4.Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
Gure jardueraren zati handi bat banakako kexekin lotuta dago. Kexa horietatik abiatuz, Ararteko erakundearen jarduera planak aurreikusi du espedienteak ofizioz hastea kexa horiek gizabanakoen egoeretatik harago joan daitezkeen arazoak erakusten dizkigutenean. Gauza bera gertatzen da gomendio orokorren kasuan.
4.1. Ofiziozko jarduerak
Komunikabide batzuek esan dutenaren arabera, pertsona batzuek desiragarria den denbora baino gehiago itxaron behar izan zuten ospitalean sartzeko, dirudienez ohe nahikorik ez zegoelako.
Larrialdi zerbitzu horrekin orobat lotuta dagoen kexa bat dela-eta, iaz ofiziozko espediente bat hasi genuen. Orduan helarazi ziguten informazioaren ondorioz –gripe-gertakariak aurreikusten ziren urteko beste une bati buruzkoa–, bazirudien jazotakoaren arrazoia aurreikuspen nahikorik ez egotea izan zela; izan ere, Gurutzetako Ospitalean horretarako xedatuta ez dauden guneetan sartuta egon behar izan ziren pertsonak baldintza egokietan egongo liratekeen beste zentro batzuetara edo ospitale bereko beste ospitalizazio-unitate batzuetara lekualdatu izan balituzte.
Orduko egoerak desberdina zirudien gertakaria ezin zelako gripea bezala aurreikusi, eta horrek galdera bat sortu zigun, hots, giza baliabideen edo baliabide materialen murrizketa egon ote zen aurreko urteekin alderatuta.
Gure informazio-eskaerari emandako erantzunari jarraiki, eskaeraren igoera puntual, ohiz kanpoko eta ustekabeko bat egon zen, baliabide faltarekin lotuta ez zegoena. Honakoak izan ziren inguruabarrak eta ospitaleko zuzendaritzak premiak bideratzeko izan zuen erreakzioa:
Larrialdi Zerbitzuaren egoera normala izan zen igandeko 15:00etara arte, une horretan eskaera nabarmen igo zelako, batez ere ospitalean sartu behar ziren gaixoena. Sartzeko zain zeuden gaixoak 40 ere izan ziren.
Egoera horretan, ospitaleko zuzendaritzak 40 ohe irekitzeko erabakia hartu zuen; modu horretan, hurrengo goizeko lehen orduan gaixo horietako 13 sartu zituzten. Era berean, Santa Marina Ospitalearekin harremanetan jarri ziren, eta horrek 8 ohe prestatu zituen sartzeko zain zeuden eta gaixo kronikoen profila zuten gaixoak hartzeko.
Astelehen goizean Gurutzetako Unibertsitate Ospitaleko zuzendaritzak sindikatu-ordezkariei egoera eta hartutako neurriak jakinarazi zizkien. Arratsaldean egoera erabat normala zen (gaixo guztiek ohe bat esleituta zeukaten, eta 24 ohe libre zeuden arratsalde eta gau horretan sor zitekeen eskaerari aurre egiteko). Hurrengo egunetan egoera guztiz normala izan zen.
Txostenak, bukatzeko, laguntzaren kalitatea eta segurtasuna une oro bermatuta egon zirela adierazi zuen.
Gertatutakoaren arrazoia baliabideen murrizketa izan ote zen galdetu genuenean, Osakidetzak, erkatzeko elementu gisa, datu hau eman zigun: Gurutzetako Unibertsitate Ospitaleak 218 ohe itxi zituen 2012. urteko udan, eta aurten, berriz, 201 ohe itxi ziren.
Beste espediente batek azaldu zuen Euskadiko ospitale publiko batean egoiliar gisa baimenduta ez zegoen atzerritar bati laguntza urgentea fakturatu ziotela. Gure jardunak xede bikoitza izan zuen: a) kasu zehatz horrekin lotutako inguruabarrak ezagutzea, eta b) jarraipen bat egitea Osasun Sailak uztailaren 26ko 114/2012 Dekretuaren xedapenak berrikustea aurreikusten zuen jakiteko, estatuak jarritako konstituzio kontrakotasun-errekurtsoari jarraiki indarraldia etenda ez zuten atalei dagokienez, zehazki 2. artikuluari dagokionez, egoera irregular batean dauden pertsonen arretari buruz.
Bigarren alderdi horren inguruan egindako jardunen emaitza gisa, Arartekoaren irailaren 24ko 8/2013 Gomendio Orokorrean jasotako gogoetak egin genituen.
Lehen alderdiari buruzko azterketak, administrazio-egoera irregular batean dauden atzerritarrei emandako laguntza urgentearen (doan jasotzeko eskubidea izan lezaketen pertsonei emandako osasun laguntza urgentearen) kostua fakturatzeari buruzkoak, izapide horren arrazoia emandako laguntzarako eskubidea ez ezagutzea berezkoa ez zela egiaztatzea ahalbidetu zigun.
Izan ere, laguntzarako eskubidea egiaztatzen duen txartelik egon ezean, aurreikusitako kudeaketa-sistemak fakturazio-espediente bat sortzen du automatikoki. Era horretan, aseguratuta daudela egiaztatu ez duten pertsona guztiei laguntzaren kostea fakturatzen diete, baita laguntza horretarako eskubidea izan dezaketenei ere, aipatutako 16/2003 Legearen 3 ter artikuluan xedatutako egoera bereziak baitira.
Kontuan izan behar da pertsona horiek beti dutela laguntza berezi horretarako eskubidea, eta beraz kostua ez ordaintzeko eskubidea, eta gainera Euskal Autonomia Erkidegoko esparruan laguntzarako eskubidea egiaztatzen duen agiri bat edukitzeko eskubidea izan dezaketela.
Horretan oinarrituta adierazi genuen, hasiera batean halabeharrezkoa bada, fakturak hartzaileei jakinarazi behar diela 16/2003 Legearen 3 ter artikuluan jasotako egoera horretan daudela egiazta dezaketela. Era berean, hala balegokio, Euskal Osasun Sistemaren barruan laguntzarako eskubidea dutela egiaztatzen duen agiri bat lortzeko prozeduraren berri eman behar die.
Osakidetzako ekonomia eta finantza zuzendariak Arartekoari eman dion erantzunean esandakoaren arabera, erakunde horretako Fakturazio Batzordeak informazio hori fakturen atzealdean gehitzeko kudeaketa egokiak hasi zituen. Txosten hau egiten ari garen unean gauzatzeke dagoen xedapen horrek bi alderdiei –Osakidetzari eta ukitutako pertsonei– segurtasun juridiko handiagoa eskainiko die, laguntza doan jasotzeko eskubidea zein inguruabarretan daukaten benetan jakinarazi dietela bermatuko baitu.
4.2. Gomendio orokorrak
Erabiltzaileen eskubideen atalean historia klinikorako sarbidea gauzatzean egon daitezkeen zailtasunak aipatu ditugu. Zailtasun horiek ordenamenduak sarbide hori xedatzen duen moduaren inguruan hausnartuz konpondu behar dira, eta helburu horrekin lehen aipatu dugun Arartekoaren azaroaren 5eko 9/2013 Gomendio Orokorra, dokumentazio klinikoa eskuratzeko eskabideak ebazterakoan oinarritzat hartzen diren irizpideak egokitzeari buruzkoa, helarazi diogu administrazio arduradunari.
Gaur egungo arazoak konpondu ahal izango direlako eta sarbiderako eskubidea erabat egikaritzeko egon daitekeen zailtasun teknikoa gainditzeko erantzuna bilatzen ari delako uste osoa dugu.
Arlo honetako bigarren gomendio orokorra, Arartekoaren 8/2013 Gomendio Orokorra, Osasun Sistema Nazionalean asegururik ez duten pertsonei osasun-arreta jasotzeko orduan aldez aurretiko erroldak eragiten dizkien mugei buruzkoa, hirugarren atalean –araugintzako testuingurua– aipatu dugu, hain zuzen ere gaur egun osasun laguntzarako sarbidea baldintzatzen duen araudia egokitzean datzalako.