4.Hezkuntza-proposamenak
Azken bi urteetan jakinarazi dugu Arartekoak hezkuntzaren arloan afektibitate- eta sexu-aniztasuneko eskubideei buruzko Europako bi proiektutan parte hartu du (Europako Batzordeko Justizia Zuzendaritzak sustatu duen ”Oinarrizko eskubideak eta herritartasuna” izeneko erkidegoko ekintzako programaren esparruan finantzatu dira proiektu horiek): Rainbow (2011-2012)1 eta Rainbow Has (2013-2014)2 proiektuetan, hain zuzen.
2013. urtean, proiektu horietako lehenaren, 2012. urtean amaitu zenaren, emaitzak hedatu ditugu. Hala, 2013. urteko lehen hilabeteetan, hainbat aurkezpen egin genituen Euskal Autonomia Erkidegoko hiru hiriburuetan, lehen Rainbow proiektuaren emaitzak ezagutzera eman, zabaldu eta azaldu genizkion publikoari oro har, eta zenbait hezkuntza-eragileri bereziki. Topaketa horietan, hezkuntzaren esparruan homofobiaren eta transfobiaren aurka lan egiten tresna pedagogiko bat aurkeztu zen: adin desberdineko neska-mutilei zuzendutako 8 film dituen DVD bat eta gida didaktiko bat ikasgelan erabiltzeko. Gida horretan, jarduera osagarriak eta sakontze-jarduerak ere proposatzen dira. Materiala Euskal Autonomia Erkidego osoko ikastetxeetara eta elkarteetara bidali da urtean zehar, eta gaur egun, arrakasta handiz erabiltzen ari dira ikastetxe ugaritan.
Halaber, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak antolatutako Elkarbizitzari buruzko VI. Jardunaldietan (“Elkarbizitza eta sexu- eta genero-aniztasuna” izenburua dute), Bilbon 2013ko apirilaren 10ean eta 11n egin zirenetan, proiektuaren emaitzak aurkeztu zitzaizkien Euskal Autonomia Erkidegoko irakasleei.
2013. urtean abiatu zen Rainbow Has proiektua. Arartekoa da proiektu horren buru, eta Europako 8 herrialdeko 13 erakunde koordinatzen ditu3. Proiektu horren helburua da eragina izatea haurren eta nerabeen afektibitate- eta sexu-aniztasunerako eskubideen egoeraren azterketan eta hobekuntzan, hezkuntzaren arloan zentzu zabalean. Hau da, horretarako, hezkuntza-erakundeetara eta irakasleengana jo da, bai eta edozein familia-elkartetara ere, haurtzarotik sexu-aniztasunari irekia egongo den hezkuntza bat ziurtatzeko behar diren elkartasunak lortzeko, sexu-joeragatiko edo genero-identitateagatiko edozein bereizketa edo eraso mota prebenitzeko eta eragozteko gai izango den hezkuntza bat bermatzeko, hain zuzen.
2013. urtean, proiekturako proposatu ziren lan-ildo batzuetan aurrerapenak egin dira (lan-ildoei eta aurreikusitako emaitzei buruzko informazio zehatzagoaren berri izateko, ikusi Haur eta Nerabeentzako Bulegoaren urteko txostena Eusko Legebiltzarrarentzako 2012, V.4. kapitulua). Hala, hainbat herrialdetan jarraitu beharreko diskurtsoei, beharrei eta estrategiei buruz egindako landa-ikerketak eta -azterketak amaitu ditugu, hezkuntzaren arloan estereotipoak eta jarrera transhomofobikoak izatearekin lotuta.
Beraz, ikerketa egin den herrialdeetako testuinguruaren azterketa dugu gure eskuetan, bai eta landa-azterketa egin den herrialdeetako emaitzak ere. Landa-azterketetan metodologia kualitatibo bati jarraituz aio. Elkarrizketak eta eztabaidak egin dira familiekin eta familien elkarteekin, eta familia homoparentalen eta eraso homofobikoa edo transfobikoa pairatu duten seme-alabak dituzten familien kasuak aztertu ziren. Halaber, ikerketa egin den herrialde guztientzako baterako dokumentu bat dugu. Emaitzak hemen aurki daitezke: (http://goo.gl/1ZkelC). Bereziki interesgarria da Euskal Autonomia Erkidegoko testuingururako Euskadin egin den landa-ikerketaren eta –lanaren emaitzak laburbiltzen dituen dokumentua.
Orain arte egindako lanaren ondorio nagusiek adierazten dute desberdintasunak daudela herrialde bakoitzaren berezitasunen arabera, baina aditzera ematen dute “armairutik ateratzeko” prozesua zaila izaten dela beti. Hala ere, badirudi, elkartasun egonkorren edo ezkontzarako eskubidearen bidez, LGTB pertsonen eskubideak aitortzen dituzten legeak dituzten herrialdeetan, erraztasun handiagoz heltzen zaiola prozesu horri, eta horrek adierazten du legezko testuinguruak garrantzi handia duela ikerketaren emaitzetan. LGTB pertsonekin lotutako gaiak eta sexualtasuna tabua dira oraindik familia-ingurunean. Hori dela eta, beharrezkoa da eskolak gai horiek lantzea berariazko programen bidez. Zenbait herrialdetan jada badaude programa mota horiek. Zentzu horretan, praktika egokien sorta bat hautatzen ari dira, proiektuan parte hartzen duten herrialde guztiei emateko proiektu horien berri. Ikerketako beste gai garrantzitsu batzuk izan dira erlijioaren rola, neskatoen artean homosexualtasuna horren bistakoa ez izatea edo esparru horretan adopzioak duen garrantzia.
2013. urtean zehar, proiektuko parte-hartzaileen bi topaketa handi egin dira. Lehena Donostian izan zen otsailaren 21ean eta 22an, eta bigarrena, azaroan Londresen.
2014. urtean, proiektuaren aldi berri bati ekingo zaio. Lehen aipatu dugun bezala, proiektu honen oinarria da gizarte-hitzarmen handiak ezartzea, herritarren eskubideak bermatzeko lanean aurrerapenak egiteko: elkarteen munduaren eta erakundeen munduaren eta hezkuntza formalaren munduaren arteko hitzarmenak, gehiengoen interesen ordezkari diren elkarteen (familien elkarteak edo ikasleen gurasoen elkarteak) eta gutxiengoen eskubideak defendatzen dituzten elkarteen (familia homoparentalen elkarteak eta LGTB eskubideak defendatzen dituzten elkarteak) arteko hitzarmenak.
Hala, 2014. urteko helburua izango da hezkuntza-agintariekin eta gai horrekin zerikusia duten gizarte-sektoreekin mintegiak antolatzea, gai hori landuko duen agenda politiko bat sortzearen beharrari buruz eztabaidatzeko.
Era berean, prestakuntza- eta sentsibilizazio-lantegiak antolatuko dira irakasleekin, familien elkarteekin edo ikastetxeetako gurasoen elkarteekin. Horrez gainera, Europako sare bat sortuko da, jada badauden elkarte-egiturak oinarri hartuta, hezkuntzaren arloan ardura duten eragileen (politikan, hezkuntzan, komunikabideetan eta abarretan lan egiten duten langileak) kontzientziazioan eragina izateko agenda bat edo ibilbide-orri bat egitearen bidez eragin-estrategiak finkatzeko, eta neska-mutilen, nerabeen eta gazteen afektibitate- eta sexu-aniztasunaren eskubideen alde lan egiteko.
1 Proiektuaren inspirazioa den kontzeptuaren ingelesezko siglak jasotzen ditu akronimo horrek: Rights Against Intolerance: Building an Open-minded World (Intolerantziaren aurkako eskubideak: aurreiritzirik gabeko mundu bat eraikiz). Proiektu horren helburua da homofobiaren eta transfobiaren aurka borrokatzeko testuak eta ikus-entzunezko materialak sortzea eta haurren, nerabeen, gazteen eta irakasleen artean hedatzea, eta Europan pertsona homosexualen eta transexualen eskubideak erabat errespetatzeko eta aitortzeko kultura bat sortzea.
2 Rainbow Has izena ingelesezko sigla hauek osatutako akronimo bat da: Rights through Alliances: Innovating and Networking BOth Within Homes and Schools (Eskubideak hitzarmenen bidez: etxean eta eskolan sareak berritzen eta sortzen).
3 Euskadiz gain, beste herrialde hauek parte hartzen dute proiektu honetan hainbat erakunderen bitartez (unibertsitateak, ikerketa soziologikoko eta pedagogikoko ikerketa-taldeak, udalak, haur hezkuntza sustatzeko elkarteak, LGTB pertsonen eskubideen alde lan egiten duten elkarteak eta familia homoparentalen elkarteak): Alemania, Belgika, Bulgaria, Herbehereak, Italia, Polonia eta Erresuma Batua.
