5. Irisgarritasun baldintzak garraio publikoan
Jarraian, pertsonaren harreman inguruneko elementu batzuen irisgarritasun baldintza nagusiak biltzen dira; horiek egokitzea funtsezkotzat jotzen da mugikortasun urriko pertsonaren joan-etorrian erabateko autonomia eta segurtasuna bermatzeko.
Erreferentzia multzo hau eremu autonomikoaren eta estatu mailaren inguruan egituratzen da, eta xehatu egiten ditu garraiobideetara iritsi eta horiek erabiltzeari buruz indarrean dagoen araudiak finkaturiko oinarrizko baldintzak.
5.1. Euskal Autonomia Erkidegoaren eremuan
5.1.1. Hiri-inguruneen, espazio publikoen, eraikinen eta informazio eta komunikazioko sistemen irisgarritasun-baldintzei buruzko arau teknikoak onartzen dituen apirilaren 11ko 8/2000 Dekretuaren II. Eranskinaren arabera, mugikortasun urriko pertsonen mugikortasunerako aintzat hartu diren oinarrizko elementuak hauek dira:
– Oinezko ibilbideak
– Arrapalak
– Eskailerak
– Eskubandak
– Ohiko ateak
– Ate automatizatuak
– Eserlekuak
– Salmahaiak eta leihatilak
– Makina saltzaileak
– Komunak
– Informazio eta komunikazio sistemak
– Elementu bisualak
– Oinezko ibilbideak:
• Oztoporik gabeko igarobidearen gutxieneko zabalera 2 metrokoa izango da.
• Malda longitudinala ≤ %6koa izango da.
• Zeharkako malda, gehienez ere, %2koa izango da –%1,5ekoa izatea gomendatzen da–.
• Zoladura gogorra, trinkoa eta irristatzearen aurkakoa.
• Mailen arteko aldean, sestra aldaketetan, sakonuneetan –arrapalak, eskailerak, lurpeko igarobideak, eta abar– ohartarazteko zerrendak jarriko dira (≥1 m), martxaren noranzkoarekiko perpendikularrean.
• Zuhaitz txorkoak estali egingo dira.
– Arrapalak:
• Hiri ingurunearen gutxieneko zabalera 2 metrokoa izango da, eta 1,80 metrokoa, berriz, eraikinaren barrualdean.
• Gehieneko malda %8koa izango da (%6koa izatea gomendatzen da) eta peraltea %1,5ekoa izango da.
• Atseden-gunerik gabeko luzera gehienez 10 metrokoa izango da.
• Sarbideek 1,80 metroko diametroa edukiko duen bira maniobra ahalbidetu behar dute.
• Heldulekuak bi ertzetan, garaiera bikoitzean, eta ibilbide osoan zehar.
• Aldeetako babesa arrapaletan.
• Irristatzearen aurkako zoladura.
• Eskuzko seinaleztapena arrapalarako sarbideetan.
– Eskailerak:
• Ezin izango dira isolatutako mailekin eraiki.
• Mailartea edukiko dute eta ez dute bozelik edukiko.
• Eskubandarekin bi aldeetan ibilbide osoan zehar 1,20 m-ko zabalera gainditzen bada.
• Eskaileraren zabalerak 2,40 m-ak gainditzen dituenean, eskubanda garaiera bikoitzean ere jarriko dira.
• Eskaileretarako sarbideetan ukipen seinaleztapena.
• Orientazio plaka eskubandetan.
– Eskubandak:
• Ez dira ahokatuta jarriko. Krokatzeak saihesteko moduan errematatuko dira.
• Bikoitzak izango dira eta 45 zentimetroz luzatuko dira arrapalen edo eskaileren muturretan; eskaileraren edo arrapalaren tarte osoaren estaldura bermatu egin beharko da.
• Ukimen orientazioko plakak jarriko dira eskaileren eta arrapalen eskubandetan, Braille sisteman eta goi-erliebean.
– Ohiko ateak:
• Behar bezain arinak izango dira esku bakarrarekin irekitzea posible izan dadin.
• Oztopoetatik libre dagoen tokiarekin eta gurpil aulkiaren maniobra bermatzeko behar besteko zabalerarekin (gutxienez, 0,90 m bi orriko ateentzat).
• Garaiera egokian (0,90-1,20 m) kokatzen diren eskuz eragiten diren gailuak (krisketa, heldulekua), eta mugikortasun urriko pertsonen ekintza eremuaren barruan.
– Ate automatizatuak:
• Irekierarako programatu den denbora mugikortasun urriko pertsona igarotzea ahalbidetzeko egokia dena izango da eta horrek ez ditu 0,5 m/seg gaindituko.
• Beira duten ateetan seinaleztapenerako zerrenda horizontal bikoitza jarriko da, kolorearen aldetik kontraste nabarmena egiten duena.
– Eserlekuak:
• Ertzak eta izkina lauak.
• Eserleku multzoetan, bat garaiera egokian egongo da: lurretik 0,45 m-ra.
• Beso-euskarri eraisgarria, 20 cm-ko garaieran kokatua, eserlekutik neurtuta.
– Salmahaiak eta leihatilak:
• Gehienez ere, 1,10 m-ko garaieran. Gutxieneko luzerako 1,20 m-ko tartearekin, 0,80 m-ko garaieran eta oztoporik gabeko zokoa –0,70 metroko garaierakoa eta 0,50 metroko sakonerakoa–.
– Makina saltzaileak:
• Braille sistema eta makro-karaktereak goi-erliebean.
• Ordainketa gailuak 0,90 eta 1,20 m artean.
– Komunak:
• Komunak banatzeko utzitako tokietan, 1,80 m-ko diametroa duen oztoporik gabeko borobil bat egin ahalko da (gomendatua: 1,50 m-koa izatea gutxienez).
• Ateetan, igarobidearen gutxieneko zabalera 0,90 m-koa izango da.
• Bi orrien bi aldeetan babes gisa egongo den zokaloa 30 cm-ra egongo da gutxienez atearen zabalera osoan.
• Kanpoalderantz irekiko dira.
• Irristatzeen aurkako zoladura, bai lehor dagoenean, bai bustita dagoenean.
• 45-50 cm arteko garaieran kokatzen den komuna.
– Informazio eta komunikazio sistemak:
• Megafonia an
plifikatua Indukzio magnetikoko begiztekin (T Modua).
• Teleadierazgailuak testuekin eta atzealdearekiko kolore kontraste adierazgarria edukiz.
• Entzuten den informazioa aktibatzeko CIBER Sistema.
– Elementu bisualak: informazioa, seinaleztapena, errotulazioa:
• 1,50 m-ra kokatzen den irakurketa planoa. Bigarren lerro bisuala gurpil aulkia erabiltzen duten pertsonentzat, 60 cm-tik 145 cm-ra.
• Adierazleetan bildutako informazioa irisgarria izango da Braille sistema eta goierliebean markatutako makro-karaktereak sartzearen bitartez. Ez da islak edo itsualdiak eragin ditzaketen pantailekin edo beirekin babestuta egongo.
• Toki irisgarrietan eta erraz topa daitezkeenetan kokatuko dira. Informazioa irakurterraza eta ulerterraza izan behar da edozein pertsonarentzat. Informazioaren eta atzealdearen artean kontraste kromatiko adierazgarria egongo da.
• Ukimen zerrendak erabili egiten dira eskailerak, arrapalak, eta abar seinaleztatzeko, eta horrek informazio eta ohar izatearen funtzio bikoitza beteko du.
• Norabidean gidatzeko zerrendek intereseko zona eta elementuetara eraman behar dute.
5.1.2. Garraioan Irisgarritasun-baldintzei buruzko Arau Teknikoak onesten dituen uztailaren 10eko 126/2001 Dekretuaren 4. artikuluaren –irisgarritasuna material mugikorrean– arabera:
– Erreserbak garraio publikoan:
• Bi toki gordeta izango dira gurpil aulkidun erabiltzaileentzat, eta lau eserleku kotxe edo ibilgailuko mugikortasun urriko pertsonentzat. Toki horiek sarbidetik hurbil eta behar bezala seinalatuta egongo dira.
• Gordetako eserlekuetan irisgarritasunaren nazioarteko sinboloa jarriko da.
– Informazio eta komunikazio sistemak:
• Ibilgailuek komunikazioan zailtasunak dituzten pertsonei egokituriko informazio sistemak eduki behar dituzte.
• Ibilgailuek argi egokia eduki beharko dute islak eta itsualdiak saihesteko.
• Ontziratzeko ateek argi/soinu ez durunditsua izan beharko dute.
• Gelditzeko eskatzeko ukigailuak ongi bistaratzeko modukoak izan behar dira, kolore bizia izanez eta ongi kontrastatua izanez. Ukigailuak sakatzerakoan soinu seinale bat sortuko da, bolumenaren eta tonuaren aldetik egokia dena.
• Ontziratzeko atetik gertu, gidariari ohartarazteko txirrina egongo da, 90 eta 120 cm arteko garaieran kokatuko dena.
• Arrapala edo plataforma funtzionatzen ari diren bitartean soinu eta argi seinale bat sortuko da.
– Ontziratzeko eta handik irteteko sistemak:
• Mugikortasun urriko pertsonak sarbideetatik autonomiaz ontziratu eta hartatik irten ahalko dira.
• Ibilgailurako sarbideek kolore bizi eta desberdinekoak izan beharko dute, gainerako unitatearengandik ongi kontrastatua.
• Zoru baxuko autobusek alde batetik belaunikatzeko sistemak edukiko dituzte, eta zoru eta plataformaren garaierak ez ditu 25 cm-ak gaindituko.
• Zoru baxuko autobusek arrapala ezkutagarria edukiko dute; haren kanpoaldeak kolore bizia edukiko du ibilgailuaren gainerako zoruarekin kontrastea egiteko. Zoru altuko autobusek igotzeko plataforma bat edukiko dute kanpoko galtzadaren eta autobuseko zoruaren artean dagoen maila aldea gainditzeko.
• Zoru altuko autobusek gurpil aulki bat edukiko dute mugikortasun urriko pertsonen sarbidea errazteko.
– Seinaleztapena eta ergonomia:
• Ibilgailuen barruko helduleku eta barrak 68/2000 Dekretuan eskudelentzako adierazitako ezaugarriei egokitu beharko zaizkie eta kolore bizia eta beste azalerengandik kontrastatua izango dute.
• Autobus barruan, heldulekuak sarrerako atetik irteerako atera bitartean jarraian kokatu behar dira eta eserlekuak aurkitzeko ukimenezko adierazleak edukiko dituzte. Zoru altuko ibilgailuetan, eserlekuen gainean dauden apaletako kanpo aldeko alboetan eserlekuaren zenbakia adierazteko ukimenezko adierazleak jarriko dira.
• Mailen ertzak biziki eta ongi kontrastaturik adierazita egongo dira ibilgailuaren barrualdeko beste elementu batzuekiko (paretak, mailagainak...). Horrela, ikusmenaren aldetik an
tzematea erraztea lortu nahi da.
5.2. Estatu mailan
Ezgaitasunen bat duten pertsonak garraio moduetara iritsi eta horiek erabiltzeko behar dituzten oinarrizko irisgarritasun eta bereizkeria ezeko baldintzak onesten dituen azaroaren 23ko 1544/2007 Errege Dekretuaren14 eranskinen arabera, hurrengo betekizunak finkatzen dira:[1]
– Oinezko ibilbideak:
• Behar besteko gutxieneko zabalera eta garaiera librea.
• Luzerako eta zeharkako maldek ez dituzte indarrean dauden berariazko araudien mugak gaindituko.
• Zoladura gogorra, trinkoa eta islaren aurkako ezaugarriekin eta irristakorra ez dena.
• Zoladura bereziko zerrendak erabiliko dira, ukimen eta ikusmen akabera dituztenak, ikusmen urrituei laguntze aldera.
• Erregistroak eta kutxeten tapak zoladuraren mailarekin berdinduak egongo dira. Zuhaitz txorkoak estali egingo dira.
– Arrapalak:
• Igarobide librearen gutxieneko zabalera, baranden artean neurtuta, 90 cm-koa izango da eta indarrean dagoen berariazko araudia beteko du.
• Azalerak ez lehorrean, ez bustian irristakorra ez den materiala edukiko du gainazaleko akabera gisa.
– Eskailerak:
• Hauen ezaugarriak indarrean dagoen berariazko araudiak finkatzen duenera egokituko dira (mailen tamaina, seinaleztapena, eta abar).
• Eskaileren hasieran 120 cm-ko ukimen zoladurako zerrenda jarriko da, beste kolore batean eginda eta inguruko zoladurarekin ongi kontrastaturik.
– Eskailera mekanikoak:
• Eskailera mekaniko guztiek maldarik gabeko luzera edukiko dute gutxienez, bai hartara sartzerakoan, bai hartatik irteterakoan. Horrela, indarrean dagoen berariazko araudia beteko da.
• Malda bakoitzaren ertza eta aldeak markatu egingo dira hori kolore islatzaileko 5 cm-ko zerrenda batekin.
– Gaineko eta lurpeko pasabideak:
• Ibilbide irisgarriaren barruan kokatzen diren horiek 160 cm-ko zabalera eta 220 cm-ko garaiera librea duen oztoporik gabeko eremu bat eduki behar dute luzera osoan.
– Barandak eta eskubandak:
• Eskailerek eta arrapalek barandak edukiko dituzte bi aldeetan eta bi mailatan.
• Jarraituak izan behar dira eta 45 cm-ko distantzia batera amaitu eskailera tartea baino lehen eta haren ondoren.
– Komunak:
• Komun kabina guztien gutxieneko neurriak 100 cm-ko zabalerakoak bider 170 cm-ko luzerakoak izango dira atea barrurantz irekitzen bada eta 150 cm-koa atea kanporatzen irekitzen bada.
• Kabinetarako sarreran 65 cm-koa gutxienez izango den igarobide librea egongo da. Kabinetako batek gutxienez 80 cm-ko igarobide libreko zabalera edukiko du, gurpil aulkien erabiltzaileek erabiltzea ahalbidetzeko.
– Altzariak:
• Altzari, osagarri eta hegalean kokaturiko elementu guztiek kontrastea egingo dute ingurunearekin eta ertzak borobilduta edukiko dituzte. Altzariak eta osagarriak mugikortasun urriko pertsonen joan-etorria galaraziko ez duten tokian kokatuko dira.
• Atseden-gune bakoitzean bizkarra duen eserleku ergonomikoz zuzkitutako toki bat egongo da gutxienez (garaiera zoruarekiko: 45±2 cm). Euskarri iskiatikoak ere jarriko dira.
– Salmahaiak eta leihatilak:
• Salmahai bat gutxienez egokiturik egongo da bezeroaren arreta, informazioa eta txartel salmenta bermatzeko.
– Makina saltzaileak:
• Funtzio berdina betetzeko makina multzoa badago, horietako bat gutxienez gurpil aulkien erabiltzaileentzat egokiturik egon behar da.
• Horietako batek gutxienez erabilera jarraibideak edukiko ditu hurrengoekin zuzkituta: errotuluak Braillen gailu funtzionalen gainean, mezu laburrak eta irakurterrazak, garaiera egokia dialentzat eta ordainketa egiteko zirrikituentzat (95-120 cm).
• Makinak kokatzerakoan haiek topatzea erraza izateko saiakera egingo da.
– Informazio bisuala eta entzutekoa:
• Informazio bisuala irakurgarria izan behar da argi baldintza guztietan, kontrastea edukiko du atzealdearekin eta koherentea eta aldiberekoa izango da ematen den ahozko informazioarekiko.
• Informazio elementuak (kartelak, panelak, monitoreak, eta abar) pertsona hurbiltzea ahalbidetzen duten tokietan jarri behar dira. Argiztapenak ez du islarik eragingo eta atzealdearen eta testuaren artean kontrastea ahalbidetzeko koloreak erabiliko dira.
• Ikusmen urritasuna edo ezgaitasun intelektuala duten pertsonek ukimenaren eta ikusmenaren bitartez eskuratuko dute informazioa.
• Megafoniaz emandako informazio guztia monitore irisgarrietan emango da aldi berean.
• Indukzio magnetikoko begizta bat instalatuko da megafonia sistemarekin konektatuta.
• Informazio dinamikoko pantailak –teleadierazgailuak– dimentsionatu egingo dira izen eta hitz osoak eskaintzeko, nahiz eta erraz ulertzeko moduko laburpenak ere onartzen diren. Edukiak aldatzeko abiadura araudira egokitu beharko da.
[14] Oharra: Autonomia erkidegoek eta tokiko administrazioek egokitzat jotzen dituzten neurri osagarriak hartu ahalko dituzte beren eskumenen esparruan, irisgarritasun eta bereizkeria eza horren alde egiteko.