12.Osasuna
1.Arloa kopurutan
Aurten arlo honetan 84 kexa-espediente kudeatu dira. Kexa horiek azpiarlotan sailkatu dira:
– Erabiltzaileen eskubideak 44
– Administrazioaren funtzionamendua eta prozedura administratiboa 11
– Osasun laguntza 10
– Itxaron zerrendak 9
– Herritarren eskubideak 4
– Kontratazio-araubidea, ondarea eta administrazioaren erantzukizuna 4
– Beste alderdi batzuk 2
Hauxe da arloko estatistika-informazioa abenduaren 31n.
GUZTIRA | Izapidetzen | Amaituta | Jarduera okerra | Jarduera okerrik ez | Herritarrei aholkuak eta informazioa ematea | Gerora ez dira onartu |
101 | 23 | 67 | 36 | 24 | 7 | 11 |
2.Kexarik aipagarrienak
2.1. Farmazia prestazioak
Arlo honetan jasotako kexen kopuru handi batek osasunaren babeserako eskubidearen funtsezko alderdietan gertatutako aldaketarekin zerikusirik izan du berriro ere: Apirilaren 20ko 16/2012 Errege Lege Dekretua, Estatuko Osasun Sistemaren iraunkortasuna bermatzeko eta prestazioen kalitatea eta segurtasuna hobetzeko premiazko neurriei buruzkoa.
Gehienak zenbait prestaziotarako, prestazio farmazeutikorako besteak beste, xedatutako ekarpen berriarekin lotuta egon dira.
Esparru horretan, sendagai bat emateari buruzko kasu batean, sindrome lehor larria (Lyell sindromearen bigarren mailakoa) daukan pertsona baten gurasoek VISCOFRESH sendagairako bisa jasotzeko eskaera bat aurkeztu zuten. Sendagai hori finantzaketa publikotik kanpo dago Sjögren sindromea daukaten gaixoen begietako lehortasuna arintzeko izan ezik (Osasun eta Farmazia Sistema Nazionalaren Oinarrizko Zerbitzu Zorroaren Zuzendaritza Nagusiaren 2012ko abuztuaren 2ko ebazpena; horren bitartez, Osasun Sistema Nazionalean prestazio farmazeutikotik kanpo geratzen diren sendagaien zerrenda eguneratzen da).
Pertsona horren eta Sjögren sindromea daukatenen patologiaren artean elementu bereizgarririk ez badago, tratu desberdina ez dago justifikatuta.
Gure balorazioa Arartekoaren irailaren 25eko ebazpenean jaso da. Horren bidez, Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailarigomendatzen zaio gaixo bati sendagai baten finantzazioari begira emandako ukoa berrikusteko; izan ere, gaixo horren benetako premia bestelako patologia batean kontuan hartu den berbera da eta azken hori finantzatu egiten da.
Gomendio horri ez diote jaramonik egin. Erabaki hori babesteko, sendagaiak finantzaketa publikora gehitzeko eskumenik ez daukatela argudiatu dute, baina, gure ustez, horrek egon daitezkeen beste bide batzuk alboratzen ditu, esate baterako, bermeei eta sendagaiak eta osasun-produktuak zentzuz erabiltzeari buruzko uztailaren 26ko 29/2006 Legean xedatutako bidea bera, izan ere, horri esker, Osasun Sailak proposamen bat egin diezaioke Osasun Sistema Nazionalaren Farmazia Batzordeari. Nolanahi ere, Estatuko Herriaren Defendatzaileari proposatu diogu Osasun, Gizarte Zerbitzu eta Berdintasun Ministerioari gaur egungo irizpidea, patologia batean oinarritutakoa, aldatzeko aukera proposatzea azter dezala, egiaztatuta dagoenean Viscofresh sendagaia gaixoen benetako osasun-premiei egokitu ahal izateko.
2.2. Erabiltzaileen eskubideak
Iaz adingabe atzerritar batek osasun-txartela lortzeko izan zuen arazoaren berri eman genuen. Kexaren jatorria osasun-txartela ukatzea izan zen, gure ustez oinarririk ez zuten arrazoiengatik. Egin genuen balorazioa Arartekoaren 2012ko maiatzaren 28ko ebazpenean jaso da. Horren bidez Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailari gomendatzen zaio eskolatzeko asmoz aldi baterako egonaldian dagoen adingabe atzerritar bati osasun laguntza onar diezaioten.
Horren ondoren lege-aldaketa bat egon zen, gaiaren hainbat alderdi garrantzitsutan eragina duena (norbait aseguratuta dagoela aitortzeko administrazio eskuduna, orain GSIN) baina mamian eraginik ez duena, aurreko egoera, 18 urte baino gutxiagoko atzerritar guztiei osasun laguntzarako eskubidea onartzen ziena, mantentzen baita.
Aurten aldi baterako adingabe atzerritar bat hartu duen familia batek aurkeztutako kexa berdin bat jaso dugu, GSINek ez diolako adingabeari osasun laguntza espainolen baldintza beretan jasotzeko eskubidea aitortu (maiatzaren 28ko 16/2003 Legea, Osasun Sistema Nazionalaren kohesio eta kalitateari buruzkoa, 3 ter artikuluan).
Aurrekoa gorabehera, Osasun Sailarekin egindako kudeaketei esker Osakidetzaren aurrean lehenago hasi zen laguntza-prozesuaren jarraipena bideratu da.
Pertsona bat aseguratuta dagoela aitortzeko administrazio eskudunarekin orobat lotuta dagoen beste gai batean, kexa batek adierazi zuen zergen inguruko zenbait datu haren osasun-txartel indibidualean jasota zeuden moduarekin ados ez zegoela. Zehazki, pentsiodun gisa zeukan koordainketa farmazeutikoko koefizientea berrikusteko eskatu zuen.
Pertsona horri jakinarazi genion erregulazio berriarekin bat eginez aseguratu edo onuraduna dela aitortzea eta ekarpenak egitea GSINi dagokiola eta aitorpen hori apirilaren 20ko 16/2012 Errege Lege Dekretuan ezarritako baldintzetan egiten dela.
Era berean, esan genion GSINek aitortu eta gero Osasun Sailak laguntzarako eskubidea zein eskubide farmazeutikoa eraginkorrak egiten dituela, estatuko erakunde horrek onartutako baldintzetan.
Pertsona hori Arartekoarekin harremanetan jarri zen berriro azaltzeko GSINek jakinarazi ziola mahai gainean jarri zuen gaia erantzuteko eskumenik ez daukala (jakinarazpen hori erantsi zuen).
Gaineratu dezakegu Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak baieztatu digula arrazoi teknikoengatik ezingo luketela esku hartu gaiaren mamiaren inguruan interesdunaren eskaera baiestea egokia dela uste izango balute.
Kontuan hartuz ehunekoa jasotzen duen ekarpen-kodean eragina izan dezakeen edozein alderdi GSINen adierazi behar dela eta erakunde hori, Estatuko Administrazioaren menpe dagoenez, gure eskumenetatik kanpo geratzen dela, jardun horiek estatuko gure homologoari helarazi genizkion.
Atal honetan, kokleako inplanteen kanpoko osagaiak berritzearen egoera mahai gainean jarri da, inplantea sistema publikoan egin ez den kasuetan. Zehazki, gure iritziaren pean jarri den auzia ez dago berez kokleako inplantearekin lotuta, horren osagaiak berritzearekin baizik. Egoera hori finantziazio publikotik kanpo geratzen da, Aseguramendu eta Kontratazio Zuzendaritzaren 2/2011 Zuzentarauak, kanpoko osagaiak berritzeari buruzkoak, aurreikusten duenaren arabera.
Finantziazioa onartzeak bereizkeriari atea irekitzen zaiola pentsaraz dezake, izan ere zentro pribatu batean interbentzioa ordaindu dezakeen norbaiten alde egingo litzateke, eta modu horretan arreta azkarrago bat lortuko luke, nahiz eta hobea ez izan. Osakidetzan diagnostikatutako adingabeak diren arren, bereizkeria hori begi-bistakoa izango litzateke inplantearen gastuen itzulera proposatuko balitz. Baina proposatzen dena osagaiak sistema publikoan berritzeko aukerari atea ez ixtea denez, gure iritziz, kasuari beste modu batean hel dakioke.
Aukera hori proposatzean, kontuan hartu dugu interesdunen egoera alda daitekeela, hau da, inplantea egin zen unekoaren desberdina izan daitekeela, eta, nahiz eta une batean inplantea finantzatzeko gai izan, hori egiteko moduan ez egotea hurrengo batean, osagaiak berritu behar direnean alegia. Aintzat hartu beharreko alderdi bat da hori, bi urte geroago berritu behar diren elementuak direla kontuan hartuta.
Kontuan hartu dugu inplantearen diagnostikoa kasu horietan sistema publikoan egin dela, nahiz eta ondoren zentro pribatu batean egin den, baita teknikoki bateragarria dirudiela ere, hau da, modu pribatuan egindako inplantea sistema publikoan egingo zenaren berdina dela. Alderdi biak garrantzitsuak iruditzen zaizkigu, batez ere lehena, zeren eta prestazio publikoen ikuspuntutik sistema publikoko fakultatibo batek agindu zuen prestazio bat baita.
Ekarpen berriari buruzko kexek mahai gainean jarri duten alderdi garrantzitsu bat gaixo kronikoek eta pentsiodunek, besteak beste, jasan beharko duten kostuarekin lotuta dago. Haien egoera ekonomiko estuaren ondorioz, egoera jakin batzuetan benetako zailtasun batek zenbait pertsonek prestazio farmazeutikoak eskuratzeko dituzten aukerak baldintzatu ditzake.
Kexa horiek izapidetu bitartean, administrazioak horrelako egoerei aurre egiteko neurriak prestatu zituen. Neurri horiek azaroaren 19ko 447/2013 Dekretuan, Euskadiko Osasun Sistemako langileek agindutako tratamendu medikoak betetzea errazteko laguntzak arautzekoan, gauzatu dira.
Iaz ezgaitasunen bat duen pertsona baten gurasoek mahai gainean jarritako egoera aipatu genuen. Esku-hartze odontologiko baterako laguntza ukatu zioten, eta kexan osasun arloetan tratu desberdin bat eta pertsona horien premien inguruko gaur egungo xedapenen egokitasuna adierazi zituzten.
Gai horri behin eta berriz ekin diogun arren, ezgaitasunen bat duten pertsonei egiten zaizkien enpasteetarako, ortodontzietarako edo bestelako esku-hartzeetarako laguntzan egon daitekeen tratu desberdinari buruzko kexaren alderdia erantzunik gabe geratu da. Beraz, ez dakigu lantzen ari den hortz-asistentziari buruzko dekretu-proiektuan horri helduko dioten. Espero dugu, berrikusi eta gero, ezgaitasun intelektuala duten EAEko pertsonek euren zailtasunak gainditzeko laguntza jaso ahal izatea.
Lagunduriko ugalketa-tratamenduetarako (LUT) sarbideari buruzko kexa berriak jaso ditugu. Batzuek adierazi dute ez daudela ados sartzeko irizpideetan xedatutako adinaren betekizunarekin eta frogek obulutegien erreserba on bat agerian uzten ez bazuten zikloen kopurua murriztearekin.
Beste batean mahai gainean jarri zen Gurutzetako Ospitalean azterketa egin eta gero 6 hilabetez itxaron behar zela zentro pribatu batera ezarpenaren aurretiko diagnostikoa egitera joateko baimena lortzeko. Azkenean, arazoa baimena emanez bideratu zen.
Kexa batzuek erakutsi digute izapide jakin batzuk bideratzeko xedatuta dauden hainbat prozedurak ez dituztela zenbait eskubide aintzat hartzen. Horrela, osasun laguntzaren fakturazioa dela-eta, pertsona bati hirugarren batek eragindako lesioen ondorioz eman zioten laguntzaren zenbatekoa ordaintzeko eskatu zioten. Egindako azterketa eta gure gomendioa Arartekoaren 2013ko abenduaren 10eko ebazpenean jasota daude. Horren bidez, aseguratutako gaixo bati egindako faktura berrikus dadin gomendatzen da.
Historia klinikoa eskuratzeari dagokionez, zenbait kexek mahai gainean jarri dute haien ustez murriztapenak direnak.
Historia klinikoa eskuratzeko eskubidea, araudiak jasotakoa, ez da eskubide absolutu bat, baizik eta muga batzuk ditu. Sarbide hori mugatzeko erabakiak, legez ezarritako mugetan oinarritutakoak, aipatutako sarbidearen ukapena justifikatzen duen legeak xedatutako kasu zehatzen azterketa eskatuko lioke Osakidetzari. Zenbait kexa-espedientetan azterketa hori modu horretan egin ez dela egiaztatu da.
Egindako azterketa Arartekoaren azaroaren 5eko 9/2013 Gomendio Orokorrean jaso da. Dokumentazio klinikoa eskuratzeko eskabideak ebazterakoan oinarritzat hartzen diren irizpideak egokitzea.
Osakidetzak gomendio horretan jasotako gogoetekin ados dagoela jakinarazi digu, baina ohar subjektiboen inguruko mugari dagokionez, betetzeko beharrezkoak diren ahalegin guztiak egiteko asmotik abiatuta, betetzeak ekar dezakeen konplexutasuna nabarmendu dute. Gomendio horren edukia modurik egokienean ezartzeko, Osakidetzak Dokumentazio Klinikoaren Batzordea bilduko duela jakinarazi digu.
2.3. Osasun laguntza
Osasun laguntzari buruzko atal honetan ohikoa izaten da Osakidetzaren jarduera zabar bati buruzko iritziak helaraztea.
Hasiera batean, kontu tekniko medikoak direnez, ezin ditugu pertsona horiek salatzen dituzten prozesu medikoak baloratu. Halakoetan, gure muga jakinarazteaz gain, bide batez, jardute oker baten eta hasiera bateko diagnosia eta ondoren zuzena dena ezberdinak izatearen arteko aldea azaltzen dugu, eta, nolanahi ere, erabil dezaketen ondare-erantzukizuneko bidearen berri ematen dugu.
2.4. Itxaron zerrendak
Itxaron zerrendei buruzko atal honen barruan zenbatutako kexen zati bat osasun laguntzaren atalean jaso zitekeen, itxaronaldiarengatik jaso genituen batzuk larrialdietako gertakariekin batera patologia mingarriak pairatzen zituzten gaixoenak baitziren.
Aurreko urteetan bezalaxe, itxaronaldi estandarra gainditu duten kexak funtsatutzat jo ditugu.
Kexa askoren elementu komuna esku-hartzeko aurreikuspena izan zitekeenaren inguruko informazio falta izan dela antzeman dugu berriro ere, zegokien arreta-zerbitzura jo zuten arren.
Kexaren alderdi hori garrantzitsua da, eta esku-hartze baten zain dagoenaren ziurgabetasuna murrizten duen informazio-maila bat egon beharko litzateke. Garrantzitsua deritzogu data orientagarri bat eskaintzeko aukera aztertzeari.
2.5. Administrazioaren funtzionamendua eta administrazio prozedura
Atal honen barruan osasun-txartel indibidualak berritzean egondako atzerapena hizpide zuten zenbait kexa koka ditzakegu. Kexa horiek prestazio farmazeutikoaren ekarpen berriari buruzko xedapenak (apirilaren 20ko 16/2012 Errege Lege Dekretua) aplikatzearen testuinguruan kokatzen dira. Zehazki, Osasun Sailak jakinarazi digu OTI kopuru handia jaulkitzeko beharrak eskatu duen ardurak pertsona askori egiaztapen berria ohikoa baino epe luzeagoan ematea eragin duela.
Denbora horretan behin-behineko txartelak eman dizkiete eragindakoei, baina kontuan izan behar da bitartean erabiltzaileek ezin izan zutela Interneten bidez balia litzaketen zerbitzuak (adib., hitzorduak) erabili, hain zuzen ere behin betiko OTIrik ez edukitzeagatik.
Funtzionamenduari buruzko atal honetan lehen mailako arretan hitzordua emateko egon diren atzerapenak koka ditzakegu. Kexetako batek ohiko itxaronaldiak 7 egunekoak izaten direla adierazi du.
Osakidetzaren erantzunaren arabera kasu horretan mahai gainean jarritako arazoaren funtsezko faktore bat esleitutako fakultatiboaren agenda bera zen arren, uste dugu neurririk hartu ezean atzerapenek iraungo dutela, eta, logikoki, pentsatu behar da ez diotela bakarrik pertsona horri eragingo. Horregatik, atzerapenei dagokienez, hau da, kexak hizpide dituen itxaronaldiei (7 egun ohikoak dira hitzordu arrunt baterako) dagokienez, murrizteko irtenbideak bilatu behar dira.
Administrazio korporatiboaren esparruan, zehazki profesionalen elkargoen funtzionamenduaren eremuan, aurkeztutako salaketei berariazko erantzunik eman ez dietela adierazi da. Profesionalen elkargoak erakunde pribatuak diren arren, haien jardueraren zati bat botere publikoen jarduna zuzentzen duten printzipio beren menpe daude; besteak beste, euren eskumenen barruan jasotzen dituzten eskaerei edo erreklamazioei erantzuteko betebeharra. Horregatik, gure jarduna ez da haien balorazioak berrikustera bideratu, baizik eta haien salaketak ezarritako prozedurarekin bat eginez, hau da, berariazko erantzun bat emanez, izapidetzen direla sustatzera.
Ekitaldi honetan kexa berriak jaso ditugunez, ondare-erantzukizuneko espedienteen ebazpenean egondako atzerapenak mahai gainean jarri dituztenak aipatu behar ditugu. Espediente horien azterketak eta izapidetzeak izan dezaketen konplexutasunaz jakitun gara, baina, ordenamenduan xedatutako epea nabarmen gainditu denez, aipatu egin behar dugu.
3.Araudi-testuingurua
Apirilaren 20ko Errege Lege Dekretuaren onarpenak osasun laguntza publikorako eskubidearen funtsezko alderdiak aldatu ditu; besteak beste, aseguratuaren izaera berria, zenbait talde horretatik kanpo utzi baitira, eta onuradunek prestazioen finantzaketan parte hartzea.
Autonomiako ondorengo araudia, Euskal Autonomia Erkidegoaren eremuan Osasun Sistema Nazionalaren osasun-prestazioak emateko araubideari buruzkoekainaren 26ko 114/2012 Dekretua, haren esparruan aseguratu izateko eta finantzaketan parte hartzeko betekizunak egokitzeko onartutakoa, kautelaz eten zen estatuak jarritako eskumen-gatazka positiboaren ondorio gisa, laguntza publikoa eskuratzeko eskubidearen esparru subjektiboa zabaltzeari buruzko 2012ko abenduaren 13ko Konstituzio Auzitegiaren autoak etetetik salbuetsitako artikuluetan izan ezik.
Aipatutako Konstituzio Auzitegiaren 2012ko abenduaren 13ko autoan egindako gogoeten testuinguruan, uste genuen gure autonomia erkidegoan 16/2012 Errege Lege Dekretuaren babesean aseguratuak edo osasun publikoaren onuradunak ez diren taldeek modu normalizatuan osasunerako sarbidea edukitzeko bidea irekita zegoela. Beraz, 114/2012 Dekretuak arreta jasotzeko eskatzen zuen betekizuna, urtebetez erroldatuta egotea, egokitu zitekeen.
Osasuneko sailburuaren 2013ko uztailaren 4ko agindua –Osasun Sistema Nazionalean aseguratu edo onuradun ez diren pertsonei Euskal Autonomia Erkidegoan osasun-asistentzia aitortzeko prozedura ezartzen duena, eta identifikazio-dokumentua eta hori emateko prozedura arautzen dituena– onartu denean, ikusi dugu 114/2012 Dekretuak xedatutako betekizun hori, urtebetez erroldatuta egotea, mantendu dela.
Lehen adierazi dugunez, uste genuen beste modu batean jardun zitekeela, eta horregatik Osasun Sailari Arartekoaren irailaren 24ko 8/2013 Gomendio Orokorrean jasotako gogoetak helarazi genizkion. Osasun Sistema Nazionalean asegururik ez duten pertsonei osasun-arreta jasotzeko orduan aldez aurretiko erroldak eragiten dizkien mugak.
Harrigarriro, Konstituzio Auzitegiak goian aipatutako autoan egindako gogoetak gorabehera, estatuak Osasuneko sailburuaren uztailaren 4ko agindua aurkaratu du, eta hori ezinbestean kontuan izan behar da.
Horri dagokionez, gogorarazi behar da 114/2012 Dekretuaren indarraldiaren etetea kentzea justifikatzeko Konstituzio Auzitegiak estatuak aurkaratutako neurriek eragiten dieten pertsonen osasunerako eskubidea eta osotasun fisikorako eskubidea aintzat hartu zituela, baita gizarte osoaren osasunerako arriskuak saihestea komenigarria dela ere. Konstituzio Auzitegiak bere egiten ditu Eusko Jaurlaritzaren argudioak, bereziki babestu beharreko konstituzioko ondareen defentsari lotutakotzat jotzen baititu, eta uste du ekonomia-aurrezki soil batengatik indargabetu ezin diren arrazoiak direla.
4.Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
Gure jardueraren zati handi bat banakako kexekin lotuta dago. Kexa horietatik abiatuz, Ararteko erakundearen jarduera planak aurreikusi du espedienteak ofizioz hastea kexa horiek gizabanakoen egoeretatik harago joan daitezkeen arazoak erakusten dizkigutenean. Gauza bera gertatzen da gomendio orokorren kasuan.
4.1. Ofiziozko jarduerak
Komunikabide batzuek esan dutenaren arabera, pertsona batzuek desiragarria den denbora baino gehiago itxaron behar izan zuten ospitalean sartzeko, dirudienez ohe nahikorik ez zegoelako.
Larrialdi zerbitzu horrekin orobat lotuta dagoen kexa bat dela-eta, iaz ofiziozko espediente bat hasi genuen. Orduan helarazi ziguten informazioaren ondorioz –gripe-gertakariak aurreikusten ziren urteko beste une bati buruzkoa–, bazirudien jazotakoaren arrazoia aurreikuspen nahikorik ez egotea izan zela; izan ere, Gurutzetako Ospitalean horretarako xedatuta ez dauden guneetan sartuta egon behar izan ziren pertsonak baldintza egokietan egongo liratekeen beste zentro batzuetara edo ospitale bereko beste ospitalizazio-unitate batzuetara lekualdatu izan balituzte.
Orduko egoerak desberdina zirudien gertakaria ezin zelako gripea bezala aurreikusi, eta horrek galdera bat sortu zigun, hots, giza baliabideen edo baliabide materialen murrizketa egon ote zen aurreko urteekin alderatuta.
Gure informazio-eskaerari emandako erantzunari jarraiki, eskaeraren igoera puntual, ohiz kanpoko eta ustekabeko bat egon zen, baliabide faltarekin lotuta ez zegoena. Honakoak izan ziren inguruabarrak eta ospitaleko zuzendaritzak premiak bideratzeko izan zuen erreakzioa:
Larrialdi Zerbitzuaren egoera normala izan zen igandeko 15:00etara arte, une horretan eskaera nabarmen igo zelako, batez ere ospitalean sartu behar ziren gaixoena. Sartzeko zain zeuden gaixoak 40 ere izan ziren.
Egoera horretan, ospitaleko zuzendaritzak 40 ohe irekitzeko erabakia hartu zuen; modu horretan, hurrengo goizeko lehen orduan gaixo horietako 13 sartu zituzten. Era berean, Santa Marina Ospitalearekin harremanetan jarri ziren, eta horrek 8 ohe prestatu zituen sartzeko zain zeuden eta gaixo kronikoen profila zuten gaixoak hartzeko.
Astelehen goizean Gurutzetako Unibertsitate Ospitaleko zuzendaritzak sindikatu-ordezkariei egoera eta hartutako neurriak jakinarazi zizkien. Arratsaldean egoera erabat normala zen (gaixo guztiek ohe bat esleituta zeukaten, eta 24 ohe libre zeuden arratsalde eta gau horretan sor zitekeen eskaerari aurre egiteko). Hurrengo egunetan egoera guztiz normala izan zen.
Txostenak, bukatzeko, laguntzaren kalitatea eta segurtasuna une oro bermatuta egon zirela adierazi zuen.
Gertatutakoaren arrazoia baliabideen murrizketa izan ote zen galdetu genuenean, Osakidetzak, erkatzeko elementu gisa, datu hau eman zigun: Gurutzetako Unibertsitate Ospitaleak 218 ohe itxi zituen 2012. urteko udan, eta aurten, berriz, 201 ohe itxi ziren.
Beste espediente batek azaldu zuen Euskadiko ospitale publiko batean egoiliar gisa baimenduta ez zegoen atzerritar bati laguntza urgentea fakturatu ziotela. Gure jardunak xede bikoitza izan zuen: a) kasu zehatz horrekin lotutako inguruabarrak ezagutzea, eta b) jarraipen bat egitea Osasun Sailak uztailaren 26ko 114/2012 Dekretuaren xedapenak berrikustea aurreikusten zuen jakiteko, estatuak jarritako konstituzio kontrakotasun-errekurtsoari jarraiki indarraldia etenda ez zuten atalei dagokienez, zehazki 2. artikuluari dagokionez, egoera irregular batean dauden pertsonen arretari buruz.
Bigarren alderdi horren inguruan egindako jardunen emaitza gisa, Arartekoaren irailaren 24ko 8/2013 Gomendio Orokorrean jasotako gogoetak egin genituen.
Lehen alderdiari buruzko azterketak, administrazio-egoera irregular batean dauden atzerritarrei emandako laguntza urgentearen (doan jasotzeko eskubidea izan lezaketen pertsonei emandako osasun laguntza urgentearen) kostua fakturatzeari buruzkoak, izapide horren arrazoia emandako laguntzarako eskubidea ez ezagutzea berezkoa ez zela egiaztatzea ahalbidetu zigun.
Izan ere, laguntzarako eskubidea egiaztatzen duen txartelik egon ezean, aurreikusitako kudeaketa-sistemak fakturazio-espediente bat sortzen du automatikoki. Era horretan, aseguratuta daudela egiaztatu ez duten pertsona guztiei laguntzaren kostea fakturatzen diete, baita laguntza horretarako eskubidea izan dezaketenei ere, aipatutako 16/2003 Legearen 3 ter artikuluan xedatutako egoera bereziak baitira.
Kontuan izan behar da pertsona horiek beti dutela laguntza berezi horretarako eskubidea, eta beraz kostua ez ordaintzeko eskubidea, eta gainera Euskal Autonomia Erkidegoko esparruan laguntzarako eskubidea egiaztatzen duen agiri bat edukitzeko eskubidea izan dezaketela.
Horretan oinarrituta adierazi genuen, hasiera batean halabeharrezkoa bada, fakturak hartzaileei jakinarazi behar diela 16/2003 Legearen 3 ter artikuluan jasotako egoera horretan daudela egiazta dezaketela. Era berean, hala balegokio, Euskal Osasun Sistemaren barruan laguntzarako eskubidea dutela egiaztatzen duen agiri bat lortzeko prozeduraren berri eman behar die.
Osakidetzako ekonomia eta finantza zuzendariak Arartekoari eman dion erantzunean esandakoaren arabera, erakunde horretako Fakturazio Batzordeak informazio hori fakturen atzealdean gehitzeko kudeaketa egokiak hasi zituen. Txosten hau egiten ari garen unean gauzatzeke dagoen xedapen horrek bi alderdiei –Osakidetzari eta ukitutako pertsonei– segurtasun juridiko handiagoa eskainiko die, laguntza doan jasotzeko eskubidea zein inguruabarretan daukaten benetan jakinarazi dietela bermatuko baitu.
4.2. Gomendio orokorrak
Erabiltzaileen eskubideen atalean historia klinikorako sarbidea gauzatzean egon daitezkeen zailtasunak aipatu ditugu. Zailtasun horiek ordenamenduak sarbide hori xedatzen duen moduaren inguruan hausnartuz konpondu behar dira, eta helburu horrekin lehen aipatu dugun Arartekoaren azaroaren 5eko 9/2013 Gomendio Orokorra, dokumentazio klinikoa eskuratzeko eskabideak ebazterakoan oinarritzat hartzen diren irizpideak egokitzeari buruzkoa, helarazi diogu administrazio arduradunari.
Gaur egungo arazoak konpondu ahal izango direlako eta sarbiderako eskubidea erabat egikaritzeko egon daitekeen zailtasun teknikoa gainditzeko erantzuna bilatzen ari delako uste osoa dugu.
Arlo honetako bigarren gomendio orokorra, Arartekoaren 8/2013 Gomendio Orokorra, Osasun Sistema Nazionalean asegururik ez duten pertsonei osasun-arreta jasotzeko orduan aldez aurretiko erroldak eragiten dizkien mugei buruzkoa, hirugarren atalean –araugintzako testuingurua– aipatu dugu, hain zuzen ere gaur egun osasun laguntzarako sarbidea baldintzatzen duen araudia egokitzean datzalako.
5.Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
Topikoa da gaur egungo ekonomia-koiunturaren gaia ateratzea gizarte eskubideei buruz eta osasunari buruz hitz egiten dugunean.
Gogora dezagun hemen lehen esandakoa, hots, 114/2012 Dekretuaren indarraldiaren etetea indargabetzen dela justifikatzeko Konstituzio Auzitegiak aintzat hartu ditu estatuak aurkaratutako neurriek eragiten dieten pertsonen osasunerako eskubidea eta osotasun fisikorako eskubidea, baita gizarte osoaren osasunerako arriskuak saihestea komenigarria dela ere. Honakoa dio 5. oinarrian estatuak ekonomia-aurrezkiaren inguruan egindako alegazio soilari buruz: “el derecho a la salud y el derecho a la integridad física de las personas afectadas por las medidas impugnadas, así como la conveniencia de evitar riesgos para la salud del conjunto de la sociedad, poseen una importancia singular en el marco constitucional, que no puede verse desvirtuada por la mera consideración de un eventual ahorro económico que no ha podido ser concretado, entendemos que se justifica el levantamiento de la suspensión de la vigencia de los preceptos referidos a la ampliación del ámbito subjetivo del derecho a acceder a la asistencia sanitaria pública y gratuita.”
Osasunerako eskubidearen konfigurazioan egon den atzerakadak hartutako neurriek falta duten justifikazio bat behar du. Alderdi hori funtsezkoa iruditu zaigu 8/2013 Gomendio Orokorrean egindako gogoeten barruan.
Krisialdia ez da neurri murriztaileak hartzeko erabili behar, baina osasun sistemen inguruan hausnartzeko eta haien eraginkortasuna hobetzeko balio du.