5.Herritarren eskubideen egoerari buruzko balorazioa
5.1. Aurreko urteetan bezala, kexarik gehien jaso dituzten herri administrazioak ondorengo hauexek izan dira: Eusko Jaurlaritzaren Segurtasun SailaetaBilboko Udala. Administrazioek beren jarduketa zuzendu dute okerreko jarduketa izan den kexetariko askotan, bereziki herritarren segurtasunaren, joko eta ikuskizunen eta trafikoaren azpiarloetan. Administrazioek, oro har, Arartekoarekin lankidetzan jarduteko betebeharra nahiko modu onargarrian konplitu duten arren, oraindik ere gure zereginak egokiro betetzeko zailtasunak aurkitzen jarraitzen dugu, batik bat poliziaren eremuan. Arazorik ohikoenek gure informazio eskaerei erantzuteko izandako berandutzak izaten jarraitzen dute, bai eta eskatutako gai zehatzei buruzko erantzun faltak ere.
5.2. Polizi jardunaren egikaritzapenaren inguruan jaso ditugun kexek beste ekitaldi batzuetako gaiak errepikatu dituzte, esate baterako indarraren erabilera eta haren barne kontrola, ustez zuzenak izan ez diren jarduketen barne ikerketa, argiketen kontrola horiek eragin dituzten gertakariei dagokienez, bide publikoan izaten diren identifikazioak eta araketak, atxiloketan izaten den gorputz miaketa, zigor jurisdikzioak faltatzat hartzen dituen edo zigor urraketarik eragin ez duten gertakariengatiko atxiloketa, agintekeria eta agenteen ukoa identifikazio profesionalaren zenbakia emateko orduan. Arartekoaren 2013ko urriaren 7ko Ebazpenean gai horietariko batzuk aztertzen dira.
5.3. Oraindik ere ez dira ezarri indarraren erabilera eta argiketen edukia ikuskatzeko gomendatu ditugun mekanismoak. Oro har, oraindik ere ez dira ezarri polizi jardunak ikuskatzeko gomendatu ditugun mekanismorik gehienak (urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorraren II. atala). Ikerkuntzaren kasu zehatzari dagokionez, oraindik ere bere horretan diraute beste urte batzuetan antzeman ditugun gabeziek. Polizi jardunarekin zerikusia duen zigor kausa baten tramitazioan babestutako ikerkuntza falta eta ikerkuntza ez-nahikotasuna dira antzeman ditugun arazoetariko batzuk. Halaber, egiaztatu ahal izan dugu jarduketa protokolo argiek eta zehatzek ezarri gabe jarraitzen dutela eremu honetan.
5.4. Aurten kexak aurkezteko gaia izan da berriro ere etxerik gabeko atzerritarrak bizi ziren eraikin abandonatuetatik irtenaraztea.Arartekoaren 2013ko apirilaren 24ko ebazpenak eta 2013ko abenduaren 11koak bi pronuntziamendu jasotzen dituzte aurten poliziak etxe hustuketetan egindako beste horrenbeste jarduketaren gainean eta, gure ustetan, bete beharreko bermeen gainean.Gure irudiko, bi kasuetan ez dira bete aipatutako bermeak eta etxebizitzaren bortxaezintasunaren eskubideari eragin zitzaion.
5.5. Berriro ere kexa aurkezteko gaia izan da atzerritarrak identifikatzeko kontrol orokor bat. Hala eta guztiz ere,
oraindik ere ez dira ezarri eremu honetan jarduketa diskriminatzaileak saihesteko gomendatu ditugun prebentzio mekanismoak (urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorraren VI.1 atala).
5.6. Jokoari eta ikuskizunei buruzko kexek honako gai hauek jorratu dituzten gehienbat: edukieraren ez-betetzea eta ekitaldiak aurrera eramatean izaten diren segurtasun neurriak.
5.7. Herritarren segurtasunari eta trafikoari buruzko kexek zigor araubideari eragin diete batik bat. Trafikoari dagokionez, kexek agerian jarri dituzte jakinarazpenarekin, urraketen frogarekin eta formula estandarizatuen erabilerarekin zerikusia duten arazoetariko batzuk; horren ondorioz, berriro ere gogorarazi dugu zein den jakinarazpenak duen garrantzia nahitaezko salaketen egintzan, defentsa eskubidearen ikuspegitik.
5.8. Ez da modu egokian betetzen ari polizi funtzionarioen jantzian identifikazio zenbaki edo erreferentzia bat ikusgai jartzeko egin dugun gomendioa (urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorraren V. atala).Ertzaintzari dagokionez, erakusten den identifikazio zenbakia ia-ia ezin bereiz daiteke herritarrak agenteengandik hurbil egonda ere.
5.9. Aurten bisitatu ditugun Bilboko Ertzaintzaren eta Vitoria-Gasteizko Udaltzaingoaren atxiloketa zentroek jarraitzen dute euren zeregina betetzeko egokiak izaten, nahiz eta udaltzaingoaren lokalak adin txikikoentzako gela zehatzik eduki ez.
5.10. Bi zentroetan atxiloketen grabazioak gordetzeko epea ez da nahikoa, mekanismoa eraginkorra izan dadin. Era berean, ez da abiarazi erakunde honek proposatutako bestelako neurririk; horrek, beraz, bermea mugatzen du.
5.11. Bi zentroetan bisitetan ikuskatu genituen atxiloketak, oro har, modu egokian oinarriturik zeuden, haien erregistroak zuzen beterik eta egindako diligentziak arrazoizko epeetan bideraturik. Nolanahi ere den, eskubideei buruzko informazio aktek ez dute azaltzen ea atxilotutakoari egozten zaizkion gertaerei buruzko informazioa eman zaion ala ez. Gainera, gorputz araketa egiteko eta dokumentatzeko modua ez dator gure gomendioekin bat eta laguntza letratua ez da lehendabiziko momentutik ematen. Udaltzaingoari dagokionez, atxiloketan epaitegiari egin beharreko jakinarazpena eta hori azaltzeko modua gure gomendioetatik aldentzen dira.
5.12. Laguntzarik gabeko adin txikiko atzerritarren artapenari buruzko ekainaren 17ko 5/2013eta jendaurrera zabaldutako establezimenduetako onarpen eskubideari buruzko ekainaren 27ko 6/2013gomendio orokor berriek (atzerritarren arloan aipatzen dira) segurtasun arloari eragiten dioten jarraibideak jasotzen dituzte.