Ararteko

Haurren Eskubideen Hitzarmenak, Nazio Batuek 1989an onarturikoak, 18 urtetik beherako adingabeei informaziorako eta parte-hartzeko eskubidea aitortzen die, bai eta eragiten dieten arlo guztietan beren iritzia emateko eta beren iritzia kontuan hartua izateko eskubidea ere. Geure eginez haurrentzat eta nerabeentzat lan egitea garrantzitsua bada hein berean edo gehiago izango dela haiekin lan egitea, haien ahotsa, iritzia eta ikuspegia entzutea, parte hartzeko, kontsultak egiteko eta aholkuak emateko bideak eskaintzea, 2010ean, Arartekoko Haur eta Nerabeen Kontseilua eratu zen, funtzio nagusi Arartekoari bereziki adingabeei zuzenean eragiten dieten kontu edo ekimenen inguruan aholku ematea zuela.

Haur eta Nerabeen Kontseiluak neska-mutilen begirada gaineratu nahi du Arartekoaren proposamenetan, haiekin ekimenak, material didaktikoak, proiektuak eta bestelakoak kontrastatu, eta haurrentzat edo nerabeentzat interesgarri diren edo haien eskubideen defentsari eragiten dieten alderdiei buruzko iradokizunak bildu. Erakundea gure haurren eta nerabeen ahotsa entzuteko eta parte hartzeko esperientzia eskaintzeko —behintzat horietako talde bati— apustu argia da.

Adingabeek erakundean modu egonkorrean parte hartzeko eta egoteko bide hori lehenago erabili diren (eta aurrerantzean erabiliko diren) beste bide batzuen osagarri da; halakoak dira, esate baterako, azterlanak, txostenak, foroak eta bestelakoak, bai eta bizitegi-baliabideetan harrera egin zaien neska-mutilei egindako elkarrizketen esparruan sortutako eztabaida-taldeak ere.

Kontseilua hiru lurralde historikoetako DBHko 12 neska-mutilek osatzen dute. Neska-mutil horiek parte hartzeko barne-dinamiketan esperientzia duten hainbat ikastetxek proposatuta izendatu dira. Parte-hartzaileak hautatzeko eskakizunak hauek dira: gaitasun kritikoa izatea eta hausnartzeko, sortzeko eta berdinen artean eztabaidatzeko eta proposamenak egiteko prest egotea, eta, batez ere, kontseiluan parte hartzeko eta inplikatzeko gogoa izatea. Nork bere iritzia adierazteko askatasun osoa izatea eta Arartekoak konfidentzialtasuna bermatzea dira kontseiluaren funtzionamenduaren oinarrizko arauak.

2013. urtean aurrez aurreko hiru bilera egin dira, bat Bilbon, beste bat Donostian eta beste bat Arartekoaren Gasteizko egoitzan. Bilera presentzialak kontseiluko kideek –bilerak prestatzeko asmoz– etxean egiten duten lanarekin osatzen dira.

Aurreko urteetan bezala, Kontseiluaren funtzionamendua eskola-egutegiari jarraitzen zaio; hala, 2013. urteko azken bilera 2013-2014 ikasturteko lehenengo bilera izan zen. Hori izan zen lehenengo bilera kontseilua partzialki berritu ostean sartu ziren sei kontseilu-kide berrientzat ere.

Hurrengo paragrafoetan laburki azalduko dugu 2013ko saioetan egindako lana.

2013ko martxoaren 15eko bilera

Urteko lehenengo bilera Bilbon izan zen, Bizkaiko Abokatuen Bazkunak berariaz utzi zigun tokian. Aztertu zen gai nagusia familiena izan zen; EAEn familiak babesteko politika publikoen egoerari buruz egiten ari garen txosten bereziari buruzko hausnarketak eta ekarpenak egin ziren. Txostenaren proposamen metodologikoan landa lan interesgarria dago, eragile eta erakunde desberdinen informazioa eta proposamenak jaso dira eta eztabaida taldeak sortu dira. Hori dela eta, aholkulariek gai honi buruz esateko zituztenak entzutea interesgarria izango zenez, saio bat eskaintzea erabaki zen.

Saioko lanak bi une izan zituen: hasteko, familia eredu desberdinei buruzko hausnarketa egin zen eta pertsona talde hori familia dela zer elementuk definitzen duten ere hausnartu zen; ondoren, familietan hautemandako zailtasun edota behar nagusiez eta horiek estaltzeko proposamenez aritu ginen.

“Zer da zuretzat familia?” galderari erantzuteko neska-mutilek egindako marrazkietatik abiatuta, zuzenean ezagutzen dituzten familia eredu desberdinei (guraso bakarrekoak, berreraikitakoak, seme-alabekikoak, seme-alabarik gabeko biko homosexualak, familia zabalak...) buruzko eztabaida aberatsa egon zen eta euren ustez familia zerk definitzen duen ere eztabaidatu zen: maitasunezko loturek, proiektu komunak eta familiak ematen dituen babesak eta segurtasunak.

Familiek dituzten zailtasun edota beharretako batzuk arlo desberdinetatik babestu daitezkeela uste da. Beharrak estaltzeko (seme-alaba gehien dituzten haientzat edo kideren bat gaixo dutenentzat bereziki) laguntza ekonomikoa eskatzen diote administrazioari, besteak beste, baita familiak informatzeko eta orientatzeko ere eta bitarteko eta zerbitzu publikoetarako (hezkuntza, osasuna) sarrera bermatzeko. Gizarteari oro har –eta hor eurak ere sartzen dira- baliabideak hobeto antolatzeko eska dakiokeela uste dute, familiari eskaintzeko denbora gehiago, familia barruko (zereginak banatu) eta kanpoko (elkartasun sareak) babesa, eta oraindik ere onartzeko zailtasunak dituzten familiei errespetu handiagoa (sexu bereko gurasoekiko familiak edo adoptatutako seme-alabak dituztenak).

Aholkularien ekarpen guztiak Ados Consultingera igorri ziren, erakunde hori ari baita txostena egiten; ekarpen horiei esker, nerabeen ikuspegia ere sartu ahal izango da egoeraren azterketan.

2013ko ekainaren 15eko bilera

Urteko bigarren topaketa, 2012/2013 ikasturteko azkena, Aieteko Parke Kulturalean izan zen, Donostian; topaketa larunbat batez egin zen goiz eta arratsaldez. Gure ikuspegi, jarrera eta jokaeretan etorkinei buruzko aurreiritziek, estereotipoek eta zurrumurruek duten eraginaz hausnartzea zen helburua, eta horretarako Biltzenen lankidetza izan genuen, Integraziorako eta Kulturen arteko Bizikidetzarako Euskal Zerbitzuarena.

Goizeko saioan zurrumurruen eraginaz aritu ginen (bereziki atzerritarrei buruzkoez) eta zurrumurru horiek isiltzeko eragile aktibo gisa zer egin dezakegun ere eztabaidatu genuen, batez ere gure neska-mutilek zer egin dezaketen. Gai hauek aztertu ziren:

Etorkinei buruz aurreiritziak, estereotipoak eta zurrumurruak daudela ohartu;

Aurreiritzi, estereotipo eta zurrumurru horiek gure ikuspegian eta, ondorioz gure jarreran eta jokaeran zer eragin duten ohartu;

Jarrera aktiboa izateko motibatu;

Ekimenez informatu, ekintzarako (edo erreakziorako...) balizko inspirazio iturri izan daitezkeelako.

Horretarako erabili zen metodologian bideoak komentatu ziren, taldeko lanak egin ziren informazio gabeziari buruz eta hori osatzeko moduez, neska-mutil gazteek egindako ekimen interesgarriak aztertu ziren eta aurreiritzi edo estereotipo bati aurre egiteko kontuan izan beharreko elementuez hausnartu zen.

Bazkalondoan kontseiluko ibilbideari buruzko hausnarketa egin zen eta bi urteko lanaren ondoren kontseilua utzi behar zuten sei aholkulariak agurtu ziren.

2013ko azaroaren 29ko bilera

2012ko azkeneko bilera Arartekoaren Gasteizko egoitzan izan zen eta bost aholkulari berrien lehenengo saioa izan zen.

2013/2014 ikasturterako helburu hauek planteatu dira Kontseiluarentzat: 1) haurren eskubideen ikuspegi globala izan; 2) Haurren Eskubideen Konbentzioak jaso duen eskubideetako bat sakon eta modu monografikoan aztertu eta 3) ikastaroa amaitzeko ikus-entzunezko ekoizpen bat egin, egindako lana ikus dadin eta eskubide hori neska-mutil txikienen artean hedatu dadin. Ikastaro honetako lan-saioak garatzeko, Coach and Play erakundearen laguntza dugu.

Ikasturteko lehenengo saio honetan Konbentzioak haur guztiei aitortzen dizkien eskubide guztiak landu zituzten aholkulariek. Horretarako, Lego Serious Play metodologia erabili dugu, aurreko kontseiluan ere erabili baikenuen (ikus Eusko Legebiltzarrarentzako txostena 2011- Haur eta Nerabeentzako txostena). Metodologia honi esker hausnarketako prozesua errazagoa izaten da, elkarrizketa ere bai eta pentsamendu aktiboa ere bai. Partaideek galdera batzuk erantzun behar izaten dituzte Lego piezekin hiru dimentsioko ereduak eraikita eta ondoren kideekin trukatu behar izaten dituzte ideiak.

Bilera hau lehenengo topaketa izan zen sei neska-mutilentzat, beraz, lan saioa hasteko, aurkezpenak egin ziren eta horretarako ere Lego piezak erabili ziren. Aholkulariek piezak ezagutu ondoren eta horiekin modeloak nola egin ikusi ondoren, saioko gai nagusiari heldu zitzaion.

Haurren Eskubideen Konbentzioa aztertu genuen: nori zuzenduta dagoen, hori betetzea bermatuko duten eragileak zein diren (familia eta administrazioa) eta gidari nagusiak zein diren (diskriminazio eza; adingabearen interes handiagoa; bizitzarako, bizirauteko eta garatzeko eskubidea; parte hartzeko eskubidea). Bertaratu zen bakoitzak aurkezpen bat egin zuen eta ondoren taldeari azaldu zion.

Ondoren, partaideek Konbentzioko eskubideetako bat aukeratu eta irudikatu zuten. Bakoitzaren lana azaldu eta eztabaidatu ondoren, ikasturte honetan sakondu eta landuko duten eskubidea aukeratu zuten aholkulariek gehiengo handiz: adierazpen-askatasunerako eskubidea.