Ararteko

ARABA

ADAP

1. Erakundearen eginkizuna

ADAP askatasunaz gabetu dituzten pertsonen egoeraz kezkatuta dauden pertsonen talde batek 1991. urtean sortutako elkarte bat da. Haren jarduera, batez ere, Arabako espetxean dauden emakume presoei zuzenduta dago, esparru juridiko eta sozialean laguntza pertsonala eta aholkularitza emanez.

2. Espetxean esku hartzeko proiektuaren helburua

Emakume presoei giza laguntza edo laguntza pertsonala ematea espetxean dauden bitartean.

Ahalduntzea eta emakume horiek gizartean erabat txerta­tzen lagunduko duten gizarteratze positiboko gaitasunak sustatzea.

Espetxearen barruan kultura- eta terapia-jarduerak antola­tzea.

Presoen giza eskubideek eta eskubide juridikoek aurrera egin dezaten borrokatzea.

3. Esku hartzen duen espetxea

Arabako espetxea.

4. Esku-hartzea hasi zen urtea

Esku-hartzea 1991. urtean hasi zen.

5. Proiektuan lan egiten duten langileak

Egun sei pertsonak hartzen dute parte. Parte hartu nahi duten boluntario gehiago daude, baina, oraindik espetxean sartzea baimendu ez zaienez, ezin dute egin.

6. Asteko esku-hartzearen ordu kop./egun kop.

Guztira bi orduz esku hartzen da, astean behin. Horrez gain, noizean behin emakumeentzako hainbat jarduera eramaten dira aurrera, adibidez, kontzertuak, kontakizun laburren lehiaketa, Gabonetako eta Gasteizko jaietako oparien banaketa, etab.

7. Iaz arreta jaso zuen pertsona kopurua

Astean behin (astelehenetan) bi orduz harremanetan jartzen gara Arabako espetxeak duen emakumeen moduluarekin. Astean artatzen ditugun emakumeen batez bestekoa 5 da, eta 2011. urtean erregistratutako komunikazioak guztira 44 izan dira.

8. Arreta jasotzen duen taldean patologia mentala duten pertsonen kopurua (jakinez gero)

Ez dakigu.

9. Gaixo horiei arreta emateko aurreko galdeketan antzemandako premiek jarraitzen al dute?

(AURREKO GALDEKETA)

Gure ustez, nahitaezkoa da banakako arreta gehiago egotea, medikazioarekin hasterakoan aldez aurretiko diagnostiko egokia egitea, eta medikazioa eman ostean jarraipena egitea, baita psikofarmakoen administrazio onaren eta erabilera onaren kontrola ere.

Horrez gain, gure iritziz, osasun-laguntzak eta tratamendu psikofarmakologikoak arreta psikoterapeutiko paraleloa eduki beharko lukete.

10. Ba al duzu Espetxeetan Buruko Gaixoei Arreta Integrala Emateko Esparru Programaren berri?

Bai, badugu horren berri, baina ez dakigu Arabako espetxean aurrera eramaten ari diren.

11. Ba al dakizu erabiltzaileren bat aipatu programaren barruan ote dagoen?

Ez dakigu zein den komunikazioan aritzen garen emakumeen diagnostiko klinikoa, ezta izan ditzaketen patologien ondoriozko tratamenduak ere, konfidentzialtasunagatik.

12. Aipatu programaren aplikazioak espetxean dauden buruko gaixoen arreta hobetu duela uste al duzu?

Buruko gaixotasunak dituzten presoei behar bezalako tratamendurik ez ematea eta jarraipenik ez egitea espetxeetan jazotzen den errealitate bat da. Ez dakigunez Arabako espetxean gauzatu den, ezin ditugu programa horren emaitzak baloratu.

13. 2011ko uztailean espetxe-osasuna Osakide­tzara transferitu zen. Igarri al duzu aldaketarik transferentziaren ondorioz zure erakundeak arreta ematen dien buruko gaixotasunak dituzten pertsonen arretaren inguruan?

Ez dakigu gure emakumeetako zenbati ematen zaien arreta buruko osasun arazoak direla-eta.

14. Osasun gaien inguruan Espetxe Erakundeetatik Osakidetzara egindako transferentzia partzialak gaixo horien arreta epe ertainean edo luzean hobetuko duela uste al duzu?

Oro har, oso positibotzat jo dugu Osakidetzara egindako transferentzia eta uste dugu gaixoen arreta oro har hobetuko duela.

HIESAREN KONTRAKO BATZORDEA

1. Erakundearen eginkizuna

Arabako Hiesaren Kontrako Batzordea gizarte ekintzako irabazi asmorik gabeko erakunde bat da eta honako hau egiten du:

Herritarrei GIB-Hiesaren berri eman eta gaiaren inguruan heztea.

Hedatzea saihestea.

GIB duten eta etxerik ez daukaten, preso dauden, prostituzioan aritzen diren edota gizarte-bazterketako egoeran dauden pertsonen gizarteratzea ahalbidetu eta erraztea arreta, laguntza eta konpainia emateko gizarte- eta hezkuntza-programak garatuz.

Bidezkoak ez diren gizarte-errealitateak aldatzea.

EKINTZA ILDOAK:

GIB-Hiesari buruzko prebentzioa, informazioa eta hezkuntza.

GIB-Hiesak ukitutako pertsonentzako arreta.

Gizarte-bazterketako egoeran dauden, etxerik ez daukaten edo askatasunaz gabetu dituzten pertsonentzako egoitza-proiektuen eta okupazio-zentroen kudeaketa.

Artatzen ditugun pertsonentzako orientazioa, aholkulari­tza, jarraipena, konpainia eta hezkuntza-laguntza.

Gizarte-bidegabekeriei buruzko sentsibilizazioa eta kontzientziazioa.

Gizarte eskubideen aldarrikapena.

Arabako Hiesaren Kontrako Batzordearen ekintzak zuzen­tzen dituzten balioak laguntza, autonomia, kontzientzia kritikoa, berdintasuna eta partaidetza dira. Pertsona gure gizarte ekintzaren erdigunea da: pertsona bakoitzaren garapen integrala sustatzen dugu, begirunea, hurbiltasuna eta arretaren kalitatea oinarri hartuta.

2. Espetxean esku hartzeko proiektuaren helburua

Bost ekintza-esparru garatzen ditugu:

Askatasunaz gabetu dituzten pertsonentzako abegi-baliabideak (4 abegi-etxe) kudeatzea. Esparru horren helburu orokorrak honakoak dira:

Espetxeko barneratuentzako –gizonezkoentzako– abegi-helbide bat ahalbidetzea, beste abegi-aukerarik ez daukatenean, bai haien ohiko bizilekua urrun dagoelako (beste probintzia edo beste herrialde batean bizi dira) bai familia-loturarik ez daukatelako edo horiek oso desegituratuta daudelako.

Gizabanakoaren jendetasuna sustatu nahi duen hezkuntza-ekintza baten bidez, askatasunaz gabetu dituzten pertsonak gizarteratzen laguntzea.

“BesarkadaEtxea” abegi-baliabidean GIB-Hiesa daukaten eta askatasunaz gabetu dituzten pertsonak era integralean artatzea eta kartzelatik ateratzen laguntzea. Probintziako zerbitzu soziosanitarioen sarearen barruan kokatuta dago, GIBek infektatuta dauden, gaixotasunaren aldi aurreratu batean dauden eta/edo bizitza autonomo bat egiteko edo familia-nukleoan arreta jasotzeko gizarte-, familia- eta ekonomia-estaldura nahikorik ez daukaten pertsonentzako baliabide espezifiko gisa. Helburu nagusia da egoiliarrak haien premia fisiko-biologikoei, kognitiboei, emozionalei eta sozialei erantzun bat ematen dien testuinguru batez hornitzea, haien berregituraketa eta oreka pertsonal eta soziala sustatzeko, baita ahal den kasuetan gizarteratzea eta laneratzea susta­tzeko ere. Dituen 14 plazetatik 3 euren osasun-egoera larriaren ondorioz Langraiz Okako kartzelatik atera diren pertsonei zuzenduta daude.

Laguntza-talde baten bidez, Langraiz Okako espetxean (Araba) boluntarioen zenbait ekintza garatzea. Esparru horren helburu orokorrak honakoak dira:

Zigor askatasun-gabetzaile bat betetzen ari diren pertsonekin topaketa zuzena ahalbidetzea, erkidegoarekiko eta haren baliabideekiko loturak mantendu eta indartzeko asmoz.

Informazioa eta aholkuak ematea, presoen eskaeretarako esku-hartze egokiena bideratzea, eta espetxe barruko esparruan egoera ahulenak (GIB-Hiesak edo beste patologia ba­tzuek ukituak, drogen mendekoak, atzerritarrak, emakumeak eta kanpoan laguntza-baliabiderik ez daukaten pertsonak) artatzea.

Laguntza- eta tutoretza-programa espezifikoen bitartez, askatasunaz gabetu dituzten pertsonen laneratzea sustatzea.

Laguntza Juridikorako Programaren bidez, zigor- eta espetxe-gaietan aholkuak ematea. Programaren helburuak honakoak dira:

Arabako Hiesaren Kontrako Batzordearen proiektuen erabiltzaileei zigor- eta espetxe-arloan laguntza eta aholkularitza juridikoa ematea, bereziki “Langraiz Okako espetxeko barneratuentzako laguntza, topaketa eta esku-hartze taldea” eta “Presoentzako abegi-etxeak” erabiltzen dituztenei.

Aipatutako erabiltzaileak gizarteratzen eta diziplinarteko arreta ematen laguntzea, elkarteko boluntarioen taldearekin eta profesionalekin proiektuen eguneroko ekintzan parte hartuz eta behar den legezko orientazioa emanez, pertsona guztien giza eskubideen sustapena eta errespetua zaintzeko asmoz.

3. Esku hartzen duen espetxea

Arabako espetxea.

4. Esku-hartzea hasi zen urtea

1993.

5. Proiektuan lan egiten duten langileak

20 profesionalek (hezitzaileak, gizarte-langileak, etab.) eta
25 boluntariok.

6. Asteko esku-hartzearen ordu kop./egun kop.

Abegi-baliabideetako arreta egunerokoa da urte osoan. Boluntarioei dagokienez, boluntario bakoitzeko batez bestekoa asteko 4 ordukoa dela kalkula daiteke.

7. Iaz arreta jaso zuen pertsona kopurua

150.

8. Arreta jasotzen duen taldean patologia mentala duten pertsonen kopurua (jakinez gero)

50.

9. Gaixo horiei arreta emateko aurreko galdeketan antzemandako premiek jarraitzen al dute?

(AURREKO GALDEKETA)

Beharbada erantzun bat baino ez dago: erkidegoan burutik gaixo dauden presoei zuzendutako abegi-baliabideen sorrera sustatzea.

Funtsean esku-hartze penalaren eragin desgizarteratzaile edo estigmatizatzailea saihestu nahi da, presoaren eta erkidegoaren arteko harreman aktiboa bultzatuz, askatasunaz gabetu duten pertsona berriro ere gizartean sartuz eta barneratuaren gizarte-harremanak berrezarriz. Kartzelak ezin dio pertsonari kalte egin, erkidegotik bakandu, haren desgizarteratzea eragin edo haren premiak alboratu ikusezintasun-hormen barruan ezkutatuz, eta ez du hori egin behar. Iriz­pide horiei jarraiki, burutik gaixo dagoen presoa erkidegoko gizarte- eta osasun-baliabideak dituen esparru ireki batean artatu behar da.

Arabako lurraldeko errealitatea aztertzen badugu, honakoa utz dezakegu agerian:

Probintzia horretan dago kokatuta Langraiz Okako espetxea; 650 gizon eta 60 emakume hartzen ditu barne gutxi gorabehera. 80ko hamarkadatik aurrera talde horri abegi egiteko eta berriro gizarteratzeko premiei erantzuteko abegi-baliabideak sortuz joan dira. Gaur egun, espetxetik egunero ateratzeko erregimen batean dauden edo baldintzapeko askatasuna daukaten barneratuei abegia eta hezkuntza-programa bat ematen dizkieten sei abegi-etxe daude1. Hala ere, baliabideen ezaugarrien ondorioz (ez daukate osasun-bitarteko espezializaturik), ez dituzte buruko gaixotasun larri bat duten pertsonak hartzen.

2011. urtean aurreikusi da Arabako espetxe berria, Langraiz Okatik 3 kilometrora kokatuta, eraikita egongo dela. 1000 pertsona giltzaperatzeko ahalmena edukiko du, eta espero daiteke gaur egungo egoera larritu egingo dela, erkidegoan abegi-baliabide berririk eta bereziki gaixotasun fisiko edo buruko gaixotasun larriak dituzten barneratuak artatzeko baliabiderik sortzen ari ez direlako.

Egoera hori erakunde askok (Arabako Hiesaren Kontrako Batzordea, Kartzela Pastoraltza edo Salhaketa) salatu dute, baina era berean oso ahaztuta dago, presoek estigmatizazioaren eta ikusezintasunaren aurrean bereziki ahula den taldea osatzen baitute. Horren ondorioz, badira 10 urte gizartearen eta osasunaren arloko erakunde eskudunei (Arabako Foru Aldundia eta Eusko Jaurlaritzari) proposatzen zaiela patologia fisiko eta buruko patologia larriak dituzten gaixoak izateagatik kartzelatik atera behar diren barneratuak arta­tzeko zentro espezializatu bat sor dezatela. Gizarte-eskaera horri erantzunez, 2008ko martxoaren 31n Arabako Biltzar Nagusietan talde politiko guztiek mozio bat (6/2008) onartu zuten. Horren bidez, “gaixotasun oso larriak eta sendaezinak dituzten zigortuentzako zentro espezializatua” sortzea proposatu zen. Zehazki, testu horretan biltzar nagusiek “Arabako Foru Aldundiari eskatzen diote, Bizkaiko eta Gipuzkoako ­Aldundiekin eta Eusko Jaurlaritzako Justizia, Lan eta Gizarte Segurantzako Sailarekin batera, serio azter dezan gaixotasun oso larriak eta sendaezinak dituzten eta Langraiz Okako Espetxean diren eta espetxe-onuraz baliatu daitezkeen zigortuentzako zentro espezializatua sortzeko aukera”. Halaber, eskatzen dute zentro hori erabakitzen duten bitartean “arrazoi humanitarioak eta pertsona horien duintasuna dela-eta, gaur egun diren gizarte-baliabideak zabaldu ditzan, Langraiz espetxean diren eta duten azkenburuko gaixotasuna dela-eta dagoeneko ditugun gizarte-baliabideetan sartu ezin diren espetxeratuentzat”. Gaur egun ez da horri buruz ezer egin.

Galdera begi bistakoa da: zenbat itxaron beharko da buruko gaixotasun edo gaixotasun fisiko larri bat daukaten pertsonek erkidegoan behar bezalako arreta jasotzeko? Neuropsikiatriako Espainiako Elkartearen XX. Kongresuko ondorioak eta gomendioak jasotzen dituen agirian (2003, 64) adierazi da espetxean dauden buruko gaixoen kopurua handitzeak honakoa dakarrela: “erkidego-esparruko sare normalizatuan buruko osasuneko baliabide egoki eta zehatzak eskuragarri egon ezean, baztertu eta marjinatzen duen zoroetxe-lagun­tzaren azpikultura berriro garatzeko arriskua, oraingo honetan esparru judizialetik, delituak egin dituzten eta buru-nahasmendu larriak dauzkaten herritarrentzat”. Gure egiaztapenaren arabera, arazoa erkidegoko gizarte- eta osasun-esparruan dago bereziki, ez bakarrik esparru judizialean. Gizarte Ongizateko Sailek ez dute gaixo horiek artatzeko baliabide egokirik sortzen. Bestalde, badirudi osasun-esparruan gaixo jakin batzuk nahita ahazten dituztela, osasun-sistema arrunterako erosoak ez direlako (gogora dezagun nortasun-nahasmenduak, patologia dualak edo droga-mendetasunak dituzten gaixoez ari garela) edo esparru soziosanitario izenekoa ameskeria bat delako, aurrekontuarekin lotutako kontuen ondorioz edo koordinazio zuzen eta eraginkor bat gara­tzeko axolagabetasunaren ondorioz.

10. Ba al duzu Espetxeetan Buruko Gaixoei Arreta Integrala Emateko Esparru Programaren berri?

Ez.

11. Ba al dakizu erabiltzaileren bat aipatu programaren barruan ote dagoen?

Ez.

12. Aipatu programaren aplikazioak espetxean dauden buruko gaixoen arreta hobetu duela uste al duzu?

Ez.

13. 2011ko uztailean espetxe-osasuna Osakide­tzara transferitu zen. Igarri al duzu aldaketarik transferentziaren ondorioz zure erakundeak arreta ematen dien buruko gaixotasunak dituzten pertsonen arretaren inguruan?

Ez.

14. Osasun gaien inguruan Espetxe Erakundeetatik Osakidetzara egindako transferentzia partzialak gaixo horien arreta epe ertainean edo luzean hobetuko duela uste al duzu?

SALHAKETA ARABA

1. Erakundearen eginkizuna

Espetxeko bizi-baldintzak publikoki eta juridikoki salatzea, askatasunaz gabetu dituzten pertsonentzako baliabide erabilgarriak sustatu eta/edo antolatzea…

2. Espetxean esku hartzeko proiektuaren helburua

Printzipioz, elkartea berez ezin da espetxean jarduerak egitera sartu, baina Salhaketa-Arabako kideak aholkularitza juridikoko bisitak zein laguntza soil eta/edo euskarri solidarioko bisitak egitera joaten dira. Azken horien helburua gizarte-laguntzaren eta espetxe-zuzenbidearen inguruko kontu guztiei buruzko aholkularitza soziala eta juridikoa da. Posta eta/edo telefono bidez ere egiten da aholkularitza.

3. Esku hartzen duen espetxea

Funtsean, Araba I espetxean.

4. Esku-hartzea hasi zen urtea

Aholkularitza-jarduera hori 1990. urtetik funtzionatzen ari da etengabe.

5. Proiektuan lan egiten duten langileak

Prestakuntza juridikoa eta lanaldi erdiko kontratu bat dauzkan pertsona batek eta 5 boluntariok.

6. Asteko esku-hartzearen ordu kop./egun kop.

Abokatua hilean behin joan ohi da espetxera, eta 3 edo 4 orduz geratzen da mintzategian zenbait preso bisitatzen. Boluntarioetako bi hilean behin joaten dira mintzategietan bisitak egitera. Posta eta/edo telefono bidezko arreta astelehenetik ostiralera egiten da, goizeko ordutegian, elkartearen lokaletan.

7. Iaz arreta jaso zuen pertsona kopurua

40 pertsona inguru, aurrez aurreko arreta, posta bidezkoa eta telefono bidezkoa barne.

8. Arreta jasotzen duen taldean patologia mentala duten pertsonen kopurua (jakinez gero)

9. Gaixo horiei arreta emateko aurreko galdeketan antzemandako premiek jarraitzen al dute?

Bai.

(AURREKO GALDEKETA)

Askotan diagnostiko falta batetik abiatzen dira: lehen begiradan pertsona horri zerbait gertatzen zaiola antzematen da, baina ez dauka hori dioen txostenik.

Jadanik diagnostikatutako pertsonei dagokienez, ez dago arreta pertsonalizaturik, ezta haien tratamendu klinikorako beharrezkoa den jarraipenik ere.

ANTZEMANDAKO BESTELAKO PREMIAK:

Patologia duala daukaten preso izugarri gazte ugari daudela antzeman da, nolanahi ere 30 urtetik beherakoak.

10. Ba al duzu Espetxeetan Buruko Gaixoei Arreta Integrala Emateko Esparru Programaren berri?

Badakit Espetxe Erakundeek pixkanaka ezarriko dela iragarri dutela, baina ez dakit zein den haren benetako aplikazioa Araba I espetxean.

11. Ba al dakizu erabiltzaileren bat aipatu programaren barruan ote dagoen?

Haietako inork ez du hori adierazi.

12. Aipatu programaren aplikazioak espetxean dauden buruko gaixoen arreta hobetu duela uste al duzu?

Oraingoz ez dugu igarri arretaren funtsezko hobekuntzarik.

13. 2011ko uztailean espetxe-osasuna Osakide­tzara transferitu zen. Igarri al duzu aldaketarik transferentziaren ondorioz zure erakundeak arreta ematen dien buruko gaixotasunak dituzten pertsonen arretaren inguruan?

Transferentziak ez du oraingoz funtsezko aldaketarik ekarri buruko osasunaren esparruan.

14. Osasun gaien inguruan Espetxe Erakundeetatik Osakidetzara egindako transferentzia partzialak gaixo horien arreta epe ertainean edo luzean hobetuko duela uste al duzu?

Gure iritziz, epe ertainean transferentziak gaixo horientzako arretaren hobekuntza ekarri behar du.

BIZKAIA

ADSIS BESTALDE

1. Erakundearen eginkizuna

Gure egitekoa gizarte bidezkoago eta solidarioago bat eraikitzea da, pertsona eta talde txirotu eta baztertuen sustapen integralaren bidez. Eginkizun hori hurbileko harremanean, laguntzan eta zerbitzu eraginkorrean oinarritutako banakako eta taldeko garapeneko prozesuen bidez gauzatzen dugu.

2. Espetxean esku hartzeko proiektuaren helburua

Askatasunaz gabetuta dauden edo egon diren pertsonei eta haien arazo orokorrei erantzuna eman nahi diegu, bereziki haien “benetako gizarteratzerik eza” eragiten dituzten kausetan arreta jarriz. Programa horren bitartez gizarteratze hori ekiditen duten oztopoak minimizatu nahi ditugu.

3. Esku hartzen duen espetxea

Zaballan eta Basaurin.

4. Esku-hartzea hasi zen urtea

1992.

5. Proiektuan lan egiten duten langileak

2 pertsonak.

Elkarrizketek.

Talde batek.

7 boluntariok.

6. Asteko esku-hartzearen ordu kop./egun kop.

43 ordu.

Asteazkenetan Zaballan.

Astelehenetan Basaurin.

Larunbatetan hamabost egunean behin Zaballan nahiz Basaurin.

7. Iaz arreta jaso zuen pertsona kopurua

2012. urtean honakoak artatu dira:

61 pertsona Basauriko espetxean (Bizkaia).

118 pertsona Arabako espetxean.

13 pertsona artatu dira geroago EAEtik kanpoko beste espetxe batzuetan.

Gure elkartearen esku-hartzea jaso duten pertsonen kopurua, guztira, 2012. urtean 192 izan da.

8. Arreta jasotzen duen taldean patologia mentala duten pertsonen kopurua (jakinez gero)

2012ko datu hori ez daukat zenbatuta, baina artatzen ditugun pertsonan erdia baino gutxiago.

9. Gaixo horiei arreta emateko aurreko galdeketan antzemandako premiek jarraitzen al dute?

Langileek arreta handiagoa ematea.

Patologiarako egokia den plan pertsonalizatu bat edukitzea eta horren jarraipena egitea.

Patologien eboluzioa gehiago behatzea.

Agiriak patologiaren arabera ebaluatzea, oso harreman estua izan ohi dutelako.

10. Ba al duzu Espetxeetan Buruko Gaixoei Arreta Integrala Emateko Esparru Programaren berri?

Badakit programa horri buruz idatzita dagoena, baina ez gauzatzen ari dena.

11. Ba al dakizu erabiltzaileren bat aipatu programaren barruan ote dagoen?

Bat ere ez.

12. Aipatu programaren aplikazioak espetxean dauden buruko gaixoen arreta hobetu duela uste al duzu?

Baliteke, baina ez da patologia duala duten pertsona guztiengana iristen.

13. 2011ko uztailean espetxe-osasuna Osakide­tzara transferitu zen. Igarri al duzu aldaketarik transferentziaren ondorioz zure erakundeak arreta ematen dien buruko gaixotasunak dituzten pertsonen arretaren inguruan?

Ez.

14. Osasun gaien inguruan Espetxe Erakundeetatik Osakidetzara egindako transferentzia partzialak gaixo horien arreta epe ertainean edo luzean hobetuko duela uste al duzu?

Alderdi horren inguruan informaziorik ez daukagunez, uste dugu ezin dugula ebaluatu.

BIDESARI

1. Erakundearen eginkizuna

Presoen premia aldakorrei erantzutea, haien hezkuntza eta gizarteratzea landuz.

2. Espetxean esku hartzeko proiektuaren helburua

Bidesarik espetxean garatzen diren esku hartzeko bost proiektu ditu:

Asteroko taldeko eta banakako esku-hartzea drogen mendekoekin.

Asteroko taldeko eta banakako esku-hartzea etorkin atzerritarrekin.

Adimen emozionalari buruzko urteroko lantegia askatasunaz gabetutako emakumeekin.

Asteburu bateko irteera programatuak.

Auzolandegiak.

Horien guztien helburu komuna aldaketa-prozesuak hasten eta espetxetik kanpo jarraitu behar duten gizarteratze-ibilbideak diseinatzen laguntzea da.

Espetxetik kanpo, Bidesarik zigortuei eta kartzelatik ateratakoei (hirugarren graduak, baldintzapeko askatasunak, baimenak, kondenen eteteak…) abegi egiteko gizartera­tzeko hiru etxe ditu. Era berean, kartzelatik atera diren eta gizarteratze-prozesuan dauden pertsonei jarraipena egiteko programa bat garatzen du.

3. Esku hartzen duen espetxea

Basauriko eta Arabako espetxeak.

4. Esku-hartzea hasi zen urtea

1995.

5. Proiektuan lan egiten duten langileak

Espetxearen barruan kontratatutako sei pertsonak osatutako talde batek esku hartzen du:

Psikologo batek.

Legelari batek.

Hiru gizarte-hezitzailek.

Gizarte-langile batek.

Horrez gain, irteera programatuetako eta auzolandegietako proiektuak boluntarioen talde baten laguntzaz garatzen dira.

6. Asteko esku-hartzearen ordu kop./egun kop.

Espetxearen barruko esku-hartzearen hedadura asterokoa da. 2 ordu eta 30 minutuko iraupeneko lau talde ditu (guztira, taldeko esku-hartzea asteroko 10 ordukoa da).

Banakako esku-hartzea astero 15 orduz egiten da.

Irteera programatuek 48 ordu irauten dute (ostiraletik igandera), eta hilero egiten dira.

Bestalde, hiru hilean behin 10 ordu irauten duten irteera programatuak egiten dira.

7. Iaz arreta jaso zuen pertsona kopurua

531.

8. Arreta jasotzen duen taldean patologia mentala duten pertsonen kopurua (jakinez gero)

Buruko patologiaren bat daukaten pertsonen kopuru doia zehaztea ez da erraza, pertsonengan sintoma patologikoak (egokitze-koadroak, herstura-nahasmenduak, depresio exo­genoa, substantzien kontsumoak eragindako psikosia) sor­tzen dituen testuinguru batean baikaude. Hori dela-eta, zehaztasunez zenbatzea zaila da. Hori bai, baiezta dezakegu kasuen substantzia bat erabiltzeagatiko nahasmendu bat daukaten pertsonak artatzen ditugula, eta nahasmendu hori %80tan nortasun-nahasmendu batekin batera eta %2tan psikosi batekin batera datorrela.

Beste errealitate bat da espetxea estres-egoerei aurre egiteko buruko baliabide eskasak eta ahultasun psikikoa dituzten pertsonak heltzen diren erakunde bat dela. Gainera, espetxea segurtasunik eza, ikasitako defentsarik eza eta presoek pairatzen dituzten estimulu ansiogenoak ezaugarri dituen jokabide-testuinguru bat da. Horregatik, zaila da espetxean pertsona horien diagnostikoa egitea, eta pertsonen ebaluazio zehatzago bat egiteko beste gune bat behar da.

9. Gaixo horiei arreta emateko aurreko galdeketan antzemandako premiek jarraitzen al dute?

(AURREKO GALDEKETA)

Buruko osasunean espezializatutako profesionalak eduki­tzeko beharra. Gehienetan, kuantitatiboki eskuragarri dauden profesionalak irrigarriak dira berehalako arreta psikiatriko edo psikologikoa behar duten pertsonen kopurua aintzat hartuta.

Diagnostiko edo hipotesi diagnostiko bat edukitzeko beharra, ez etiketa gisa, baizik eta banakako tratamendu-plan bat egin ahal izateko bitarteko gisa.

Nortasun-nahasmenduaren jarraipen espezializatu eta etengabe bat edukitzeko beharra. Gaixo akutuen krisietan ez ezik, nortasun-nahasmenduren bat daukaten pertsonen eboluzioan ere eskaini behar da arreta, hipotesi diagnostikoa berrikusiz joan eta diagnostikoak eta tratamenduak banaka egokitu ahal izateko.

Espetxetik ateratzearen alde egiteko, espetxea saihesteko eta osasun publikoko sarerako sarbidea edukitzeko beharra, espetxea argi eta garbi pertsona horientzako testuinguru desegoki bat baita.

Erkidegoko osasun-saretik erantzun bat emateko eta per­tsona horientzako baliabide espezifikoak sortzeko beharra, pertsonok oraindik ahaztuta baitaude.

Tratamenduan aritzen diren eragile guztien eskutik pertsona horiekin lan egiteko gero eta mekanismo sendoagoak sor­tzeko beharra.

10. Ba al duzu Espetxeetan Buruko Gaixoei Arreta Integrala Emateko Esparru Programaren berri?

Badakigu tratamendu-taldeek eta medikuek buruko gaixotasun bat edukitzeagatik arreta espezifikoago baten barruan dauden pertsonei jarraipen espezifikoa egiten dietela. Per­tsona horiekin esku hartzen duten profesionalekin izandako bileretan eta elkarrizketetan lortu ditugun informazioen bidez jakin dugu.

Ez dugu ezagutzen programa horrek espetxearen barruan duen benetako eragina eta aplikazio zehatza.

11. Ba al dakizu erabiltzaileren bat aipatu programaren barruan ote dagoen?

Badakigu gure erabiltzaileetako batzuk arreta horren barruan daudela, baina zeharkako informazioen bidez, eta ez gai horren inguruko koordinazio espezifiko baten ondorioz.

Pertsona horien kasuan, substantzien erabileragatiko nahasmendu bat (beste patologiekin batera) daukaten pertsonak dira, eta toxikomaniari heltzearen bidez daukagu egoera horren berri. Inola ere ez buruko osasunaren arloko arreta espezifiko edo bakar baten bidez.

12. Aipatu programaren aplikazioak espetxean dauden buruko gaixoen arreta hobetu duela uste al duzu?

Errealitatea desberdina da espetxe bakoitzean, espetxean pertsonak artatzen dituzten profesionalen eta dauden baliabideen arabera.

Pertsona horientzako arreta-programa espezifiko bat eduki­tzea beti da lagungarria, baina ez dakigu zehazki nola egikari­tzen den eta gure aburuz haren aplikazio praktikoa eskasa da.

Antzeman dugu diagnostiko arruntenak gutxietsi egiten direla: nortasun-nahasmenduak kasu gehienetan ez dira buruko gaixotasuntzat jotzen, eta, beraz, ez dira Espetxean dauden Buruko Gaixoei Arreta Integrala emateko Esparru Programan sartzen, eta ez dute eremu horretan arreta espezifikorik jasotzen.

Egiten diren ahaleginek psikosia daukaten pertsonengan jartzen dute arreta.

Espetxean dauden Buruko Gaixoei Arreta Integrala emateko Esparru Programak eskaintzen duen arreta psikotikoei arreta ematera eta sintomak kontrolatzera bideratuegia dago. Kanpoalderako ikuspegia, komunitarioagoa, ez da existitzen edo oso gutxi dago. Baliabideak edo erkidegoan badaudenekiko koordinazioak falta dira, pertsona horiek kartzelatik atera ahal izateko.

Benetan premiazkoa dena gaixo horiek aldez aurretik prestatuta kanpoaldera zuzendutako programak egitea da, erkidego- eta osasun-baliabidearen eta gaixoaren profilaren arteko egokitzapen handiena aurkitzeko.

13. 2011ko uztailean espetxe-osasuna Osakide­tzara transferitu zen. Igarri al duzu aldaketarik transferentziaren ondorioz zure erakundeak arreta ematen dien buruko gaixotasunak dituzten pertsonen arretaren inguruan?

Zuzeneko esku-hartzean antzeman dugu, artatutako pertsonen kontaketen bidez, historia klinikoak eskuratzea errazagoa dela, medikazio farmakologikoa gehiago kontrolatzen dela eta telemedizinaren erabilera sustatzen ari dela.

14. Osasun gaien inguruan Espetxe Erakundeetatik Osakidetzara egindako transferentzia partzialak gaixo horien arreta epe ertainean edo luzean hobetuko duela uste al duzu?

Bai, espetxe-osasuna askoz ere hobeto hornituta dagoen erkidego-sare batean sartzea ekartzen duen heinean, bereziki gure EAEn, presoek pertsona aske baten antzeko baliabideetarako sarbidea edukitzea errazten baitu.

ETORKINTZA

1. Erakundearen eginkizuna

Drogen mendeko presoei (prebentziozkoei edo zigortuei) arreta profesionala ematea mendetasuna gainditzeko tratamenduaren eta gizarteratzearen eskaera dela-eta; haien egoera judizialak baimentzen dienean, arreta espetxetik kanpo ematea.

2. Espetxean esku hartzeko proiektuaren helburua

Eskaeraren arabera ebaluazio bat egitea, eskaeraren diagnostiko psikopatologiko eta soziala, ibilbidearen diagnostiko psikopatologiko eta soziala, eta tratamenduaren iragarpena egitea. Bisita pertsonalizatuak egiten dira etorkizunean banakako tratamenduak ezartze aldera.

Espetxeko toxikomania-taldearekiko koordinazioa (ezin­besteko baldintza).

Espetxeko behaketa- eta tratamendu-taldearekiko koordinazioa.

Espetxetik kanpoko tratamendurako beharrezkoak diren baldintzak indartzen dituzten gizarte- eta familia-baliabideekiko koordinazioa.

3. Esku hartzen duen espetxea

Basauriko espetxea.

Langraiz Okako espetxea.

4. Esku-hartzea hasi zen urtea

1987. urtetik, hogei urte baino gehiago etengabe.

5. Proiektuan lan egiten duten langileak

Erizaintzako diplomatuak, buruko osasuneko adituak.

Gizarte-langileak.

Gizarte-hezitzaileak.

6. Asteko esku-hartzearen ordu kop./egun kop.

Astean lanaldi bat.

7. Iaz arreta jaso zuen pertsona kopurua

Artatutako pertsonak: 146.

Espetxe Erregelamenduaren aplikazioagatiko irteerak: 25.

8. Arreta jasotzen duen taldean patologia mentala duten pertsonen kopurua (jakinez gero)

20.

9. Gaixo horiei arreta emateko aurreko galdeketan antzemandako premiek jarraitzen al dute?

(AURREKO GALDEKETA)

Patologia horietarako arretako esparru psikoterapeutikoa indartzea, hauen bidez: espetxeko osasun-zerbitzua, toxikomania-taldea eta banakako tratamendu-plana era koordinatuan osatzen duten laguntza-elkarteak.

ANTZEMANDAKO BESTELAKO PREMIAK:

Gizarte-baliabideekiko koordinazioan bizkortasun handiagoa.

10. Ba al duzu Espetxeetan Buruko Gaixoei Arreta Integrala Emateko Esparru Programaren berri?

Bai.

11. Ba al dakizu erabiltzaileren bat aipatu programaren barruan ote dagoen?

Espetxeko erizaintzan.

12. Aipatu programaren aplikazioak espetxean dauden buruko gaixoen arreta hobetu duela uste al duzu?

Krisi-egoeretan arreta puntuala jasotzen dute, baina epe ertainean ez da nahikoa.

13. 2011ko uztailean espetxe-osasuna Osakide­tzara transferitu zen. Igarri al duzu aldaketarik transferentziaren ondorioz zure erakundeak arreta ematen dien buruko gaixotasunak dituzten pertsonen arretaren inguruan?

Ez, etxeetarako edo egoitzetarako baliabide premiako egoeretan, buruko osasunaren kasuan, itxaronaldia luzatu egiten da, eta haien egoera penalak ez du ahalbidetzen.

14. Osasun gaien inguruan Espetxe Erakundeetatik Osakidetzara egindako transferentzia partzialak gaixo horien arreta epe ertainean edo luzean hobetuko duela uste al duzu?

Denontzat desiragarria izango litzateke.

GIZAKIA

1. Erakundearen eginkizuna

Gizakia Fundazioa Bilboko Elizbarrutiak sustatutako irabazi-asmorik gabeko erakunde bat da, onura publikokotzat ­aitortua, esparru hauetan kalitate oneko ekintza berritzaileak garatzen dituena:

Gizakiaren osasunarentzat eta garapen osoarentzat arrisku­tsuak diren jokabideekiko sentikor bihurtzea eta horiei aurrea hartzea.

Mendetasunak dituztenei laguntzea.

Enplegagarritasun zaileko taldeak gizarteratu eta laneratzea.

Horiek guztiak, pertsona horien familia- eta gizarte-inguruneekin partekatutako proiektu baten barruan.

2. Espetxean esku hartzeko proiektuaren helburua

HELBURU OROKORRA: Gizarteratzeko eta laneratzeko prozesu bat eskaintzea, askatasunaz gabetutako drogen mendekoak espetxean barneratzearen ordezko neurriak ahalbidetzea, eta estamentu judizialen aurrean prozesu horren jarraipena ezarritako baldintzetan egiten dela bermatzea.

HELBURU ESPEZIFIKOAK:

1. 
Espetxe-zigorraren ordezko neurrien aplikazioa edo erregimen irekirako sarbidea edozein modalitatetan ahalbidetzea, eta presoei erakundeak kudeatzen dituen baliabideak eta zerbitzuak eskaintzea gizarteratzeko eta laneratzeko ibilbideen garapenaren alde egiteko.

2. 
Bazterkeria-egoerak artatzen dituzten, giltzapetuen premietara egokitzen diren eta esku hartzen duten gainerako eragileekin koordinatuta dauden gizarteratzeko eta laneratzeko banakako ibilbideak ezartzea.

3. 
Aldez aurretik definitu diren gizarteratzeko eta laneratzeko ibilbideen garapenaren bitartez, zigortuei eta presoei erkidego-baliabide normalizatuetarako sarbidea eduki­tzen laguntzea.

4. 
Pertsonen ibilbideetan esku hartzen duten erakunde guztien artean (gizarte zerbitzuak, buruko osasuneko zentroak…) koordinatutako sareko lan bat garatzea.

5. 
Erakunde juridikoei eta espetxe-erakundeei pertsonen prozesuen eboluzioari buruzko informazioa eskaintzea, haien garapena bermatzeko.

3. Esku hartzen duen espetxea

Zaballa (Araba) eta Basauri (Bizkaia). Estatuko beste espetxe batzuetan hala eskatzen duten presoak artatzen dira, haien tratamendu-taldeekin, Gizakia Helburu programetako arduradunekin edo haiekin esku hartzen ari diren beste erakunde batzuekin koordinatuz.

4. Esku-hartzea hasi zen urtea

Gizakia Fundazioak 28 urteko esperientzia dauka bazterketa-arazoak dituzten pertsonak birgizarteratzen eta laneratzen laguntzeko prozesuetan.

1985ean Bizkaian Gizakia Fundazioaren lehen programa hasi zenetik, gizarteratzeak eta laneratzeak erabiltzaileak birgizarteratzeko ibilbideetan daukaten zeregin erabakigarria aintzat hartu zen, eta espetxeetatik etorritako pertsona ugarik ere baliatu dituzten banakako ibilbideak eskaini ziren.

Gordexolako Komunitate Terapeutikoak (KT) tratamenduaren zati batean egoitzan egotea jasotzen duten terapia-ibilbideak eskaini ditu, eta espetxeetatik etorritako pertsona asko barne hartu ditu. Izan ere, 2007tik 2012ra KTek buruko patologia bat daukaten eta zigor-epai bat jaso duten drogen mendekoak artatzeko zortzi plaza izan ditu egokituta, Eusko Jaurlaritzako Droga Gaietako Zuzendaritzarekin sinatutako administrazio kontratu baten arabera. Geroago, Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailarekin kontratu bat sinatu da. Kontratu horrek behar duten presoen taldeari arreta bermatzen dio, berariaz ezartzen baitu besteak beste honakoek plaza eskatu ahal izango dutela: “baldintzapean zigorra ez betetzeko programan tratamendua jasotzeko proposatzen den pertsonaren ­kasua bideratu duten espetxeek edo epaitegiak (Zigorra Espetxean Betetzearen Ordezko Neurrien Programa)”.

Bestalde, Gizakia Fundazioko espetxean esku hartzeko taldeak 1992tik lan egiten du Basauriko (Bizkaia) espetxean eta orain Zaballara (Araba) lekualdatu den Langraiz Okako espetxean, eta askatasunaz gabetu dituzten per­tsonak gizarteratzeko prozesuan laguntzen du.

1996tik enplegurako orientazio- eta prestakuntza-programa espezifiko bat dago, esparru horrek pertsonak benetan gizarteratzeko duen garrantzi gero eta handiagoaren isla.

5. Proiektuan lan egiten duten langileak

ESPETXEAN ZUZENEAN ESKU HARTZEKO TALDEAK:

Gizarte-hezitzaile batek.

Psikologo batek.

KANPOKO TALDEAK. Aurreko taldea hauekin koordinatzen da eta hauen desberdina da:

Prozesua koordinatzen duen pertsona bat.

Psikologiako lizentziadun bat.

Gizarte- eta lan-orientatzaile bat.

Mediku bat.

Psikiatra bat.

Psikologiako lizentziatu bat, Familien Programako ardura­duna.

Horrez gain, tratamenduan sartu diren pertsonak horren fase guztietan artatzen dituen taldea dago.

6. Asteko esku-hartzearen ordu kop./egun kop.

Espetxeen barruko zuzeneko arretarako 6 ordu hamabost egunean behin.

Kasuak kudeatzeko eta koordinatzeko 6 ordu astero.

Tratamendua ematen duten eta toxikomanietan esku hartzen duten taldeekin 2 bilera hilero.

7. Iaz arreta jaso zuen pertsona kopurua

24 pertsona artatu ziren: 21 gizon eta 3 emakume.

8. Arreta jasotzen duen taldean patologia mentala duten pertsonen kopurua (jakinez gero)

Artatutako pertsonen %96k inguru patologia dualeko diagnostiko bat daukate.

9. Gaixo horiei arreta emateko aurreko galdeketan antzemandako premiek jarraitzen al dute?

(AURREKO GALDEKETA)

1. Ibilbide edo arreta oro pertsonaren egoera zehatzera egokitu ahal izateko diagnostiko bat egoteko beharra.

2. Erakunde juridikoak eta espetxe-erakundeak kontzientziatzea, jakin dezaten ibilbideak eta neurriak patologiaren arabera ezarri behar direla, eta ez bakarrik kondenaren iraupenaren eta gainerako pertsonak babesteko neurrien arabera.

3. Pertsona kartzelatik ateratzen den unean arreta erraztuko duten txostenak egitea: diagnostikoak, medikazioak, hitzordu mediko psikiatrikoak (diagnostikoak espetxean egin direnean, zeuden espetxeetako probintzietan mantentzen dira, eta ez kartzelatik atera diren lekuetan; bertan itxaron zerrenda bat hasten da, gizarteko beste kideekin gertatzen den bezala).

4. Elbarritasunak, ezgaitasunak etab. espetxean bertan izapidetzea ahalbidetzea, askatasunean dagoen unean behintzat baliabide hori eduki dezan.

5. Medikazioa hartzeari buruz kontzientziatzea (espetxeen arabera, norbaitek gainbegiratuta hartzen dute edo per­tsonek berek kudeatzen dituzte).

6. Egonaldi luzeko baliabide gehiago egokitzea eta badaudenen erabilera ordezko neurri gehiagorekin optimizatzea (buruko gaixotasuna eta/edo patologia duala tratatzen duten muga eta arauekin akordioak eginez).

7. Espetxean dauden bitartean familiekin lan egitea. Familien hezkuntzaren alde egitea, eta haien senideen gaixotasuna eta horri heltzeko moduak ezagutarazteko laguntza-neurrien alde egitea.

ANTZEMANDAKO BESTELAKO PREMIAK:

8. Baliabideetara sarbidea edukitzeko funtsezkoak diren agiri garrantzitsuak (esaterako, osasun-txartela, NAN, erroldak...) lortzen laguntzea.

9. Espetxeari kanpoko baliabideei buruzko ezagutza sakonagoa edukitzen laguntzea, pertsona bakoitzaren ibilbidea haren profilaren eta diagnostikoaren arabera baliabide aproposenera egokitzeko.

10. Zigortzeko araubidea preso bakoitzaren profilaren arabera egokitzea.

11. Pertsona horiek artatzeko instalazioak eta guneak egokitzea.

10. Ba al duzu Espetxeetan Buruko Gaixoei Arreta Integrala Emateko Esparru Programaren berri?

Bai. Ulertzen dugu PAIEM delakoaz ari garela.

11. Ba al dakizu erabiltzaileren bat aipatu programaren barruan ote dagoen?

Espetxeetan garatzen dugun lanean ikus dezakegu hala Osakidetzako medikuen taldea nola toxikomanietan esku hartzen duten taldeak artatzen ari direla pertsonak, dauden espetxearen arabera, baina zehazki ez dakigu zehatz-mehatz programa horretan sartuta dauden.

Horren arabera, kasu askotan buruko gaixotasun baten diagnostiko bat dago, dagokion jarraibide farmakologikoarekin zein BAPEren diseinuarekin, eta horrek preso bakoitzaren aldetik konpromiso eta jarduera zehatzekin lotutako espetxe-mailen erdiespena behin behinekoa izatea ekar dezake.

Erakunde honek artatutako pertsonen kasuan, berrerortzeko prozesuak dituzten drogen mendekoak izateak batzuetan programan sartzea zaildu egiten du, kontsumo aktiboan daude-eta.

12. Aipatu programaren aplikazioak espetxean dauden buruko gaixoen arreta hobetu duela uste al duzu?

Gure ustetan, programaren diseinuak pertsona horien hobekuntzari lagun diezaioke, bai eta pertsonaren etorkizuneko gizarte eta lan integraziorako ibilbide pertsonalizatuen definizio eta diseinu hobeari ere. Hala eta guztiz ere, egunez egun abian jarri ahal izateko, zailtasunak ugariak dira zenbait aldagai kontuan hartuz gero:

1. Kontsumo aktiboa duten pertsonak.

2. Pertsona horiek dauden espazio fisikoak: espetxe guztietan ez dago ez modulu egokirik, ez erizaintza egokirik, ez eta pertsonak artatzen jarduten duen profesional kopuru egokirik ere.

3. Herritar mota hauentzat egokiak diren jarduerak.

4. Komunitatean aldez aurretiko artapena izan ez duten pertsonei espetxean egindako diagnostikoak; izan ere, komunitatean gaixotasun mentala eragin ahal izan duten aldagaiak neurtzen zailak izan daitezke etorkizuneko esku-hartze bati begira.

5. Behingoan sortutako gaixotasun mentalak.

6. Gaixotasun mentala zenbaitetan aintzakotzat hartzen ez duten zigor araubideak.

7. Programa hauen bitartez artatuak ez diren eta gaixotasun mentala duten beste pertsona batzuen kasuak ere badaude; horientzat espetxe barruko esku-hartzea urria da edo hutsaren hurrengoa eta kanpoaldeko esku-hartzea, pertsona horiek askatuak izaten direnean, zenbaitetan ezinezkoa da, bai presondegian igarotako denbora tarteagatik eta horrek eragin ahal izan duen kalteagatik bai beharrezko zaintza, arreta eta artapena emateko baliabide eta bitarteko faltagatik.

13. 2011ko uztailean espetxe-osasuna Osakide­tzara transferitu zen. Igarri al duzu aldaketarik transferentziaren ondorioz zure erakundeak arreta ematen dien buruko gaixotasunak dituzten pertsonen arretaren inguruan?

Espetxeetako pertsonei dagokienez, oro har, artapena normalizatuagoa da, baina ez da kontuan hartu Euskal Autonomia Erkidegoko presoak diren eta, era berean, autonomia erkidegotik kanpoko espetxeetara lekualdaturik dauden pertsonen kopurua handia; jakina, aldaketa horrek ez die pertsona horiei eragiten.

Gure erakundeak artatutako pertsonei dagokienez (drogaren menpekoak gehienbat), Basauriko espetxean problematika bikoitza artatzeko psikiatra bat izendatu izanak (gaixotasun mentala eta drogamenpekotasuna) ahalbidetu du artapenean kalitate hobea lortzea; izan ere, ez dago kasuaren gaineko diagnostiko bakarra, baizik eta profesional horrekin zuzenean egiten den jarraipena eta kontrastea. Horrek espetxe barruko esku-hartzea errazten du, bai eta kasuari oratzeko bidea egokiagoa izatea ere, behin pertsona kanpoaldean tratamendu bat egiteko espetxetik atera eta gero.

Zaballako kasuari dagokionez, Lur Gizen taldearen existentziak ahalbidetzen du zuzeneko kontrastea egotea eta per­tsona bakoitzari heltzeko zeregina egokiagoa izatea.

Halaber, uste dugu zeregin hori espetxeak normalizatzeko modu bat dela, bai eta osasun arloko profesional guztiei errealitate hori hurbiltzeko bidea ere, pertsona horiek geroago kanpoaldean artatua izango baitira.

Beste alde batetik, osasun txartelari eta hura lortzeko bideari dagokienez, ez da inolako aurrerapenik izan; pertsona horiek askatuak diren unean beharrezko dokumentazioa eskuratzeko moduaz denaz bezainbatean, gauza bera esan beharra dago.

SALHAKETA BIZKAIA

1. Erakundearen eginkizuna

Erakundearen misioa honako hauxe da: preso dauden per­tsonekiko elkartasun aktiboa, betiere gizarte sorospena, espetxe laguntza, babes juridikoa eta eskubideen urraketa guztien salaketa eskainiz.

2. Espetxean esku hartzeko proiektuaren helburua

Gaur egun ez daukagu presondegi barruan esku hartzeko inolako proiektu edo egitasmorik. Kanpoaldetik eta bisitaldien eta gutunen bitartez gorago aipatutako elkartasun aktiboa garatu nahi dugu gurekin harremanetan jartzen diren pertsona preso guzti-guztiekin.

3. Esku hartzen duen espetxea

Espainiako estatu osoko espetxeak, bereziki EAEkoak.

4. Esku-hartzea hasi zen urtea

1982ko uztailean.

5. Proiektuan lan egiten duten langileak

13 pertsona boluntario.

6. Asteko esku-hartzearen ordu kop./egun kop.

Egoitzan laguntza emateko ordutegia 10 ordukoa da astean astelehenetik ostiralera, eta horri gehitu behar zaizkio bulegotik kanpo edota asteburuetan egin daitezkeen bisitaldiak edo gutunak.

7. Iaz arreta jaso zuen pertsona kopurua

198 pertsona preso, preso ohi eta senide.

8. Arreta jasotzen duen taldean patologia mentala duten pertsonen kopurua (jakinez gero)

9. Gaixo horiei arreta emateko aurreko galdeketan antzemandako premiek jarraitzen al dute?

(AURREKO INKESTA)

Gauza guztien gainetik, behar-beharrezkoa da presondegiaren barruko tratamenduaz arduratzen diren sanitarioen aldetiko diagnostiko egokia. Kasu batzuk ezagutzen ditugu, zeinetan espetxeetako ekipokoek presondegitik kanpoko ekipo medikoen diagnostikoak eta tratamendua ukatu baitituzte edo modu egokian jarraitu ez baitituzte pazientea espetxera sartu denean. Zenbaitetan arazoa ekipoen arteko komunikaziorik eza da; beste batzuetan arazoak espetxe ekipoen baliabiderik eza dira, bai gabeziak materialak direlako bai giza gabeziak daudelako.

Patologia presondegi barruan sortzen denean, diagnostiko arazo berberak ditugu, kasu honetan gaixotasuna atzemateko atzerapenengatik edota larritasuna edo gaixotasun mota diagnostikatzeko akatsengatik; horrek zenbaitetan tratamendu desegokiak ekartzen ditu. Gorago azaldutako bi egoerek oinarrizko premia batzuk eragiten dituzte; hona hemen beharrizan horiek:

OSASUN MENTALEKO ADITUEN TALDE BATEN PREMIA, giza bitartekoez eta baliabide materialez modu egokian hornitua, diagnostiko eta tratamendu egokiak garatzeko.

Espetxeko eta espetxetik kanpoko ekipo medikoen arteko KOMUNIKAZIO PREMIA, bai presondegian sartu baino lehenago diagnostikatuak eta tratatuak izan diren pertsonei dagokienez bai presondegian diagnostikatu eta tratatuak izan diren, askatasuna berreskuratu duten eta tratamenduarekin espetxetik kanpo jarraitu behar duten pertsonei dagokienez.

ATZEMANDAKO BESTELAKO PREMIAK:

Gure ustetan, problematikek bere horretan diraute eta azken aldian zenbait larriagotu dira, krisialdia dela-eta presoen laguntza mediko orokorra (eta osasun mentaleko laguntza espezializatua ere) murriztua izan delako. Adibide gisa aipatu behar da 750 presotik behera dituzten espetxeetan mediku baten presentzia kendu dela zentroen gaueko txandetan; horrek, beraz, herritar preso guzti-guztiei eragiten die oro har. Halaber, preso dauden pertsonak osasun zentroetara eta ospitaleetara lekualdatzeko baliabideak murriztu dira, bai eta sendagile espezialisten laguntzak ere. Horrek guztiak baldintza mediko-sanitarioen okertze orokorra eragiten du eta horrek, jakina, osasun mentalari ere eragiten dio. Gertakariak ez die EAEko espetxeei eragin, baina bereziki nabaritu da Gaztela-Mantxako, Madrilgo eta Andaluziako presondegietan.

10. Ba al duzu Espetxeetan Buruko Gaixoei Arreta Integrala Emateko Esparru Programaren berri?

Ez.

11. Ba al dakizu erabiltzaileren bat aipatu programaren barruan ote dagoen?

Ez.

12. Aipatu programaren aplikazioak espetxean dauden buruko gaixoen arreta hobetu duela uste al duzu?

Ez daukagu iritzirik horren gainean.

13. 2011ko uztailean espetxe-osasuna Osakide­tzara transferitu zen. Igarri al duzu aldaketarik transferentziaren ondorioz zure erakundeak arreta ematen dien buruko gaixotasunak dituzten pertsonen arretaren inguruan?

Gure ustetan, pertsona presoen osasun laguntzan hobekun­tza txiki bat egon da oro har. Gaixotasun mentala duten pazientei dagokienez ere hobekuntza apal bat egon da, baina hobekuntzek beharrezkoak izaten jarraitzen dute. Hala eta guztiz ere, EAEtik kanpoko espetxerik gehienetan arlo honek izandako okertze orokorraren ondorioz, egia da azken bi urte hauetan kexa kopuru txikiagoa jaso dugula EAEko espetxeei buruzko osasun gaien inguruan.

14. Osasun gaien inguruan Espetxe Erakundeetatik Osakidetzara egindako transferentzia partzialak gaixo horien arreta epe ertainean edo luzean hobetuko duela uste al duzu?

Espero dugu hala gertatuko dela, eta ez bakarrik gainerako espetxe sistemarekin alderatuta (orain arte gertatu den bezala), baizik eta orokorki euskal osasun publikoaren sistema hobetzen delako eta, zehazki, osasun mentalarena. Hobekuntza horrek herritar presoei ere eragin behar izango lieke herritar orokorren aukera berdintasunean.

ZUBIKO

1. Erakundearen eginkizuna

a) ZUBIKO EAEko gizarte ekintzako elkarte bat da; haren xede nagusia zigor edota espetxe arazoak dituzten per­tsonen gizarteratzea eta laneratzea, eta, gure ustetan, enplegua da gizarteratzeko prozesuari ateak zabaltzen dizkiona.

b) Hori dela eta, eskakizun ertain eta handiko programa espezializatuetan oinarritzen den intentsitate handiko laguntza integrala eskaintzen dugu, baina, betiere hurbiltasunetik, pertsonek beren prozesuan aurre egingo dutela bermatzeko asmoz. Laguntza horri ZUBIA irizten diogu.

c) Gure gizarte laguntzaren zeregina garatzen dugu gizarte eta lan orientazio pertsonalizatua, gizarte eta hezkun­tza arloko esku-hartzeak, esku-hartze psikosozialak eta laguntza sozio-juridikoa bideratuz eta eskainiz, eta ahaleginak egiten ditugu pertsonek uler dezaten zein den haien egoera, nola egin dezaketen aurrera, zeintzuk diren egoera horretara iristeko arrazoiak, nola gaindi dezaketen zigorra, nola apal ditzaketen espetxeratzearen ondorioak, nola saihets ditzaketen eroraldiak eta abar.

d) Gainera, senideei ere laguntzen diegu, presoaldiak famili unitateko pertsonak desegituratzea saihesteko ahaleginak eginez, gure ustetan, bizikidetza unitateak giltzarriak baitira zigor arazoak dituzten pertsonei begira.

e) ZUBIKOn gizarteari begiratzeko zubiak eraikitzen ditugu eta zigor arazoak dituzten pertsonen kolektiboa sozialki desestigmatizatzen saiatzen gara, gure gizarteari eskain diezaiokegun segurtasunik onena gizarte prebentzioa delako eta pertsona horiek zeregin horretan ekarpenak egin ditzaketelako. Horretarako, behar-beharrezkoa da pertsona horiei aukerak ematea komunitatean toki egokia izan dezaten berriro ere.

f) Gizarte eta hezkuntza arloan aurrera eramaten dugun esku-hartzean gizonezko eta emakumezkoen arteko ekitatearen ikuspegia lantzen dugu eta espetxeetako kulturan horren aurka sakonki errotutako estereotipoak eta mentalitateak aldatzen saiatzen gara. Indarkeria matxistari zilegitasuna eta legitimitatea kentzea eta arazo hori agerian jartzea bilatzen dugu.

g) ZUBIKOn beste erakunde batzuekin koordinatzen gara eta haiekin jarduten dugu lankidetzan, bikoiztasuna saihestuz eta beste programa eta jarduketa batzuekiko osagarritasunaren alde jokatuz. Halaber, espetxe erakundeekin hertsiki lan egiten dugu, haien gizarte esku-hartzearen garapen hobea aldeztuz.

h) Gure lantaldeetako pertsonen garapen pertsonala eta profesionala indartzen dugu, nortasun eta identitate ko­lek­tiboa, atxikimendua eta kidetasun zentzua bultzatuz eta sustatuz.

2. Espetxean esku hartzeko proiektuaren helburua

a) Preso dagoen pertsona gizarteratzeko prozesuaren hasiera aurreratzea, orientatutako askatasunean irten dadin eta iritsi nahi duen lan merkatuaren jakinaren gainean egon dadin.

b) Preso dagoen pertsonari prestakuntza ematea, aske geratzen denerako.

c) Preso dagoen pertsonaren presoaldiaren ondorioak minimizatzea.

3. Esku hartzen duen espetxea

Arabako eta Basauriko espetxeak.

4. Esku-hartzea hasi zen urtea

2002.

5. Proiektuan lan egiten duten langileak

Zuzeneko esku-hartzea: psikologoa eta abokatua.

Esku hartzeko laguntza: lan orientatzaileak.

6. Asteko esku-hartzearen ordu kop./egun kop.

Espetxera astean behin egiten den bisitaldia, astean batez beste 6 ordu erabiliz espetxe barruan profesional bakoitzeko (psikologoa eta abokatua). Txandaka astero-astero espetxe bat bisitatzen da, Basaurikoa edo Arabakoa. Gauzak horrela, espetxe bakoitzari dagokion bisita maiztasuna hamabostaldikoa da. Halaber, presondegian esku hartzeko programak berekin dakar kanpoaldean ere lan egin beharra, gutxi gorabehera 10 ordu astean.

7. Iaz arreta jaso zuen pertsona kopurua

2012an espetxe barruan 48 espetxeratu artatu genituen. ­Aipatu beharra daukagu urtean gutxi gorabehera artatutako presoen kopurua 70etik 80ra bitartekoa dela; nolanahi ere, 2012an espetxeetan esku hartzeko egitasmoa bakar-bakarrik garatu zen urtearen bigarren seihilekoan finantziazio faltaren ondorioz.

8. Arreta jasotzen duen taldean patologia mentala duten pertsonen kopurua (jakinez gero)

2012an, 7 pertsona. Presondegietan esku hartzeko programan artatutako pertsonen %14,6k patologia mentalen bat zeukan.

9. Gaixo horiei arreta emateko aurreko galdeketan antzemandako premiek jarraitzen al dute?

Aurreko inkestan emandako erantzuna berretsi beharra daukagu.

(AURREKO INKESTA)

Gaixo horiei begirako profesional espezializatuak eta egitasmo zehatzak falta dira. Gainera, gure ustetan, presondegia ez da tratamendurako ingurune egokia; alderantziz: tratamenduari kalte egiten dio.

ATZEMANDAKO BESTELAKO PREMIAK:

Espetxeetan preso dauden pertsonekiko esku-hartzeari ­lehentasuna eman behar izango litzaioke, berreziketa eman eta gizarteratu ahal izateko. Hala eta guztiz ere, gehienbat erregimenarekin eta segurtasunarekin zerikusia duten arloak lantzen dira.

10. Ba al duzu Espetxeetan Buruko Gaixoei Arreta Integrala Emateko Esparru Programaren berri?

Jakin badakigu espetxe erakundeetan gaixo mentalei begirako programa bat dagoela maila ofizialean. Hala eta guztiz ere, ez dugu egitasmo horren xehetasunen berri eta ez dakigu nola dagoen eginda, ez eta zer-nolako inplikazioak dituen ere.

11. Ba al dakizu erabiltzaileren bat aipatu programaren barruan ote dagoen?

Ez dugu halako daturik.

12. Aipatu programaren aplikazioak espetxean dauden buruko gaixoen arreta hobetu duela uste al duzu?

Hori baloratu ahal izateko, ez dugu haren gaineko argibiderik eta erreferentziarik.

13. 2011ko uztailean espetxe-osasuna Osakide­tzara transferitu zen. Igarri al duzu aldaketarik transferentziaren ondorioz zure erakundeak arreta ematen dien buruko gaixotasunak dituzten pertsonen arretaren inguruan?

Ez dugu aldakuntzarik sumatu zentzu horretan, baina patologia mental larria duten pertsonen kopuru txikia baino ez dugu artatzen. Edozein kasutan ere, elkarteak artatutako herritarren %60 drogamenpekotasun edota alkoholismo problematika duten erabiltzaileak dira; horiei artapena ematen die toxikomanietan esku hartzeko lantaldeak, eta horretan aldakuntzak izan dira Osakidetzari emandako transferentzia dela-eta. Zentzu horretan, aldaketak eragin dizkio koordinazio lanari.

14. Osasun gaien inguruan Espetxe Erakundeetatik Osakidetzara egindako transferentzia partzialak gaixo horien arreta epe ertainean edo luzean hobetuko duela uste al duzu?

Ez dakigu zer-nolako inplikazioak izango dituen transferentzia horrek.

GIPUZKOA

GIPUZKOAKO GURUTZ GORRIA

1. Erakundearen eginkizuna

Gure misioa pertsona zaurgarrienengandik gero eta hurbi­lago egotea da nazio mailako eta nazioarteko eremuetan prebentzio, laguntza, errehabilitazio eta garapen arloko ekintzen bitartez.

Oinarrizko printzipio eta abiaburuak Gurutz Gorriaren eta Ilargi Erdi Gorriaren Nazioarteko Mugimenduaren Jokabide Kodea eta Ideiak dira; horiexek osatzen dituzte erakundearen nortasun zantzuak eremu eta jarduketa maila guzti-guztietan. Printzipio horiek gizatasuna, unibertsaltasuna, independentzia, neutraltasuna, inpartzialtasuna, batasuna eta borondatezko izaera dira.

2. Espetxean esku hartzeko proiektuaren helburua

Askatasuna kendu zaien atzerritar eta immigranteei artapena ematea Donostiako espetxean.

Giza helburu bat: askatasunik eta laguntza sare sozialik gabeko atzerritarrei bitarteko pertsonalak eta gizarte baliabideak ematea, betiere atzerritartasunari buruzko legeriak eragindako administrazio egoera zehatzean arreta berezia jarriz.

Delituaren prebentzioa, zaintza eta gizarteratzea bultza­tzeko helburua: pertsonarengan aldaketa prozesu bat eraginez eta beharrezko baliabide eta bitartekoak kudeatzeko lanabesak emanez, betiere espetxera sartu aurretik zeukan baino gizarte egoera hobean irten dadin.

3. Esku hartzen duen espetxea

Martutene (Donostia).

4. Esku-hartzea hasi zen urtea

2004.

5. Proiektuan lan egiten duten langileak

Pertsona 1, lanaldi osoan.

6. Asteko esku-hartzearen ordu kop./egun kop.

39 ordu astean. Programa presondegi barruan kokaturik dago eta egunero-egunero sartzen da espetxe barrura.

7. Iaz arreta jaso zuen pertsona kopurua

Iaz 104 pertsona izan ziren.

8. Arreta jasotzen duen taldean patologia mentala duten pertsonen kopurua (jakinez gero)

9. Gaixo horiei arreta emateko aurreko galdeketan antzemandako premiek jarraitzen al dute?

(AURREKO INKESTA)

Zerbitzu medikoek kanpoko sare psikiatrikoarekiko koordinazio hobea izan behar dute.

Laguntza figurak, patologia psikiatrikoa duten espetxeratuei eguneko zentroetara laguntzeko; izan ere, hirugarren graduko eta 100.2ko espetxeratuek laguntza behar dute joan-etorriak egiteko eta zenbaitetan senideek ezin diete lagundu.

Eskakizun gutxiko kanpo baliabideak.

ATZEMANDAKO BESTELAKO PREMIAK:

ANT ez duten atzerritarren presentziaren arazoa.

10. Ba al duzu Espetxeetan Buruko Gaixoei Arreta Integrala Emateko Esparru Programaren berri?

Bai.

11. Ba al dakizu erabiltzaileren bat aipatu programaren barruan ote dagoen?

Bai.

12. Aipatu programaren aplikazioak espetxean dauden buruko gaixoen arreta hobetu duela uste al duzu?

Bai, zeharkako ikuspegia ahalbidetzen du, modu integratzaileagoan eta askotariko diziplinak jorratuz.

13. 2011ko uztailean espetxe-osasuna Osakide­tzara transferitu zen. Igarri al duzu aldaketarik transferentziaren ondorioz zure erakundeak arreta ematen dien buruko gaixotasunak dituzten pertsonen arretaren inguruan?

Bai, psikiatra gehiagotan egoten da.

14. Osasun gaien inguruan Espetxe Erakundeetatik Osakidetzara egindako transferentzia partzialak gaixo horien arreta epe ertainean edo luzean hobetuko duela uste al duzu?

Askatasunik ez duten baina gaixotasun mentalen bat duten pertsonen kolektiboa ikustarazten du Osakidetza sarearen barnean; izan ere, eskumen hau transferitua izan arte, ko­lektibo horri bizkar emanda jardun du.

Erakundeen arteko transferentzien betiereko gaiak azkenean zaurgarritasun handiagoko egoera batean uzten ditu askatasunik gabeko pertsonak: eskumenak transferitzean, erabil­tzaile horiek, sareko partaide bihurtzen diren neurrian, modu azkar eta eraginkorragoan parte hartzen dute baliabideetan (OMZ, eguneko zentroak eta abar).

IZAN FUNDAZIOA

1. Erakundearen eginkizuna

IZAN Fundazioa 1983an eratu zen, irabazi-asmorik gabeko erakunde pribatu gisa, drogamenpekotasunen tratamenduaren arloan era guzietako jarduerak eta zerbitzuak sortzeko, garatzeko eta hobetzeko. Hori dela eta, Gizakia Helburua programaren irekiera sustatu zuen, drogamenpekotasunak eta haien familiak modu integralean artatzeko.

1997an jarduketa eremua zabaldu zuen, Norbera programa sortuz; egitasmo horren bitartez, arrisku egoeran edo babesik gabe dauden nerabeei eta haien familiei dagozkien problematika zehatzak jorratzen dira.

Horrela bada, zerbitzuak eskatzen dituen edozein pertsona artatzen da, inolako bereizketarik egin gabe sexua, arraza, sinesmena, osasun mental eta fisikoaren egoera, gizarte baztertzea edota problematika judiziala direla-eta.

Egoerei modu integralean heltzen zaie, arreta berezia jarriz alderdi pertsonaletan, familiartekoenetan eta prestakuntza, lan eta gizarte arlokoetan.

Banakako eta taldeko esku-hartzea erlazio enpatikoaren estilo batean oinarritzen da, bai eta ukitutako pertsonaren eta haren familiaren gaitasunean ere, zailtasunei aurre egin eta oztopo horiek guztiak gainditu ahal izateko.

2. Espetxean esku hartzeko proiektuaren helburua

Substantzia toxikoen kontsumo ohiturak aldatzea.

Droga-gaizkile gisa daukan errealitate pertsonala barneratzea.

Anamnesi pertsonal bati ekitea.

Espetxetik irtetea ahalbidetzea eta Gipuzkoako Gizakia Helburu proiektuan sartzea.

3. Esku hartzen duen espetxea

Donostiako espetxea.

4. Esku-hartzea hasi zen urtea

1985.

5. Proiektuan lan egiten duten langileak

Bost terapeuta.

Abokatu bat.

6. Asteko esku-hartzearen ordu kop./egun kop.

4 ordu.

7. Iaz arreta jaso zuen pertsona kopurua

53.

8. Arreta jasotzen duen taldean patologia mentala duten pertsonen kopurua (jakinez gero)

15.

9. Gaixo horiei arreta emateko aurreko galdeketan antzemandako premiek jarraitzen al dute?

Ez da premia berdinik, osasun mentaleko zerbitzua ematen hasi delako. Berriki ezarri denez gero, lanean ari gara koordinazioa eta komunikazioa hobetze aldera.

ATZEMANDAKO BESTELAKO PREMIAK:

Kontrol handiagoa eremu farmakologikoan, automedikazioa saihesteko.

10. Ba al duzu Espetxeetan Buruko Gaixoei Arreta Integrala Emateko Esparru Programaren berri?

Ez.

11. Ba al dakizu erabiltzaileren bat aipatu programaren barruan ote dagoen?

Ez.

12. Aipatu programaren aplikazioak espetxean dauden buruko gaixoen arreta hobetu duela uste al duzu?

13. 2011ko uztailean espetxe-osasuna Osakide­tzara transferitu zen. Igarri al duzu aldaketarik transferentziaren ondorioz zure erakundeak arreta ematen dien buruko gaixotasunak dituzten pertsonen arretaren inguruan?

Espetxean esku hartzen duen taldea nahiko berria da eta garai horretan ez genuen programan parte hartzen.

14. Osasun gaien inguruan Espetxe Erakundeetatik Osakidetzara egindako transferentzia partzialak gaixo horien arreta epe ertainean edo luzean hobetuko duela uste al duzu?

Bai.

IRESGI

1. Erakundearen eginkizuna

Institutuak, aurrerantzean IRESGIk, honako helburu hauek ditu, besteak beste:

Gizarte bazterketako arriskuan dauden, gizartearen aurkako jokabideak edo delituzko jokabideak dituzten edota askatasunik ez duten pertsonen eskubideak zain­tzeko eta sustatzeko laguntza integral eta diziplina askotarikoari buruzko programak sustatzea eta aurrera eramatea, betiere hezkuntza, kultura, garapen pertsonal osoa eta gizarte zerbitzuen eskuragarritasuna ahalbidetuz, gizarteratzea eta laneratzea eraginkorrak izan daitezen.

Gizartea egoera horren gainean eta gizarte bazterketako arriskuan dauden pertsonen premien gainean sentsibilizatzea, gizarteratzea eta laneratzea errazteko asmoz.

Askatasunik ez duten pertsonek jasaten duten gizarte eta lan ingurunearekiko isolamendua apurtzeko zereginari laguntzea, euskal kulturaren berri emanez.

Erakunde publiko edo pribatuekin lankidetzan jardutea elkartearen xedeekin bat datozen programak edota jarduerak zabaltzeko edota aurrera eramateko.

2. Espetxean esku hartzeko proiektuaren helburua

Preso dauden pertsonen gizarteratzea eta laneratzea ahalbidetzeko lanabes edo estrategia berritzailea gara­tzea, espetxe barrutik kanporako bideratzea modu errazagoan eta ez hain burokratikoan erraztuz.

Bazterketa egoerak gainditzea ahalbidetzen duten laneratze ibilbideei bultzada ematea, presondegi barruan laneratzeko prestakuntza zehatzari buruzko jarduerak garatuz.

Partaidetza eta gizarteratzea sustatzea norbanakoaren gaitasunak garatuz, espetxetik kanpoko erlazioei hasiera ematera bideratzen diren gizarte trebeziak hobetzeko edo ikasteko esku-hartzeak eginez, aldez aurretiko erlazioak hobetuz eta lan merkaturako sarbideragarritasuna bultzatuz.

Artapen psikosozialeko oinarrizko premiak estaltzera bideratzen diren zerbitzuak eskaintzea modu integralean, espetxe barruko eta handik kanpoko programak sortu eta lagunduz, betiere enplegagarritasuna eta motibazio per­tsonala eta lan arlokoa sustatzen dituzten gaitasunak eta jarrerak lantzeko.

Gure zerbitzuak abian jartzea sareko lanaren bitartez eta bestelako elkarte edo erakundeekiko koordinazioaren bitartez, espetxetik irteten diren pertsonei laguntza integrala eskaintzeko asmoz: bizilekua, jatekoa eta laneratzea, etorkizuneko independentzia bati begira.

Gizartea eta kontratatzaileak sentsibilizatzea kolektibo honen gizarteratzea eta laneratzea errazteko asmoz.

3. Esku hartzen duen espetxea

Martuteneko espetxea.

4. Esku-hartzea hasi zen urtea

Gizarte, kultur eta kirol arloan esku hartzeko programa: 1992an.

Gizarteratzeko eta laneratzeko zerbitzua: 2010ean.

5. Proiektuan lan egiten duten langileak

Gizarte hezitzaileak: 3.

Monitore zehatzak: 3.

Ikastaroak ematen dituzten boluntarioak: 2.

Praktikak egiten ari diren EHUko ikasleak: 4.

Jarduera zehatzetan laguntzen duten boluntarioak: 20 inguru.

6. Asteko esku-hartzearen ordu kop./egun kop.

Gizarte hezitzaileak: 40 ordu astean, 6 egun astean.

Monitore zehatzak: 2tik 4 ordura bitartean astean, ikastaroaren arabera.

UPV-EHUko ikasleak: 175 ordu ikasturte bakoitzeko.

Jarduera zehatzetan laguntzen duten boluntarioak: 2 ordu jarduera bakoitzeko.

Ikastaroak ematen dituzten boluntarioak: 2 ordu astean.

7. Iaz arreta jaso zuen pertsona kopurua

902 pertsona.

8. Arreta jasotzen duen taldean patologia mentala duten pertsonen kopurua (jakinez gero)

Une honetan patologia mentala duten 12 pertsona diagnostikaturik daude, baina kalkulatzen da espetxeratutako herritarren %90 inguruk pertsonalitatearen trastornoren bat duela diagnostikatu gabe, neurri txikiagoan edo handiagoan.

9. Gaixo horiei arreta emateko aurreko galdeketan antzemandako premiek jarraitzen al dute?

(AURREKO INKESTA)

Egokitutako instalazioak, haien premien araberako tratamendu jarduera zehatzak eta pertsonal kualifikatu eta prestatua gaixo mota hauek artatzeko, lantalde medikoari nahiz funtzionarioei dagokienez.

Gainera, inplikazio handiagoa beharrezkoa izango litzateke presondegitik irteteko prestakuntzan, eroraldiak saihesteko, betiere lan, gizarte eta famili arloak eta arlo pertsonala landuz.

ATZEMANDAKO BESTELAKO PREMIAK:

Premiek bere horretan diraute.

10. Ba al duzu Espetxeetan Buruko Gaixoei Arreta Integrala Emateko Esparru Programaren berri?

Bai.

11. Ba al dakizu erabiltzaileren bat aipatu programaren barruan ote dagoen?

Bai. Kolektibo horri begirako ikastaro zehatz bat daukagu eta antolatutako gainerako jardueretan programa honek barneratzen dituen erabiltzaileak daude.

12. Aipatu programaren aplikazioak espetxean dauden buruko gaixoen arreta hobetu duela uste al duzu?

Kasu zehatz batzuetan, bai.

13. 2011ko uztailean espetxe-osasuna Osakide­tzara transferitu zen. Igarri al duzu aldaketarik transferentziaren ondorioz zure erakundeak arreta ematen dien buruko gaixotasunak dituzten pertsonen arretaren inguruan?

Laguntza talde zehatzak egin dira Osakidetzako psikologoekin eta psikiatrekin.

14. Osasun gaien inguruan Espetxe Erakundeetatik Osakidetzara egindako transferentzia partzialak gaixo horien arreta epe ertainean edo luzean hobetuko duela uste al duzu?

Uste dugu baietz, baina oraindik ere denbora gutxi igaro da balorazio bat egin ahal izateko; berriki ezarri da eta gaixotasun mota hauek baloratzeko denbora gehiago behar izaten da.

LOIOLA ETXEA

1. Erakundearen eginkizuna

Loiola Etxea bizitza komunitate bat da; bertan jesuitak, laikoak, pertsona liberatu-kontratatuak, boluntarioak eta bazterketa egoeran dauden eta askotan espetxe esperientzia duten pertsonak elkarrekin bizi dira.

2. Espetxean esku hartzeko proiektuaren helburua

Espetxeko gizarte langileek gizarteratzeari begirako hezkun­tza proiektua aurrera eramateko interesa azaldu duten eta Loiola Etxera bideratu dituzten pertsonak baloratzea.

3. Esku hartzen duen espetxea

Nagusiki Martutenen, baina hiru hilerik behin Zaballa (Araba) bisitatzen da eta urtean behin beste espetxe batzuk ere bisitatzen dira (Santoña, La Moraleja, Villabona…).

4. Esku-hartzea hasi zen urtea

2000.

5. Proiektuan lan egiten duten langileak

Zuzendari bat, ekonomo bat, psikologo bat lanaldi erdian, gizarte hezitzaile sozio-psikopedagogoa, gizarte langile bat eta garbiketaz eta sukaldaritzaz arduratzen den pertsona bat.

6. Asteko esku-hartzearen ordu kop./egun kop.

Zentroa ez da ixten. 24 orduz zabalik dago, asteko zazpi egunetan.

7. Iaz arreta jaso zuen pertsona kopurua

Martuteneko espetxe barruan artatutako pertsonak: 42 per­tsona modu jarraituan artatuak, ez aldian behin.

Beste espetxe batzuetan artatutako pertsonak: ez daukagu erregistrorik, laguntza iraunkorreko pertsonak ez direlako.

Erakundeak egoitza aldian artatutako pertsonak: 21.

Barne trantsizioko baliabidearen bidez artatutako pertso­nak: 9.

Kanpo trantsizioan artatutako pertsonak: 34.

8. Arreta jasotzen duen taldean patologia mentala duten pertsonen kopurua (jakinez gero)

Ez daukagu datu zehatzik.

9. Gaixo horiei arreta emateko aurreko galdeketan antzemandako premiek jarraitzen al dute?

(AURREKO INKESTA)

Diagnostiko baten premia, artapen terapeutiko handiagoa.

ATZEMANDAKO BESTELAKO PREMIAK:

Elkarbizitza faltagatik edo patologia larriagatik gizarteratzeko baliabiderik ezin eskura dezaketen eta gaixotasun mentala duten pertsonentzako egoitza baliabideen premia.

Ikusten da espetxeratutakoen kopuru handi batek medikazio gehiegi hartzen duela; horren ondorioz, elkarrizketetara nahastuta etortzen dira eta, kalera irteten direnean, kanpoko medikuek bestelako medikazioa ematen diete edo horren hartualdia zuzentzen dute.

10. Ba al duzu Espetxeetan Buruko Gaixoei Arreta Integrala Emateko Esparru Programaren berri?

Dudan ezagutza informala da, espetxeratutakoen bitartezkoa edo espetxeko taldearen bitartezkoa (gizarte langileak), baina azken hori ere modu informalean.

11. Ba al dakizu erabiltzaileren bat aipatu programaren barruan ote dagoen?

Bai, programa horietara hurbiltzeko bideratu ditugu.

12. Aipatu programaren aplikazioak espetxean dauden buruko gaixoen arreta hobetu duela uste al duzu?

Bai, prozesu bati ekitea ahalbidetzen duelako eta horri jarraipena eman ahal izango zaiolako espetxetik kanpo. Agindutako medikazio gehiegi hartzeko arazoak bere horretan jarraitzen du; horrek kanpoko sendagileak harritu ohi ditu.

13. 2011ko uztailean espetxe-osasuna Osakide­tzara transferitu zen. Igarri al duzu aldaketarik transferentziaren ondorioz zure erakundeak arreta ematen dien buruko gaixotasunak dituzten pertsonen arretaren inguruan?

Espetxeratutakoek gaixotasun mentaleko pertsonak artatzeko zerbitzu bat dagoela dakite, baina ez dituzte aldaketak aipatzen eta guk, erakunde gisa, ez dugu aldaketa garrantzitsurik sumatu pertsonen funtzionamenduan.

14. Osasun gaien inguruan Espetxe Erakundeetatik Osakidetzara egindako transferentzia partzialak gaixo horien arreta epe ertainean edo luzean hobetuko duela uste al duzu?

Gure ustetan, epe ertain eta luzean hobetuko da; izan ere, behin espetxeetatik irten eta gero, pertsonen artapena ­koordinatu ahal izango da barrualdean jaso duten osasun artapenarekin, jarduketa jarraibideak hobetuz eta pertsonalaren historialaren jakinaren gainean egonez.