4.4. Eskolako tratu txarrak edo jazarpena
2006. urtean, Bizikidetza eta gatazkak ikastetxeetan izenburuko txosten berezia argitaratu zen. Ikastetxeetako bizikidetzari eragiten dioten oinarrizko arazoak zein diren antzeman eta gatazkak neurri egokian baloratzea zuen helburu. Harremanen kalitatearen inguruan zehazturiko bizikidetza zabalaren eta positiboaren ikuspegitik, zenbait gatazka kudeatu edo banatzeko jarduera hutsetik urruti, ikastetxeetan zabaldutako sei gatazka motaren azterketan sakontzen du. Horien artean, aztergai duguna dago: berdinen arteko jazarpena edo tratu txarra, botere-abusuagatik.
Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila izan zen gure ikastetxeetako bizikidetzaren egoera eta berdinen arteko jazarpen edo tratu txarren egoeren jarraipena egiteko identifikaturiko informazio-iturri nagusia. Bestalde, logikoa denez, Sail hori zen txostenen ondorioetan azaltzen ziren 28 gomendioen zati handi baten hartzailea. Hala, urterik urte, tratu txarrak eskolako eremuan duen eragina zenbatzea ahalbidetzen duten datuak eskatu zaizkio, baita ikastetxeetan bizikidetza hobetzeko gomendioetan adierazitako ildoen barruko jarduerak ere. 2010erako eginiko informazio-eskaera horri erantzungo zaio ondoko lerroaldeetan.
2009-2010 ikasturtean, Ikuskaritzak esku hartu du berdinen artean tratu txarrak egon zitezkeela iritzi dionean, hain zuzen ere 33 kasutan, eginiko 90 salaketa edo espediente irekietatik. Hots, guztizkoaren %27. Portzentaje horrek behera egin du sorta 2006-2007 ikasturtean hasi zenetik, eta honako ibilbidea izan du erregistraturiko lehen ikasturtetik aipaturiko iazko ikasturtera: %68tik %27ra.
20. taula. Berdinen arteko bilakaera azken ikasturteetan (2006-2007tik 2009-2010era), lurraldeen arabera. Jasotako kasuak
|
2006-2007 ikasturtea |
2007-2008 ikasturtea |
2008-2009 ikasturtea |
2009-2010 ikasturtea |
||||
Lurraldea |
Erregistratuta |
Tratu txar nabarmenak |
Erregistratuta |
Tratu txar nabarmenak |
Erregistratuta |
Tratu txar nabarmenak |
Erregistratuta |
Tratu txar nabarmenak |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Araba |
13 |
10 |
35 |
20 |
22 |
8 |
23 |
3 |
Bizkaia |
45 |
29 |
56 |
29 |
35 |
19 |
53 |
22 |
Gipuzkoa |
48 |
33 |
23 |
13 |
20 |
13 |
14 |
8 |
EAE, guztira |
106 |
74 |
114 |
62 |
77 |
40 |
90 |
33 |
% nabarmentasuna |
%68 |
%54 |
%52 |
%27 |
Iturria: Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko arduradunak.
Ondoko tauletan eta grafikoetan laburbiltzen da 2009-2010 ikasturteko informazioa, aldagaien arabera banakatua:
21. taula. Berdinen artean izandako eta Hezkuntza Ikuskaritzak jasotako tratu txarrak, lurralde historikoaren eta sexuaren arabera. 2009-2010 ikasturtea
Tratu txarren kasuak |
Araba |
Bizkaia |
Gipuzkoa |
EAE |
Mutilak |
13 |
38 |
17 |
58 |
Neskak |
10 |
15 |
117 |
32 |
Salaketak, guztira: |
23 |
53 |
14 |
90 |
Tratu txarrak bai, ikuskariaren iritziz |
13 |
22 |
18 |
33 |
Iturria: Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko arduradunak.
22. taula. Berdinen artean izandako eta Hezkuntza Ikuskaritzak jasota tratu txarrak,
lurralde historikoaren eta eskolatze mailaren arabera. 2009-2010 ikasturtea
Eskolatze maila: |
Araba |
Bizkaia |
Gipuzkoa |
EAE |
Haur Hezkuntza, 3 urte |
0 |
0 |
0 |
0 |
Haur Hezkuntza, 4 urte |
0 |
0 |
0 |
0 |
Haur Hezkuntza, 5 urte |
1 |
2 |
0 |
3 |
Haur hezkuntzan, guztira: |
1 |
2 |
0 |
3 |
Lehen Hezkuntzako 1. zikloa |
3 |
4 |
0 |
7 |
Lehen Hezkuntzako 2. zikloa |
7 |
6 |
0 |
13 |
Lehen Hezkuntzako 3. zikloa |
4 |
17 |
1 |
22 |
Lehen Hezkuntzan, guztira: |
14 |
27 |
1 |
42 |
DBHko 1. maila |
2 |
9 |
3 |
14 |
DBHko 2 maila |
2 |
9 |
5 |
16 |
DBHko 3 maila |
3 |
2 |
3 |
8 |
DBHko 4 maila |
0 |
1 |
2 |
3 |
DBHn, guztira: |
7 |
21 |
13 |
41 |
Batxilergoko 1. maila |
1 |
1 |
0 |
2 |
Batxilergoko 2. maila |
0 |
0 |
0 |
0 |
Batxilergoan, guztira: |
1 |
1 |
0 |
2 |
Erdi mailako heziketa zikloa |
0 |
2 |
0 |
2 |
Goi mailako heziketa zikloa |
0 |
0 |
0 |
0 |
Zikloetan, guztira |
0 |
2 |
0 |
2 |
Iturria: Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko arduradunak.
5. grafikoa. Salaturiko tratu txar mota
Iturria: Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko arduradunak.
23. taula. Hartutako neurriak eta izapidetzearen egoera lurralde historikoaren arabera.
2009-2010 ikasturtea
Kautelazko neurriak: |
Araba |
Bizkaia |
Gipuzkoa |
EAE |
---|---|---|---|---|
Zaintzeko neurri gehiago jartzea |
17 |
42 |
9 |
68 |
Ikasgela aldaketa |
0 |
0 |
0 |
0 |
Berariazko langileak gehitzea |
0 |
0 |
0 |
0 |
Beste neurri batzuk |
6 |
11 |
5 |
22 |
Izapidetze-egoera: |
Araba |
Bizkaia |
Gipuzkoa |
EAE |
Izapidetzen, jarraipen-planarekin |
11 |
39 |
12 |
62 |
Izapidetzen, jarraipen-planik gabe |
0 |
0 |
0 |
0 |
Bukatuta |
12 |
14 |
2 |
28 |
Ordezkariari txostena bidali zaio |
14 |
15 |
1 |
30 |
Ikuskariaren proposamena Fiskaltzari |
1 |
5 |
1 |
7 |
Iturria: Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko arduradunak.
Salaturiko egoeren portzentajean izan den atzerapen horretaz gain, non Ikuskaritzak berdinen arteko tratu txarra benetan izan dela iritzi dionean, azterturiko datuek bilakaera positiboa ematen dute, eta honako ondorio hauek ematea ahalbidetu dezakete:
· Oraindik mutilei dagozkienak dira nagusi salaturiko berdinen arteko tratu txarren kasuetan (%64)
· Gehienbat Lehen Hezkuntzako azken zikloan eta Bigarren Hezkuntzako lehen bi mailetan biltzen dira. 4 maila horietan izan da salaturiko kasuen %58.
· Zuzeneko eraso fisikoen portzentaje altua (%39), hitzezko erasoekin batera (%29).
· Zaintzako neurrien igoera lehenestea lehentasunezko kautelazko neurri gisa.
Nolanahi ere, ñabardura bat egin beharra dago: baieztapen horiek irmoagoak izan daitezen, kexen edo balizko tratu txarren aurrean esku hartzen duten beste erakunde batzuetakoekin erkatu eta osatu beharko lirateke (Adingabeen Fiskaltza, Arartekoaren erakundea bera, Ertzaintza. Hori guztia adierazi beharra dago honako hauek ahaztu gabe: hainbat metodologiarekin eginiko azterlanek eta ikerketak biltzen duten informazioa erkatzeko zailtasunak, lagina hautatzeko hainbat irizpide, eginiko galderak eta eskolako jazarpen gisa tipifikatuko diren jarrerak aintzat hartzea.
Aztergai dugun txosten berezian eginiko gomendioen aurrerapenerako 2010. urte honetan eginikoari dagokionez, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak 5 arlo horietan izandako aurrerapenen berri eman du.
Martxoa eta ekaina bitartean, eta bizikidetza planak egiteko eta EAEko ikastetxeetako bizikidetzarako behatokiak egiteko berrikuntza proiektuen deialdia amaitutakoan, Berritzeguneko ikerlari, ikuskatzaile eta aholkularien talde batek, euren ibilbidea eta erantzukizunak direla-eta arlo horretan bereziki jabetuta, ikastetxe talde baten esperientzia aztertu eta baloratzeko eginkizuna hartu zuen bere gain, non bizikidetza hezkuntza proiektuen barruko berariazko hezkuntza eremu gisa agertzen zen. Arrakastarako gakoak eta zailtasunak, behatokiak urtetik urtera bizirik irauteko dinamikak, etab. zein diren jakitearekin du zerikusia lanak, zertarako-eta esperientzia arrakastatsu horiek ezagutarazteko (1. gomendioa) eta laguntza ikastetxe guztien eskura jartzeko, laguntza praktikoa, benetakoa eta posiblea bizikidetza positiboa eraikitzeko bidean.
Zentroei bizikidetza planak aplikatzen laguntzeko (2. gomendioa), hiru lan-ildo aipatzen ditu Hezkuntza Sailak.
· Unibertsitatekoak ez diren ikastetxeei urtero deitutako AGINDUAREN bidez bideraturikoa, hain zuzen prestakuntza proiektuak eta hezkuntzako berrikuntza proiektuak egiteko ikastetxeetan. 2009-2010 ikasturte honetan, 305 proiekturi eman zaien tokia (34 Araban, 124 Bizkaian eta 147 Gipuzkoan).
· Banako ikastaroak irakasleentzat Garatu Programaren barruan. Bizikidetza, kulturartekotasun, hezkuntza emozional eta metodologia interaktiboetarako jokoak, edo berariaz, bizikidetza planak dira ikastaro horietako zenbait eduki.
· Berritzeguneak bultzatu eta koordinaturiko zonaldeko mintegiak: 15 Bizkaian, 16 Araban eta 9 Gipuzkoan.
2008ko abenduan Ikasleen Eskubideei eta Betebeharrei buruzko 201/2008 Dekretua argitaratu ondoren (4. gomendioari erantzuna ematen ziona), hainbat jarduera burutu ditu Hezkuntza Administrazioak ikastetxeei laguntzeko araua behar bezala interpretatzeko eta garatzeko. Horietako lehenengoa "Dekretu hau aplikatzeko gida" egitea izan zen, EAEko eskola-mapako zonaldeetako zuzendaritza taldeentzako bileretan aurkeztua. Bertan jaso ahal izan zen talde horiek Antolaketa eta Jardunbide Arautegiak (AJA) edo Barne Araubideak (BA) aldatzeko ezarritako epea betetzeko benetako aukeraz duten kezka. Ikuskaritzak ikasturte berean horri dagokionez eginiko txostenean agerrarazi denez, ikastetxe gehienak txostenak egiteko prozesuan ari ziren. Txosten horretako datuak kontuan izanik, txostena egiteko epea xedatu da Hezkuntzako sailburuordearen ebazpenaren bidez. Gainera, Ikuskaritzaren 2011-2012ko urteko planean sartu da AJA, BA eta Bizikidetza Planaren baterako azterketa, indarreko legeriari lotzen zaion ala ez egiaztatzeko.
201/2008 Dekretuan ere islatu dira berdinen arteko tratu txarrak, baita ikasleek teknologia berriak modu ezegokien erabilera agertu izana ere. Horren ondorioz, Ikastetxeetan berdinen arteko tratu txarren aurrean jarduteko gida berrikusi beharra sortu da. Dagoeneko erantzuna eman dio behar horri Hezkuntza Ikuskaritzak aldaketarako proposamen batekin, eta behin betikoa izatea espero du honako txosten hau egiten ari den garai honetarako. Era berean, ciberbullying deritzonaren inguruan agertzen hasi diren tratu txarren egoera berriak direla-eta, 2010ean Ciberbullying Protokolo bat egin da; seguru asko argitaratuta egongo da txosten honek argia ikusten duenerako.
Protokolo hori egiteko prozesuan, arazoaz jabetuta dauden eta interesa duten pertsonen eta erakundeen edota adituen iritziak jaso dira. Horien artean, Arartekoaren Haurren eta Nerabeen Bulegoa da, eta egokitzat jotzen dituen ekarpenak egiteko proposamena luzatu ondoren, halaxe egin zuen Bulegoak.
Jarraipenei dagokienez (26-28. gomendioak), ISEIk Lehen Hezkuntzako eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 163 ikastetxeetan berdinen arteko tratu txarrari buruz urtero egiten duen ikerketarekin jarraitu da. Era berean, berdinen arteko tratu txarren inguruko jarduera protokoloan bilduko jarduerak erregistratzeari eutsi zaio. Hala ere, protokoloan eginiko aldaketei egokitzen ari zaie erregistrorako sistema, arestian aipaturiko aldaketei hain zuzen.