Ararteko

Azterlanaren bigarren fase hau egin zen arloan agertutako egoera berriaren balorazioa sartu ahal izateko, hain zuzen espe­txeko osasunaren arloko transferen­tziak Eusko Jaurlari­tzaren era­txiki izanaren ondorioz eta espe­txe erakundeek PAIEM bul­tzatu ondoren.

Aldaketa horiek arlo honetan izango zuten eragina azter­tzeko denbora behar zen, erkaketa egiteko eta perspek­tibaz azter­tzeko. Hori dela-eta, 2013ko irailetik abendura egin zen azterlana.

Azterlanaren bigarren fase honetan, metodologia kualitatiboarekin jarraitu zen, betiere kuantifikazioa saihestuz eta azalpen datuen bidez ezagu­tza espezifikoa lor­tzeko eta azal­tzeko xedearekin azter­tzen diren gertaerak erregistroetan ida­tziz. Informazioa bildu zen, helburuaren ezaugarriak landuz, arlo kuantitatiboa edo kantitateak neurtu barik.

Hala ere, ikerketaren bigarren une honetan elkarriz­keta izan zen erabilitako fun­tsez­ko baliabidea. Horren bidez, fasea parte har­tzen duten eragileen bizipen per­tsonalei buruz­ko informazio argia eta espezifikoa bil daiteke, baita eguneroko lana eta Euskadiko presoen buruko osasunaren arreta soziosanitarioaren errealitateari buruz­ko gogoetak ere.

Testuinguru guztietan gizakiari buruz­ko informazioa bil­tzeko metodorik zaharrena izan daiteke elkarriz­keta, gizakiaren an­tzinako gaitasunean eta eboluzio eskuraketan oinarri­tzen baita: hiz­kera. Tekniko­tzat jo­tzen dugu elkarriz­keta, per­tsona batengana eta haren kontaketara hurbil­tzeko era zientifiko­tzat, zertarako-eta informazio jakin bat lor­tzeko aurrez ezarritako osagaien arabera.

Ondoren, azterlan kualitatibo honetan egin dugun bigarren faseko etapak aurkeztuko ditugu:

1. etapa: metodologia kualitatiboa DISEINATZEA, azterlaneko aldagaiak identifikatuz eta elkarriz­keta gidoi bat sortuz.

Azterlan honen oinarriak ezar­tzeko arloak zehaztuko dira fase honetan; izan ere, EAEko espe­txeetako presoen buruko osasunaren arreta zein den jakiteko fun­tsez­ko aldagaiak dira. Horrexegatik, hona hemen informazio bilketa horren gaineko arloak:

a) Espe­txean dauden per­tsonen buruko gaixotasunerako arretarako protokoloa.

b) Eskumenak Osakide­tzari 2011n transferitu ondoren osasunaren arretan an­tzemandako aldaketak.

c) Espe­txeetan Buruko Gaixoei Arreta Integrala Emateko Esparru Programa (PAIEM) aplikazio maila zein den jakitea.

d) Presoei buruko osasunaren arloko arreta ematen dieten profesionalen beharrak eta proposamenak.

Azterlaneko arloak ezarri ondoren, ikerketa-talde bakoi­tzak jarraitutako elkarriz­keta-gidoia egin zen (eranskina), betiere laneko metodologia bateratuz.

2. etapa: metodologia GARATZEA. Fase honetan, elkarriz­keta erdi egituratuak egin ziren. Horrelako elkarriz­ketako dira ohikoenak, eta galdera-sortaren ordena zorroz­ki ez jarrai­tzea da ezaugarri nagusia. Alabaina, elkarriz­keta eta informazio-bilketa ordena­tzen eta zentra­tzen duen eskema bat dauka.

Azterlanak EAE osoa har­tzea planteatu zen eta, horrexegatik, baimena eskatu zi­tzaion Barne Ministerioari hiru lurralde historiko bakoi­tzean dauden hiru espe­txeek parte har zezaten: Basauriko Espe­txea (Biz­kaia), Langraiz Okako Espe­txea (Araba) eta Martuteneko Espe­txea (Gipuz­koa). Espe­txeen fun­tzionamenduaren egitura dela-eta, informazioa bil­tzeko lau talde homogeneo identifikatu ziren:

i. Espe­txe bakoi­tzeko talde teknikoa.

ii. Oinarriz­ko arretako unitateko buruak (hemendik aurrera, OAUB).

iii. Espe­txe bakoi­tzeko psikiatra aholku-emaileak.

iv. Toxikomanietan esku har­tzeko taldeak espe­txe bakoi­tzean.

Espe­txe Erakundeetako Idaz­kari­tza Nagusiak Martuteneko eta Arabako espe­txeetako talde teknikoekin topaketak egiteko baimena ukatu duela-eta, ezinez­koa izan da azterketa zabalagoa egitea, espe­txean lan egiten duten profesionalen ikuspuntua bil­tzeko. Basauriko (Biz­kaia) espe­txeko talde teknikoaren partaide­tza izan dugu, ordea.

Bi elkarriz­ketagilek osatu zuten lan-taldea, elkarriz­ketaturiko eragile bakoi­tzak adierazitako ahalik eta argibide gehien azter­tzeko. Gainera, lau per­tsonako talde bat ere izan da, azterlanaren bigarren fase honetan bildutako informazioa azter­tzeko eta sistematiza­tzeko.

Jarraian, espe­txe bakoi­tzeko eta profesional talde bakoi­tzeko egindako elkarriz­ketak zehaztuko dira. Isilekotasuna eta haien izena inon ez zela agertuko ziurtatu zi­tzaion elkarriz­ketaturiko per­tsona bakoi­tzari erabilitako ikerketa prozeduraren euskarri gisa.

Basauriko espe­txea (5 elkarriz­keta):

• Talde teknikoa (Tratamenduko zuzendariordea, gizarte langilea, psikologoa).

• OAUB.

• Psikiatra aholkularia.

• Osakide­tzako psikiatra, sustan­tzien erabilerak eragindako nahasmendua duten per­tsonei arreta emateko ardura duena.

Zaballako espe­txea (4 elkarriz­keta):

• OAUB.

• PAIEMen parte har­tzen duen medikua.

• Psikiatra aholkularia.

• Toxikomanietan esku har­tzeko taldea: Luz-Gizen.

Martuteneko espe­txea (elkarriz­keta 1):

• OAUB.

• Psikiatra aholkularia.

Erdi egituraturiko hamar elkarriz­ketei esker, hauexek ahalbidetu ziren:

• Azterlaneko aldagai bakoi­tzari buruz­ko datu zeha­tzak lor­tzea.

• Elkarriz­ketaturiko profesional bakoi­tzaren narrazioan sortu diren zenbait gai garran­tzi­tsu sakon­tzea.

• Buruko gaixotasuna duten presoen arretan parte har­tzen duten profesionalen talde bakoi­tzaren irudipen espezifikoak lor­tzea.

• Gizarte harremanak azter­tzea eta errealitatea deskriba­tzea profesionalek bizi duten moduan.

• Banaka hurbil­tzea Euskal Autonomia Erkidegoan buruko gaixotasuna duten per­tsonen arretan parte har­tzen duen profesional talde bakoi­tzarengana.

3. etapa: lorturiko informazioaren AZTERKETA. Bi une izan zituen datuak azter­tzeko prozesuak. Hasierakoan, elkarriz­keta egin zuten elkarriz­ketagile-taldearen eskutik: kontaketarako tresna bakoi­tzaren transkripzioa egin eta ondorengo eztabaida-lana burutu zuten ­txosten hau egiteko ardura izan duen taldeko gainerako kideekin. Ondorengo azterketa prozesua, nukleo esangura­tsu konpartituak eta errepikatuak atera­tzeko, zertarako-eta buruko gaixotasuna duten presoen arretan egiten denari eta egin beharko li­tzatekeenari buruz­ko kez­ka nagusiak osa­tzeko.

Azterlanaren bigarren fase honetan, espe­txeetan buruko osasunaren arloan emandako arretan zuzenean parte har­tzen duten profesionalei eginiko elkarriz­ketari esker, lehen fasean emandako datuak osa­tzeko modua izan genuen eta, preso horiekin esku har­tzeko programak gara­tzen dituzten gizarte erakundeen ekarpenaren balorazioarekin batera, azterlan honen hamargarren atalean zehazturiko ondorioak atera ahal izan dira.