Ararteko

Aurreko kapitulu guztietan aipaturiko problematika, premia, erantzun eta baliabide guztiak orri gutxi batzuetan biltzeak dakarren mugarekin, interes gorenekotzat dauzkagun hainbat alderdi nabarmentzeko asmoz heldu diogu atal honi, eta, kasuan-kasuan, txostena astiroago irakurtzera animatuko dugu.

2013an, 319 kexa-espedientetan aipatu da argi eta garbi haurren eta nerabeen presentzia edo inplikazioa, alegia, Ararteko erakundeari egindako kexa guztietatik ia %10,4tan. Zenbaketa horretan sartuta daude, batetik, alde batek eskatuta bideratu diren kexa-espedienteak (284): norbanakoek edo elkarteek azaldu dituzte, horretarako ezarritako bideren bat erabiliz (bulegoak, weba, posta elektronikoa); eta bestetik, erakundeak bere kabuz hasi dituen ofiziozko espedienteak (35), haur eta nerabeen talde batzuk ahultasun egoeran daudela edo beraien premiei behar bezala erantzuten ez zaiela susmatzen denean, egoera horiek aztertzeko eta horien bilakaera ikusteko. Ez dira zenbatu, baina kontuan hartzea merezi dute, diru-sarrerak bermatzeko euskal sistemarekin zerikusia duten 883 kexak; ehuneko handi batean familiaren barruan adin txikikoak dituzten familiek azaldu dituzte kexa horiek. Horrela, pentsa genezake gutxi gorabehera beste 236 kexa-espedientetan agertzen direla tartean haurrak eta nerabeak, guztiak baliabide ekonomiko urriko egoeran.

Hezkuntza arloari dagokionez, lehenbizi esan behar dugu eztabaidatik libre geratzen ez den egoera batean kokatu gaituela EAEko hezkuntza administrazioak adierazi duen asmoak: hain zuzen, hezkuntzaren kalitatea hobetzeko abenduaren 9ko 8/2013 Lege Organiko berriari (LOMCE) aurre egitea eta, horren ordez, hezkuntza-eredu pedagogiko propioa sustatzea, “Heziberri 2020” abian jarrita.

Hala, ez dakigu zein izango den datozen hilabeteetan egoera berri honen ondotik jasoko ditugun kexek izango duten eragina. Dena den, gure asmoa hauxe da: aldaketa berri honek gure erkidegoko hezkuntza-sisteman izan dezakeen benetako eragina ezagutzeko jarraipen bat egitea.

Hala ere eta proposatu dugun egiteko hori alde batera utzita, azken urte honetan izapidetutako kexen ondotik gure hezkuntza egoeraren hainbat alderdi kontuan hartu ditugu eta horiek aipatzea beharrezkoa iruditu zaigu:

Hala, adibidez, ikasleen onarpenerako prozesuei buruzko kexak beste urtebetez errepikatzeak dakar erakunde honek hezkuntza administrazioari egindako gomendioa indarrean jarraitzea, prozesu horren kudeaketa modu arduratsuan jorra dezan, plaza nahikoak ez dauden kasuetarako aurreikusitako lehentasunezko irizpideak modu zentzudunean aplikatuz.

Horrez gain, gure ustez, garrantzitsua da eskolatze batzordeak haien zeregina egiten jarrai dezaten animatzea alegia, lehen aldiz gure hezkuntza-sistema baliatzen duten ikasle etorkinei ahalik eta integrazio normalizatuena ematen lortzea. Dena den, beste batzuetan egin dugun moduan, gailendu nahi dugu, proposamenak egiterakoan, batzorde horiek bermatu behar dutela ikastetxeen finantzaketa baldintzek eta eskola-garraio, -jantoki eta -materialerako familiei ematen zaizkien laguntzek bidea eman behar dutela herritar guztiek unibertsitateaz kanpoko ikastetxe guztietarako sarbide unibertsala eduki dezaten.

Hezkuntza-plangintzari dagokionez, zailtasun handienek zero eta hiru urteko hasierako tartean egoten jarraitzen dute, batez ere, bi urteko gelen eskaintzan. Erakunde honen ustez, eremu defizitario horietan beharrezkoa da Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Sailak eta eragindako udalek, bakoitzak esleituta dituen eskumenak baliatzean, bidezko ekimenak aurrera eraman ditzaten plazen inguruko egoera defizitario horiek berbideratzeko eta, hala, estalduraren ehunekoa onartutako plangintzaren erreferentziatik gertu dauden indizeetan koka dadin.

Horrez gain, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Sail berria animatu nahi dugu abiarazitako ildotik lanean jarrai dezan -hots, eskola komunitateko ordezkari guztien partaidetzarekin plangintza demokratikorako bidea eman dezan-.

Azken urteetan antzeman dugu lanbide heziketako irakaskuntzen eskari handiagoa dagoela. Hori krisi ekonomikoaren egungo egoerari lotuta dagoela uste dugu. Horregatik, eta beste txosten batzuetan dagoeneko adierazi dugunez, uste dugu egungo eskaintza handitzeko bidea eman dezaketen aukera guztiak agortzen saiatu behar dela eta, hala, goi-mailako ikasketetarako sarbidea bideratu, gure gazteak lan-merkatuan sar daitezen errazteko.

Halaber, krisi ekonomikoaren egungo egoeraren ondotik hainbat hezkuntza-eragilek eskola-jantokiaren zerbitzuan jazotzen ari diren egoera batzuk nabarmendu dituzte. Hainbat familiari eragiten die. Izan ere, adingabeak dituzten familia horiek ezin dituzte kuotak ordaindu, beken deialdi orokorraren esparruan urtero-urtero iragartzen diren jantokiko laguntzen onuradun izango direla uste badute ere. Gure iritziz, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Sailak egoera hori kontuan hartuta jantokiko laguntza horiek kudeatzeko moduan hainbat aldaketa sartzeko aukera jorratu beharko luke.

Kontsumo arduratsua egiteko premiaren inguruan kontzientziatu eta elikagaien eralgiketa murrizteko azken urteotan izandako herritarren elkartasun-mugimenduak positibotzat jo ditu erakunde honek. Hortaz, uste dugu ez dela alde batera utzi behar proposamenak aztertzeko aukera; adibidez, eskola-jantokikoetako elikadura-hondakinen kudeaketa bultzatzekoa (hondakinok berrerabil eta dohainik kontsumi daitezen).

Eskola-garraioari dagokionez, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saileko arduradun berriek iragarritako proposamena, egungo zirkularraren edukia berrikustekoa, gure iritziz, herritarren eskariei erantzuna emateko aukera bat izan daiteke. Adibidez, Zuian, hilabeteak dira hauxe eskatzen dutenetik: aukera berdintasuna landa eremuan bizi diren ikasleentzat.

Horrez gain, ezgaitasunen bat duten ikasleentzat zerbitzu hori nola ematen den aztertzeko unea hauxe izan daiteke, ustezko bereizkeriari buruzko kexak berriro jazo ez daitezen.

Joan den urtean eskola inklusiboaren esparruan aniztasunari erantzuteko plan estrategiakoa abian jarri zela ikusi genuen. Une hartan uste genuen plan horren ebaluazio eta jarraipenaren bitartez kexak hizpide izandako ikasle jakinen egoeraren ondotik ikasle horiei ematen zaien hezkuntza-erantzuna hobetuko zela. Halaxe gertatu da gaitasun handiko ikasleen kasuan, baita arreta faltaren nahasmenduak eragindako ikasleen kasuan ere.

Zenbait kasutan egin dugun jarraipenak eta sektorean lan egiten duten elkarte batzuek adierazi dizkiguten kezkak aintzat hartuta gailendu behar dugu lanean jarraitu behar dugula ikasle horientzako egindako hezkuntza-orientazioak geletako egunerokoan jazo daitezen.

Jakina, gogoeta horiek aurkeztu berri den Baterako hezkuntzarako eta hezkuntza-sisteman genero indarkeria prebenitzeko gida planean gehitu nahi ditugu.

Azkenik, nabarmendu nahi dugu, berriz ere, eskola-elkarbizitzaren gaineko gida berrien aplikazio sistematiko eta eraginkorra sakontzeko premia dagoela, tratu txarren egoeraren diagnosi zuzena egiteko, biktimei laguntza, babesa eta segurtasuna emateko eta eragindako familiekin konfiantzazko eta komunikazio oneko harremana mantentzeko xedeak bete eta xede horiei behar bezalako erantzuna emateko.

Jakinda familiak publikoki babestea pertsonak bere giza garapenean laguntzea, beren banakako eskubideak eta gizarte eskubideak erabat lortzen laguntzea esan nahi duela, gainera gehien behar dutenak bereziki babestuz (adingabeak, adindunak, gaixotasunak edo mendekotasuna duten pertsonak), erakunde honen ustez, familiei babesa ematea estrategia publiko saihestezin bat da gizarte-estatuari eusteko, eta horrek esan nahi du, krisiaren testuinguruan, inoiz baino gehiago, familia-politikak inbertsio publikorik onenak direla, gizarte-kohesioa bermatzeko eta garai hauek horrenbeste mehatxatzen dituzten pobrezia eta gizarte-desegituraketa prebenitzeko.

Gogora ekarri nahi dugu familien esparruan lan egitea ez dela laguntza publikoen edo diru-laguntzen politikak gauzatzea soilik (batez ere seme-alabak edo mendeko pertsonak izatearekin lotuta, bai eta lanbidea eta familiako bizitza bateratzea babestearekin lotuta ere...), baizik eta kultura-, gizarte- eta ekonomia-aldaketa sakonak bultzatzea ere badakarrela, gero eta gehiago gainera, eta aldaketa horiek familien beharrak gure ekonomia-jardueran erabat sartzeko ikuspuntu berriak ireki behar dituztela. Botere publikoek pentsamoldeak aldatzeko prozesuen buru izatera deituta daude, zainketaren, etxeko lanen, atsedenaren, aisialdiaren, giza harremanen, borondatezko edo ordaindu gabeko beste gizarte-partaidetza mota batzuen beharrezkoa espazioa, derrigortua -bai eta balio nagusia ere- aitortzera bideratutako prozesuen buru izatera, hain zuzen.

Familiako bizitza eta lanbidea bateratzeko gaia kezka handi bat da familientzat, baina, oro har, eragin handia du gizarte- eta ekonomia-antolaketa batek bere osotasunean arrakasta izateko. Gero eta beharrezkoagoa da, batez ere krisi-garaietan, gure denbora antolatzeko planteamendu global berriak nabarmentzea. Planteamendu berri horien bidez, lanak gure bizitzan duen nagusitasuna zalantzan jarri behar da, eta lanbide bati eusteko aukera eman behar dute, aldi berean behar pertsonalak eta familiako beharrak artatzeko nahikoa denbora utziz.

Babes gabeko egoeran dauden haurrentzako gizarte-zerbitzuen esparruan jasotako kexa gehienak, haurtzaroaren zerbitzuek emandako balioztatzearekin ados ez dauden gurasoek jarri dituzte. Balioztatze horien bidez ondorioztatu da guraso horien seme-alabak babesik gabe daudela, guraso-agintea eten zaie eta foru-erakundeak bere gain hartu du haur horien tutoretza. Guraso horien ehuneko handi batek Arartekora jotzen du, haurraren edo nerabearen babes gabeko egoera eta haurra edo nerabea babesteko neurria zehazten duen foru-aginduaren aurkako errekurtsoa epaitegietan aurkeztu ondoren. Horren ondorioz, gur ezin dugu ezer egin kexaren sustatzaileen eskaera nagusiari dagokionez. Hala ere, eskaera horrekin batera, balioztapen-, jakinarazpen- eta informazio-prozesuarekin zerikusia duten beste gai batzuk ere heltzen zaizkigu, eta horietan esku hartu dugu. Aipatu gai horietan, oro har, ez dugu hauteman administrazioak jarduketa okerrik egin duenik.

Kexa horiek aztertu ondoren, deigarria gertatu zaigu ikustea babes gabeko egoera bizi duten haurren kasu gehiago izan direla aurten, non balioztapen-tresnak tratu txar psikologiko eta, are zehatzago, gurasoen arteko gatazketan manipulazio gisa definitzen duenari dagokionez pairatzen zen babes gabeko egoera hori. Kexa horiei gurasoetako batek aurkeztutakoak gehitu behar zaizkio. Kexa horietan, batez ere, argudiatzen dute aita edo ama horren bikotekide ohiak mutikoaren/neskatoa ustez modu arduragabean zaindu duela; epaiketaren bidez ezarritako neurrietan finkatutako harreman- eta komunikazio-erregimena ez duela errespetatu; beste aitak edo amak mutikoarekin/neskatoarekin harremana izatea eragozten diola, haurrak sufrimendu handia sentitzen duela argudiatuz, etab. Kexa horietan kezka-elementu bera, zalantzarik gabe, gurasoen arteko harremanean gatazka handiko hausturak gertatzen diren bitartean eta gertatu ondoren haurrek eta nerabeek pairatzen duten sufrimendu psikologikoa eta emozionala da. Hala ere, ezin dugu ahaztu egoera horietan adingabeak gurasoekin harremana izateko duen eskubidea arriskuan jartzen dela.

Hori dela eta, beharrezkoa da helduen arazoak seme-alabei eragina izatea, edo are okerrago oraindik, manipulatzeraino haurrak gatazkan inplikatzea eragozteko neurrietan aurrerapenak egitea. Zentzu horretan, komenigarria litzateke epailearen instantziek nahiz administrazioek hitzarmenaren eta bitartekaritzaren kultura sustatzea, gurasoei laguntzeko banantzen elkarri errespetatuz, haurren eta nerabeen interes gorena zainduz eta interes horri lehentasuna emanez. Xede horretarako jada badauden zerbitzuak gehiago erabiliz eta Haurren Eskubideen Batzordeko 2013ko maiatzeko 13 zenbakidun Ohar orokorrarekin, adingabearen interes gorenari buruzkoarekin, bat, eskubide, printzipio eta prozedura horrek eskatzen du uneoro hartuko diren erabakiak haurraren ongizatean eta garapen fisiko eta emozionalean zer eragin izango duten aztertzea eta balioztatzea banaka. Horrez gainera, mutiko/neska bakoitzari ezinbestean entzutea eskatzen du. Beraz, ahalik eta prestakuntza onena duten profesionalak behar dira, eskubide horiek gertatzen diren esparru guztietan bermatzeko (esparru judizialean, gizarte-zerbitzuenean, hezkuntzakoan, osasungintzakoan...).

Gizarte-zerbitzuen esparruko beste elementu bat ere aipatu genuke, Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemaren egungo egituraketarekin zerikusia duena. Orain da gizarte- eta hezkuntza-prestazioak eta –zerbitzuak zehazteko aukerarik onena, batez ere lehen mailako arretaren esparruan, gizarte zerbitzuei buruzko 12/2008 Legeak adierazten duen izaera komunitarioarekin eta prebentziozkoarekin. Horrek berekin dakar denbora luzean finkatutako eta 3/2005 Legetik eratorritako haurren babes gabeko egoera kontzeptua gainditzea, pobreziako, ahuldadeko edo bazterketa izateko arriskuko egoeretan edo haurrak arriskuan eta/edo kaltetuta ateratzen diren gatazka komunitarioetan esku-hartzea indar eta koherentzia handiagoz aintzat hartzeko. Aurreko urteetan bezala, berriz esango dugu ezin eskertuzko balioa duela zailtasun hasiberrietan lagun-egiteak, esparru naturalean eta komunitarioan, haurrak eta nerabeak garatzen diren ongizate- eta kohesio-baldintzen gainean, esku hartzeak, eta kalterik larrienak argi eta garbi desaktibatu edo murrizten dituela.

Babes gabeko egoeran dauden haurrentzako harrera-egoitzen baliabide-sarean aldaketak gertatzen ari dira oraindik, hasiera batean etengabe aldatzen diren beharretara egokitzeko, eta guk egiaztatu ahal izan dugun bezala, gero eta gehiago, egoitza horiek arautzen dituen 131/2008 Dekretuaren eskakizunak kontuan hartuta egiten diren ikuskatze-prozesu hasiberrien ondorioz. Aurrerapen horiek aitortu ondoren, ordea, deigarria iruditzen zaigu baliabide gehiegitan hezkuntza-taldeetako profesionalen profil profesionalekin eta prestakuntzarekin lotutako betekizunak behar bezala ez betetzen, are gehiago, kontuan izanda aipatu dekretuak 4 urteko epea eman zuela, langileek ezarritako betekizunetara egokitzeko.

Bakarrik dauden adingabe etorkinen kasuan, iaz emantzipazio-prozesuak behin eta berriz errepikatzen bagenituen, aurten argitaratutako gomendioak, Bakarrik dauden adingabe/gazte etorkinen arretarako bermeak izenekoak, sakon eta luze aztertzen ditu beste bi une bereziki arriskutsu: 1) parte hartzen duten herri-administrazioek haiek aurkitu eta abegi egiteko unea, eta une horrekin lotuta, prozesuan parte hartzen duten eragile, zerbitzu eta organismo guztien arteko beharrezko koordinazioaren eta lankidetzaren garrantzia; eta 2) Abegian eta, Fiskaltzak adindunak direla ebazteko emandako dekretuaren ondoren, berehalako arreta, zaintza, egoitza abegia edo tutoretza etendakoan, dagozkien bermeak eta eskubideak betetzea. Adingabeak aurkitu eta abegi egiteko uneari dagokionez, urteak daramatzagu eskatzen bakarrik dauden adingabe atzerritarren presazko abegi-protokolo bat egitea eta onartzea, 131/2008 Dekretuak xedatzen duena. Beharrezko hitzarmena lortzear geundela zirudienean, indarrez sartu da estatu-mailako protokoloa gure artean, eta autonomia-erkidegoko protokoloaren behin betiko idazketa berriz gelditu du, protokolo hark zer-nolako egoera deskribatuko duen zain.

2013. urtean, adingabe horiek oso kexa gutxietan hartu zuten parte, eta kexa horiek ezaugarri bera zuten: desberdintasun handia zegoen fiskaltzaren dekretuan, adina zehazteko probak (aurkitu zituzten unean agiririk gabe egoteagatik) egin ondoren, adierazitako adinaren eta haurrak/nerabeak abegi hartuta zuen umeen foru-zerbitzuaren kudeaketen bidez haurraren/nerabearen jatorrizko herrialdeetako administrazioan lortutako dokumentazio ofizialean aitortutako adinaren artean. Kexa horietan bi alderdi nagusi azpimarra ditzakegu: 1) beharrezkoa da egoera bakoitza banaka aztertzea, beharrezkoa balitz Probintziako Fiskaltzari irizpide bereziak ezartzeko eskatuz eta erabat pareka ezin diren egoeretarako irizpide orokorrak automatikoki aplikatzearen ondorio negatiboak gaindituz; 2) Probintziako Fiskaltzaren erabakia, adingabetasuna zehazten duena, ontzat hartuta, haurrak babesteko zerbitzuek haurraren tutoretzari eta arreta osoari atxikitako betebeharrak gauzatu beharko dituzte, inolako salbuespenik gabe, baita haurrak administratiboki legeztatzeko eta defendatzeko helburua dutenak ere, bere interesekin zerikusirik ez duen jarduketa edo erabaki baten ondorioz kalteak erator dakizkion kasuetan. Edonola ere, erakunde honek 2006. urtean azaldu zuen irizpide hori.

Aisialdi eta jolas jarduerei dagokienez, gazteen lonjak sarria gertu dira Arartekoaren jardueran 2013. urtean. Nerabeen eta gazteen taldeek merkataritzako lonjak biltzeko eta aisialdirako lokal gisa erabiltzea gure udalerrietan indarra hartzen ari den errealitate bat da. Hala ere, nahiko berria den fenomeno horrek eztabaida ugari sortu ditu: aisialdiko jarduera horrek ingurumen-kontrolarekin, eraikinetako segurtasunarekin eta lokal horiek behar dituzten arriskuen prebentzioarekin behar bezala bat datorren ala ez. Lonja horien erabiltzaileen, jabeen, lonjen ondoan bizi diren auzokoen eta tokiko administrazioaren eskura gai horren inguruko irizpide eta printzipio orokor batzuk ezarri eta jartzeko azken helburuaz, Arartekoa ofiziozko espediente bat egiten hasi da. Horren bidez, gazteen aisialdiko jarduera hasiberri horren gizarte- eta zuzenbide-testuinguruari buruzko eta jarduera horrek eragin ditzakeen arazoak kontrolatzeko udalek dituzten aukerei buruzko informazioa bildu nahi da.

Eskolako kirolaren esparruko kexek elementu bera izan dute 2013. urtean: kirol-eskaintza diseinatzean eta kirolaren praktika antolatzean genero-berdintasuneko irizpideen aplikazioa oraindik eskasa izatea.

Osasunaren esparruan eta osasun mentaleko arazoak dituzten neska-mutilen arretari dagokionez, nahiz eta motel bada ere aurrerapenak egiten ari diren errehabilitaziorako bitartekari-egituren horniduran, eta pixkanaka erkidegoko arreta-eredura gerturatzen ari garen, haurrentzako eta gazteentzako eguneko ospitale gutxi daudela ohartu gara, batez ere Araban.

Nortasun-nahasmendua duten pertsonen arretari dagokionez (ehuneko handi batean nerabeak eta gazteak dira), neurriak hartu dira eta urrats garrantzitsuak eman dira, hala nola nerabeen eta programa berezien unitatearen sorrera. Hala ere, oraindik kezkatuta gaude, gure osasun-sistemak autonomia-erkidegoko mailan nahasmendu horiei heltzeko muga handiak dituelako. Hori dela eta, azpimarratzen dugu beharrezkoa dela 2009. urtetik proiektatuta zegoenaren ezaugarri berak dituen eguneko ospitale bat abian jartzea. Ospitale hori egiten ez den bitartean, ezinbestekoa da beste bide batzuk aintzat hartzea eta aplikatzea, hala nola bideratzea, hitzartzea eta gastuak itzultzea.

Aurrerapenak egin dira kronikotasunaren estrategiako hainbat ildotan, eta laguntza jarraitua bermatzeko helburua dutenen artean hauek azpimarra ditzakegu: erakunde sanitario integratuak delakoen sorrera, laguntza-orriak egitea, eskumen profesional berriak sartzea eta laguntza-jarraitutasuneko planak erabiltzea. Aitzitik, beste gai batzuen inguruko lanak pixka bat moteltzen ari dira, hala nola jaioberriak bahetzeko programaren handitzeari buruzko aurreikuspenen gauzatzea eta lehen mailako linfedema (eskuarki haurtzaroan garatzen dena) duten pertsonen arreta.

Mendekotasuna duten neska-mutikoek dituzten zailtasunak, funtsean, ez dira mendeko pertsonen kolektibo osoaren zailtasunen oso desberdinak. Estatu-mailan, autonomia pertsonala eta mendekotasun-egoeraren arreta sustatzeko politiken garapenak atzera egiten jarraitzen du. Horrez gainera, esparru horretan izugarri murriztu da gastu publikoa, eta horren ondorioz, Estatuko Administrazio Orokorrak gutxieneko babes-mailari ematen zion ekarpena nabarmen txikitu da. Autonomia-erkidegoek babes-maila osagarriak ezartzeko ahalmena dute, eta kasu honetan, foru-aldundiek erabiltzen dute ahalmen hori. Horri esker, neurri batean, estatuko erabakien ondorioa arindu ahal izan da, baina ezinbestekoa da gure herri-administrazioen gizarte zerbitzuak garatzeko apustu erabakigarria denbora zehar zabaltzea eta arreta eta hobekuntza etengabea areagotzeko ibilbide horren oztopatzea eragoztea. Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemako prestazio- eta zerbitzu-saila arautzeko dekretuaren onespena eta dekretu horretako baldintza jakinak aukera ezin hobea izango dira autonomia pertsonalaren sustapenerako eta mendekotasunaren babeserako eskubide subjektiboa gauzatzeko.

2013. urtean, aipatu sail-dekretuan aintzat hartutako zerbitzu baten inguruko interesa agertu dugu. Zerbitzu horrek bereziki du eragina neska-mutikoengan: laguntza goiztiarrerako zerbitzua. Arreta Soziosanitarioko Euskal Kontseiluak laguntza goiztiarrerako eredua onartuta, bazirudien komenigarria zela bere ezarpen- eta garapen-maila ziurtatzea. Ondorio nagusi gisa esan dezakegu urrats garrantzitsuak ari direla ematen lehen aipatutako ereduan jasotako proposamenen eta aurreikuspenen gauzatzean. Zenbait proiekturi bultzada eman zaie, eta badirudi proiektu horiek laguntza goiztiarra bultzatzen lan egiten duten eragile guztien interesa pizten hasi direla. Proiektu horietako bat da, esate baterako, PAINNE delakoa (Premia bereziak dituzten haurrei arreta osoa emateko prozesua), eta bere bereizgarrietako batzuk dira, besteak beste, prebentziozkoa eta jasangarria izatea, eta behar adina araudiz hornitzeko egin duten lan handia eta lortu duten erakundeen babesa.

Espero daiteke hemendik gutxira dekretua onartzeak arautu egingo dituela balioespen organoen eraketa eta funtzionamendua, jarduketak eta profil profesionalak, eta era berean, laguntza goiztiarra garatzen izugarri lagunduko duela, diziplina artekotasuna, arreta jarraitua eta eragileen, zerbitzuen eta erakundeen arteko baterako lana bermatuz. Kontuan izanda orain arteko lortu dugun informazioa, bai jarduketa honen esparruan, bai gizarte zerbitzuen sistemako prestazio- eta zerbitzu-zorroari buruzko dekretua nola egiten zen jarraitzean, ziurtzat jotzen dugu 0 eta 6 urte arteko haurrei zerbitzu horretan sartzeko eskubidea aitortuko zaiela, inolako salbuespenik gabe, eskatu dugun bezala.

Hori gertatzen den bitartean, komenigarria litzateke azpimarratzea beharrezkoa dela familiei nahikoa informazio eta laguntza goiztiarrerako sarbidea izateko behar dena ematea, aintzat har daitezkeen edozein sarbide-puntutan (laguntza goiztiarreko edo espezializatuetako osasun zerbitzuetan, ospitaleetan, udal edo foru gizarte-zerbitzuetan, ikastetxeetan eta abar). Era berean, erraztu egin behar da gaixoak beste organismo eta zerbitzu batzuetara bideratzeko, eta beste organismo eta zerbitzu batzuetara sartzeko prozesua. Laguntza goiztiarra baloratzeko talde (EVAT) gisa eratuta jada edo balioespen eta orientazio talde gisa eratuta, jada errealitate bat izan beharko litzateke ikuspuntu osoa eta diziplina anitzeko begiratuak aintzat hartzen dituen balorazioen bilaketa. Ziurtatzen den arte, aurreranzko pausoak ematen jarraitu beharko da laguntza goiztiar pribatuetan esku-hartzeko zerbitzuen kalitateko arreta ezagutarazten eta bermatzen, zerbitzu horien gehiengoa baitira. Horrez gainera, hobetu egin behar da hainbat sistemak eta zerbitzuk ematen duten laguntza, oraindik sarri gertatzen diren gainjartzeak eta hutsuneak saihestuz.

Pobrezia pairatzeko arriskuan dauden adin txikikoei dagokienez, 2013. urtearen hasieran aurkeztutakotako datuek, baina jada Bulegoaren 2012ko txostenean jasota zeudenek, ohartarazten zuten krisiak gero eta euskal neska-mutil eta nerabe gehiagorengan duela eragina. Nahiz eta adierazle guztiek, pobrezia-arriskuaren berariazko adierazleek nahiz pobreziaren hainbat alderdiren isla direnek, adierazten duten egoera ez dela horren larria Espainiar estatuko beste gizarte-errealitate batzuekin alderatuz gero, baita egia da azterketan ikusten zela adierazleen zati handi bat narriatzen edo okertzen hasia zela, eta horrek ondorioztarazi zigun, besteak beste, egoera kezkagarritzat jo ez daitekeen arren, adi egon behar garela gerta daitekeen bilakaera negatibo baten aurrean.

Arartekoa buru izan duten ekimenen bidez edo partaide izan garen ekimenen bidez, gu ere adi egon gara eta eragile publikoentzat eta pribatuentzat eskatzen genuen egoeraren jarraipena egin dugu. Horrek hau adieraztera garamatza, modu ia telegrafikoan baina erabatekoan:

1. Familiak babestea estrategia publiko saihestezin bat dela gizarte-estatuari eusteko, eta horrek esan nahi duela, orain inoiz baino gehiago, familiak babesteko politikak (eta horien artean sartzen ditugu kasu honetan eta modu berezian diru-sarrerak bermatzeko politikak) inbertsio publiko onena direla, gizarte-kohesioa bermatzeko eta pobrezia prebenitzeko.

2. Azpimarratzen dugu prebentzio-jarduketek balio handia dutela esparru guztietan. Jarduketa horiek, larritasun handiagoko egoeretan esku-hartzearen kostu ekonomikoa, langileena eta soziala saihesteaz gain, gizarte-garapenari eta -kohesioari laguntzen diote zalantzarik gabe.

3. Halaber, politika konpentsatzaileak sendotzeko garaia ere bada, ezin baitugu ahaztu krisiak bereziki eragin negatiboa izan duela jada ahuldade-egoeretan zeuden pertsonengan eta taldeengan. Adituek eta ikerketek esaten duten bezala, krisiak lehenago eragiten die, gogortasun handiagoz, denbora luzeagoan eta ondorio kaltegarriagoekin eta iraunkorragoekin gizarte-desabantailako egoeran dauden pertsona eta talde horiei.

4. Beharrezkoa da, jada luzamendu handirik gabe, pobreziaren aurkako estrategia, plan edo tresna bat sortzea, pobrezia-egoeran bizitzeko arriskua duten edo pobrezia-egoeran bizi diren haurren kopurua murrizteko eta haur horiei laguntzeko ekintza espezifikoak eta eraginkorrak ezarriko dituena.

Hala ere, Andaluziako Herriaren Defendatzailearekin batera egin genuen mintegian ondorioztatu genuen bezala, ahulenari eman behar zaio lehentasuna. Etorkizunean inbertitu behar da, gizarte-justiziako gai bat da.

Gainerako kapituluetan, haurrek gizarte-sareak arduraz erabil ditzaten lanean jarraituko dugu, gizarte-sareen berrikuntzaren eta indar izugarriaren arteko oreka eta pertsonen eskubideen bermea bilatu nahian.

Adingabeen fiskaltzekin eta oro har sistema judizialarekin batera lan egiten jarraituko dugu, zuzenean (biktima, lekuko edo erasotzaile gisa) edo zeharka sistema judizialarekin harremanetan jartzen diren haurren eskubideak babesteko eta bermatzeko.

Hipoteka betearazteagatik nahiz errenta ez ordaintzeagatik etxerik gabe geratzen diren haurren oinarrizko ostatu-beharrak bermatzeko jarduketei erreparatzen jarraituko dugu.

Arartekoak funtsezkotzat jotzen du haurrekin eta gazteekin lan egitea eskolaren eta elkarteen esparruan, txiki-txikiak direnetik sexu-joeraren eta genero-identitatearen aniztasuna erabat onartzen duen hezkuntza bat eraikiz. Horretarako, oso balorazio positiboa ematen diogu administrazioak hezkuntzaren esparruan aurrerapenak egiteko ematen ari den bultzadari.

Beste urte batez, amaitzeko, haurren eskubideen gaineko gizarte-kontzientzia indartzeko eta hedatzeko dei bat egin nahi dugu. Egia da duela urte batzuk baino handiagoa dela, eta hori dela eta, poztu eta zoriondu egin behar gara. Hala ere, egiteko asko dago oraindik, bai plano orokorrean (eskubideen hedapena) bai zenbait jardueren gaineko kontzientziazioan (zigor fisikoa, tratu txarrak, sexu-erasoak...). Haurren eskubideak eta adingabearen interes gorenaren printzipioak eskatzen dute ikuspuntu hezitzaile bat hartzea eta haurrekin eta nerabeekin egin beharreko edozein esku-hartze bideratuko duten lehentasun batzuk ezartzea. Hori dela eta, herri-administrazioak bultzatu behar ditugu, gizartea sentsibilizatzeko eta haurren eskubideak sustatzeko beren ekimenak egiten jarrai dezaten eta ekimen horiek indar ditzaten.

Halaber, berriz nabarmendu behar ditugu Haurren Eskubideen Hitzarmeneko 12. eta 13. artikuluak, edo gauza bera dena, iritzia emateko eta informazioa jaso eta emateko iritzia. Berriz ere animatu egin nahi dugu partaidetza errealeko eta egonkorreko bideak, bide horiek gauzatzeko denborak, mekanismo egokiak, metodologia erakargarriak eta abar eratzen aurrera egiteko, adingabeak beren bizitzak kaltetzen dituen esparruetan parte hartzen dutela bermatzen dutenak.