1.2.3. Osasuna
Osasunaren a
rloan erabilgarri dauden a
dierazle gehienek osasunik ezaren espresiorik larrienari egiten diote erreferentzia: heriotza. Erikortasunari buruzko zenbait datu daude baina horiek baliatuz ezin da fenomenoaren dimentsioaren eta ezaugarrien ikuspegi osoa eduki. Edonola ere, a
rgi dago euskal gizartea osasun eredu moderno baten barruan dagoela eta a
razorik larrienak erikortasunari lotuta daudela, ez horrenbeste heriotzari lotuta. Zorionez, heriotza-tasa benetan baxua da, batez ere, gazteenen a
rtean.
Esan dugun moduan, EAEko haurrek osasun egoera bikaina daukate, a
zken urteetan hobetu egin dena. Horren a
dierazle bat haurren heriotza-tasa da, Europako tasaren (% 4,7) eta Espainiako tasaren (% 3,31) a
zpian dagoena: bizirik jaiotzen diren 1.000 pertsona bakoitzeko, 2,91 hiltzen dira urte bat bete a
urretik.
18 urte baino gazteagoak diren a
dingabeen a
rtean heriotza kausa nagusien a
raberako heriotzaren egitura a
ztertuz gero, funtsezko desberdintasunak a
ntzeman daitezke bizitzaren etaparen a
rabera. 0 urtetan heriotzen % 80,8k ziklo perinataleko gaixotasunekin eta jaiotzetiko malformazioekin zerikusia dauka, urte bat pasa eta gero kanpoko heriotza kausek garrantzia bereganatzen dute (istripuak eta traumatismoak) eta heriotzen erdia baino gehiago eragiten dituzte (% 55,9 15-17 urteko tartean).
Neurri handi batean, erikortasunaren ezaugarriek heriotza-tasan a
ntzemandako joera baieztatzen dute. Dena den, a
intzat hartu behar da a
rnas sistemaren eta digestio-aparatuaren gaixotasunek garrantzia bereganatu dutela haurren osasun a
razo as
koren eragile gisa.
Ohitura osasungarriei dagokienez, esan dezakegu, oro har, elikadura-ohiturak osasungarriak direla eta gizentasun portzentajeak (% 5,1) beste a
utonomia erkidegoekin eta estatuko (% 9) bataz bestekoarekin a
lderatuz a
rgi eta garbi baxuagoak direla. Kirola eta a
riketa fisikoaren harira, 1-15 urte bitarteko euskal populazioak ez du inolako a
riketa fisikorik egiten a
isialdian. Errealitate hori nabarmenagoa da nesken a
rtean eta gorantz doa nerabezaroan sartu a
hala.
Eusko Jaurlaritzak substantzia psikoaktiboen kontsumoaren inguruan urtero jasotzen dituen datuei jarraiki, a
lkohola, tabakoa eta legezkoak ez diren beste substantzia batzuen kontsumoa nerabeen a
rtean zabaldu den errealitate bat da. A
lkohola eskuragarrien dagoen substantzia izateaz gain, gehien kontsumitzen dena da (11-17 urte bitarteko euskal populazioaren % 20k a
lkohola kontsumitzen du as
tero eta portzentajea handituz doa a
dina handitu a
hala; 17 eta 18 urte dituztenen a
rtean, % 52k kontsumitzen du). Horrez gain, oro har uste dute a
lkohola ez dela gainontzeko substantziak bezain kaltegarria. 11-17 urte bitarteko nesken % 12,3k eta mutilen % 6,4k egunero erretzen du, nerabeen % 60k tabakoa larria edo oso larria dela uste duen a
rren. A
zkenik, % 71k uste du cannabisa kontsumitzea larria edo oso larria dela eta portzentajea handitu egin da a
zken urteetan, beraz, ematen du gaur egungo nerabeek ezagutzen dituztela horrek dakartzan a
rriskuak.
14-17 urteko gazte euskaldunen % 30,2k erabateko sexu-harremanak eduki du eta lehenengo erabateko sexu-harremanaren bataz besteko a
dina 15 urtekoa da. Ematen du, oro har, nerabeek a
ntisorgailuak ezagutzen dituztela, batez ere, preserbatiboa. Hala ere, ikerketaren a
rabera ohikoena da haurdunaldia saihesteko erabiltzea eta ez horrenbeste sexu-transmisiozko gaixotasunen a
urrean babesteko; izan ere, normalean horien eragina ez daukate gogoan. Sexu harremanak eduki dituzten euskal gazteen % 92k segurua den a
ntisorgailua erabili du; hala ere, ezin dugu a
haztu EAEko 14-17 urte bitarteko gazteen % 2,4 haurdun egon dela edo norbait haurdun utzi duela.