- Ir a p;gina inicial
- Askatasunik gabe dauden pertsonen buruko osasunari EAEn emandako arreta soziosanitarioa
- IV . ATALA .EAEri espetxeetako osasunaren gaineko eskumenak eskualdatzea
IV . ATALA .EAEri espetxeetako osasunaren gaineko eskumenak eskualdatzea
Espainiako Konstituzioko 25. artikuluaren arabera, espetxe-zigorra duen pertsona orok kapitulu honetako oinarrizko eskubideez gozatuko du, kondena-epaiaren edukiagatik, zigorraren zentzuagatik edo espetxeen legeagatik berariaz mugatzen diren horiez salbu. Ondorioz, pertsona preso orok bizitzarako, osotasun fisikorako eta osasunaren babeserako eskubidea dauka (Espainiako Konstituzioko 15 eta 43. artikuluak).
Ildo horretatik, Espetxeen Lege Organiko Orokorraren 3. artikuluak dio espetxeen erakundeak pertsona presoen oinarrizko eskubideak bermatu behar dituela bere jarduera garatzean. Eskubide horietako bat osasuna babestekoa da eta, espetxeen gaineko araudiaren arabera ez ezik, hiritar guztientzat eskubide hori arautzen duen horren arabera ere betetzen da, hau da, Osasunari buruzko 14/1986 Lege Orokorraren, Osasun Publikoari buruzko urriaren 4ko 33/2011 Lege Orokorraren (lehen xedapen gehigarria) eta espetxe-establezimenduetako osasun-lanaren garapenari eragiten dion araudi zentral eta autonomikoaren arabera.
Osasunerako eta osotasun fisikorako eskubide hori oinarrizko aurrekaria da pertsonen duintasuna bermatzeko eta pertsona horiek etorkizunean gizarteratzen direla ahalbidetzeko, azken hori izanik zigorraren azken xedea.
Hori guztia kontuan hartuta, eta espetxeetako osasunari dagokionez, ekainaren 28ko 140/2011 Dekretuaren bidez Estatuko Administrazioaren eginkizun eta zerbitzuak Euskal Autonomia Erkidegora eskualdatzea onartu zen. Dekretu horren oinarri juridikoa Euskal Autonomia Erkidegoko Autonomia Estatutua da, abenduaren 18ko 3/1979 Lege Organikoarenbidez onartua. Izan ere, Lege horretako 18.1 artikuluaren arabera, autonomia-erkidegoari dagokio estatuaren oinarrizko legedia garatu eta berau betearaztea, barne-osasunaren arloan. Era berean, 8. artikuluko laugarren atalari jarraiki, autonomia-erkidegoak aipatu gaiekin lotutako zerbitzu guztiak antolatu eta administratu ahalko ditu, helburu horietarako eta bere lurraldearen barruan, eta erakunde, instituzio eta fundazioen zaintzaz arduratuko da osasunaren eta Gizarte Segurantzaren arloan.
Bestalde, Osasun Sistema Nazionalaren Kohesio eta Kalitateari buruzko maiatzaren 28ko 16/2003 Legeko seigarren xedapen gehigarrian dagoeneko aurreikusten zen espetxeetako osasun-zerbitzuak Osasun Sisteman Nazionalean integratu behar direla eta horiek autonomia-erkidegoetara eskualdatu.
Legezko aurreikuspen horietan oinarrituta, espetxeen legedian ezarritako osasun-laguntzako eginkizunak Euskal Autonomia Erkidegora eskualdatzea erabaki zen, beren lurralde-eremu barruan eta bertan kokatzen diren espetxeetarako, 2011ko uztailaren 1etik aurrerako ondorioekin.
Aipatu zeregin horiek betetzean bermatu egin beharko dira pertsona presoen eskubideak, osasun-zerbitzuen erabiltzaile diren aldetik, baita osasun-baliabideak eskuratzeko duten aukera, espetxeetako osasun-prestazioen kalitatea eta sarbideko ekitatea ere. Osasun-laguntzaren barruan sartzen dira, era berean, espetxeen legedian zehaztutako legezko eta medikuntzak osasun-jarduerak.
Eskualdaketa honen bidez, Espetxe Erakundeek EAEko hiru espetxeetako zereginak eta langileak eskualdatu zituzten: Langraiz Okako espetxea (2011ko abenduan lekualdatu zen Zaballako zentro berrira), 721 presori arreta emanez, eta Basaurikoa eta Martutenekoa, 392 eta 280 presorekin, hurrenez hurren.
Eskualdatutako profesionalen kopura 43koa zen, honela banatuta: 22 Langraiz-Zaballan, 10 Martutenen eta 11 Basaurin. Horietatik 16 medikuak, 19 gaixoak, 1 farmazeutikoa eta 7 klinika-laguntzaileak.
Osakidetzan espetxe-osasunak ikuspegi bikoitza dauka: batetik, espetxeetako osasun-profesionalak oso ondo egokituta daude beren jardueraren eremura eta esperientzia luzea dute erregimen, medikuntza eta legegintzako prozeduretan; bestetik, eta, bestalde, espetxeetan osasun-arreta osasunez kanpoko testuinguru eta antolaketan ematen da eta segurtasuna da lehentasun nagusia. Ondorioz, profesionalen etengabeko prestakuntza eta birziklapena zaildu egiten dira.
Espetxe batean egiten diren osasun-zereginak, funtsean, hiru motatakoak dira:
- Osasun-arreta, batez ere lehen mailako arreta. Horretan osasun-zentro baten parekoa da.
- Kronikotasunaren arreta-zentroa. Espetxeko laguntzak gaixotasun kronikoa duten pertsonen egonaldi luzeko zentroen funtsezko alderdi bat betetzen du. Antolakuntzari dagokionez, antz handiagoa du egonaldi luzeko zentro batekin, lehen mailako arretako zentro batekin baino.
- Medikuntza, lege, epaiketa eta erregimeneko alderdiak. Espetxeko osasuna medikuntza eta legea uztartzen dituen jarduera bat da eta espetxeko bizitzako alderdi asko espetxeko legediaren pean daude eta osasun-jarduera zehatza behar dute. Halaber, etengabeko harremanak daude sistema judizialarekin. Horrek guztiak bereizten du, hain zuzen ere, erkidegoko osasun-laguntzatik.
Premisa horiek kontuan hartuta, lehen erabakia eskualdatutako espetxeak osasun-zentro bihurtzea izan zen. Horretarako, osasun-zentroen pareko arreta eta administrazioa jarri ziren eta ondore guztietara integratu ziren. Zentroen izena honakoa da: Zaballako ZPko Osasun Zentroa, Martuteneko ZPko Osasun Zentroa eta Urbi-Basauriko ZPko Osasun Zentroa. Erreferentziazko ospitale bat ere esleitu zitzaien: Santiagoko Ospitalea (Araba), Basurtuko Ospitalea (Bizkaia) eta Donostiako Ospitalea (Gipuzkoa).
Era berean, osasun-langileak Osakidetzara eskualdatu ziren, beren estatusari eutsiz, eta zentro bakoitzean arduradunak izendatu ziren. Arduradun horiek kasuan kasuko eskualdeko bileretara joaten dira.
Espetxeko osasuna eskualdatzeak lanpostu hutsak eta ordezkapenak estaltzea dakar. Ondorioz, ezinbestekoa da espetxeetako osasun-zentroetara sar daitezkeen profesionalen prestakuntza sustatzea, espetxeetako osasun-arretak berariazko zeregin eta eginkizun batzuk baitauzka profesionalen lantokiaren eta artatzen dituzten pazienteen patologia prebalentearen ondorioz.
