4.Segurtasuna
1.Arloa kopurutan
Segurtasun arloak 124 kexa idatzi jaso ditu 2013an; horrenbestez, horiek Arartekoak denbora tarte horretan jasotako kexa guztien %4,63 izan dira. Hala, ukitutako herri administrazioei eta azpiarloei men eginez, banaketa honako hauxe izan da:
Administrazioak:
– Tokiko administrazioa 64
– Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza) 51
Azpiarloak:
– Trafikoa 70
– Herritarren eskubideak 30
– Administrazioaren funtzionamendua eta administrazio prozedura 17
– Jokoak eta ikuskizunak 4
– Kontratazio-araubidea, ondarea eta administrazio erantzukizuna 2
– Herritarren segurtasuna 1
Txosten hau amaitu den egunean, aurten izapidetutako kexen egoera hurrengoa da:
GUZTIRA | Izapidetzen | Amaituta | Jarduera okerra | Jarduera okerrik ez | Herritarrei aholkuak eta informazioa ematea | Gerora ez dira onartu |
215 | 130 | 78 | 48 | 29 | 1 | 7 |
Gainera, ofiziozko 5 espediente izapidetu ditugu, ondorengo azpiarloei dagozkienak:
– Herritarren eskubideak 3
– Jokoak eta ikuskizunak 2
Azken urteotan gertatu den bezala, kexarik gehien jaso dituzten administrazioak Eusko Jaurlaritzaren Segurtasun Saila eta Bilboko Udala izan dira. Halaber, jarraian zerrendatzen diren udal hauek ere kexak jaso dituzte; hona hemen: Donostia-San Sebastián eta Vitoria-Gasteiz, bai eta Basauri, Bakio, Barakaldo, Berango, Bergara, Durango, Erandio, Eskoriatza, Getxo, Laguardia, Leioa, Laudio, Ondarroa, Oñati eta Santurtziere, neurri txikiagoan izan arren.
Aurreko urteetan bezala, atal honetan eskaintzen ditugun datuek ez dituzte kontuan hartzen errefusatuak izateko legezko kasuren batean sartzen diren edo Herriaren Defendatzailearenedo beste defentsa bulego batzuen eskumen eremukoak diren kexak, horrek ez baitu gure esku-hartzea ahalbidetzen.
Jarduketa zuzena izan ez denean, administrazioek beren jarduera zuzendu dute aurten amaitutzat eman ditugun 2013ko kexarik gehienetan.
Oro har, administrazioek modu onargarrian bete dute Arartekoarekin lankidetzan jarduteko betebeharra. Hala eta guztiz ere, gure zereginak egokiro betetzeko zailtasunak izaten jarraitzen dugu, batik bat polizi zereginaren egikaritzapenaren inguruan izandako kexei dagokienez. Arazorik ohikoenek gure informazio eskaerei erantzuteko izandako berandutzak izaten jarraitzen dute, bai eta eskatutako gai zehatzei buruzko erantzun faltak ere.
2.Kexarik aipagarrienak
2.1. Herritarren eskubideak
2013. urtean jaso ditugun kexek beste ekitaldi batzuetako gaiak errepikatu dituzte, esate baterako indarraren erabilera eta haren barne kontrola, ustez zuzenak izan ez diren jarduketen barne ikerketa, argiketen kontrola horiek eragin dituzten gertakariei dagokienez, bide publikoan izaten diren identifikazioak eta araketak, atxiloketan izaten den gorputz miaketa, zigor jurisdikzioak faltatzat hartzen dituen edo zigor urraketarik eragin ez duten gertakariengatiko atxiloketa, agintekeria eta agenteen ukoa identifikazio profesionalaren zenbakia emateko orduan.
Zehaztutako gaietariko batzuk, hala nola argiketen edukiaren kontrola eta ikerketa, Arartekoaren 2013ko urriaren 7ko ebazpenean aztertuak izan dira; ebazpen hori aurten amaitutako kexa espediente bati buruzkoa izan da.
Era berean, kexak aurkezteko gaia izan da berriro ere etxerik gabeko atzerritarrak bizi ziren eraikin abandonatuetatik irtenaraztea.Aurten gure iritziaren pean jarritako polizi jarduketaren batean, Polizi Nazionalak atxilotu eta bere bulegoetara eraman zituen eraikin mota horietatik irtenarazitako egoitza baimenik gabeko pertsonak, betiere atzerritartasunari buruzko arautegia betetzen zuten ala ez kontrolatzeko asmoz. Ezagutu ditugun etxe hustuketek etxerik ez duten eta bazterkian edo gizarte bazterketa larriko egoeran bizi diren pertsonei eragiten die; horrek ageri-agerian jartzen du garrantzi handiko giza eta gizarte arazoa, ikuspegi polizial huts batetik bakarrik ezin jorra daitekeena. Kexa horien balorazioan adierazi dugu etxe hustuketak bideratzeko aldez aurretiko planifikazioa behar dela, arazoaren gizarte dimentsioa kontuan hartuz, pertsona horiek integratzeko politika publikoekin bat etorriz jokatu behar dela eta baimen judiziala lortzea ezinbestekoa dela, bistako delitua edo ukitutako pertsonen oniritzia dagoenean izan ezik. Aldi berean, zehaztu dugu herritarren segurtasuneko arrazoiak, normalean jardun horien justifikazio gisa ematen direnak, ezin onar daitezkeela, baldin eta behar bezala egiaztaturik dauden gertakari zehatz eta objektiboetan oinarritzen ez badira; halaber, ohartarazi dugu atzerritarren kolektiboa estigmatizatzeko arriskua dagoela polizi jarduketek kolektibo horri bakarrik eragiten dietenean eta behar bezainbeste arrazoiturik ez daudenean. Azken batean, gomendatu dugu aipatutako bermeak betetzeko beharrezko neurriak ezartzea. Arartekoaren 2013ko apirilaren 24ko ebazpenak eta 2013ko abenduaren 11koak aurten beste horrenbeste polizi jarduketaren gainean egin ditugun bi pronuntziamendu jasotzen dituzte.Bi kasuetan, gure irudiko, ez dira errespetatu aipatutako bermeak.
Orobat, berriro ere kexa gaia izan da Bilboko San Frantzisko auzoan atzerritarrak identifikatzeko kontrol orokor bat; kontrol hori Udaltzaingoak egin zuen Polizia Nazionalaren lankidetzarekin. Kexan zehazten zen bide publikoaren zati bat itxi zutela, bai eta tarte horretan zeuden eta atzerritarrek zuzentzen zituzten negozioetarako sarrera ere, eta atzerriko jatorriko bezeroak atxiki zituztela barnealdean. Erakunde honek arbuiatzen du atzerritarrak identifikatzeko kontrol masibo eta bereizi gabeak egiteko aukera egotea pertsona hauen kanpo itxuran bakar-bakarrik oinarri hartuz; izan ere, diskriminatzaileak dira, atzerritar guztien kolektiboa eta haiek bizi diren auzoak estigmatizatzen dituzte eta, oro har, herritar guztiei eta haien eskubideei eragiten diete. Azpimarratu behar dugu bide, toki edota establezimendu publikoetan dabiltzan edo horietan dauden pertsonak identifikatzeko polizi kontrolen ezarpenak berekin dakarrela aldez aurretik delitu zehatzen bat gertatu eta horrek gizarte alarma larria eragin izana; halaber, kontrolaren helburua izan behar da ekintza zehatz horren ustezko egileak aurkitzea (Herritarren Segurtasunaren Babesari buruzko otsailaren 21eko 1/1992 Lege Organikoaren 19.2. artikulua). Berretsi beharrean gaude kontrolak ezin justifika daitezkeela “herritarren segurtasunaren” gisako arrazoiketa orokorretan, baldin eta polizi jarduna justifikatzen duten arrazoi zehatz eta jakinak azaltzen ez badira ukitutako pertsona bakoitzarekin, eta ezin oinarri daitezkeela estereotipoetan edo pertsonen kanpo ezaugarri zehatzetan. Aldi berean, berriro ere adierazi behar dugu garrantzi handikoa izango litzatekeela polizi jarduketak eta praktikak bermatzeko sistemari buruzko urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorrean proposatu genituen mekanismoak ezartzea, betiere eremu horretan izan daitezkeen jarduketa diskriminatzaileak saihestu eta azal daitezen (VI.1. atala). Gogorarazi nahi dugu herriaren defendatzaileak aurten ere gomendio berriak egin dizkiola Polizia Nazionalari, arraza profiletan oinarritzen den identifikazio kontrolik ez egiteko; gomendio horiek 2012an egindakoei erantsi behar zaizkie.
2013an aurreko urteetako espedienteetariko batzuk amaitu ditugu; espediente horietan poliziaren erantzuna zalantza jartzen zen jendaurrera zabaldutako zenbait establezimendutan atzerritarrek sartzeko zituzten usteko muga diskriminatzaileei zegokienez. Urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorretik (VI.2. atala) eta ekainaren 27ko 6/2013 Gomendio Orokor berritik abiatuz, azpimarratu dugu zeintzuk diren kasu hauetan onarpen eskubidea modu diskriminatzailean bete dela frogatzeko zailtasunak, eta berretsi dugu zer-nolako garrantzia daukan poliziek bete beharreko jarduna, betiere frogak lortu eta jardun diskriminatzaileak jazarriak izan daitezen. Orobat, azpimarratu dugu jarduketa protokoloak ezarri behar direla erantzun egokia zein izan behar den zehazteko eta nabarmendu dugu poliziaren txostenak eta argiketak administrazio urraketari edo salatutako delituari egokitu behar zaizkiola. Arartekoaren 2013ko azaroaren 7ko Ebazpenean polizi jarduketa bat aztertzen da ikuspegi horretatik; era berean, zigor prozedura batekin duen erlazioa aztertzen da onarpen eskubidean izandako ustezko jardun bat dela eta.
2013an izapidetu ditugun kexek argi eta garbi erakusten dute erakunde honek gehiegikeriak saihesteko eta, halakorik gertatuz gero, agerian jartzeko proposatutako prebentzio eta kontrol mekanismo askok bete gabe jarraitzen dutela; une honetan horiek guztiak urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorrean jasota daude nagusiki. Hurrengo 4.3. atalean gabezia horietariko batzuk aipatzen ditugu.
2.2. Jokoa eta ikuskizunak
Kexak gehienbat aurkeztu dira ikuskizunak aurrera eramatean edukiera eta segurtasun neurriak ez betetzeagatik, bai eta ostalaritzako establezimenduetan ordutegiak ez betetzeagatik ere. Gure esku-hartzeak ahalbidetu du kexa horietariko batzuei irtenbidea eman izana edo, behinik behin, konpontzeko neurriak ezarri izana.
2.3. Herritarren segurtasuna
Kexek gehienbat zigor araubidearekin zerikusia duten gaiak azaldu dituzte, bereziki frogaren balorazioarekin. Kexa horietariko batzuetan, gure esku-hartzeen emaitza izan da sortutako zigorrak indarrik gabe uztea.
2.4. Trafikoa
Aurreko urteetan bezala, jaso ditugun kexarik gehienak zigor araubideari buruzkoak izan dira eta prozedurari dagozkion gaiak azaldu dira; gauzak horrela, prozeduraren inguruan aurreko urteetan azaldutakoen antzeko arazoak agertu dira, esate baterako jakinarazpenak egiteko moduak, urratzeen froga eta formula estandarizatuen erabilera. Berriro ere gogorarazi dugu defentsa eskubidearen aldetik nahitaezko salaketen egintzan jakinarazpenak daukan garrantzia, bereziki salatutako egintzek legez duten egiazkotasunaren presuntzioa egozketa froga bakar eta erantzunezina denean, baldin eta salatzailearen eta salatutakoaren bertsioak ez diren bestelako frogak lortzea ezinezkoa bada.
Zigor araubidetik kanpo bestelako arazoak sortu dira, esate baterako oinezkoentzako eremu batera ibilgailuak sartzeko debekuaren kontrola eta debekuaren ez-betetzeak eta oinezkoentzako gunea errespetatuko dela bermatzeko neurri egokien faltak pertsona itsuen mugikortasunean daukan eragina.
Okerreko jarduketa antzeman den kexarik gehienetan, ukitutako administrazioek arazoa zuzendu dute. Multzo honetan bi kexa azpimarratu behar dira: minusbaliotasunen bat duten pertsonek aparkatzeko txartelaren titularrei ezarritako bi zigor, hain zuzen; izan ere, pertsona horientzat gordetako plaza batean aparkatu zuten, baliozkoa ez zen txartel bat erabiliz. Kasu batean pentsatu zen txartela manipulaturik zegoela, baina ez zen egia; bigarren kasuan, txartelari baliozkotasuna ukatu zitzaion behin betiko emanda zegoelako, eta ez bost urterako, abenduaren 5eko 256/2000 Dekretuak ezartzen duen bezala, baina akats hori ezin egotz dakioke titularrari, baizik eta txartela eman zuen administrazioari (administrazio hori ez zen zigorra ezarri ziona).
3.Araudi mailako testuingurua
Estatu Gobernuak azaroaren 29an onetsi zuen herritarren segurtasuna babesteko lege organikoaren aurreproiektu berria, otsailaren 21eko 1/1992 Lege Organikoa aldatzera datorrena; aurreproiektuaren edukia eztabaidagarria izan da zenbait alderditan, nagusiki funtsezko eskubideei eragin diezaiekeelako, hala nola bilera eskubideari eta adierazpen askatasunari. Urtea amaitzean, arautegi horren prestaketa lanak ez zeuden oso aurreraturik eta artean ere txosten tekniko garrantzitsuak egin behar ziren Gorte Nagusietara igorri baino lehenago; izan ere, txosten horien helburua, besteak beste, honakoa da: aurreproiektuak izan litzakeen konstituzionaltasun akatsak zuzentzea, hain zuzen ere. Itxarotekoa da txosten horiek eta parlamentuan aurrera eraman beharreko tramitazioak bermatzea behin betiko onetsiko den testuak funtsezko eskubideak errespetatuko dituela.
Aurten ere legegintzazko bi ekimen izapidetu dira Ibilgailu Motordunen Trafikoari, Zirkulazioari eta Bide Segurtasunari buruzko Legearen testu artikulatuaetaSegurtasun Pribatuari buruzko uztailaren 30eko 23/1992 Legea aldatzera bideratuak, hurrenez hurren. Ekimen horiek parlamentuaren tramitazioaren pean zeuden txosten amaitutzat ematerakoan.
4.Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
4.1. Ofiziozko espedienteak
Aurreko urteetan bezala, 2013an ofiziozko zenbait jarduketa eraman ditugu aurrera, atxiloketa zentroen egoera eta atxiloketarekin zerikusia duten jardunak egiaztatzera bideratuak.
Era berean, ofiziozko espedienteak izapidetu ditugu Bergarako Udalarekin eta Eusko Jaurlaritzaren Segurtasun Sailarekin, kexa anonimo baten ondorioz; izan ere, salaketa horretan adierazten zen diskoteka batean makrofesta bat ospatuko zela establezimenduak baimenduta zeukan edukiera laukoiztuz. Bi administrazioekin egindako gestioen ondoren, azkenean, ekitaldia beste establezimendu batera lekualdatu zen.
4.2. Txosten berezien jarraipena
Atxiloketa zentroetara egindako ikuskapenek eta kexen tramitazioak ahalbidetu digute arlo honi lotutako aparteko bi txostenen jarraipena egitea. “Ziegak. Udalaren eta Ertzaintzaren atxiloketa zentroak” (1991) eta “Arartekoaren esku-hartzea Bilboko San Frantzisko inguruan atzerriko pertsonekin izandako polizi jardunen inguruan” (1998ko txostena, I.1. kapitulua, 1.6. atala).
“Ziegak. Udalaren eta Ertzaintzaren atxiloketa zentroak” txostena betetzearen inguruan egin dugun balorazioa hurrengo 4.4. atalean laburbilduta dago.
“Arartekoaren esku-hartzea Bilboko San Frantzisko inguruan atzerriko pertsonekin izandako polizi jardunen inguruan” txostenaz denaz bezainbatean, ez-betetzeak ikusten jarraitzen dugu jardun diskriminatzaileak aurrera eramatearekin zerikusia duten zenbait alderdiei dagokienez: agenteek pertsonei ematen dieten tratua, haiekin harremanetan jartzeko modua, esku-hartzeak ez arrazoitzea, lekukoen aurrean duten jarrera, identifikazio profesionalaren zenbakia emateko ukoa eta eztabaida adierazpenen aurrean duten erantzuna [(8 a), b) eta e) gomendio zehatzak].
4.3. Gomendio orokorren jarraipena
Aurten izapidetu ditugun kexek eta atxiloketa zentroetara egin ditugun ikuskapenek ahalbidetu digute urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorraren jarraipena egitea. Agiri horretan laburbildurik daude Arartekoak segurtasunaren arloan egindako gomendiorik gehienak; horietariko batzuk aurreko beste gomendio batzuetan dute jatorria, bai eta gorago aipatutako txosten honetan ere: “Arartekoaren esku-hartzea Bilboko San Frantzisko inguruan atzerriko pertsonekin izandako polizi jardunen inguruan”.
Gauzak horrela, garrantzi handiko gabeziak ikusten jarraitzen dugu polizi jardunen barne ikerketetan (II.1.1. atala). Polizi jardunarekin zerikusia duen zigor kausa baten tramitazioan babestutako ikerkuntza faltak eta ikerkuntza ez-nahikotasunak bere horretan dirauten arazoetariko batzuk dira. Halaber, egiaztatu ahal izan dugu jarduketa protokolo argiek eta zehatzek ezarri gabe jarraitzen dutela eremu honetan.
Oraindik ere ez da betetzen funtzionario polizialek jantzi polizialean identifikazio zenbaki bat edo erreferentzia bat erakusteko egin dugun gomendioa (V. atala). Berriro ere adierazi behar dugu zenbakiak ikusgai egon behar duela, inolako zalantzarik sortu gabe, herritarrak agenteekin normalean erlazionatzen diren distantziatik. Berriro ere adierazi behar dugu Ertzaintzak ez duela eskakizun hori betetzen, jantziei erantsi zaien identifikazio zenbakia ia-ia ezin bereiz baitaiteke agenteengandik hurbil-hurbil egonda ere, haren neurria txiki-txikia izateaz gainera, kokapena batere egokia ez delako.
Halaber, prebentzio eta kontrol mekanismoak ezartzeari dagokionez, ez-betetzeak izaten dira, nagusiki halako kasuetan: indarra erabiltzen denean, bide judizialean lehendabiziko unetik faltatzat hartzen diren edo zigor jurisdikzioak faltatzat ere jotzen ez dituen bidegabekeriengatiko atxiloketak izaten direnean, argiketen edukia zehazten denean gertakariak zehatz-mehatz islatu gabe, agenteek jasotzen dituzten kexak izaten direnean edota atzerritarrekiko jardun diskriminatzaileak izaten direnean (II.2, II.1.2 eta VI. atalak).
Atxiloketa zentroetara egindako ikuskapenek ahalbidetu digute, aldi berean, aipatutako gomendio orokorraren III. atalaren jarraipena egitea, bai eta “Atxiloketa inkomunikatuaren eremuko bermeen sistemari eta horiek hobetzeko proposamenei buruzko azterlanean” ezarritako zenbait gomendiorena (2010. urteko txostena) eta “Polizi bulegoetako erregistro pertsonalaren diligentzia” izeneko gomendio orokorrean egindakoena ere (2011. urteko txostena). Orobat, 4.4. epigrafean labur-labur jaso dugu jarraipen lan horren emaitza.
Trafikoaren azpiarloan jarraitzen dugu egiaztatzen zigor prozeduretan jasotzen den motibazioak ez dituela beti betetzen honako gomendio honetan jaso genituen eskakizunak: “Trafikoari, motordun ibilgailuen zirkulazioari eta bide segurtasunari buruzko zigor prozeduretan aurrezarritako modeloen araberako tramitazioa: defentsa eskubidearekin zerikusia duten zenbait arazo” (2003. urteko txostena).
4.4. Ikuskapen bisitak
2013an Bilboko Ertzaintzaren eta Vitoria-Gasteizko Udaltzaingoaren atxiloketa zentroak bisitatu ditugu. Bi zentroen instalazioek, oro har, jarraitzen dute euren zeregina betetzeko egokiak izaten. Hala eta guztiz ere, udaltzaingoaren zentroak ez du adin txikikoak jagoteko gela zehatzik, urtarrilaren 12ko 5/2000 Lege Organikoak ezartzen duenari jarraiki (17.3. artikulua). Atxilotutakoei ematen zaien jatekoa ere egokia da.
Bi zentroek atxiloketaren bideo-grabazioaren sistema bat dute. Ertzaintzaren sistemak oinarri-oinarrian erantzuten dio 2006. urteko txostenean aztertutako ereduari (I. kapitulua, 7.1. atala); gure ustetan, sistema horrek ez ditu betetzen eraginkorra izateko behar izango lituzkeen baldintza guztiak, betiere urriaren 6ko 81/1999 Gomendioak zehaztutakoari jarraituz (1999. urteko txostena, II. kapitulua, 7.2.A atala). Udaltzaingoaren zentroa ere ez zaio guztiz egokitzen gomendioari. Zentroetariko bakar batek ere ez ditu txertatu, oro har, atxiloketen bideo-grabazioari buruzko proposamen berriak, hain zuzen ere, “atxiloketa inkomunikatuaren eremuko bermeen sistemari eta horiek hobetzeko proposamenei buruzko azterlanean” (2010. urteko txostena) eta urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorrean (III.8. atala) jasotakoak. Halaber, ez dute bermatzen grabatutako materiala gordetzea, betiere grabatutako jarduketetatik sor litezkeen ustezko administrazio eta zigor erantzukizunak preskribatzeko gehieneko epearen barruan, eta, ondorio horiei dagokienez, ez dute kontuan hartzen giza eskubideak bermatzeko erakundeen jarduketa epea, hala nola Arartekoarena; hori guztiori guk aldarrikatzen ditugun irizpideetatik aldentzen da eta mekanismo horren bermea mugatzen du.
Bi zentroetan ikuskatu genituen atxiloketak, oro har, modu egokian oinarriturik zeuden, haien erregistroak zuzen beterik eta egindako diligentziak arrazoizko epeetan bideraturik. Hala eta guztiz ere, eskubideen inguruko informazioa emateko kontsultatu genituen aktek ez zituzten betetzen Prozedura Kriminalaren Legearen 520. artikuluak ezarritako eskakizunak; izan ere, atxiloketa arrazoitzen zuten gertakarien kalifikazio juridikoaren berri ematen zuten, baina ez gertakariena. Hori Ertzaintzaren atxiloketa zentroetan ohiko jarduna da eta horren inguruko ohartarazpenak egiten ditugu urtero-urtero, baina aferak zuzendu gabe jarraitzen du.
Udaltzaingoan kontsultatu genituen atxiloketen erregistroetan ez zen jasotzen epaitegiari egindako jakinarazpena; dirudienez, hori hala da jakinarazpena egunean behin egiten delako eta une horretan dauden atxiloketa guztiei eragiten dielako. Gure irudiko, jarduteko modu hori ez zaio inola ere urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorrari lotzen; izan ere, gomendioaren arabera, jakinarazpena ahal denik eta azkarren egin beharra dago eta aipatutako erregistroetan dokumentatu (III.4 eta III.6 atalak).
Atxiloketa egin duten agenteek argiketan izan beharreko agerraldia batera egiten da Vitoria-Gasteizko Udaltzaingoaren zentroan eta ez banaka; hori ere aipatutako gomendiotik aldentzen da (II.2.3. atala).
Atxiloketaren egintza izaten denean, ez zentro batean ez bestean ez zaie atxilotutakoei ematen eskubideei buruz ahoz jakinarazten zaien informazioa jasotzen duen agiririk, ez eta eskubideei buruz informatzeko aktaren kopia bat ere. Halaber, atxilotutakoei ez zaie laguntza letraturik ematen atxiloketaren lehendabiziko momentutik (urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorraren III.1 eta III.2 atalak).
Ertzaintzaren zentroan atxilotutakoari ziegetara sartzean egiten zaion gorputz araketan, arau orokor gisa, jantziak kentzen zaizkio atalka, barruko arropa eta guzti, betiere kasu bakoitzean izaten diren zirkunstantziak kontuan hartu gabe eta neurriaren proportzionaltasunari buruzko aldez aurretiko eta banakako gogoetarik egin gabe. Zentro honetan bakar-bakarrik jasotzen da oro har zein izan den egindako gorputz araketa, zehatz-mehatz nola egin den eta zeintzuk izan diren modu horretan egiteko arrazoiak zehaztu gabe. Udaltzaingoari dagokionez, ez da jasotzen nola egin den, ez eta zeintzuk diren modu batera edo bestera egiteko arrazoiak ere. Batean zein bestean jarduteko bi molde horiek gure gomendioetatik aldatzen dira (urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorra eta “Polizi bulegoetako erregistro pertsonalaren diligentzia”).
5.Herritarren eskubideen egoerari buruzko balorazioa
5.1. Aurreko urteetan bezala, kexarik gehien jaso dituzten herri administrazioak ondorengo hauexek izan dira: Eusko Jaurlaritzaren Segurtasun SailaetaBilboko Udala. Administrazioek beren jarduketa zuzendu dute okerreko jarduketa izan den kexetariko askotan, bereziki herritarren segurtasunaren, joko eta ikuskizunen eta trafikoaren azpiarloetan. Administrazioek, oro har, Arartekoarekin lankidetzan jarduteko betebeharra nahiko modu onargarrian konplitu duten arren, oraindik ere gure zereginak egokiro betetzeko zailtasunak aurkitzen jarraitzen dugu, batik bat poliziaren eremuan. Arazorik ohikoenek gure informazio eskaerei erantzuteko izandako berandutzak izaten jarraitzen dute, bai eta eskatutako gai zehatzei buruzko erantzun faltak ere.
5.2. Polizi jardunaren egikaritzapenaren inguruan jaso ditugun kexek beste ekitaldi batzuetako gaiak errepikatu dituzte, esate baterako indarraren erabilera eta haren barne kontrola, ustez zuzenak izan ez diren jarduketen barne ikerketa, argiketen kontrola horiek eragin dituzten gertakariei dagokienez, bide publikoan izaten diren identifikazioak eta araketak, atxiloketan izaten den gorputz miaketa, zigor jurisdikzioak faltatzat hartzen dituen edo zigor urraketarik eragin ez duten gertakariengatiko atxiloketa, agintekeria eta agenteen ukoa identifikazio profesionalaren zenbakia emateko orduan. Arartekoaren 2013ko urriaren 7ko Ebazpenean gai horietariko batzuk aztertzen dira.
5.3. Oraindik ere ez dira ezarri indarraren erabilera eta argiketen edukia ikuskatzeko gomendatu ditugun mekanismoak. Oro har, oraindik ere ez dira ezarri polizi jardunak ikuskatzeko gomendatu ditugun mekanismorik gehienak (urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorraren II. atala). Ikerkuntzaren kasu zehatzari dagokionez, oraindik ere bere horretan diraute beste urte batzuetan antzeman ditugun gabeziek. Polizi jardunarekin zerikusia duen zigor kausa baten tramitazioan babestutako ikerkuntza falta eta ikerkuntza ez-nahikotasuna dira antzeman ditugun arazoetariko batzuk. Halaber, egiaztatu ahal izan dugu jarduketa protokolo argiek eta zehatzek ezarri gabe jarraitzen dutela eremu honetan.
5.4. Aurten kexak aurkezteko gaia izan da berriro ere etxerik gabeko atzerritarrak bizi ziren eraikin abandonatuetatik irtenaraztea.Arartekoaren 2013ko apirilaren 24ko ebazpenak eta 2013ko abenduaren 11koak bi pronuntziamendu jasotzen dituzte aurten poliziak etxe hustuketetan egindako beste horrenbeste jarduketaren gainean eta, gure ustetan, bete beharreko bermeen gainean.Gure irudiko, bi kasuetan ez dira bete aipatutako bermeak eta etxebizitzaren bortxaezintasunaren eskubideari eragin zitzaion.
5.5. Berriro ere kexa aurkezteko gaia izan da atzerritarrak identifikatzeko kontrol orokor bat. Hala eta guztiz ere,
oraindik ere ez dira ezarri eremu honetan jarduketa diskriminatzaileak saihesteko gomendatu ditugun prebentzio mekanismoak (urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorraren VI.1 atala).
5.6. Jokoari eta ikuskizunei buruzko kexek honako gai hauek jorratu dituzten gehienbat: edukieraren ez-betetzea eta ekitaldiak aurrera eramatean izaten diren segurtasun neurriak.
5.7. Herritarren segurtasunari eta trafikoari buruzko kexek zigor araubideari eragin diete batik bat. Trafikoari dagokionez, kexek agerian jarri dituzte jakinarazpenarekin, urraketen frogarekin eta formula estandarizatuen erabilerarekin zerikusia duten arazoetariko batzuk; horren ondorioz, berriro ere gogorarazi dugu zein den jakinarazpenak duen garrantzia nahitaezko salaketen egintzan, defentsa eskubidearen ikuspegitik.
5.8. Ez da modu egokian betetzen ari polizi funtzionarioen jantzian identifikazio zenbaki edo erreferentzia bat ikusgai jartzeko egin dugun gomendioa (urriaren 28ko 7/2011 Gomendio Orokorraren V. atala).Ertzaintzari dagokionez, erakusten den identifikazio zenbakia ia-ia ezin bereiz daiteke herritarrak agenteengandik hurbil egonda ere.
5.9. Aurten bisitatu ditugun Bilboko Ertzaintzaren eta Vitoria-Gasteizko Udaltzaingoaren atxiloketa zentroek jarraitzen dute euren zeregina betetzeko egokiak izaten, nahiz eta udaltzaingoaren lokalak adin txikikoentzako gela zehatzik eduki ez.
5.10. Bi zentroetan atxiloketen grabazioak gordetzeko epea ez da nahikoa, mekanismoa eraginkorra izan dadin. Era berean, ez da abiarazi erakunde honek proposatutako bestelako neurririk; horrek, beraz, bermea mugatzen du.
5.11. Bi zentroetan bisitetan ikuskatu genituen atxiloketak, oro har, modu egokian oinarriturik zeuden, haien erregistroak zuzen beterik eta egindako diligentziak arrazoizko epeetan bideraturik. Nolanahi ere den, eskubideei buruzko informazio aktek ez dute azaltzen ea atxilotutakoari egozten zaizkion gertaerei buruzko informazioa eman zaion ala ez. Gainera, gorputz araketa egiteko eta dokumentatzeko modua ez dator gure gomendioekin bat eta laguntza letratua ez da lehendabiziko momentutik ematen. Udaltzaingoari dagokionez, atxiloketan epaitegiari egin beharreko jakinarazpena eta hori azaltzeko modua gure gomendioetatik aldentzen dira.
5.12. Laguntzarik gabeko adin txikiko atzerritarren artapenari buruzko ekainaren 17ko 5/2013eta jendaurrera zabaldutako establezimenduetako onarpen eskubideari buruzko ekainaren 27ko 6/2013gomendio orokor berriek (atzerritarren arloan aipatzen dira) segurtasun arloari eragiten dioten jarraibideak jasotzen dituzte.