministrazioek a
rtxibatutako informazio hori bilatzeko lana egokiro egin ote duten egiaztatzeko jarduketez harago, A
rartekoak a
rlo horretan esku hartu duenean ere, egitate horiek a
rgitzeko dei egin zaien beste instantzia batzuek a
urkitu dituztenen a
ntzeko zailtasunak a
urkitu ditu. Nolanahi ere, eta kontuan hartuta egitate horiek erakunde honetan kezka berezia sortzen dutela, 1960ko eta 1970eko hamarkadetan jaioberriak beren a
ma biologikoengandik bidegabe banandu edo ebatsi zireneko egintzak a
rgitzen lagunduko duten neurrien premiari buruzko Arartekoaren 1/2011 Gomendio orokorra eman genuen ezagutzera uztailean.
Arartekoak ezin ditu ezagutu zigor-prozedura baten xede diren egitateak. Nolanahi ere, salatutako egitateen larritasunak eta garrantziak interpelatu egiten ditu A
rartekoaren modura eskubideak defendatzen dituzten erakundeak; hala, ezin gara geratu zirkinik egin gabe identitaterako eskubidea, jatorri biologikoa ezagutzeko eskubidea eta halako eskubide garrantzitsuak urratu direla ikusita eta ustez lege-prozedurak hautsita haurren a
dopzioei bide eman zitzaiela ikusita. Horregatik, ebazpenaren xedea da a
gerian jartzea, eginbidean dauden prozedura judizialak a
lde batera utzita, beharrezkoa dela jarduketa zehatzak a
bian jartzea egitateak xeheki ezagutzeko, kaltetuei ordaina emateko neurriak proposatzea, zer a
rau-aurreikuspen a
plikatu ziren a
ztertzea, garai hartatik egin diren a
rau-aldaketak as
ki ote diren baloratzea, eta, hala badagokio, lege-aldaketak proposatzea.
Azken batean, gomendioa iraganeko egitateei begira egin da, a
rgitu dadin, bai eta etorkizunari begira ere, halakorik berriro gertatzerik izan ez dadin ordutik jarri diren eta gaur egun indarrean dauden kautelazko neurriekin.
Azkenik, a
dierazi behar dugu hain zuzen ere prozesu judizialean dagoelako helarazi dugula gure kezka, bai eta gomendio horretan a
dierazi dugun iritzia ere, urtero Fiskaltzarekin egiten ditugun bileretan. Era berean, hurrengo bileretan jarraipena egingo diogu.
2.2.9.2. Onartzeko eskubidea
Abuztuan, Hirukide Euskadiko Kide Ugariko Familien Elkarteen Federazioaren salaketa bat a
gertu zen komunikabideetan, Bilboko ostalaritza-establezimendu batzuek sarrera ukatu zietelako seme-alabekin batera lokalera sartu nahi zuten pertsona batzuei. Ustez a
dinagatik onartzeko eskubidea urratu zela-eta zuzenean interpelatuta, horri buruzko ikerketa bat hasi genuen, ofizioz.
Jarduketa hori a
maitzeko dago oraindik, baina baiezta dezakegu ostalaritza-establezimenduen jarduera a
rautzen duten a
rloko legeek (Turismoa A
ntolatzeari buruzko 16/1994 Legeak establezimendu publikotzat hartzen ditu) debekatu egiten dutela edozein inguruabar pertsonal edo sozialengatik bereizkeriaz jokatzea halako establezimenduetan sartzen uzteko orduan. Inguruabar horien a
rtean sartutakotzat jo behar da a
dina, nahiz eta inguruabar pertsonal hori ez den berariaz jasotzen, Konstituzio A
uzitegiaren doktrinaren a
rabera. Ikus, bestalde, kontua ez dela haurrak eta nerabeak babestea —horien eskubideak Euskal A
utonomia Erkidegoko haurrak eta nerabeak zaintzeko eta babesteko otsailaren 8ko 3/2005 Legeak babestuko lituzke—, gurasoekin edo a
rduradunekin batera sartu baitziren.
Horrekin guztiarekin, eta Euskal A
utonomia Erkidegoko Justizia A
uzitegi Nagusiak urriaren 27ko 802/2004 Epaian hartutako irizpideari jarraituz, hau da, neurria diskriminatzailea izan den zehazteko orduan bereizi egin behar dela tratu berezia justifikatua dagoen edo ez Konstituzioaren eta legearen ikuspegitik onargarri diren kausen bidez, egiaztatu beharko da frogatu ote den lokalean tratu berezi hori ematea justifikatzen duten jarduerak egiten direla edo halako zerbitzuak ematen direla (legeria espezifiko batek babestuta), zer jarduera edo zerbitzu mota edo zein ordutegitan egiten den kontuan hartuta. Horri dagokionez, badirudi taberna eta kafetegiek ohikoa eta berezkoa duten jarduera ez dela berez nahikoa a
dingabeei tratu berezia emateko.
Nolanahi ere, ezin dugu a
haztu, Eusko Jaurlaritzako Turismo Zuzendaritzak ohartarazi digunez, merkatuan produktu turistiko berri bat a
gertu dela, soilik helduentzako pakete turistikoak eskaintzea, a
legia, eta hori bat datorrela sektorean gero eta espezializatuagoak diren eta merkatu-zoko segmentatuago batzuei zuzentzen zaizkien produktuak eskaintzeko joera progresiboarekin. Segmentazio horrekin bat datoz a
dministrazio turistiko ugari, eta koherentea da Turismoaren Mundu Erakundearen a
urreikuspenekin. Zehazki joera horren legitimitateari buruzko kontuetan geratu gabe, kezkagarriak iruditzen zaizkigu hori justifikatzeko baliatu diren a
rgudioak; izan ere, haurrak gehiegitan a
gerrarazten dira oro har bizikidetzarako mugarik eta portaera-eredu egokirik ez duten pertsona gisa, hezkuntza-sistema permisibo baten emaitza, bai eta ondoezaren sortzaile gisa ere, zeintzuetatik urrun egotea komeni den, gozatu a
hal izateko. Helduen a
rtean bezalaxe irudi horrekin bat egiten duten haurrak (edo familiak, nahiago bada) badirela ukatu gabe, ez zaigu bidezkoa iruditzen orokortzea. A
reago, gai horri dagokionez beste a
lderdi batzuk plantea litezke, esate baterako, a
isialdiko eredu eta a
lternatibekin loturikoak, haurren premiei dagokienez gure hiri eta herriek duten egituraketari loturikoak, haurren irudiari loturikoak, tolerantzia eta errespetuarekin loturikoak. Nolanahi ere, eta esan dugun bezala oraindik a
maitu gabe dagoen jarduketa bat denez, emaitzaren berri geroagoko txostenetan emango dugu.
2.2.9.3. Genero-indarkeriaren biktima diren emakumeen seme-alabak
Biktimatzat hartzea eta genero-indarkeriaren biktima diren emakumeen seme-alabei a
rreta ematea as
paldidanik da kezka-iturri erakunde honentzat. Irudipen zabalduena da kontu honetan "dena egiteko" dagoela, hala nola diagnostikorik oinarrizkoena (zenbat haurri buruz a
ri gara?), zuzeneko biktimatzat hartzeko beharra ("biktima dira, indarkeria erabiltzen den sistema batean bizitzeak haien garapenean eragina duelako" tesia "erasotzen ez dieten bitartean lekuko huts dira" tesiaren a
urka) eta indarkeriak banakoarengan dituen ondorioen ebidentzia. Diagnostiko hori oinarritzat hartuz, a
ho batekoa da beharrezkoa dela fronte guztietan a
urrera egitea: sentsibilizazioa, prebentzioa, esku-hartzea, erakunde a
rteko koordinazioa eta a
bar; dena dela, onartzen da, halaber, berriki izan direla itxuraz norabide egokia erakusten duten esperientzia batzuk.
Kezka horrekin bat egiten dute beste erakunde (batez ere Save the Children-ek helarazi digu interesa), instituzio eta profesional batzuek, eta, horien eskutik, errealitate horretara hurbildu eta xeheki ezagutzeko izan dugu a
ukera. Hortik gure ustez esanguratsuenak diren a
lderdiak nabarmenduko ditugu.
autonomikoetan presentzia urria dute oraindik "haurren eskubideek". Hain zuzen, entzun dira
ahotsak Emakumeen kontrako indarkeria matxista prebenitzeko eta biktima horiek
arreta eta oneratze osoa izateko Lege-proiektuaren gainean egindako ekarpenetan, lege osoan "haurren eskubideen" ikuspegia txertatzeko.
arazoa norainokoa den zehaztea. Lurraldearen
arabera oso modu desberdinean, lehen-mailako informazio-iturrietan
adierazle batzuk sartzen hasi dira, genero-indarkeriaren eraginpean zenbat seme-alaba dauden jakiteko.
agerikoa bada ere emakume horien seme-alabek, indarkeria horren eraginpean egote hutsagatik, ondorio "propioak" pairatzen dituztela (ikus horri buruz Save the Children-ek egindako txostenak),
amak pertsona eta emakume gisa paira ditzakeenak
alde batera utzita, oro har ez dira zuzeneko biktimatzat hartu ohi.
ari den, eta, ondorioz, haur horien sufrimenduarentzako erantzun espezifiko egokienak egituratuko liratekeela,
amekin esku-hartzeak haiengan zeharka izan dezakeen eraginaz harago. Oraindik nahiko uste zabaldua da
ama oneratze hutsak ondore onuragarria izango duela seme-alaben egoeran, eta, ondore onuragarri hori eztabaidaezina izanik ere, batzuetan ez da nahikoa. Beharrezkotzat jotzen den esku-hartzeak barne hartu beharko lituzke emakumea oneratzeko jarduketak,
adingabea oneratzekoak eta familia-sistema oneratzekoak (rolak,
agintaritza eta
abar), ez baita
arraroa hori ere nahasirik egotea.
Adingabeentzat garrantzi handia dute ezartzen diren neurri zibilek (etxebizitzaren erabilera, zaintza eta babespea, bisita-araubidea...); horretarako, Talde Psikosozialen txostenak hartzen dira kontuan. Talde horiek ezin dute beti balorazio xehe bat egin haur horien egoeraren inguruan.
atalean
aipatzen den bezala, esku-hartze hauek
agertzen dizkigute:
1. A
rabako Foru A
ldundiko Emakumeen Batzordea:
Adingabeak zaintzeko baliabideak,
amak haien kargu egiterik ez duenerako,
arreta jasotzen
ari delako, gestioak egiten
ari delako eta
abar. (Lore-maitia haurtzaindegia guraso bakarreko familientzat, AGLEk kudeatua).
arreta psikologikoa emateko programa, genero-indarkeriaren biktimei
arreta psikologikoa emateko programaren barrukoa (Zutitu erakundearen
ardurapean): Lehenik
amarekin egiten da lan, eta esku-hartzeak irauten duen bitartean,
amak irizten badio
adingabeei ere erasan diela tratatu egiten dira. 2010ean, 61
adingaberi eman zitzaien
arreta, eta emakumeei, berriz, 500 baino gehiagori.
2. Familian esku hartzeko programa, emakumeen a
urkako etxe barruko indarkerian espezializatua. Bizkaiko Foru A
ldundiko Emakume eta Familien Zerbitzua.
Programa berritzailea da (2006an a
biatu zen), hartzaileen profilagatik; izan ere, emakume horiek erasotzailearekin bizi dira, bai oraindik ez dutelako hartu hausteko erabakia, bai hautsi bazuten ere berriro harekin bizitzen jarri direlako eta indarkeriak bere hartan jarraitzen duelako.
Programaren xedea da emakume horiei espazio bat ematea hausnartzeko eta a
dierazteko, erabakiak hartzeko eta emozionalki oneratzeko prozesuan laguntzeko. Helburu hauek ezarri dira: segurtasun-plana egitea, a
utoestimua eta jabekuntza hobetzea, gizarte-sarea berrezartzea eta erasotzailearekiko mendekotasun-egoerari eusten dioten sinesteak eta jokabideak a
ldatzea.
Zeharka esku hartzen da a
dingabeekin, a
marekin egiten den esku-hartzearen bidez, harekin esku hartzeko programaren barruan a
maren esparrua kontuan hartzen den neurrian; hain zuzen, psikologia- eta hezkuntza-arloko jarraibidek ematen zaizkie, lotura indartzeko eta seme-alabei gertatzen a
ri denaren berri emateko.
Adingabeekin berariaz esku hartzea:
agertzen dira hainbat
aldagairi dagokionez, hala nola: erresilientzia-gaitasuna, erreferentziazko pertsonekiko
atxikimendua edo familia/harreman-sare zabala.
Amak kontatutakoa oinarritzat hartuz
aktibatzen da (hasiera batean,
adingabeak ez dira joaten zerbitzura, ikastetxean, haurtzaindegian eta
abar egon behar izaten dutelako), eta beti haren
adostasunarekin.
autoestimua hobetzea; harremanetarako gaitasunak; elkarguneetako eta epaitegietako bisitetarako prestatzea, eta
abar.
adierazpena, zinema...), eta beste baliabide batzuekin koordinatuta.
3. Egonaldi ertain eta luzeko bizitegi-programa. Bizkaiko Foru A
ldundiko Emakume eta Familien Zerbitzua
Aldi baterako harrera-baliabidea (batez besteko egonaldia: bi urte inguru), emakumeen a
utonomia sustatzeko; horren bidez, hausnartzeko espazio bat ematen zaie, zer nahi duten eta zer egin dezaketen zehaztu a
hal izan dezaten.
Adingabeekiko esku-hartzeari dagokionez:
adingabe horiek, indarkeriaren eraginpean egoteagatik pairatu dituzten ondoreez gain: bizilekuz eta herriz
aldatzen direla, beste familia batzuekin bizitzen jarri direla, desagertu egin dela
aitaren/gizonaren irudia, beren etxetik "premiaz" irten behar izan dutela...
amaren bidez; izan ere,
amarekin egiten lan: bere seme-alaben sufrimendua uler dezala; lotura indartzea, hondaturik egoten baita; eredua egiteko jarraibideak eta hazierarako trebetasunak.
arabera egiten du
aurrera: 1)
adingabearen harrera eta egoera material eta emozionalaren balorazioa (amarenarekin batera); 2)
amaren eta seme-alaben egokitzapenari, ohiturei, harremanei eta
abarrei buruzko behaketen erregistroa; 3) esku hartzeko banakako planaren definizioa; 4) beharrezkotzat jo den eremuetan esku hartzea (eskola-laguntza —amari bere egitekoa kendu gabe, baina bai lagunduz—,
aisialdiko eta
astialdiko laguntza, laguntza psikopedagogikoa —autoestimua, jokabidea
aldatzea, eredua egitea—; jokabide oldarkorren prebentzioa, kontsumoen prebentzioa, eta
abar); 5) irteera: unea prestatzea, lagun egitea beste baliabide batzuetara
aldatzean (hezkuntza-arlokoak, osasun-arlokoak eta
abar), eboluzioa baloratzea eta
amari jakinaraztea.
EAEn emakumeei a
rreta emateko sistemaren bidez (hor egituratzen baita dagoen a
purra) a
dingabe horiei ematen zien a
rretak elementu komun hauek ditu: berri samarra dela (2006tik a
urrera), eta nagusiki bizitegi-baliabideetan dauden emakumeen (ez dira iristen emakumeen % 10era) seme-alabei ematen zaiela a
rreta eta ez hainbeste etxebizitza a
utonomoetan edo beren baliabideekin eta beren sare zabaletik bizi diren emakumeen seme-alabei. Horrek a
uzi hau pizten du: nola ziurtatuko zaien beste haur horiei harrera-baliabideetatik igarotzen direnei eskaintzen zaienaren a
ntzeko estaldura dituzten beharrei erantzuteko. Nolanahi ere, uste dugu a
urreko paragrafoetan a
zaldu dugun a
rretak balio dezakeela Euskal A
utonomia Erkidegoan genero-indarkeriaren egoerak salatzeko edozein a
dministrazio publikotara jotzen duten emakumeen seme-alabak nola ikusarazi (eta, beharrezkoa izanez gero, a
rtatu) beharko liratekeen a
zaltzeko parametro gisa. Badira, bestalde, zenbait lan-esperientzia oso interesgarri tokiko esparruan edo, nahiago bada, emakumeak dauden lurraldean bertan egindakoak (ikus Aragoiko Emakumearen Institutua).
2.2.9.4. LGTB neska-mutilak
Erakunde honek as
kotan a
dierazi du joera homosexuala (gay eta lesbianak) edo bisexuala edo transgenero edo transexual identitatea (aurrerantzean, lgtb) duten nerabe as
koren egoeraren gaineko kezka; izan ere, egunero bizi dituzte familian, eskolan edo gizartean beren errealitatea ez onartzearekin eta, a
reago, a
rbuiatzearekin loturiko egoerak.
Nahiz eta a
urten a
uzi honen inguruan banakako kexak jaso ditugun, erakundeak lgtb pertsonen eskubideak defendatzeko lanean diharduten taldeekin duen harremanak bide ematen digu gaur egungo a
razo kezkagarrienetako batzuk ezagutzeko.
Horri dagokionez, Gehitu elkarteak a
dierazi zigun kezkatuta zegoela, sexu-joera edo genero-identitateari dagokionez portaera desberdina duten neska-mutilek eskolan as
kotan babesik a
urkitzen ez zutelako. Elkartea, jazarpen homofobikoaren biktima ziren a
dingabe batzuen gurasoek hainbat salaketa ipini zituztela eta, hasia zen a
rlo horretan lanean, eta A
rartekoaren esku-hartzea eskatu zuen, zeuden protokoloak hobetzeko, bai eta irakasleak eta ikastetxeetako zuzendaritza-taldeak prestatzeko ere.
Rainbow proiektua a
urkezteko Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarekin egindako bilera batean, kezka horien berri eman genion, eta, horrez gain, a
dierazi genion beharrezkoa zela neurriak hartzea, irakasleek a
uzi horren gainean zuten ezagutza hobetzeko eta eskolako jazarpenari a
urre egiteko zeuden protokoloen a
plikazioa hobetzeko, jazarpen homofobikoaren a
ldagaia ere kontuan hartuta, zenbaitetan oharkabean pasatzen baita helduen a
rtean. Bilera horren ondotik, jakin dugu Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak eskola-jazarpenaren a
urkako protokoloan jazarpen homofobikoa detektatzeko tresnak gehitzea planteatu duela a
niztasun a
fektibo-sexuala kudeatzeko lan-planean, eta, horrez gain, irakasleekin prestakuntzaren ildoan lan egitea proposatu duela, ikasgeletan halako kasuak hobeto detektatzeko.
Arartekoarentzat, lehentasunezko helburua da hezkuntza-erakundeek beharrezko estrategiak jorratzea, eskola leku ziur bat izan dadin, non a
dingabeei joera sexuala eta genero-identitatea modu as
ke eta bete-betekoan garatzeko babesa bermatuko zaien. Uste osoa dugu eskola gizarteratzeko eta balioak transmititzeko eragile nagusietako bat dela, eta, beraz, erakunde honek lehentasunezkotzat dauka a
halegina egitea ez soilik jazarpen homofobiko eta transfobikoa ikusarazteko eta jorratzeko, baizik eta baita a
niztasun a
fektibo-sexualak dakarren a
berastasuna a
itortuko duen eta sexu-joeraren eta genero-identitatearen a
niztasuna erabat onartuko duen gizarte bat lortzeko oinarriak haurtzarotik ezarriko dituen hezkuntza-mota bat garatzeko ere. Helburu horiek lortzea izan da urteetan material didaktikoak prestatzeko egin den lanaren xedea; 2011n, lan horren erakusgarri garrantzitsuena Rainbow proiektua izan da —horren berri 6.4. puntuan emango dugu—.