11.?Herri-administrazioen araubide juridikoa, ondasunak eta zerbitzuak
11.?Herri-administrazioen araubide juridikoa, ondasunak eta zerbitzuak
I. Arloa kopurutan
Aurten 116 kexa jaso da guztira arlo honetan, eta eragindako administrazioak gorabehera horiek eduki duten banaketa hau izan da:
− Tokiko administrazioa 107
− Foru administrazioa 11
− Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza) 6
− UPV/EHU 1
Azpiarlokako banaketari dagokionez, sailkapena honakoa da:
− Kontratazio araubidea, ondarea eta administrazio erantzukizuna 34
− Administrazioaren funtzionamendua eta administrazio prozedura 30
− Tokiko zerbitzu publikoak 30
− Udal erroldaren kudeaketa 13
− Beste alderdi batzuk 7
− Informazioa eta herritarren parte-hartzea 2
Arlo honetan jasotako kexen informazio estatistikoa ekitaldia ixterakoan hau da:
GUZTIRA | Izapidetzen | Amaituta | Jarduera okerra | Jarduera okerrik ez | Herritarrei aholkuak eta informazioa ematea | Gerora ez dira onartu | |
2010ean hasitakoak | 125 | 41 | 78 | 27 | 38 | 13 | 6 |
Aurreko urteetan hasitakoak* | 108 | 20 | 79 | 41 | 38 | 0 | 9 |
* Kopuru orokorrei dagokienez, aurten arloak berrantolatu egin direnez eta, zehazki, Herri Lanak eta Zerbitzuak izeneko arlo zaharra xehatu egin denez bi arlotan, epigrafe honetatik aparteko arlo gisa Herri Lan, Garraio eta Azpiegitura gaiari dagokiona sortuz, ezinezkoa da alderaketa egitea aurreko ekitaldian eta honetan jasotako kexen bilakaeraren gainean.
Jasotako kexa gehienen izapidetze egoera arrazoizkoa da, eta gure jarduna, gutxi gorabehera, amaitu egin da eskuratutako guztien bi herenetan. Batez ere, laugarren hiruhilekoan jasotako kexei dagozkien jarduera fase ezberdinetan daudenak falta dira. Hala eta guztiz ere, zenbait administrazioren laguntza falta dela-eta neurriz gaineko atzerapena jasan duen espediente kopuru bat badagoela azpimarratu daiteke. Egindako kudeaketak ugariak izan arren, administrazio batzuek ez diote jaramonik egin erakunde honetatik kexek planteatutako gaiei buruz informa dezaten egin zaizkien errekerimenduei, eta guk jakinarazitako gaiak atenditzeko jarrerari buruz ere ez dute adierazpenik egin, salatutako administrazio jardunari buruz behar besteko agiri eskura genuela uste genuen kasu horietan. Gainera, ez dugu ahaztu behar atzerapen eta lankidetza falta hau batu egiten zaiola aldez aurretik herritarrek jasan behar izan duten itxaron beharrari, hain zuzen ere eragindako administrazioak beren eskaerak zuzenean ez atenditzearen ondorioz.
Zentzu horretan, bereziki azpimarratu behar da Mutrikuko Udalaren laguntza falta,. Administrazio horrekin 2009ko ekitaldiari dagokion hiru kexa espediente dugu oraindik ebatzi gabe, eta hori egindako errekerimenduak, ohartarazpenak eta gainerako kudeaketak eginda ere.
Azpimarratu beharreko beste alderdia, arlo honetan izapidetutako kexen kopuru garrantzitsu baten gune nagusi gisa ageri dena, administrazioaren isiltasunak izaten jarraitzen du. Nobedade bat ez bada ere, berriro ere azpimarratu behar dugu eskaera bat aurkezten duen pertsona ororen eskubidea dela erantzun arrazoitu bat eskuratzea idatziz eta arrazoizko denbora epe baten barruan. Administrazio isiltasuna ez da hautabide edo aukera bat administrazioarentzat prozedura bat amaitzeko, hain zuzen ere kasu zehatzen bati buruz hitz egiterakoan memoria honen beste atal batean garatu ahal izango dugun bezala.
II. Lege-berrikuntzak
Aurreko ekitaldiaren amaiera aldera, 17/2009 Legea onetsi zen, azaroaren 23koa, zerbitzuen eskuragarritasun eta erabilera askatasunari buruzkoa,. Horrek, neurri batean, Zuzenbide espainiarraren barruan sartzen du 2006/123/EE Zuzentaraua, 2006ko abenduaren 12koa, Europako Parlamentuarena eta Kontseiluarena, zerbitzuei buruzkoa barne merkatuan (aurrerantzean Zerbitzuen Zuzentaraua).
Bestalde, azaroaren 23ko 17/2009 Legeari egokitzeko lege ezberdinak aldarazteari buruzko abenduaren 22ko 25/2009 Legeak ebaluatu egin zuen eragindako estatu mailako lege araudia lege horrek finkatzen dituen printzipioetara egokitzeko, eta lege testu ezberdinetan kasuan kasuko aldarazpenak onetsi zituen.
Aldarazpen horien artean, eta izaera horizontala edukitzeagatik, aipatzekoak dira Herri Administrazioen Araubide Juridikoaren azaroaren 26ko 30/1992 Legean (AJAPEL) sartutako aldaketak:. Horiek jarduerak garatzeko esku hartzeko printzipioei, administrazio isiltasunari eta aitorpen arduratsuko eta aldez aurretiko komunikazioko tresna berriei buruzkoak dira (39 bis, 43 eta 71 bis artikuluak). Tokiko administrazioei dagokienez, azpimarratzekoak dira 70 bis artikuluaren 4. idatz zatiari erantsitakoa eta Toki Araubidearen Oinarriak Arautzen dituen apirilaren 2ko 7/1985 Legearen (TAOAL) 84. artikuluaren aldarazpena (). Horrek sartu egiten du leihatila bakarra erabiltzearena, eta tokiko eremuarentzat esku hartzeko tresna berriak barneratzen, AJAPELen 29 bis artikuluaren aldarapenarekin bat eginez.
Herri-administrazio guztien esku-hartze jarduera araudiari egokitzea, bakoitza bere eskumenen esparruan, erabakigarria eta presazkoa izan behar da, izan ere, ezin dugu ahaztu egokitzapen hori gauzatu bitartean bizi den egoeran edozein pertsonak Zerbitzuen Zuzentarauan aplikatzen den "eragin zuzena" izeneko horri heldu diezaiokeela. Labur adieraztearren, arau jakin bat egokia ez bada edo administrazio esku-hartzeko araubide berriaren manuen aurka egiten duela uste bada, egokitzen ez den araua ezin aplikatzea exijitu ahalko da, horrek guztiak ekar dezakeen segurtasun juridiko falta handiarekin eta gatazkekin.
Adierazi dugun moduan, esparru arautzaile berri honek ez ditu ekarri ez arau autonomikoek, ez gure autonomia erkidegoko tokiko erregelamenduek sartu beharreko erreformak araudi berriak eragindako eremuetara. Eusko Jaurlaritzak argitaratu egin zuen 2010eko maiatzaren 7an (84. zk.ko EHAA) ebazpen bat. Horren bitartez, jendaurrean jarri zen Zerbitzuen Zuzentaraura egokitzeko lege ezberdinak aldarazteko Lege Aurreproiektua, baina une honetara arte ez da onetsi.
Tokiko erakundeei dagokienez, haiek duten eskumen arautzailearen zati handi bat Estatuko oinarrizko araudian ez ezik kokatu egiten bada ere oraindik egokitu ez diren arau autonomikoen testuinguruan (hirigintza araudia, ingurumenekoa, turismokoa, merkataritzakoa, batzuk aipatzearren), toki mailan erregulazio esparru garrantzitsu bat dago eta esparru hori Ordenantzek eta Erregelamenduek eratzen dute. Erregelamendu multzo hori, azken batean udalerrian finkatzen diren zerbitzu jarduerak egiteko behar diren berariazko prozedurak eta beharrezko betekizunak arautzen dituena, egokitu egin behar da araudi berrira. Ebaluazio eta berrikuspen lan garrantzitsua, aldizkari ofizialetan eta tokiko webguneetan ikusitakoaren arabera egiteke dagoena funtsean, aukera bat da prozedurak sinpleago egiteko eta, aldi berean, zerbitzuen kalitatean maila altua sustatzeko. Halaber, justifikaziorik gabe eta proportziorik gabe zerbitzuen merkatuen funtzionamenduari mugak jartzea saihestuko da.
Edonola ere, ez da zera ahaztu behar: erreforma hau gidatzen duten printzipio eta irizpideei jarraiki, ezinbestekoa izango da arrazoitze ariketa bat egitea –espedientean behar bezala dokumentatuta– bakarkako edo taldeko eskubideak baliatzeko edo jarduera bat garatzeko aurreikusten diren mugen gainean, eta guztia diskrezio ahala baliatzerakoan kontrol egokia egite aldera. Gauzak horrela, eta xehetasunetan galtzeko asmorik eduki gabe, hurrengo printzipio eta irizpideak aipatuko ditugu:
• Murrizketa gutxien dakarren neurria aukeratzea. Kontuan hartu behar da baimena eta lizentzia salbuespen bihurtzen direla aldez aurretiko komunikazioaren edo aitorpen arduratsuaren arau orokorrarentzat, beraz, salbuespenaren aplikazioa justifikatu egin beharko da.
• Haren beharra arrazoitzea interes publikoa babeste aldera. Horrela: neurri murriztaileago bat behar izateko zer interes publiko babestu behar den zehaztea.
• Lortu nahi diren helburuak lortzeko haien egokitzapena justifikatzea, hau da, aukeratutako baimen tresnaren proportzionaltasuna justifikatzea.
• Baimena beharrezkoa den kasuan, tratu aldeen edo bereizketakoen debekua finkatzea (adibidez: beharrezkoa izango da aztertzea zenbait betekizunen eskakizuna, esate baterako, udalerri jakin batean bizi beharra azokan instalatu ahal izateko).
• Irizpide argiak eta nabariak, gardenak eta irisgarriak aplikatzea, eta baita helburuak ere. Horrela, irizpide eta helburu horiek jendaurrean jarri beharko dira aurrez eta lehia errespetatu beharko da, baimenak mugatuak diren kasuan (hasiera batean eskuratzea erraza den jarduera arautua. Adibidez: mahai hankabakarrekin eta terrazekin jabari publikoa okupatzeko lizentziak).
• Kontuan hartu behar da, orokorrean, baimenak denbora mugagabe baterako izaten direla, haien kopurua mugatua bada (arrazoitutako galarazpen teknikoak edo baliabide naturalen eskasia), aldez aurretik ezarritako baldintzak automatikoki berritzen badira edo egiaztatu beharreko interes orokorreko arrazoiengatik mugatzen badira salbu.
Azkenik, aipatu egin nahi dugu 2010eko azaroaren 24an (226 zk.ko EHAA) ebazpena argitaratu zela. Horren bitartez, jendaurrean jarri zen Euskadiko Udal Legearen Aurreproiektua. Izapide hori bete egin zen, gure autonomia erkidegoan bizi diren pertsona guztiei eragiten dielako Euskadi eratzen duten udalerrietako auzotar diren partetik. Espero dugu oraingoan ahalik eta lasterren onetsi ahal izatea udal legea, hain garrantzitsua eta esanguratsua izaki tokiko gobernuentzat.
III. Jarduera-plana
Gure ohiko jardueraren oinarrizko zati baten jatorria herritarrek aurkeztutako bakarkako kexetan kokatzen da. Gauzak horrela, jasotako kexak izapidetzea izan da gure jardueraren zati adierazgarriena arlo honetan. Espediente horiek gomendio ezberdinak eta beste ebazpen batzuk izapidetzea ekarri dute, hurrengo idatz zatian azalduko dugun moduan.
IV. Kexarik aipagarrienak
Idatz zati honetan, eta aurten garatutako jarduera islatzeko, izapidetu ditugun kexen laburpen bat egingo dugu, bereziki helduz gomendioren baten xede izan direnei. Kexak azpiarlo materialei jarraiki multzokatuko dira, jarraian xehatuko ditugun epigrafeak gorabehera.
IV.1. Administrazioaren funtzionamendua eta administrazio prozedura
Lehen ere esan dugun moduan, herri-administrazio ezberdinen erantzun falta da jasotako kexa kopuru garrantzitsu batek planteatzen duen lehenengo arazoa eta, beraz, berriro ere azpimarratu behar dugu idatziz eskaera bat aurkezten duen pertsona orok eskubidea duela bere nahiarekiko erantzuna jasotzeko, baita agian planteatutako gaiaren muinari buruz arrazoirik ez badu ere. Herri-administrazioak herritarrentzako zerbitzua jarraitu behar du bere jardunean (AJAPELen 3.2. artikulua). Hain zuzen ere, haiek beren nahiekiko erantzun bat jasotzeko eskubidea dute beti eta, gainera, erantzun horrek arrazoitua izan behar du eta epe onargarri baten barruan eskuratutakoa izan.
Arazo honen aurrean, herri-administrazio batzuk eskaera horiei ez erantzuteko ematen dituzten arrazoiak xelebreak dira benetan, eta administrazio isiltasuna justifikatzeko Legeak hitzez hitz esaten duenaren aurkako zentzuan arauari heltzera ere iritsi dira. Beste hainbatetan eta Legebiltzarrari aurkeztutako beste txosten batzuetan jada adierazi izan badugu ere, berriro azpimarratu behar dugu administrazio isiltasuna ez dela Legeak aurreikusitako bide bat prozedura bat amaitzeko, ezta herri-administrazioen "eskubide" bat ere. Aldiz, partikularrek duten berme bat da Administrazioak bere funtzioa eraginkortasunez bete ez duenerako. Horrelako jarreren adibide, aipatu egin genezake Arartekoaren 2010eko abuztuaren 25eko ebazpenean jasotakoa,. Horren bitartez, Balmasedako Udalari gomendatu egiten zitzaion beren beregi eta modu arrazoituan ebatz zezala ondare erantzukizuneko erreklamazio bat, ibilgailu batek jasandako kalteengatik.
IV.2. Udal erroldaren kudeaketa
Idatz zati honetan zera azpimarratzen dugu aurten: erreklamatzaileak benetan bizi diren helbidean erroldatu ahal izateko zailtasunak jasotzen dituzten kexak behar bezala konpondu direla, orokorrean. Hala eta guztiz ere, harritzekoa da behin eta berriro errepikatu beharra zein den biztanleen udal erroldaren xedea eta, aldaketak aldaketa, aspaldikoa den araudi baten aplikazio zuzena.
Izapidetu ditugun kexak udalek emandako ezezkoekiko desadostasunekoak izan dira, bizigarritasunik gabeko bizitokietan edo benetan etxebizitza gisa erabiltzeko baimenik ez zutenetan erroldatzea lortzeko garaian. Bizitokitzat zuten etxebizitza okupatzeko legezko titulurik ez zuten pertsonen kasuren bat ere izan dugu, eta, horregatik, jabearen kasuan kasuko baimena ez zutenez, udalak ukatu egin zien erroldatzea.
Kasu horietan guztietan, eragindako udalei gogorarazi egin genien gai honi buruzko betebeharrak zeintzuk diren, hain zuzen ere Erroldak bizitokia islatu behar duela, toki fisikoaren zentzuan, benetan udalerriko auzotar bakoitza bizi den tokia jaso behar duela. Udalak benetan egiaztatu dezake eta egiaztatu behar du pertsona bat bizi egingo dela esan duen toki horretan, eta, horretarako, eskura dituen baliabideak erabil ditzake, udaltzaingoari txostena eskatuz edo hori egiaztatzeko eskura eduki ditzakeen beste bide batzuk erabiliz, betiere, eskaerak zalantzarik eragiten badu. Edonola ere, ez da udalaren eskumenekoa etxebizitzaren titulartasunari buruzko gatazka juridiko-pribatuetan edo etxebizitzari eragiten dioten bestelako inguruabar fisiko, higieniko, osasuneko edo beste edozein inguruabarretan sartzea. Alderdi horiek guztiek ez dute zerikusirik biztanleen erroldaren xedearekin, eta beren legezko bideak dituzte konpontzeko.
IV.3. Informazioa eta herritarren parte-hartzea
Norberak bere burua antolatzeko eskumena baliatuz eta izaera organikoko arauen bitartez, geroz eta tokiko administrazio gehiagok arautzen du tokiko bizitza publikoko gaietan herritarren parte-hartzea ahalbidetzeko egitura jakinen bat. Herritarren parte-hartzerako jarri diren bideek erabaki politikoak hartzeko prozesuan esku hartzen dela bultzatu behar dute eta, beraz, antolatutako talde handien eta, orokorrean, herritarren lankidetza eta ekarpena geroz eta handiagoa izan, orduan eta eraginkorragoa izango da erabakiak hartzea.
Aitzitik, aipamen erretorikotik edota araudia sortzetik harago joanez, herritarren parte-hartzerako tresna organiko hauek sortzea ez da nahikoa, ondoren horiei behar besteko protagonismorik ematen ez bazaie. Herritarren parte-hartzerako bideen sorrerak eragin egin behar du tokiko gobernuek eraginkortasun gehiagorekin gain hartzea informazioa hobeki eskuratzeak, egiten dutenaren eta egin nahi dutenaren gaineko gardentasun gehiago edukitzeak eta erabakiak hartzerakoan parte hartzeko dauden bideen optimizazioak zera ahalbidetzen dutela:
• Erabaki hobeak hartzea.
• Hartutako erabakiak eraginkortasun gehiagorekin aplikatzea.
• Jendea sentsibilizatzea, hartzen diren erabakiek zer arazori erantzun behar dioten azalduz.
• Herritarrei esku hartzeko aukera ematen diote.
• Agintari publikoei lagundu egiten diete behar bezala aintzat hartzen herritarren kezkak eta esperientziak.
Zentzu horretan, interesgarria da egiaztatzea nola zenbaitetan jardunaren oinarrian eduki nahi den izpirituak eta herritarren parte-hartzearen araudi organikoak berak talka egiten duten argi eta garbi egunerokoaren errealitatearekin. Gauzak horrela, sindikatu batek planteatutako kexa bat izapidetu dugu. Hari Gasteizko Udalak ukatu egin zion parte-hartzeko sektore organo batean parte hartu ahal izatea. Herritarren Parte-hartzerako Gida Planak 2008-2011, adierazi egiten du udalak aukeratutako herritarren parte-hartzerako eredua abiatu egiten dela hiru dimentsio identifikatzetik, eta horiek bateragarriak eta osagarriak direla kasuan kasuko organo iraunkorrekiko: Dimentsio orokor bat, organo gisa udalerriko gizarte kontseilua duena; sektore dimentsio bat, sektore kontseiluen bitartez, eta lurralde dimentsio bat, lurralde kontseiluen bitartez. Labur adieraztearren, Planak azpimarratu egiten du hiru dimentsio horiek ez direla itxiak, eta garrantzitsua dela haien arteko elkarrekintza, izan ere, gai batzuk, haien izaera dela-eta, dimentsio batean baino gehiagotan jorratu beharko dira eta, arrazoi berdinarengatik, entitate batzuk –nahi izanez gero– parte-hartze eremu batean baino gehiagotan parte hartuko dute.
Izpiritu horri jarraiki, Udalak parte-hartze organo ezberdinen sorrera arautzen du, adibidez Udalerriko Gizarte Kontseilua eta Sektore Kontseilu ezberdinak. Aitzitik, sindikatu erreklamatzaileak sektore kontseiluetako batean parte hartu ahal izateko aukera ukatu zuen, horretarako behar besteko arrazoirik eman gabe. Hori dela eta, erakunde honek ebazpena egin zuen, nahiz eta hura ez zuten onartu. Ebazpena 2010eko maiatzaren 17koa izan zen, eta horren bidez Gasteizko Udalari gomendatzen zitzaion ELA sindikatuak egin zuen eskaera, Hirugarren Adinekoen Sektore Kontseiluan parte hartzekoa, behar bezala ebazteko.
IV.4. Herri-administrazioen ondarea
Jaso ditugun erreklamazioek zerikusia dute herri-administrazioek gaizki erabiltzearekin ondare publikoaren defentsaren gaian dituzten eskumen zabalak. Hala ere, Administrazioaren eskumenak, eta, zehazkiago esatearren, ikerkuntza eskumena eta edukitza berreskuratzekoa jabari publikokoak omen diren ondasunak defendatze aldera, pribilegio erako tresnak dira, eta horien justifikazioa ondare publikoa defendatzean dago. Aitzitik, eskumen horiek ezin dira bihurtu bide azkar bat ondasun bat erabiltzeko behar beste egiaztatu izan gabe jabari publikokoa den edo izan den.
Jurisprudentziak, eskumen horiek baliatzea mugatzeko garaian, behin eta berriro adierazi du edukitza berreskuratzea erabat egiaztaturik geratu behar dela kasuan kasuko espedientean, eta horretarako administrazio edukitzaren froga ukaezina eduki. Horrela, jabariaren alorrean sor daitekeen edozein gai ohiko epaitegietara eramango da. Aitzitik, ezin da alde batera utzi honakoa tresna pribilegiatu bat dela, interdiktuko benetako ekintza baten baliokide, baina epaile batengana joateko beharrik gabe, eta honetarako beharrezkoa dela ikertutako ondasunaren titulartasunaren premisak "uste izatea" ondasun hori jabari publikokoa dela.
Teoria hutsean, udalak ekintza hau balia dezake edukitza egoera bat lehengora eramateko, izatez soilik bada ere. Aitzitik, bete egin behar du ere premisa hau: publikotzat hartu diren ondasunak izateaz gain, beharrezkoa da berreskuratu nahi diren ondasun horiek "behar ez bezala" egotea partikularren esku, hau da, beharrezkoa da edukitza egoeraren nahasmendua edo galera gertatu izana eta ekintza horren izaera legez kanpokoa izatea haren gainean eskubideak dituela aldarrikatzen duen haren partetik (AGren 2001eko apirilaren 23ko Epaia eta AGren 1994ko apirilaren 25eko Epaia). Hori guztia, gainera, behar bezala egiaztaturik geratu behar da espedientean, eta legez ezarri den prozedurarekin jarraitu, eragindako guztiei zor zaien entzunaldia eta izapidea barne.
Zentzu horretan, Arartekoaren 2010eko ekainaren 30eko ebazpena aipatzen dugu,; horren bitartez, Bidegoiango Udalari, gomendatu egin zitzaion bide baten erabilerari buruzko ikerketa-espedientea artxiba zezala. Halaber, aipatzekoa da Arartekoaren 2010eko uztailaren 12ko ebazpena; horren bidez, Aretxabaletako Administrazio Batzarrari gomendatzen zaio ondasunen inbentarioko idazpen bat baliorik gabe utz zezala. Nabarmendu egin behar dugu gomendio horiek ez dituztela onartu.
Halaber, nabarmendu egin dezakegu, nahiz eta zentzu ezberdin batean, Arartekoaren 2010eko abuztuaren 31ko ebazpena; horren bidez, Bermeoko Udalari, gomendatu egin zitzaion jabekideen komunitate batek erabilera publikoko zorra duen espazio pribatuan egindako gastuak ordain zitzala. Kasu horretan, udalak ez zituen bere gain hartu eragindako gastuen kopuru osoa, zortasunaren onuraduna zelako. Gainera, diru-laguntzen alorrean indarrean dagoen araudia aplikatuta ere (gu horrekin bat etorri ez arren hori da udalak berak emandako kalifikazio juridikoa), udalaren ezezkoa publizitate, gardentasun, lehia, objektibotasun, berdintasun eta bereizkeria ezeko printzipioen aurkakoa litzateke, eta hori derrigor bete behar dute herri-administrazio guztiek. Bermeo
ko Udalak ez du gure gomendioa onartu.
Azkenik, Eusko Jaurlaritzak, besteak beste herri lan batean laguntza teknikoa emateko kontrataturiko teknikarien kasuan, exijitu zuen ezkutuko akatsengatiko erantzukizunari buruzko kexak jaso dira. Gure esku-hartzeak gomendio bat ekarri du, izan ere, uste izan genuen izapidetutako prozedura iraungita zegoela. Iraungitze hori ere aitortu zuen epaileak emandako epaiak espediente hori aurretik izapidetu zuenean. Hain zuzen ere, Arartekoaren 2010eko azaroaren 18ko ebazpenari buruz ari gara. Horren bidez, Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Sailari gomendatu egin zitzaion berriro ere azter zezala eraikitze lanen ezkutuko akatsengatiko erantzukizunaren adierazpena ematen zuen ebazpena. Memoria hau itxi den datan, administrazio interesdunaren erantzuna jaso zain gaude, guk helarazitako planteamendua onesteari buruz.
IV.5. Ondare erantzukizuna
Zerbitzu publikoen funtzionamenduagatik herri-administrazioei eska dakiekeen ondare erantzukizunari buruz izapidetu ditugun espedienteetan ez dago aparteko nobedaderik azpimarratzeko. Orokorrean, kexak aurkezten dituzten pertsonek uste dute, beren ondasun eta eskubideetan jasan duten kaltearen aurrean, eragindako administrazioek ez dietela erantzuten beren kalte-ordain nahiei edota ez dituztela behar bezala arrazoitzen aurkeztutako erreklamazioak. Erakunde honek kexa kopuru adierazgarria eskuratzen jarraitzen duen gai honetan garatutako lana zera lortzera zuzendu da: herri-administrazioek jasotzen dituzten erreklamazioen onespena edo gaitzespena ebaztea eta hori behar besteko arrazoirekin egitea.
Gauzak horrela, Balmasedako Udalari gogorarazi egin behar izan genion (arlo honetako IV.1 idatz zatian aipatzen den gomendioa) erreklamatzeko ekintza preskribatu egiten dela kalte-ordaina eragiten duen gertaera edo egintza jazo eta urtebeteko epean, baina ezin dela preskripzio epe gisa aipatu administrazioak kasuan kasuko erreklamazioa izapidetu ez izana horretarako legez jasotako epean, izan ere, erreklamazioa ebazteko hark duen betebeharra ez da preskribitzen.
IV.6. Tokiko zerbitzu publikoak
Iazko txostenean bezala, epigrafe honetan jasotako kexa gehienak zerbitzuen kalitateari buruzkoak, horiek emateko moduari buruzkoak eta zenbaitetan erreklamatzaileek, horiek ematen diren baldintzengatik, jasaten dituzten eragozpenei buruzkoak izan dira. Aurten, hondakinak biltzeko zerbitzuarengatik jaso ditugun kexak azpimarra ditzakegu, bai udalerri ezberdinetan zaborrontzientzat erabaki den kokalekuagatik, bai ezarritako bilketa sistemengatik jasotakoak horiek.
Horrela, bilketa pneumatikoaren sistema izeneko horrengatik kexa ezberdinak jaso ditugu, eta baita "atez ateko" sistemarengatik ere. Azken sistema horri dagokionez, kexak aurkeztu zituzten pertsonei jakinarazi egin zitzaien zer eskubide zuten jabetza pribatuaren eskubidearen eragin eta mugak, intimitate eskubidea edo udalerri bakoitzeko udal autonomia bezalako gaietan, indarrean dagoen lege esparruari jarraiki, egokientzat jotako zabor bilketa eta tratamendu sistema finkatzeari dagokionez.
Bestalde, nabarmendu egin nahi dugu ere Arartekoaren 2010eko ekainaren 8ko ebazpena, Donostiako Kontxako hondartzan 2010 denboraldirako eguzkitakoak murrizteari buruzkoa. Eta azpimarratu egin nahi dugu eragindako erabiltzaileentzat Kostaldeen Legea aplikatzeko udalak hartu zuen erabakiak eduki zuen eraginagatik, ondorioen neurriagatik eta interesdunei erabakiaren berri eman zitzaien moduagatik, araua indarrean jarri eta hogei urte geroago.
Azkenik, gomendio bat aipatuko dugu, hain zuzen ere eragindako administrazioak onartu zuena. Gomendioa udalek dituzten betebeharrei buruzkoa da, bide publikoetako eraikinen identifikazio korrelatiboa eguneraturik mantentzerakoan. Hain zuzen ere, Arartekoaren 2010eko apirilaren 23ko ebazpenari buruz ari gara,. Horren bidez, Armiñongo Udalari gomendatzen zaio kale bateko eraikinen zenbakiak jarraitasunez berri ditzala.
V. Ondorioak
Aurten izapidetu ditugun kexak arrazoizko epe baten barruan arrazoitu eta ebatzi dira kasu gehienetan, nahiz eta azpimarratu egin behar dugun atzerapenak egon direla administrazio batzuk lankidetza falta agertu dutelako, behar bezalako erantzun bat ez emateagatik edo erakunde honek egindako laguntza eskaera inolaz ere ez erantzuteagatik. Alderdi hori bakarka xehatu da erakunde honen memoriaren kasuan kasuko idatz zatian. Inguruabar hori larria da, izan ere, herri-administrazioek beren jarduna herritarrekiko eraginkortasun eta zerbitzu irizpideetan oinarritzen dutela dioen printzipioaren urradura dakar.
Ordenamendu juridikoak interesdunentzako berme gisa aurreikusi dituen irudi juridikoak, adibidez administrazio isiltasuna, espedientea iraungitzea, administrazioaren edo partikularraren ekintza preskribatzea, ezin dira erabili oinarri gisa administrazioaren jardun eza justifikatzeko edo haren xedearen eta izpirituaren aurkako modu batean, lege aurreikuspenetatik edukia kentzen saiatuz. Ez dator zuzenbidearekin bat arrazoitzea administrazioak eskaera bat ebazteko duen epea igarota gaitzetsitzat ulertu behar dela eskera hori isiltasunaren bidetik, izan ere, administrazioak beti du ebazteko betebeharra. Zentzu berean, espediente bat ebazteko finkatu diren epeak eta iraungitzearen aplikazioa ezin dira geratu administrazio jardulearen nahierako irizpidearen pean. Azken batean, administrazioaren eskubidearen preskripzioa egiaztatzen denean, horrek prozedura amaitzea ekarri behar du, erreklamatzeko epeak agortu direnean partikularraren ekintzaren preskripzioarekin gertatzen den modu berdinean.
Lege erako nobedadeei dagokienez, presazkoa da bai esparru autonomikoan, bai udal mailan, araudi eta erregelamendu sorta egokitzea Zerbitzuen Zuzentarau gisa ezagutzen den horretara (2006/123/EE Zuzentaraua, Europako Parlamentuarena eta Kontseiluarena, 2006ko abenduaren 12koa, zerbitzuei buruzkoa barruko merkatuan). Segurtasun juridikoa edukitze aldera eta Zerbitzuen Zuzentarauaren aplikazioko "eragin zuzena" delakoaren aurrean, edozein interesdunek heldu dezakeena, herri-administrazio guztien esku-hartze jardueraren araudi egokitzapena presazkoa da, bakoitza bere eskumenen esparruan. Halaber, egiteke dagoen berrikuspen lan hori prozedurak sinplifikatzeko eta zerbitzuen merkatuen funtzionamenduan behar ez diren murrizketak sartzen direla saihesteko aukera bat izateko aprobetxatu behar da.
Labur adieraztearren, lege esparruaren berrikuspenak, bai autonomikoa, bai tokikoa, beharrezko du azterketa sakona egitea printzipio eta irizpide hauek gardentasunez eta proportzionaltasunez aplikatzeko, prozedurak sinplifikatuz eta justifikaziorik gabe establezimendu askatasuna murrizten duten oztopo ez beharrezkoak ezabatuz.
Arlo honetako jardueraren laburpen gisa eta herritarren eskarien isla bezala, eragindako administrazioei zuzendutako gomendio ezberdinak azpimarra ditzakegu, hurrengoak bezalako gai anitzekin: tokiko ondasun publikoak (bideak), erabilera publikoko zortasuna duten eremu pribatuak mantentzea, ibilgailu batean kalteak jasan izanagatik erreklamazioa, atalondoen zenbaki korrelatiboak eguneratzea, espediente bat iraungitzea, sindikatu batek sektore kontseiluan parte hartzea.
Orokorrean, herritarrek zerbitzu gehiago eskatzen dituzte, baina zorrotzagoak ere badira eta prestazioak kalitate handiagokoak izatea ere erreklamatzen dute, herri osoarentzat haztaturikoak izatea eskatzeaz gain. Kopurua ez ezik (berdeguneak azalera egokian), kalitatea ere erreklamatzen da (kimatzeak kopuru egokian, landareak behar bezala birlandatzea, eta abar). Erdigunearen eta auzoen artean zerbitzu emakida orekatua izatea ere eskatzen dute. Labur adieraztearren, dituzten eskubideez gehiago jabetuz eta horien gaineko informazio gehiago edukiz, efizientzia eta eraginkortasun handiagoa eskatzen dute eskaintzen zaizkien zerbitzuetan, udalerrian lurralde orekako irizpideak erabiltzea eskatzearekin batera. Gai horiek behar bezala definituta eta behar besteko informazioarekin egon beharko lirateke, auzotar komunitate diren aldetik pertsonek ulertu ahal izateko.