Ararteko

40. artikulua

1. Lege penalak haustea leporatzen zaion haurrari edo hauste horren errudun izatea salatzen edo deklaratzen zaionari bere duintasun eta adorearen zentzua suspertu behar zaizkio, giza-eskubideak eta besteen oinarrizko askatasunak errespeta ditzan, eta haurraren adina eta birgizarteratzearen garrantzia gogoan izanik, haurrak gizartean funtzio konstruktiboa har dezan.

Nahiz eta Arartekoa sortu eta arautzeko legeak 13.1. artikuluan argi eta garbi azaldu ez dela sendetsitako epaiaren gai izan edo epailaritza-erabakiaren zain egon daitezen arrenkurak banaka aztertzen hasiko, alde batetik, adingabeen fiskaltzari eta, bestetik, adingabeen defentsan jarduten duten erakundeei, besteak beste, Arartekoari esleitutako haurren eta nerabeen eskubideak babesteko funtzioek bat egiteak berekin dakar, praktikan, bi instantzien artean sarritan informazioa eta kudeaketak trukatzeko komunikazio-kanal bat izatea.

Bestalde, 2015ean Herri Administrazio eta Justizia Sailarekin zerikusia izan duten jardueretako batzuk jada azaldu ditugu txosten honen beste puntu batzuetan (adibidez, familia babeslea izateko eskubideari buruzkoa). Horrela, gure ustez herritarrei ardura zaizkien arloetara hobeto egokitzen den aurkezpena egin nahi izan dugu, eta ez hainbeste eragindako administrazioaren arabera antolatutakoa.

Bulego honen 2015eko Txostenean azaldu zen moduan, txostena idatzi zen unean gurasoei bideratutako informazioari eta haur arau-hausleak entzuteari buruzko ikerketa bat irekita zegoen; haur horiei, 14 urte bete gabe zituztenez, eta adingabeen erantzukizun penala arautu zuen urtarrilaren 12ko 5/2000 Lege Organikoaren 3.artikulua ikusita, adingabeak babesteko arauetan xedatutakoa aplikatzen zaie. 2015ean eta 2016an egindako esku-hartzean, Arartekoak inplikatutako erakunde eragileei informazioa eskatu zien, proposamenak aurreratu egin ziren, aztertzeko, eta hainbat bilera egin ziren proposamenak aztertu eta erkatzeko. Emaitza 2017ko otsailean aurkeztuko den dokumentu batean jaso da, eta jasotako iritziak eta informazioak bildu eta partekatuko dira bertan, adingabe horiei dagokienez Euskadin aginteek baliatzen dituzten prozedurak hobeto ezagutzeko ekarpena egite aldera (hiru lurralde historikoetan ñabardura desberdinak dituzte), eta ahultasun elementu nagusiak argiago ikusteko. Proposamenei dagokienez, hasieran Arartekoak plazaratutakoak, zein ondoren beste eragile batzuek igorritakoak aipatutako azterlanean azaldu dira, komenigarritzat jo dutenen balorazioekin batera.

Polizia esparruari dagokionez, txosten nagusiaren II.13 atalean herritarren eskubideei eta polizia funtzioa betetzeari lotutako kexaren bat bildu da. Horixe da Arartekoaren 2016ko abenduaren 20ko ebazpenean azaldutako kasua, adingabe bati eragiten diona. Izan ere, ertzainek adingabe bat atxilotu zuten, frogarik gabe, eman ez zituen tratu txarren ustezko delituagatik. Adierazi zenez, gogoeta hori oinarri hartuta, Adingabeen Fiskaltzak atxiloketaren ondorioz bideratutako atariko eginbideak behin-behinean largestea erabaki zuen, adingabea salatutako ekintzen egilea izan zela esateko daturik ez zegoela ulertuta. Era berean, kexak salatzen zuen ertzainek indarra erabili zutela adingabea atxilotzeko, bere gauzak arakatu zituztela, eskuburdinak jarri zizkiotela eta gertatutakoarekin bat ez zetorren gertakarien bertsioa eman zutela. Halaber, kexaren arabera, ez ziren errespetatu behar besteko bermeak, ez atxiloketan, ezta adingabea Ertzaintzaren bulegoetara eramateko orduan ere.

2016an arlo honetan izapidetu ditugun ofiziozko jardunbideak atxiloketa zentroen egoera aztertzeari zuzenduta egon dira. Horretaz gain, atxiloketari buruz eta poliziaren jardueretako berme sistemari buruz Arartekoak egindako gomendioak betetzen ote diren aztertu dugu.

Getxoko Ertzaintzaren eta Portugaleteko Udaltzaingoaren atxiloketa zentroen instalazioetan –2016ko ekitaldi honetan bisitatu direnak- ez dago adingabeak egoteko instalazio zehatzik, urtarrilaren 12ko 5/2000 Lege Organikoak(17.3 artikulua) eskatu bezala; erakunde honek bisitatu dituen Ertzaintzaren atxiloketa zentro guztietan gauza bera gertatzen da.

Amorebieta-Etxanoko Udaltzaingoak (hori ere bisitatu da) ez du adingabeentzako berariazko atxiloketa libururik, urtarrilaren 12ko 5/2000 Lege Organikoaren Araudia onartu zuen uztailaren 30eko 1774/2004 Lege Organikoak eskatu bezala. Portugaleteko Udaltzaingoaren kasuan, bi atxiloketa liburu dituzte (adingabeentzat eta helduentzat bana), baina bietan eskuz idazten dute. Portugaleteko Udaltzaingoaren bi atxiloketa liburuetan (adingabeentzat eta helduentzat bana) eskuz idazten dute. Orri bakoitza atxiloketa bati egokitu arren, liburuak urtekoak ez direnez, ezin da edozein unetan kontsulta bakar baten bidez urtean zehar egindako atxiloketen kopurua ezagutu, erakunde honek gomendatzen duen bezala. Era berean, ez dira atxiloketaren jarduera nagusiak erregistratzen, nahiz eta erregistratuta ez daudenetako batzuk atxiloketarekin lotutako beste erregistro eta dokumentu batzuetan ageri diren.